• Sonuç bulunamadı

İKİNCİ SENE BİRİNCİ TEŞRİN 1932 SAYİSİ 1 LİRA A Y L I K MECMUA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "İKİNCİ SENE BİRİNCİ TEŞRİN 1932 SAYİSİ 1 LİRA A Y L I K MECMUA"

Copied!
33
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

L I K M E C M U A A Y

İKİNCİ S E N E BİRİNCİ T E Ş R İ N 1 9 3 2 SAYİSİ 1 LİRA

(2)

M İ M A R

A Y L I K M E C M U A

İ S T A N B U L - A N A D O L U H A N No. 20. T E L E F O N : 2 1 3 0 7 S E N E : 2 S A Y I : 10 T. E V V E L 1 9 3 2 S A Y I S I : 1 , A L T I A Y L I Ğ I : 6 , S E N E L İ Ğ İ : 1 2 L İ R A D I R E C N E B İ M E M L E K E T L E R İ Ç İ N S E N E L İ Ğ İ 6 D O L A R D I R

Ebedi taş Orhon abideleri

M i m a r B. O. Celâl

B u eski T ü r k â b i d e l e r i ; A s y a d a . T u n k y u l a r ' j n k u r d u ğ u i m p a r a t o r l u k d e v r i n d e n k a l a n v e O r h o n ç a y ı n ı n eski y o l u v e K o ş o a ç a y d a m g ö l ü c i v a r ı n d a b i r b i r i n d e n l k i l o m e t r e mesafede m e v c u t âbide- lerdir. B u n l a r d a n G ü l t e k i n âbidesi 73 i tarihinde Bilge H a k a n t a r a f ı n d a n k a h r a m a n kardeşi Gülte- k i n n a m ı n a y a p ı l a n yazılı taş âbidesidir. Şekil •( l ) D i ğ e r i d e Y u l u ğ T e k i n tarafından 735 tari - h i n d e Bilge H a k a n n a m ı n a yaptırılmıştır. U z u n asırların h a r a p ettiği b u ıssız sahadaki âbidelerin m e v c u d i y e t i eski T ü r k san'at v e medeniyeti için p e k k ı y m e t l i d i r l e r . B u r a l a r d a b a z ı b i n a harabeler:.

bir ç o k heykeller ve lâhitler d e b u l u n m a k t a d ı r . B u heykellerin, lâhitlerin ve b u l u n a n eşyanın san'- a t k â r a n e olduklarını Rus ve A v r u p a l ı müsteşrik- lerin tetkiklerile, istinsah edilen resimlerile anlı- yoruz. F i l v a k i b u g ü n k ü m a h d u t tetkikat ile m i - marî n o k t a i nazardan m ü t a l e a değil, a n c a k bu k a d i m eserleri, kitabeleri millî bir hatıra o l m a k itibarile y a d d e t m e k istedim.

Eski U y g u r alfabesi ile yazılmış o l a n kitabe- ler çin tarihlerinde bunlara ait yazılar vasıtasile K o p e n h a g d a r ü l f u n u n u m u a l l i m l e r i n d e n T o m - sen t a r a f ı n d a n halledilmiş v e o k u n m u ş t u r .

(3)

(Şekil ı>) M;ıhkıik. pusulur.

(4)

Mf.MAK

B i l â h a r a Fransa m u a r i f nezaretinin h i m a - y e s i n d e k u m a n d a n d e Lacoste bir heyetle M c g o l i s t a n d a tetkikat y a p m ı ş v e 1911 d e

« A u p a y s sacre des ancines Turcs et des M o n - g o l s »

d i y e bir k i t a p neşretmiştir.

M u h a r r i r k i t a b ı n d a bu â b i d e l e r h a k k ı n d a k i ihtisasat v e m ü ş a h e d a t ı n ı şöyle anlatıyor...

Ş u g ö r ü n e n esrarlı M o n o l i t l e r , b u k ı r ı l m ı ş d e v r i l m i ş heykeller eski bir saltanata saha o l a n K o ş u ç a y d a m ' a m e r m e r gözlerile asırlarca azemet- li birer m u h a f ı z o l m u ş l a r v e n i h a y e t b u sonsuz u y a n ı k l ı k t a n u s a n a r a k onlar d a â b i d e l e r i n etek - l e r i n d e e b e d î istirahatlerine çekilmişler.

B a t ı n ı n kızıl rengile p e m b e l e ş m i ş « e b e d î ta- şa» b a k a r k e n m ü f e k k i r e m b ü y ü k G ü l t e k i n ile g ö k t e n i n e n v e g ö ğ e benziyen b i l k e H a k a n a gidi-

E b e d î taştaki türkçe kitabeler b ö y l e başlı - y o r d u . .

« V a k t a k i y u k a r ı d a m a v i g ö k , a ş a ğ ı d a k a r a

« t o p r a k v e b u n l a r ı n arasında d a A d e m o ğ u l l a r ı

« y a r a t ı l d ı . A t a l a r ı m A d e m o ğ u l l a r ı n d a n evvel

«yetiştiler. İ m p a r a t o r l u ğ u o l a n l a r ı i m p a r a t o r l u k -

« s u z b ı r a k t ı k . H a k a n ı olanları h a k a n s ı z b ı r a k t ı k .

« O n l a r a d i z ç ö k t ü r ü p b a ş iğdirttik. E y T ü r k mil-

«leti n â d i m o l ! !

« G ö k ; T ü r k milletinin a d ı sanı k a y b o l m a s ı n

« d i y e b a b a m h a k a n l a a n a m h a t u n u yetiştirdi.

« O n l a r a i m p a r a t o r l u k veren g ö k , beni d e h a k a n

« y a p t ı . T ü r k m i l l e t i n i n ö n ü v e a d ı h â t ı r a l a r d a

«kalsın d i y e , T ü r k milletinin sevgisile geceyi uy-

« k u s u z , g ü n d ü z ü b i r a n d i n l e n m e d e n g e ç i r d i m .

« K a r d e ş i m G ü l t e k i n l e ölesiye çalıştım. M i l l e t i di-

« r i l t m e k için b ü y ü k o r d u l a r ı n b a ş ı n d a 22 sefer

(,Şekil 4~) Gültekin abidesini çerçeveleyen heykellerden biri.

(Şekil 5} IHIyi IItıkan abideni heykelleri.

(5)

276 MİMAR

«yaptım. K a d e r müsaade etti. Baht yaver o l d u .

« Ö l e n milleti hayata çevirdim. Nimetlere ulaştır-

« d ı m . Nüfusu az olan milletin nüfusunu çoğalttım.

« K ü ç ü k kardeşim C ü l t e k i n gücünü sayini b a n a

«verdi. B ü t ü n yasaları k u r m a k için her şeyi yaptı,

«öyle öldü. Ç a ç a sengun'la harbettiğimiz z a m a n

«31 yaşında idi. Evvelâ T a d i k i n Ç u r ' u n kır atına

« b i n d i h ü c u m etti. Bu at ta orada öldü. İkinci sefer

«de İşbara Yamater'in kır atile hücum etti. Bu at

« d a orada kaldı. Ü ç ü n c ü bir sefer d e Kediml-g

« d o r u ata b i n d i ve h ü c u m etti.

« E y asil Türk milleti! Bu hücum çoğunuzun

«hatırındadır.

«İmparatorluğun idare merkezi ( Ö t u ğ e n ) idi.

« Ö l k e m î z Ç i n ölkesile sınur o l d u ğ u için Ç i n mıl-

«letile münasebata giriştim. Bize zahmetsizce al-

«tun, gümüş, ipek veren Ç i n milletinin daveti tat-

«lı idi. Cazipti, yumuşaktı. Ey asil Türk milleti!

« B u zengin, yumuşak çağırışlara arandan çokları

«kapıldı. Ey Türk milleti! Bu ölkeye gidersen

«mahvolursun. A m a Ö t ü ğ e n ' d e oturur kârvanlar,

«kafileler gönderirsek ebedî imparatorluğu m u -

«hafaza edersen! Ey T ü r k milleti d a h a yüksek

«olursun!

«Türk milletin: nasıl topladığını, nasıl i d a ı c

«ettiğini buraya yazdım. B ü t ü n söyliyeceklerimi

«bu ölmez taşa yazdırdım. Ç i n hakanlarından lıey-

(Şckil (>) l'bcdi tuştun bir parça

(Şekil r) Yazılı d ut)

«keltraşlar getirttim. Bu b ü y ü k binayı ayrı dik -

«tirdim. Heykellerini ayrı işlettim. B u taşı b u sarp

«yerde diktirdim, üstünü yazılarla d o l d u r d u m .

« E y Türk milleti n â d i m ol.»

Müellif Koşo Ç a y d a m h a k k ı n d a k i istisasatı- na şöyle nihayet veriyor. Bu sarp ve ıssız manza- ra çok müessir ve haşyetlidi. Biten g ü n ü n kararsız loş renkleri göçmüş eski bir saltanatın enkazı üze- rine kül rengi bir kefen gibi örtülmüştü. Harabe- nin etrafa serilmiş taşları, bu kül rengi yer, b u kül rengi dağlar insanın kalbini azapla sıkıyordu.

M e v k i i n hazin sükûtu sanki o b ü y ü k Türk kahra- manının kudretli ruhunun dolaştığı hissini veri - yordu, z a m a n z a m a n esen akşam rüzgârı «ey Türk milleti u y a n ! » diyen b ü y ü k a d a m ı n yüksek ıztırap hitabesini fısıldıyor. Z a n n e d i y o r d u m .

Ben d e şunu kaydetmek isterim ki - bazıla- rınca - zannedildiği gibi T ü r k ü n mimarîsi, edebi- yatı, medeniyeti bu âbidelerle de başlamıyor. A l t ı bin senelik Ç i n k a v m i ile boy ölçüşen ve o n u ki- lometrelerce hisarlar y a p m a ğ a mecbur eden T ü r k milletinin de her türlü vesaiti vardı. Böyle vesaite malik olan bir melletin ise her türlü m e d e n i teşki- lâtı, san atı, bilgisi de olacağı pek tabiîdir.

(6)

l'ıoje vc Betonarme : M ü h e n d i s Livas Cephe ve Detaylar: M i m a r Macaroğlu S a m i

Bu apartman Ayaspaşada, A l m a n sefaret^

lıaııesi karşısındaki sırada diğerlerinin arasına, Mimar Sami ve Mühendis Livas beyler ta- ralından yapılmıştır. İskeleti Betonarmedir. Bir bodrum bir zemin ve beş şalıneşli kattan sonra gabari dahilinde geriye çekilerek yedi kattan ibarettir. Ayrıca teras vardır.

Her kat bir apartman olarak tertip edil- miştir. Bodrumda küçült bir apartman ve kapı- cı dairesi, k ö m ü r deposu vardır. Çamaşırlık kurutma dairesi, mahrukat deposu ise bahçede ayrıca inşa edilmiştir.

Asansör kabinesi yerli, asansör kapıları ve merdiven korkulukları hususi şekilde inşa edilmiştir. Ayrıca su için elevatör, çöp bacası tertibatı ve hizmetçi merdiveni olmadığı için servis için Mont şarj vardır. Sıcak su kalorifer dairesindeki sıcak su kazanı ile merkezden te- m i n edilmektedir.

Cephenin bodrum ve zemin katı mermer ile kaplanmıştır. Kapı som mermerden bindirme olarak inşa edilmiştir.

Cephenin mütebaki aksamı piyer artıfıs- yel ve iki renkte sıvanmıştır.

Esas demir kapıya orijinal bir şekil veril- mek istenmiştir. Yanlarında beyaz camla te şkil edilen mahallerde elektrikle tenvirine müsait bir şekilde tertip edilmiştir.

Vestibul duvarlar 1.45 irtifaa kadar yerli ( Turhal ) mermerile kaplanmış ve siyah^mer- merdeıı birer band geçirilerek, yeknasaklığın izalesi ile, birlikte, renk armonisi düşünülmüş- tür. Döşeme yerli mermerler arasına, murabbai siyah mermer ile döşenmiş tarzı tertibinde, oriji- nalite aranmıştır. Mermer küpeşteli beş geniş basamak ile zemin kat döşeme seviyesine çıkı- lır. Burada ikinci bir kapı vestiyer ile kat sahaıı-

Bosfor apartmanı. Ayaspaşa.

(7)

l ı ğ ı n ı ayırmaktadır. B u kapı aleminyom profiller ile demirden tertip edilmiş olup cam basitliği ve hususiyeti bir yenilik teşkil etmek- tedir. K a p ı üzerinde gizli elektrik tenvirine m a h s u s mahalde, iııce demir çubuklarla tezyinat yapılmıştır.

Merdivenin holünden kapıcı dairesine inilir.

B u r a d a , apartman daireleri ile. telefon irtibatı vardır.

Cephenin çıkması bakış • istikametlerine

muvafık gelmektedir. Ayrıca k ü ç ü k salondan, cepheden b>ıaz çekimle lıenı kâfi m i k t a r d a ve iıusıısiyetli bir balkon elde edilmiş lıeıııde. sa- l o n u n darlığına mukabil u z u n l u ğ u t a h d i t edil- miştir. Arka ceplıe bâti rüzgârlarına maruz- olduğundan, bir kısmında çift pencere, diğerinde kışlık baırçe husule getirilmiştir.

i l e r tarafı iyice etüt edilmiş olan b u apartınan istanbulini güzel b i n a l a ı ı n d a n d ı r . Kut pihİnİım

(8)

yiiriiniiş.

(9)

.1 luhtclil fotogrul'ilcr

(10)
(11)

Sait bey köşkü.

K a d ı k ö y K a l a m ı ş B a ğ d a t c a d d e s i

Mimar: N a z i f Sait ley evi. Bağdat caddesi

Asfalt yolun sağ tarafında b ü y ü k bahçe içerisinde cephesi caddeye muvazi 17U metre ıııurabbaı sahayı ihtiva eder. B o d r u m , zemin kat ve birinci kattan ibarettir.

Methal cephenin tam ortasına tesadüf eder ve methalden itibaren iki buçuk metre ar- zında bina derinliğinin nısfına kadar devam eden bi taraşa ve arada kış bahçesi ve ayni teıas de- vamla nıetlıal istikametinde hitanı bulur. Teras nihayetinde bahçeye inilecek merdiven vardır.

Methale zeminden beş basamakla çıkılır.

( 1 0 ) methal karşıya iki kapının sol tarafında gene 2 salona girilir. (23. S . k a k cephesinde fumoir (15». yemek salonu (2<t kış bahçesi salon- dan hole geçilecek bir ,<apı ve yemek salonundan servis koridoruna geçilen bir kapı bırakılnılştır.

Antrenin sağ tarafındaki kapıdan (13M2) hol ( i l ) oturma odası (14) dolap ve İmi dahilinden yukarı çıkacak bir merdiven merdivenin ilk sahanlığın- d a n bir geçit ile (2S) servis koridoruna girilir, ( l ö ) hela (ir») mut balı ( İ T ) ofis ofisin kapısı servis koridoruna açılır muthalı ile yemek salonu- da ofisin servis pencereleri vardır.

Mııtbahtaıı terase çıkılır merdivenle aşağı ve b o d r u m a girilir. B o d r u m katında bâğçıvan odası kalorifer dairesi aşçı odası çamaşırlık lıelâ ve kilâı- vardır. Üst katta ( 2 5 ) hol (2(i) misafir odası ve teraasa çikılacak kapı ( 27 ) hizmetçi odası ( 2 8 ) yatak odası ( 2 9 ) garderop (30) m ü t a l â a odası ( 3 2 ) yatak odası ( 3 1 ) alt kat terasının üstüne tesadüf eden b i r buçuk metre arzında gezinti terası vardır. Banyo ( 3"> ) yatak odası (3(>) teras beladaıi ibarettir.

(12)

MİM AK

.Mimar: N a z i f .

/.emin kul re birinci kut pihinhm

KALAMIJ BAĞDATCADESIMDE İM^A CDILCCEK SAİT BCy EVİ ZEMIM VE -1 BJfKI KAT PILAHLAB! H.1/SO

(13)

Köşeden yöriiniiş

Nazif Bey

© V I . L â l e l i .

Mimar: R e c a i H a r u n

Hu bina Lalelide Mesihpaşa mahallesi ıııck- top sokağında yeni açılan caddelerin köşesinde ya- pılmıştır. Belediye harita dairesinin verdiği pro- j e m u c i b i n c e caddelerin telâki noktasındaki ar- saların köşeleri manası/, b i r şekilde kesilmiştir.

B i t t a b i inşaat b u suretle gösterilen arsaya uy- d u r u l m u ş ve b i n a n ı n köşesi bilnıecburiye kesik olarak iıısa edilmiştir. İste b u suretle (>4 metre m u r a b b a a ı s ı üzerine d ü ş ü n ü l e n bu ev antrede

bir k a p ı ile /.emin katı ve birinci k a t icabında ayrı ayrı kaplatabilecek bir şskilde yapılmıştır.

Esas cephesinin a r k a kısmına d o ğ r u olan me- yilden istifade edilerek bodrum yapılmıştır. Ze- m i n k a t ı n d a iki oda, banyo, halâ yapılmış, mut- lak b o d r u m k a t ı n d a bırakılmıştır. Birinci k a t üç u d a b i r ıııutak. lıalâ. banyoyu i h t i v a etmek- tedir. B ü t ü n tesisatile bıı bina .">400 liraya mal o l m u ş t u r .

(14)

Kat plânları I:200 re muhtelif görünüşler.

Mimar: Recal H a r u n

(15)

MI.UA ı<

Dr. Celâl B. evi.

A n k a r a - Y e n i ş e h i r . Ceperleh

M i m a r Muallim: İlyas z a d e Arif H i k m e t

Bina Aııkaıada bir doktor için inşa edil- miştir. E v sahibi aslen m e m u r olup g ü n d ü z m a k a m ı resmisinde çalışır. B u sebepten bu t a b i p evine ayrıca bir hasta bekleme odası ilâve et- mekten sarfınazar edilmiştir. Mamafih Bakteri- yolog olan ve evinde ilmî • surette çalışan ev sahibinin bir mesai yeri tabii mevcuttur. Bi- naya haricen on esaslı hususiyetini veren bu mesaigâlıtır. Müdevver bir surette binadan dı- şarı taşan bu doktor odasına tetebbüat ve kon- sül tasy 011 için bir masa. duvara g ö m ü l m ü ş kı- . tap rafları, hasta muayenesi içiıı bir şezlong ve

tahlil ve tetkikler için de pencerelerin önünde imtidat eden uzun ve ziyadar birde hıboratuvar masası miinasebetli bir surette yerleştirilmiştir.

Pilaınn tanziminde umumiyet itibarile o t u r m a kışını vc odalarını rahatsız etmek mec- buriyeti lıasıl olmadan-evin hizmet ve idaresinin tedvir edilebilmesi imkânının verilmesine çalışıl- mıştır. Mutfak [ kokuyu tecrit edoıı ] bir kori-

dor vasıtasile hizmet metlıalino ve merkezi sofa- ya ve bir ofis vasıtasile de yemek odasına mer- buttur. Yemek odasının ü n ü n d e üzeri ö r t ü l ü- ve sokaktan bakışa karşı mahfuz bir teras vardır.

(Jst kattaki yatak odalarının her birinin öııünede birer teras vazedilmiştir. Çocuk odası- nın önüne mevzu terasın bir kışını mesturdur.

Banyo, lıelâ ve hizmetçi odası kendine mahsus bir daire olmak üzere üst katta taına- ınile tefrik edilmişlerdir.

Binanın arsa üzerine sureti vaz'ı Ankara?

da cari ııizamat 'mucibince olup sokaktan beş metre ve yaıılardada komşu hudutlarından üçer metre gerilemek suıetile yapılmıştır. B i n a da- hilinde kayıp sahaları haddi askarîye indirmek şartile ilıtiyacatı azamî bir surette t a t m i n etmek gerek mal sahibinin ve gerekse m i m a r ı n müş- terek gayesi olmuştur.

(16)

Menazıran göriiniiş

(17)

Osman bey köşkü.

K a d ı k ö y K a l a m ı ş B a ğ d a t c a d d e s i . Mimar: N a z i f

B i n i l iki kattan m ü r e k k e p t i r , Z e m i n katın- d a methal ve lıol, m i s a f i r yemek odaları vardır.

A y n i k a t t a m u t f a k ve abdesthane de m e v c u t t u r . U m u m î m e t h a l d e n başka birde y u k a r ı y a çıka- cak m e r d i v e n i n orta s a h a n l ı ğ ı n d a n bahçeye çı- kılan ayrıca b i r m e t h a l de vardır.

Üst k a t t a ü ç yatak odası, bir b a n y o ve abdesthane ile b i r hizmetçi odası mevcut o l u p b i n a n ı n şarkında geniş b i r taraşa vardır.

B i n a t u ğ l a k a g i r o l u p döşemeler ahşaptır.

( 9 3 ) metre m u r a b b a ı bir saha üzerine i n ş a e d i l m i ş o l u p bahçe ortasındadır. O n cephe de- nize nazırdır.

(18)

Seramik Dekoratif

(îü/.el Sanatlar Akademisi Seramik Muallimi

ismail Hakkı

Seramik eskidenberi umumiyetle iki şekilde h a y a t ı m ı z d a yer tutmuştur. Biri u m u m î ihtiyaçlar- d a k u l l a n d ı ğ ı m ı z hizmetçi seramik diğeri şekil ve renklerile evlerimizde süs olarak kullandığımız ( D e k o r a t i f S e r a m i k ) tir.

D e k o r a t i f seramik bir evin içinde çok mâna- sı olan bir kısımdır, güzel bir şekli örten ve sırlar altında parlayan renkler ziyanın tesirile her z a m a n değişen güzelliklerile r u h u m u z u gıcıklar. Seramik eserler çek eskidenberi insanlar tarafından fazla sevilmiş v e her z a m a n ehemmiyetini muhafaza etmiştir.

Eski devirlerde dekoratif seramiğe verilen ehemmiyet d a h a fazla idi. Mısır krallarından Sait dftvrinc's bir artist (Bleu de L a p i e ) yi bulmuştu.

Biz bu lapi mavisinin izlerini eski edebiyatta çok görürüz. B u m a v i renk eski devirlerde öyle sevilmiştir ki hakikî mücevherattan ziyade kıymet bulmuştur. Fenikelilerin Ajcdenizi dolaşan gemi- leri M i f r san atkârlarının yaptıkları bir çok sera- m i k eşyayı uğradıkları sahillere taşırlar, her m a - d e n d e n ziyade kıymet b u l a n bu güzel mavile ör- tülü seramik eşyalar yüksek fiatlarla satılır, kıy - metli m a d e n î zinetten ziyade kadınlar seramik

bilezik ve gerdanlıklarla süslenirler gene bu güzel m a v i n i n ö r t t ü ğ ü sırlı tüpler içinde sevdikleri güzel k o k u l u levantalarını saklarlardı. Bugün belki d ü n k ü k a d a r seramik ayni ihtiyaçları doldurmıyor esasen b u n a pek te l ü z u m yok, fakat yeni san'at cereyanlarile değişen hayatımızda evlerimizin ha- ricî ve dahilî b u g ü n k ü ihtiyaçlara tekabül edecek bir şekil alırken, esas maddesi toprak ve çamur olan seramikte ezviyetindeki yumuşaklık ve kıv- raklığı ile yeni şekillere kolaylıkla girmektedir.

Y e n i seramik b u g ü n d ü n d e n çok d a h a zen- gin, ehemmiyeti m u h a k k a k ki çok daha fazladır Bir çpk ihtiyaçlara yarıyan seramik san'atmın asrî nakillerinden d a h a hiç bir kısmı memleketimizde tatbik edilmiyor. H a l b u k i memleketimize süs ve m a l z e m e i inşaiye ve d a h a başka şekillerde senevî (iki m i l y o n liralık seramik eşya) ithal edilmek- tedir. A v r u p a d a n gelen bu seramik eşyaya karşı yerli bazı müesseseler teşekkül etmişti, b u g ü n yalnız eski sistem d e v a m eden Kütahya çiniciliğile m e m l e k e t i m i z d e seramik san'atını ve sanayiini ihya etmek hiç bir z a m a n kabil olamaz. Y e n i Türk seramik san'at ve sanayii b u g ü n zevk ve ihtiyaç- larına tekabül edecek yeni şekillerle olabilir.

(19)
(20)

VII

G a z e t e l e r d e o k u d u ğ u m u z a göre İstanbul belediyesi yeni v e m ü h i m bir karar vermiş bulun- m a k t a d ı r . B u k a r a r ş u d u r : B u n d a n sonra d a h a ke- şifler y a p ı l ı r k e n mütehassıs zat keşfinin '/< ne

m i k t a r kırılabileceğini d e tesbit edecek ve bu tes- bit edilen ' < m i k t a r ı n d a n fazla kıran müteah-

h i d e bu iş verilemiyecektir.

İstanbul belediyesini b ö y l e bir karar alma- ğ a s e v k e d e n mecburiyet ş u d u r : S o n seneler zar - f ı n d a p e y d a o l a n bazı cahil v e düşüncesiz müte- ahhitler inşaat m ü n a k a ş a l a r ı n d a keşif b e d e l i n i n O/î 35 h a t t â '/, 4 0 k a k a d a r ) k ı r m a k cür'etini g ö s t e r e b i l m e k t e v e b u n u n neticesi ya kendileri zarar e y l e m e k t e v e y a işi b o z m a k t a idiler.

( F a k a t e m i n o l m a l ı ki sırtlarını m ü n a k a ş a k a n u n u n « e n e h v e n b e d e l teklifini veren» m a d - desine d a y a y a n m e v z u u b a h s müteahhitler, inşa- atın a l e y h i n e o l a r a k b u işlerde ekseriya kârla çı- kıyorlar. D i ğ e r tarafta işi k a n u n î v e meslekî esas- lar ü z e r i n d e n m ü t a l â a ederek fiat teklif eden ha- k i k î iş v e meslek a d a m l a r ı , bilhassa vaziyetin gös- terdiği e l î m sahnelerden b u n a l ı y o r l a r d ı . )

Bu a h v a l karşısında biz, bilhassa resmî de - v a i r inşaat k ı s ı m l a r ı n d a n , kat'î ve m u h a k k a k bir hareketi u z u n z a m a n d a n b e r i b e k l i y o r d u k . Ç ü n k ü inşaatta keşif: bir ihtisas meselesi idi. Bir m ü t a - hassıs t a r a f ı n d a n çıkarılan keşif ise, hiç şüphe y o k o ihtisas k ı s m ı n ı n hususiyetlerini ve kıymetlerini taşıması lâaımgelir idi. Bu keşif eğer h a k i k a t e n ' < 4 0 derecesinde bir tenzile tâbi tutulabilir ve b u t a k d i r d e d e iş ayni hususiyetleri v e kıymet- lerile y a p ı l a b i l i r i d i ise b u mütahassıs efendi veya b u m a k a m vazifesini, ihtisasını suiistimal etmiş de- m e k idi. Y o k b u keşif işin sahih çıkar fiatı i d '

M i m a r : Ş e v k i

ise d e m ü t a a h h i t cehil veya hususî maksatlarla b u fiatı o işi ç ı k a r m ı y a c a k bir yekûna i n d i r d i ise kendisine verilmekle beraber gene k a - n u n î ve n i z a m î bir kontrolla ifasını taahhüt ettiği keşif v e o n u n istinat ettiği projenin icabatı kendi- sine b i t a m a m i h a tatbik ve ifa ettirilmeli idi.

B u t a k d i r d e nihayet bir iki defa ağzı y a n a n bir cahil v e y a açık göz (cemiyete m u z ı r ) a d a m y a m u t e d i l olacak ya kendine k e n d i sahasını ara-

Ş i m d i : B u y a p ı l a m a d ı ç ü n k ü dairelerin bil- hassa k o n t r o l teşkilâtı m a n e n ve m a d d e t e n zayıf

B e l e d i y e m i z i n b u l d u ğ u çare eğer h a b e r ve- rildiği karar İSE evvelâ, ana k a n u n l a tezat teşkil ediyor. S a n i y e n tatbikî kıymeti ihtiva etmiyor.

H i ç bir keşifçi ( b u kesifim ' < d e b u k a d a r kırı- lır) d i y i p a t a m a z .

Keşif m u h i t ve piyasa nazarı dikkate alına- rak ( b u iş b u k a d a r a çıkar) demektir. E v v e l â , u m u m î o l a r a k , kırılacağına kanaat getirdiği keşfi, keşfi y a p a n kendisi kırmış bulunur. Saniyen, han- gi müstesna gruplarla karşılaşacağını b i l m e d i k ç e o müstesnalar için keşiften yekûn i n d i r m e k keşif- çinin d a h a e v v e l d e n bu grupları tanıması ve ken- dilerde k o n u ş m u ş bulunmasile k a i m d i r ki o l a m a z ve o l m a m a l ı d ı r .

B u sebeplerden keşif y e k û n u n u n ' • d e ne m i k t a r kırılabileceğinin evvelden tesbitini gayri m ü m k ü n g ö r ü y o r . K a n u n î , n i z a m î değişiklikler yerine iyi v e kuvvetli bir teşkilâtla d a h a faydalı, cîrha ö z l ü neticeler alınabileceğini iddia eylivo-

(21)

V ...

G e ç e n sene E l â z i z belediyesi d i ğ e r vilâyet- lere ö r n e k olabilecek b i r teşebbüste b u l u n d u . Vi- lâyette y a p ı l a c a k bir s i n e m a binası için 25-30 b i n lira a y ı r d ı v e İ s t a n b u l G ü z e l s a n ' a t l a r a k a d e m i s v e birliği vasıtasile bir d e p r o j e k o n k u r u açtı. Vâ- si bir arsa b u n a m u k a b i l y a l n ı z s i n a m a s a l o n u n u n d ö r t taş d u v a r ı n ı n inşasına k â f i g e l m i y e n bir pa- ra..

G ü z e l san'atlar birliği m i m a r î k ı s m ı ile El- â z i z belediyesi a r a s ı n d a u z u n m u h a b e r e l e r cere- y a n etti ve n i h a y e t m u t a b a k a t hasıl o l d u 25-30 b i n lira ile inşası m ü m k ü n k ı s ı m y a p ı l a c a k diğer a k s a m b i l â h a r a i t m a m edilecekti.

G ü z e l san'atlar birliği, sırf m e m l e k e t t e pro- j e k o n k o r l a r ı n ı n tevali v e inkişafı m ü l â h a z a s i l e , b u m a d d e l e r e istinaden k o n k o r U i l â n eyledi v e meslektaşların kısmı a z a m i m ç e k i n d i r e n b u mad- deler karşısında g e n e sırf E l â z i z belediyesinin n o k s a n fakat güzel fikrini a k i m b ı r a k m a m a k kay- gusile iki ü ç a r k a d a ş b u k o n k u r a iştirak ettik. Ne- ticede y o k l u k t a birinciliği b i z i m k r o k i aldı. Bu- n u n ü z e r i n d e n d e esas p r o j e l e r y a p ı l d ı .

K a b u l o l u n a n b u p r o j e m i z e n a z a r a n bina- n ı n g ö b e ğ i n i teşkil e d e n s i n e m a s a l o n u n u n tek kat

M i m a r Ş e v k i

o l a r a k inşası birinci partiyi v e b i l â h a r a b i n a n ı n iki c a d d e y e cephesini teşkil edecek m a ğ a z a kıs'ım- larile b a l k o n v e ikinci k a t l a r ı n inşası ikinci p a r t i y i teşkil e d i y o r d u . B i n a a n c a k b u i k i n c i p a r t i n i n d e i k m a l i n d e n sonra b i t m i ş sayılabilecekti.

B u d e f a h a b e r a l d ı ğ ı m ı z a g ö r e , inşası hita- m a eren birinci p a r t i p r o j e y e n a z a r a n h a y l i deği- şikliklere u ğ r a t ı l m ı ş k u b b e l e r , k e m e r l e r , s a ç a k - lar... ilâvesi m u v a f ı k g ö r ü l e r e k o t a r z d a inşa edil- miş. B u h a b e r i işitince e v v e l â : F u z u l i o l a r a k k u b - beler, saçaklar d a i l â v e edecek k a d a r parası o l a n b e l e d i y e n i n b u p a r a y ı evvelce z i k r e d e r e k d a h a y e r i n d e v e y o l u n d a k u l l a n d ı r m a d ı ğ ı n a ayrı

S a n i y e n : Y a r ı n inşası zarurî o l a n ikinci par- tinin inşası esnasında b u i l â v e v e m u z u r a k s a m ı n ne o l a c a ğ ı n a ayrı

S a l i s e n : Bir p r o j e d e y a p ı l a c a k t a d i l â t v e y a t e b e d d ü l â t ı n icrasında p r o j e n i n s a h i b i o l a n m i - m a r a d a n ı ş ı l m a m a s ı n a ayrı hayret e t t i m .

V e b u h a y r e t l e r d e n d a h a b ü y ü k bir teessür- le bir b e l e d i y e t a r a f ı n d a n p r o j e c i l i ğ e v u r u l a n dar- b e d e n müteessif o l d u m .

(22)

Universum Ufa sineması.

S t u t t g a r t .

.Mimar: A. Eitel, Prof. p. Schmohl ve G. Stachelin.

( Der Baumeister 9.1932 ) den

Son z a m a n l a r d a inşa edilen m o d e r n , sesi?

s i n e m a s a l o n l a r ı n ı n en g ü z e l l e r i n d e n biri o l a n U n i v e r s u m s i n e m a b i n a s ı n d a s ü k û n e t v e h u ? u r ı : i h l â l edecek her türlü tezyinattan t e v a k k i edilmiş, m i m a r i n i n en s a d e i f a d e vasıtalarile iktifa o l u n - m u ş t u r .

M a d e n v e c a m l a çerçevelenmiş geniş, y ü k - sek b i r m e t h a l d ü z satıhlarının açık v e k i b a r renk- lerde s i n a m a y a girenler ü z e r i n d e hazırlayıcı bir h ü s n ü tesir y a p m a k t a d ı r . M e t h a l d e n sonra gelen esas m e r d i v e n l e r i n orta k ı s m ı aşağıya, parkete, y a n k ı s ı m l a r ı d a b a l k o n a çıkar. B u suretle gerek esas salona, gerek b a l k o n a y a r ı m m e r d i v e n l e va- sıl o l u n m a k t a d ı r ki giriş v e çıkış için ç o k r a h a t v e hususiyetli bir tarzı hal.

S o k a k seviyesinden 12 b a s a m a k u s a ğ ı d a

olan parter 9 6 0 kişi alır. S a l o n u n y ü k s e k l i ğ i 15' m e t r o d u r . B a l k o n mesnetlerinden 1 0 m e t r e çıkın- tılı v e 24 metre serbest a ç ı k l ı ğ ı n d a d ı r . B a l k o n , localarla birlikte 6 6 0 kişi alır. M u k a v e m e t hesap- ları Prof. K i n t z i n g e r t a r a f ı n d a n y a p ı l m ı ş t ı r . Pro- mesafesi 36 metredir. P e r d e n i n a r k a s ı n d a 4,5 metre d e r i n l i ğ i n d e ve 15 m e t r e g e n i ş l i ğ i n d e bir d e sahne bırakılmıştır. B i n a n ı n u m u m mesahası jektörlerin 6 X 4,5 m e t r e e b ' a d ı n d a k i p e r d e d e n 5 4 X 3 0 metredir.

S a l o n d a bilhassa renk tesirine e h e m m i y e t verilmiştir. A ç ı k sarı d u v a r l a r ı n ü s t ü n d e uzunla- masına tenvir o l u k l a r ı n ı i h t i v a e d e n b e y a z bir t a v a n a m u k a b i l kırmızı L i n o l e u m k a p l a n m ı ş l o - çaların ve açık m a v i k o l t u k l a r ı n rengi ç o k m u v a - fık tesirli bir kontrast teşkil etmektedir.

(23)
(24)

Amerikadan sonnı, Avrupada da ( Bulut delen) namı verilen yüksek binaların inşa edildi- ğini görmekteyiz.

Amerikanın ( Şikago ), ( New-York ) gibi 8-1.2 milyon nüfus tekasüfü olan muazzam şehir- lerinin iş ve ticaret mıntakalarında arsa Kat- l a r ı n ı n çok yüksek olmasından, inşaat tekniğin- de vücude gelen tekâmül sayesinde, ( G r a t t e ciel) 1er inşası bir mecburiyet telâkki edilmek- tedir. Bu suretle arsa kıymetlerinin, bina kıy- metlerine ııi.-betini makul bir hadde indirmek

bürolarını her biri bir kasaba halkini istiap edebilecek büyük ve yüksek binalarda teksif etmek mecburiyeti daha hasıl olmamıştır.

Fakat bu tekâsüf tarzının nihayet ufak tecrübelerine Avrupa şehirlerinde tesadüf etmeğe başlanıyor.

Almanya, Belçika, isviçre ve Holanda gibi memleketlerde birer numunesini gördüğümüz bu nevi binaların en yükseği 27 katlı olan Aıı- vers'teki Banka binasıdır

Bunlar Amerikadaki eşlerinin, mütevazi üç veya dört kere daha ufak birer ııümunesidirler.

Biz Avrupada bu nevi binaların, inşasını bir mecburiyetten ziyade bir lıavese atfetmek- teyiz. Adetleri pek az olaıı bu binaların, Avru- pada bu tarz için bir çıkır açacağına lıiç şüphe yoktur.

( Bulut delen ) lerin inşası, aynı merkezde nüfus tekasüfü vücude getirerek, münakalâtı bozmak, sokakları, yüksek düz satıhlar vücude getirerek, derin, ıatıp, güneşsiz birer kuyu ha- line sokmak hava ve güneşten mahrum etmek, etrafındaki binaların güneşini kesmek, şehrin ıııanzaraslnı değiştirmek gibi şehirciliğe ait, mü- taaddit mes'eleleri doğurmaktadır.

(25)

Banka: Demir iskelet Esasen avrupa şehirlerin Belediye kanunları.

B u k a b i l binalara müsait değildir. Belediye kanun- l a r ı n d a . değişiklikler vücude getirmek mecburi- yeti hasıl olmaktadır. A v r u p a l ı m bulut delen- lerinden bir kaçını deıcediyoruz. Şekil ( 1 ).

Anvers'te. şehrin merkezinde 931-932 se- neleri zarfında inşa edilen B a n k a biııasıdır. Mi- marları : Aveıbek. Yanlıoenacker, Jos. Snıolde- ren'dir.

Mevcut Belediye inşaat kanunlarına uya- bilmek içiıı. bütiiıı sahanın üzerine ancak on kat inşa edilin ştiı\ B u n d a n s o m a geri çekilerek

Itir detay

20 inci k a t a kadar ayııeıı d e v a m e d i l m i ş ve bu- radan d a tekrar bir geri çekilme ile o r t a d a k i kule iıışa edilmiştir.

Biııaınn iskeleti çeliktendir. Bu çelik iske- let, dahilcn ve haricen hususiyeti, m u a y y e n bir tipte, tuğla ve yontulmuş taş ve betonla kap- l a n m ı ş t ı r . D e m i r iskelete 3400 ton çelik sar- foluıımuştur.

Çelik kolonlar, flambaje en m u k a v i m olan ( grey ) sisteminde, putreller ile A m e r i k a n usu- lünde imal edilmiştir. Bu şakulî çelik hususî profildeki kolonlar, dahilen t u ğ l a , haricen yan- gına karşı 5 snı. kalınlığında delikli t u ğ l a ile kaplanmıştır.

Yaııgııı tehlikesine karşı k u l e n i n nihayetin- de 230 metre m i k a b ı su istiap eden b i r su de- posu inşa edilmiştir.

K u l e n i n münakalesi dört b ü y ü k asansör ve bir merdiven ile temin edilmiştir.

Asansörler saniyede 1.5 metre katedivor- lar ve her hareketi otomatik b i r surette yapı- yorlar. yövmî 10.000 kişiye yakın b i r yolcu nakletmektedirler. B u kalabalığın b ü y ü k b i r kısmı 26 ıncı kattan Aııversiıı panaromasını seyre gelen ziyaretçilerdir.

Z e m i n kat Bankaya hasredilmiştir. B ü y ü k cadde üzerinde diğer katlara giden asansörlerin bir antresi vardır. Buradan müşterilerin b ü y ü k h o l ü n e dahil olunuyor. Caddenin üzerinde ve a n t r e n i n yanlarında mağazalar sıralaıımıştir.

D i ğ e r cadde üzerindeki kısmı B a n k a n ı n ıııüdi- riyetine hasredilmiştir cephede de, mağazalar vardır.

B a n k a H o l u geniş ve tavanı k a m i l e n canı şasidir. İnşaatı bendesi taksimatlı çelik iskelet- tedir. H o l ü n üzerinde bir asma kat vardır. D i ğ e r katlar ticaret işleri bürolarına hasredilmiştir.

Dahayukarı katlar apartman olarak istimal edil- mektedir. Teshin tesisatı, çöp mahalleri, b a n k a n ı n kasa daireleri vesair u m u m i tesisat tahtezzemin ikinci katta tesis edilmişlerdir.

Üstündeki ( sous sol ) de bir b ü y ü k bira- hane tesis edilmiştir.

Bu bina deısizdeıı veyahut ( Escaııt ) neh- rinden Aııverse gelirken, çok uzaklardan gözük- mektedir. -

İkinci bina. Hollandalını en yüksek biııa- sıdır. H o l l a ı ı d a d a azami dört kattan yüksek İti- nalar nedirdir. Beledi kanunlar ve tatbik edilen inşaat sistemi son zamana kadar yüksek bina- lara cevaz vermezdi. ( Aıııisterdam ) şehrinde,

(26)

/ Mandada ikametkâh j ahiren 14 katlı olarak inşa edilen hu bina ika- mete mahsustur.

( Amstell ) caddesinin iki çatala ayrıldığı fasıl müşterekte inşa edilmiştir. Mimarı J . F.

Staal'dir.

Zemin katta, dükkânlar, kapıcı ikametgâ- hı, asansör ve merdivenler vardır. Diğer bütün katlar, altı oda, banyo ve mutbaklı çift apar- tımaıılardan ibarettir.

İ k i asansör, bir taştan esas merdiven, bir yaıığın tehlikesine karşı ve haricî galerilere mahsus demirden merdiven mevcuttur.

Toprak altındaki'iki katla esas binanın ve civarındaki mütemmim binaların, teshin ve tek- nik bütün tesisatı vfıcude getirilmiştir.

Yukarıdan apnrtııııanlardan atılan çöplere mahsus depolar, otomatik boşaltına cilıa/.lari ile Çalışmaktadırlar.

Hu binanın hususiyeti 14 katın betonar- me olarak iıısasıdır. Temelle! de, sokak seviye- sinden beş metre derine inmek mecburiyeti hasıl olmuştur. Bu hal. Holanda gibi her tarafı su olan bir aıa/.ide ıııüşkilâtı mucip olmuştur. B i n a . çıkan su yenilerek 051 adet direk üzerine 1.10 metre kalınlığında betonarme plat forme otur- tulmuştur. Binanın direkleri, bütün divalların ve bölmelerin altına tesadüf eden kirişleri ve yalınız dördüncü, sekizeııci katlar ve teras dö- şemeleri betonarmedir.

Biğeı- döşemeler, memlekette teamül ol- duğu üzere, ahşap kirişlerle ve ahşap döşeme ile yapılmıştır. Bu ahşap kirişler betonarme ki- rişlere demir lamalar ile ittihat ettirilmiştir.

( ) detayda görüldüğü üzere, harici duvarlar 0,22 metre genişliğinde tazyik edilmiş tuğla ile kaplanmıştir.

Haıicl duvarlar, haricen 22 santimetre dalıilen 7,5 santimetre (Pıms) taşı tabakası ile ve her iki kitle arasında bırakılmış 5,5 santi- metre genişliğinde bir hava tabakasından teşek- kül etmiştir. Bununla rutubete mâni olunmak istenmiştir.

Betonarme kirişlerin harici tesirattan müteessir olmamaları için haricen tuğla kaplan- mıştır. Hu suretle bina mütecanis bir tuğla işçiliği arzetn.ektedir.

Şehirdeki su tazyiki hu irtifade binalar için olmadığindaıı terasın üstünde bir su deposu yapılacak ve bodrumda (lıydrophor) tesisatı vü cude getirilerek bu suretle binanın her tarafına tazyikli su dağıtmak kabil olmuş ve sıhhî tesi- satın mükemmelen işlemesi temin edilmiştir.

B ü t ü n balkonlar, esas merdiven betonar- meden inşa edilmiştir. Bölme dıvarları (Ponse) taşından imal edilmiştir. Teras sokak seviyesin- den 4.1 metre irtifadadır. Bodrum katı sokak seviyesinden 5.1 ınetke asadadır. Esas cephe üzerinde büyük merdiveni çerçeveleyen yarım daire şeklinde çıkıntı yapan demirden çerçeve camdan müteaddit köşeli şasiler vücude gşti- rerek güzel bir motif teşkil etmektedir. Her katta betonarme kirişlere oturan hu caıııekânııı u m u m sıkleti Hi.000 kilogramdır. MimarSataal'm eseri olan bu bina diğer Holanda binaları gibi

(27)

il letropo

k

(\iiııcü biıııı şekilde g ö r ü l d ü ğ ü gibi İaviç- L../JII1 şehrinde inşa edil.niş, (Metropol) ıra-

İıı.şsatı dı ıniı dir. (22) kııtlıdıı-. '/e (İsı bir vok mağaraları ihtiva ediyor. B u binada diğeri sıilıi l.nzan afakimin

tadır.

Helan ıırıno iskelet: llnhmlı,

Alt k a t l a n , liiiyıık l.ir m m . Ilaıısitıg Har, ve oyul) mahallerine tahsis edilmiştir.

Lliğer k ı t l a r ı m ' ticaret evleıi. pansiyonlar ve hususi ikametgahlar teşkil etmektedir.

Kıı üst katta, gelirin bilaistisna lıer tara- lını gören müzikli lıiı- gazino ıııeveuttı.r.

B u binada, i k a m e t eııeıılar şelıre çıkmadan aşağı yukarı b ü t ü n ihtiyarlarını temin ediyorlar.

Zemin katta, müteaddit satış mağazaları ır. (.eceleri binanın cepheleri tenvir- edil-

folııyrufı

(28)

İstinat duvarları

l Milbaa- )

[ D a f i a i t ü r a p h a k k ı n d a m a l u m a t ı u m u m i y e ]

Bir istinat duvarının arkasında bulunan dol- m a t o p r a k ile ayni irtifa ve şerait dahilinde bu - l u n a n bir su kitlesinin, duvarın arkasına verebile- cekleri dafiala.r tetkik olunursa, toprağın kesafeti suya nazaran d a h a fazla o l d u ğ u n d a n , toprak da- fiasının sudan d a h a ziyade olacağı tahmin oluna- bilir se de bu fareziye hakikat hale tevafuk ede- edemez. Z i r a toprak zerrelerinin birbiri üzerinde- ki delk ve teması ve diğer cihetten de birbirine yapışarak topaç haline gelmeleri dolayısile d o l m a toprağın dafiası suya nazaran daha az bulunmak- tadır.

Zerrelerin birbirine delk ve temasının ve yekdiğerine yapışmalarının derecesi muhtelif nevi topraklarda gerçi yekdiğerinden pek çok farket- mezlerse d e ayni bir toprakta mevzuu bahs ha - neler, toprağın halile muhtelif vaziyetler alırlar.

E z c ü m l e yeni ve taze işlenmiş bir toprak ile yapılan i m l â l a r d a duvar arkasına gelecek taz- yik veya tabiri diğerle dafiai türap ayni imlânın eskimiş ve basılmış bir hale geldiği z a m a n yapa- cağı d a f i a d a n çok daha fazladır.

Killi toprak ile yapılan imlâlar bahusus kuru ve t o k m a k l a n m ı ş olursa duvar arkasına pek az tazyik yaparlar. Fakat ayni topraklar ratip ve cı- vık bir hale gelirlerse duvar arkasına pek ziyade tazyik icra ederler.

B u n d a n dolayı istinat duvarlarının arkasın - d a suyun toplanamaması için yapılacak tertibatın ehemmiyeti mahsu;ası vardır. Duvar arkasındaki i m l a iri k u m ve yahut çakıldan ibaret ise kendile- rinin kuru veya ratip olmaları halinde duvar ar - kasına yapacakları dafialar arasında pek b ü y ü k bir fark görülmez.

M a a m a f i h bu halde d a h i toprağın dafiasını arttırmalarına m â n i olmak için duvar arkasında toplanacak suların akmasını teshil edecek vesaite m ü r a c a a t etmek iktiza eder.

Mühendis Halil C. S. Akademisi mimari şubesi Metim arıııo ve mukavemet Muallimi

Bunun için duvarda arasıra bir takım yarık- lar bırakırlar ki bunlara «barbakan» derler. Bun- ların duvar arkasına gelen ağız kısımlarını d a top- rak ile kapanmasın diye taşlarla örterler. Sular süzü'.erek barbakanlardan duvarın ö n tarafına geçerler.

Şurası muhakkaktır ki ufak taneli topraktr.n ibaret olan bir imlânın duvara karşı yapacağı da- fia, büyük taneli olanınkine nazaran d a h a fazladır.

B u n d a n başka b ü y ü k taneli olan topraklar suların geçmesine daha ziyade müsaittir. B u n d a n dolayı istinat duvarlarının arkasına kırma taş v : yahut taş ve yahut ta büyük çakıllarla doldurur- lar.

Z e l k s a t h ı :

Bir istinat duvarı arkasındaki toprağın d a - fiasına mukavemet edemezse kendisi harekete gelir. Y a devreder ve yahut kayar. V e bu hare - ket esnasında arkasındaki toprak kitlesinden bir miktarını da beraber sürükler.

Hareket eden toprak ile kalan toprağın faslı müşterek sathına Jzelk sathı» tesmiye olunur.

Şekil 1 1 dc görüldüğü veçhile bir istinat duvarı

(29)

a l a l ı m . D u v a r ı n esas v a z i y e t i ( A B C D ) olsun.

V e t o p r a ğ ı n sathı f e v k a n i s i d a h i ( B F ) olsun.

D u v a r k e n d i a r k a s ı n d a b u l u n a n t o p r a ğ ı n dafiası- n a m u k a v e m e t e d e m i y e r e k h a r e k e t e t m i ş bulun- sun. V e ş e k i l d e n o k t a n o k t a g ö s t e r i l d i ğ i v e ç h i l e ( A B , C , D j ) v a z i y e t i n e gelsin.

B u e s n a d a a r k a d a k i t o p r a k d a h i h a r e k e t e gele»-"1' d u v a r ile t o p r a ğ ı n t e m a s s a t h ı A B2 vazi- y e t i n e -«rağın d a h i üst seviyesi F2B2 h a l i n e gelir.

V e Fa n d a n b a ş l ı y a n bir ç a t l a k d a h i A F.> istikan n c e d e v a m e d e r e k t o p r a k kitlesin-:

iki p a r ç a y a ayırır. E k s e r i y a m ü n h a n i bir satıh o l a n A F j sathına « z e l k sathı» t e s m i y e o l u n u r .

B u t a k d i r d e d u v a r a r k a s i l e z e l k sathı a r a - s ı n d a k a l a n A F j B j t o p r a k kitlesi a d e t â bir ka- m-a vazifesini g ö r ü r . V e g e r e k d u v a r a r k a s ı n a v e gerekse A F . ı -»ilk s a t h ı n a t a z y i k icra e t m e ğ e baş-

B u e s n a d a m e v z u u b a h s k i t l e n i n gerek A F.>

v e gerekse A B s a t ı h l a r ı i s t i k a m e t i n c e hareketi d a h i m e v c u t o l d u ğ u n d a n A F s a t h ı n d a t o p r a ğ ı n t o p r a k ile d e l k i v e A B s a t h ı i s t i k a m e t ' n c e d a h i t o p r a ğ ı n d u v a r ile d e l k v e t e m a s ı m a h v e d i l m i ş b u l u n a c a ğ ı n d a n A B F m e n ş u r u kitlesinin v e z - n i n d e n tah=»ssül e d e n b u t a z v i k m ü r e k k e D İ e r ' n i n A F v e A B s a t ı h l a r ı n ı n n a z ı m l a r i l e teşkil ettikleri z a v i y e l e r i n t o p r a ğ ı n t o p r a k ile v e t o p r a ğ ı n d u - v a r l a o l a n d e l k z a v i y e l e r i n e m ü s a v i b u l u n m a l a r ı i k t i z a e d e r .

İ m d i t o p r a ğ ı n t o p r a k ile o l a n d e l k zaviyesi ( W ) v e t o p r a ğ ı n d u v a r l a o l a n d e l k zaviyesi d e ( W j ) >le gösterilsin.

A F v e A B s a t ı h l a r ı n a b i r e r a m u t ç i z i p mev- k i a m u t l a r d a n i t i b a r e n ( W ) v e ( W , ) zaviyeleri i h d a t e t m e k üzere « J » v e « E » h a t l a r ı n ı ç i z e l i m , v e « A B F » m e n ş u r u n u n v e z n i n i d e « P » ile gös-

« P » k u v v e t i n i iki m ü r e k k e p e a y ı r a l ı m k i b i r i J v e d i ğ e r i d e « E » y e m ü v a z i o l s u n . Ş e k i l I 2 b u m ü r e k k e p l e r a k s e d i l i r s e ( - J , -E, P ) h e y e t i k u v - v a s ı n ı b u l m u ş o l u r u z k i m ü v a z e n e t i h d a s e d e n b i r heyettirler. Ş e k i l I 3

B u n l a r d a n « P » k u v v e t i , A B F m e n ş u r u n u n v e z n i n i v e ( - E ) k u v v e t i d e t o p r a k d a f i a s ı n a k a r ş ı d u v a r ı n aksi tesirini v e «-J» d a h i z ı l k s a t h ı n ı n al- t ı n d a k a l a n t o p r a k kitlesinin m u k a b i l tesirini gös-

İ m d i zılk sathı ile d u a v r ı n a r k a s a t h ı arasın- d a t e k e v v ü n e d e n t o p r a k k i t l e s i n i n v e z n i v e d u v a r a y a p a c a ğ ı t a z y i k , zılk s a t h ı n ı n m e v k i i değiş- tikçe t e b e d d ü l e d e r . M u h t e l i f z ı l k s a t ı h l a r ı k a b u l e d i l d i ğ i n e g ö r e h a n g i v a z i y e t t e d u v a r a a z a m î taz- y i k g e l e c e ğ i n i t a y i n e t m e k g ü ç d e ğ i l d i r .

Ş e k i l 14 te g ö r ü l d ü ğ ü ü z e r e t o p r a ğ ı n m e y i l t a b i î z a v i y e s i n i n m ü m a s ı n ı 2/;î o l m a k ü z e r e k a b u l e d e l i m , v e t o p r a k ile d u v a r a r k a s ı a r a s ı n d a k i d e l k zaviyesini d e W , = ro =-= 3 0 o l a r a k a l a l ı m .

İ m d i d u v a r a r k a s ı n d a m u h t e l i f A Ç , A D , A F , A G z e l k s a t ı h l a r ı k a b u l e d e r e k d u v a r arka- sına icra edilecek d a f i a l a r ı h e s a p e d e l i m . V e du- v a r ı n şekli m ü s t e v i s i n e a m u t o l a n t u l ü n ü d e bir m e t r e o l a r a k k a b u l e d e l i m . Ş e k i l m i k y a s ı d a l / ö olsun. V e z e l k s a t ı h l a r ı n ı n A C , A D .... A G tul- lerini d e şekil ü z e r i n d e m e s a h a e d i p b a d e h u t u ' m i k y a s ı ile m u a m e l e e d e r e k h a k i k a t l e r i n i b u l a l ı m . V e müselleslerin i r t i f a l a r ı n ı d a a y n i suretle b u l a l ı m . D u v a r ı n t u l ü n ü b i r m e t r e f a r z e t m i ş t i k . B u m e n ş u r l a r ı n v e z i n l e r i n i b u l m a k i ç i n hacimleri- ni, t o p r a ğ ı n kesafeti ile z a r b e t m e k i k t i z a ederse d e m a k s a d ı m ı z b u m u h t e l i f m e n ş u r l a r ı n vezinleri- n i b i r b i r i l e m u k a y e s e e t m e k v e d a f i a n ı n d a l * han- gi v a z i y e t t e a z a m î d e n g e ç e c e ğ i n i t a y i n e t m e k ol- d u ğ u n d a n salifüzzikir m e n ş u r l a r ı n y a l n ı z h a c i m - lsrini n a z a r ı i t i b a r a a l ı p v e z i n l e r i n i d ü ş ü n m i y e c e - ğiz. Ş e k i l d e ( A B C ) m ü s e l l e s i n i n m e s a h a i sathi-

4.5li X 1.15 «>•-' . , vesi a = 9 0 2 b u l u n u r .

2

D u v a r tulü b i r m e t r e k a b u l e d i l d i ğ i n d e n

m e n ş u r u n h a c m i 2 . 0 2 X 1.00 = 2 . 0 2 b u l u n u r . ın.1 "m

B u h a c i m ise 1 = 1 k u v v e t l e r m i k y a s ı ile k u v v e t l e r m u d a l l a ı n a n a k l o l u n s a v e b a d e h u J | . F3

i s t i k a m e t l e r i n e t a h l i l o l u n s a v e « E( » d a h i b i l - m i k y a s ö l ç ü l s e g ö r ü l ü r k i 1.73 — E l ^ i r .

V e k e z a l i k A C D m ü s e l l e s i n i n h u s u l e getir-

(30)

. , 4.5ü X 127 -z diği menşurun h a c m i d e = 2.00

sathı ile mütenasiptir. Menşurun tulü d e ] .(K) o l d u ğ u n d a n b u miktar ayni z a m a n d a h a c m i dalv verir. O h a l d e ( A C D ) sathının husule getirdiğ'

menşurun h a c m i *>.OU dir.

Ş i m d i ( A D ) sathı, zelk sathı farzedildiğinc göre dafia verecek olan menşurun hacmi, kaide satıhları A B C ve A C D satıhlarının m e c m u a o l m a k üzere alınacak olan h a c i m d e n ibaret bulu-

••>n ıthl n a c a ğ ı n d a n m a t l u p hacim bu takdirde 2J52- - .00 m e t r e m i k a b ı d ı r .

B u n d a n dolayı kuvvetler m u d a l l a ı n d a 2.90 h a c m i , 2.02 nir» nihayetinden itibaren a l m a k vo P k u v v e t i diye d e ( 2.02+2.0;I ) metremikabını k a b u l etmek iktiza eder.

Z ı l k sathının istikameti ne olursa olsun. Du- var arkasının d a f i a istikametleri hepsi birbirine müvazidirler. Z i r a her birisi A B sathının nazımı ile W ı = 30 = o> derecelik bir zaviye teşkil

O h a l d e kuvvetler m u d a l l a ı n d a bu yeni men- şurun h a c m i n i teşkil eden « J » noktasından ( E j ) istikametine ve binnetice o n a m ü v a z i olan ( E j ) ı e bir m ü v a z i ç e k m e k ve kezalik ( a ) noktasından d a zelk sathı A D o l d u ğ u n a göre ( ) ye bir m ü v a z i ç e k m e k ve b u suretle de ( E j ) nin

hakikî miktarile mütenasip olmak üzere ( h c ) yi b u l m a k m ü m k ü n olur.

Bu miktar d a h i mesaha o l u n u p kuvvet mik- yası ise m u a m e l e o l u n d u k t a Jv_- = 2.5(5 bulunur.

G ö r ü l ü y o r ki dafia tezayüt ediyor.

A y n i suretle d e v a m olunarak ( A D F ) mü- sellesinin sathı hesap olundukta

fı.55 X 1.01 -"i

~ = 3.31 bulunur.

B u n d a n sonra da, biraz icrayi amel edildiği tarzda hareket olunarak

Ea 2.60 o l m a k üzere elde edilir.

Diğer cihetten « A F G » müsellesinin sathı hesap o l u n d u k t a

<>•55 X 1.00 » i , ,

^ —- 3.47 bulunur.

Bu takdirde ( E() mesaha o l u n d u k t a Et = 2.04 o l d u ğ u görülür. Burada da E4 dafiasınm E j ye nazaran hayli küçük olduğu anlaşılır.

İmdi ( E ) dafiasınm azamî kıymetini b u l m a k İ y i nE ş İİC E3 arasında bir araştırma ameliyatı icra etmek iktiza eder. B u n u n için « A D F » mü- sellesi iki m u a d i l kısma ayrılıp ( A H ) hattı zelk sathı olmak üzere ( E^ ) dafiası bulunsa E:> =

ııı.1 2.74 bulunur;

ABC i A.C0 r) a i ADF 331 AF&

İABCDHA .. 7 3-

ZrİK SotıkUı AC E..1-7Î AD E. . AF £» • z-v A& £*

AH F..2-7A

\\ MİÜİ KÖîOPHBKE (j

ILjmm^J

(31)

302 _• _

Şekle bakılırsa' muhtelif « E » d a f i a l a n n ı n ni- hayetlerinin bir m ü n h a n i üzerinde b u l u n d u k l a r ı görülür. Kuvvetler mudliini temsil eden şakulî hat- ta m ü v a z i o l m a k üzere işbu m ü n h a n i y e bir m ü m a s çizilirse noktai temastan « E » lerin istikameti müş- terekelerine çizilen m ü v a z i n i n kuvvetler m u d l i ; ile noktai temas arasında k a l a n tulü, m a t l û p da- fiai azamiyeyi verir.

••>3 Misalimizde bu tul 2.74 nı gösterir.

T o p r a k sathı h a r i c î s i n i n b i r m ü s t e v i o l m a s ı h a l i

Bu takdirde dafiai azamiyeyi b u l m a k için ya- nılacak tersimat hayli basitleşir.

İ m d i şekil 1 5 te g ö r ü l d ü ğ ü üzerel, II, III, I V müselleslerinin cümlesinin kaideleri B G hattının üzerinde b u l u n d u ğ u n d a n irtifa müşterekleri ( A ) noktasından ( B G ) ye tenzil edilen a m u d u n tulü olur.

B u n d a n başka menşurların cümlesinin tulleri d a h i şekil müstevisine a m u d e n bir metre olarak farzedildiğinden bunların vezinleri m u d l i i kuvva-

MİMAİt d a B C , C D , D F, F G hatlarile mütenasiptir d i y e farzedebiliriz.

V e sıra ile A C , A D , A F, A G hatlarını zelk sathı farzederek « E » dafılarını bulabiliriz.

Neticede ( D A F ) müsellesi iki m u a d i l kıs- m a tefrik olunarak dafianın miktarı kat'î olarak tayin olunabilir.

I, II, III, I V müselleslerinin cümlesinin irtifa

müştereklerinin 2.98 o l d u ğ u n u farzedelim.

Şekil mikyası d a h i l/y(i o l d u ğ u n a göre ka - ideler üzerinde alınacak birer santimetrelik tuller, hakikat halde yarım metreyi gösterirler. O h a l d e resleri ( A ) noktasında olan b ö y l e bir müsellesin mesahai sathiyesi hakikat halde

0.50 X 2.98 _ m2

B u n a binaen 1,84 santimetrelik tul

0.745 X 1,84 — 1,37 olacaktır k i b u miktar dafiai azamiyeye tekabül eder. (Şekil üez- rinde dafiai azamiyenin tulu ( 1 , 8 4 ) santimetredir.

— A r k a s ı var —

(32)

Anı azamî hesabı

(>e;en sayıdan ı ı ı a b a a t —

M i m a r Bekir İhsan

M e n f i a n l a r t a y i n o l u n d u k t a n sonra (şekil -1) a y n e n iki tarafa ı n ü m t e t b i r kirişteki g i b i

jl- jl- ı c t â n ı ~ ve a r ı k l ı k a n ı

f î 1

T

l

-— -Z^J

y.rrb s

7*\

\

i ekil, 4

k u v v e i k a t ı a n ı u s ı f ı r d a n g e ç t i ğ i n o k t a d a k i müs- b e t a n M' ile gösterilirse ve A mesnedine me- safesi x olursa

M\, .x-rMt(l — x) . + Afm** = M'— -

l d ü s t u r i l e h e s a p o l u n u r . T e r s i m e n h a l de şekil- d e k i y — y"—y tertibi c m cinsinden mesaha o l u n a r a k a n m i k y a s i l e zarboluııarak elde o l u n u r . T a t b i k a t t a t a m a m i l e m ü t e d a h i l b i r k i r i ş n a d i r b u l u n u r . Mesnetler m u h a k k a k b i r deveran zaviyesi verir. B u t a g v i r şekilden dolayı n ı ü s b e t a n t e z a v ü t eder. K i r i ş t a m t e d a h ü l e göre hesap e d i l m i ş ise t a n ı m ü t e d a h i l b i r kirişin m ü s b e t â n ı k ı s m e n m ü t e d a h i l b i r k i r i ş i n müsbet ânın- d a n u f a k o l d u ğ u n d a n dolayı tehlikeye m a r u z d u r . B u n a çare o l m a k üzere m e n f i â n l a r ı n t a m teda- h ü l e g ö r e h e s a p o l u n a r a k m i k t a r l a r ı n ı n | . . . . i l â h g i b i ııisbetleri itibari ve tecrübı b i r su- rette k a b ı ı l o l u n a r a k m ü s b e t â n m i k t a r ı ona g ö r e t a y i n o l u n u r (şekil 5) meselâ:

T a m t e d a h ü l h a l i n d e sıkleti m ü n t c ş i r c î n ı ü t e s a v i v e ile b a ş t a n başa d o l u b i r kirişte ıııes-

ıklık âııı ~ d ü r . Ş i m d i :

T e d a h ü l derecesi - j farzoUınuısa m e n f i â n m i k t a r ı

JJİ _ ı

x

E 2 4 2 12 m ü s b e t an m i k d a r ı

£

=

J!1 = _ j £

12 8 2 4 24 2 4 1 t e d a h ü l faı-zolunursa.

j i - i i ı- Meııfı a n m i k t a r ı = — X ^ 0

Ilı , i l

•••

fi

Şekil: 5 M ü sl w t a n m i k t a r ı

B u suretle t e d a h ü l ü n istenilen derecelerine g ö r e h e s a p o b ı n ı ı r .

(33)

304 MİMAR K u v v e i k a t i a v e a k s i t e s i r l e r :

i k i tarafa m ü m t e t basit b i r kiriş nazarı i t i b a r a alınırsa, vasat k ı s m ı m ü t e d a h i l b i r kiriş g i b i t e l â k k i o l u n a b i l i r . B u n d a ı ı dolayı müteda- lıii b i r kirişin k u v v e i katıası aynen iki tarafa m ü m t e t b i r kirişin orta k ı s m ı n d a k i kuvvei ka- tia g i b i hesap o l u n u r . E ğ i l i m anı ifadesi.

-,r Mu.x + Ma (l — x )

ı\ı — M - düsturile he- sap o l u n d u ğ u n d a n b u ifadenin a se göre müş- takı alınarak :

( M ' niıı m ü ş t a k ı iki mesnetli basit kiriş- teki kuvvei katiayı gösterir bu kuvvei katia (Ki) ile gösterilirse )

8 K = K ı il/b — A h

düsturile lıesa-

b o l u n u r . K u v v e i k a t i a n m mesnetlerdeki tertipleri aksi tesirlere müsav i o l a c a ğ ı n d a n , basit aksi tesir-

Mi, — il/a \ ..

} nıık l ! n u r ve diğerine ilâve o l u n a r a k , m ü t e d a h i l kiriş aksi tesirleri elde oluıınr.

lerin b i r i n d e n , m i k t a r ı tarlıolu-

t

>

X N N ¥

V

+ £

- î P >

C Şekil G ) mesnet anları yekdiğerine mü- savi o l d u ğ u t a k d i r d e o = — o l a c a ğ ı n - dan K = K ı olur b u r a d a n meııazır tahmil halin- de kuvvei katianııı değişmeyeceği yani iki mes- netli basit bir kirişteki kuvvei katiava müsavi olacağı g ö r ü l ü r .

( Ş e k i l 7 ) şekilde I f i Ö ve v d e müsel- lesleri yekdiğerine m ü ş a b i h o l d u k l a r ı n d a n , n şekli m i k y a s ı n ı ve H b u u d ı ı k u t b i y i göstermek şart ile

Af a eh. n. m. 11 IG.n. m.H

o l u n u r . Ş e k i l d e n ı u d a l l a r k u v a d a I G t e r t i b i n i n kuvvet m i k v a s i l e mesaha edilmek şartile m e n f i a n l a r d a n d o l a y ı , : kuvvei katıada husule gelen

^ m i k d â r ı n ı vereceği h i l s u h u l e görüle- bilir. B u ifadenin işareti A fa< o l u r s a m e n f i . ve M ı , < Afa o l d u ğ u t a k d i r d e ı n ü s b e t o l u r . K u v v e i katiayı ve aksi tesirleri tersimen elde etmek i ç i n o k u t u p n o k t a s ı n d a n ( Ş e k i l 7 ) r — d m ü t e d a h i l kiriş h a t t ı m u t i r i n e b i r m u v a z i ı e s m o l u n u r bu h a t t ı n m u d a l l a ı k u v a y ı katettiği / n o k t a s ı n ı n ü s t ü n d e k a l a n kısım k u v v e t mik- vasile A ve altta kalan kısım B a k s i tesirini verir. K u v v e i k a t i n sathı 1 n o k t a s ı n d a n çizilen ufki bir h a t t ı kıyasa göre. iki mesnetli basit b i r kirişteki gibi çizilir.

M i s a l :

( Ş e k i l 8 ) deki kiriş ı i t i b a r a a l ı n m ı ş t ı r .

B i l h e s a p tayin : Aksi tesirlerin t a y i n i :

2000 X 3.5 1-3000 X 1.5

t a h m i l şekli na-

= I 9 l ( i K(!

B ' = 2000 + 3000 — 1917 ~ 3084 A'//

( Mabadı var )

İmtiyaz sahibi: Mimar A. Ziya - Neşriyat m ü d ü r ü : Mimar Abidin Matbaacılık * KLİŞE KENAN

Referanslar

Benzer Belgeler

6. Derneğin, gerek kamu kuruluşları, gerekse ulusal ve uluslararası kuruluşlara yaptığı işbirliği ve anlaşmalarda, Yönetim Kurulu kararları

maddesi hilafına, bilet ibrazı olmamasına rağmen, ve /veya hesaplama hatası sonucu , “muhtelif çekilişlerde ödenen ikramiye ve amorti biletler bordrosu”na 34 “ajan”

(a) Başvuru Ücreti (750 CHF/�) (b) Üniversite Yerleştirme Ücreti (450 CHF/�) (c) İade edilmeyen herhangi Sigorta Ücreti (d) İdare ücreti (150 CHF veya 100 �) (e)

Yazan: John Wyndham Çeviri: Niran Elçi Roman / Sert kapak 200 sayfa / Nisan 2018. Triffidlerin Günü, uygarlık, insanlığın doğa karşısındaki kibirli tutumu, cinsiyet, sınıf

Uluslararası TURAZ Adli Bilimler, Adli Tıp ve Patoloji Kongresinde &#34;Evalution ps-13 MKEK Yapımı 9x19 mm Parabellum Fişekleri Kullanarak Yapılan Atışlardan

SAHNE IŞIKLARI ve DİĞER ŞEYLER Yazan ve Çizen: Jean-Jacques Sempé Türkçeleştiren: Damla Kellecioğlu Karikatür / Her Yaş / Nisan 2019 Baskı Detayları: 170x220 mm, 64 sayfa,

Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar, hem geleceğin hekimi hem de SCORA savunucusu olarak benim için büyük bir önem taşımaktadır... Önlenebilir olan

Trabzon, Halep (1724) ve Bosna (1734) valilikleri yapan Ali Paşa, Kânî’nin hayatında da önemli bir yere sahiptir. Ayrıca kaynaklarda Hekimoğlu Ali Paşa için