Kırık İyileşmesi Kırık İyileşmesi
Prof. Dr. Ümit KAYA Prof. Dr. Ümit KAYA
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Ortopedi ve Travmatoloji Bilim Dalı Ortopedi ve Travmatoloji Bilim Dalı
Kırık iyileşmesi kırık olduğu andan
itibaren başlar ve 3 aşamadan oluşur:
İnflamatuvar (yangı) dönemi
Reperasyon (onarım) dönemi
Remodelizasyon (yeniden şekillenme) dönemi
Bu üç dönem biri bitmeden diğeri başlayarak devam eder ve en uzun süreni remodelizasyon dönemidir
Yangı (İnflamatuvar) Dönemi
Kırık uçları arasında hematom oluşur ve hematom periost tarafından veya periost yırtılmışsa sağlam yumuşak dokular
tarafından çepeçevre kolluk şeklinde sarılır.
Bu dönem ilk 3-4 günlük süreyi kapsar.
Oluşan bu hematom kırık iyileşmesi açısından son derece önemlidir.
Kırık hematomu sağladığı gerginlikle kırık uçlarını bir arada tutma görevini de kısmen üstlenir.
Yangı (İnflamasyon) Fazı (Özet) Yangı (İnflamasyon) Fazı (Özet)
Travma oluş zamanından 24-72 saate kadar Travma oluş zamanından 24-72 saate kadar
Yaralanmış dokulardan ve kan pulcuklarından Yaralanmış dokulardan ve kan pulcuklarından
(plateletler) vasoaktif mediatörler, büyüme faktörleri (plateletler) vasoaktif mediatörler, büyüme faktörleri
ve diğer sitokinler salınır.
ve diğer sitokinler salınır.
Sitokinler hücre migrasyonuna, proliferasyonuna, Sitokinler hücre migrasyonuna, proliferasyonuna, diferansiyasyonu ve matrik sentezine etki ederler.
diferansiyasyonu ve matrik sentezine etki ederler.
Büyüme faktörleri fibroblastları, mezenşimal hücreleri Büyüme faktörleri fibroblastları, mezenşimal hücreleri ve osteoprogenitör hücreleri kırık bölgesine toplar.
ve osteoprogenitör hücreleri kırık bölgesine toplar.
Makrofajlar, polimorf nükleositler ve mast hücreleri Makrofajlar, polimorf nükleositler ve mast hücreleri doku debrisinin uzaklaştırılması işleminin
doku debrisinin uzaklaştırılması işleminin
başlatılabilmesi için kırık bölgesine ulaşırlar (48 saat) başlatılabilmesi için kırık bölgesine ulaşırlar (48 saat)
Onarım (
Onarım (Reperasyon) Dönemi
İnflamatuvar hücreler nekrotik dokuları rezorbe ederken
fibroblastlar bölgeye gelerek onarım (reperasyon) dönemini başlatırlar.
Onarım döneminde ilk 48 saat içinde periost, endeost ve kırık hattındaki havers kanallarının tabakalarından hücre proliferasyonu başlar; kırık hattı boyunca rezorbsiyon devam eder.
Hücre proliferasyonu sonucu kırık
uçlardaki boşluklar hücrelerle dolar.
Bol kollagen iplik içeren bu dokuya prokallus (fibröz kallus) adı verilir.
Kırık hattına dolan hücreler kemiğin hücresel devamlılığının onarımına
yardım eder.
Proliferasyonla birlikte
kondroblastlar ve osteoblastlar
gelişerek kıkırdak ve kemik doku oluşur. Prokallus daha sonra
kireçleşir, hiyalin kıkırdağa
dönüşerek geçici kallus (kıkırdak kallus) adını alır.
Geçici kallusun dış ve iç
yüzeyini kemik zarları örterler (periost ve endost). Bu zarların yüzeylerindeki osteoprogenitor hücrelerden farklılanan
osteoblastlar kallusun dış ve içine intramembranöz yolla kemik dokusu sentezlerler.
Osteoblastlar osteosite
dönüşerek (intramembranöz) veya enkondral kemikleşmeyle kemikte devamlılık sağlanır.
Nekrotik kemik rezorbe olur ve yerini yeni kemik dokusu
süngerimsi kemiğe bırakır.
Onarım (Reperasyon) Fazı (Özet)
2gün-2hafta
Vasoaktif maddeler (nitrik oksit ve endotelial Vasoaktif maddeler (nitrik oksit ve endotelial
angiogenesisi stimüle eden faktör) neovaskülarizasyon angiogenesisi stimüle eden faktör) neovaskülarizasyon
ve lokal vasodilatasyona neden olur.
ve lokal vasodilatasyona neden olur.
Diferansiye olmamış mezenşimal hücreler kırık Diferansiye olmamış mezenşimal hücreler kırık
bölgesine göç eder bunlar kıkırdak, kemik ve fibröz bölgesine göç eder bunlar kıkırdak, kemik ve fibröz
doku değişimine yol açacak hücrelere dönüşebilir.
doku değişimine yol açacak hücrelere dönüşebilir.
Kırık hematomu organize olur ve fibroblastlar ve Kırık hematomu organize olur ve fibroblastlar ve kondroblastlar kemik uçları arasında görülür ve kondroblastlar kemik uçları arasında görülür ve
kıkırdak şekillenir (tip II kollagen).
kıkırdak şekillenir (tip II kollagen).
Bu şekilde kallus formasyonu ile
kemikleşmeye indirekt veya sekonder kırık iyileşmesi denilir.
İnternal fiksasyonla tam anatomik redüksiyon yapılan kırıklarda veya
fissür gibi ayrılmamış kırıklarda kallus formasyonu gelişmeksizin doğrudan
kortikal uçların birbirine kaynaması ile iyileşme sağlanır ve buna direkt veya primer kemik iyileşmesi denilir.
Primer Kemik İyileşmesi Primer Kemik İyileşmesi
Kompresyon plağı gibi rijid fikzasyon materyalleri Kompresyon plağı gibi rijid fikzasyon materyalleri ile fikze edilmiş kırıklarda çok az ya da hiç kallus ile fikze edilmiş kırıklarda çok az ya da hiç kallus
oluşumu görülmeden primer kemik iyileşmesi oluşur.
oluşumu görülmeden primer kemik iyileşmesi oluşur.
Kontak bölgelerinde ve yüksek kompresyon Kontak bölgelerinde ve yüksek kompresyon
güçlerinin olduğu iyileşme bölgelerinde çok küçük ve güçlerinin olduğu iyileşme bölgelerinde çok küçük ve
stabil bir kırık hattında (<0.1mm) iyileşme
stabil bir kırık hattında (<0.1mm) iyileşme direk direk kaynama
kaynama ile şekillenir. Bu tip kırık iyileşmesi daha ile şekillenir. Bu tip kırık iyileşmesi daha önce tanımlanan bir çok safhayı bypas eder ve direk önce tanımlanan bir çok safhayı bypas eder ve direk
kortikal remodelinge geçer.
kortikal remodelinge geçer.
Yeniden Şekillenme Yeniden Şekillenme (remodelling) Dönemi (remodelling) Dönemi
Bundan sonra 1- 7 sene içerisinde yeniden Bundan sonra 1- 7 sene içerisinde yeniden şekillenme Remodelizasyon
şekillenme Remodelizasyon olur, kırık olur, kırık
çevresindeki fazla kemik dokusu rezorbe olur, çevresindeki fazla kemik dokusu rezorbe olur,
medüller kanallar açılır ve normal kemik yapısı medüller kanallar açılır ve normal kemik yapısı
kazanılır.
kazanılır.
Remodelizasyon Wolf kanunlarına göre olur. Remodelizasyon Wolf kanunlarına göre olur.
Normalin dışında bir konveksite ve konkavite Normalin dışında bir konveksite ve konkavite
kalmışsa konveks tarafta gerilme ve kemik kalmışsa konveks tarafta gerilme ve kemik
rezorbsiyonu, konkav tarafta sıkışma ve yeni rezorbsiyonu, konkav tarafta sıkışma ve yeni
kemik yapımı meydana gelir. Burada oluşan kemik yapımı meydana gelir. Burada oluşan elektriksel aktiviteye göre rezorbsiyonun ve elektriksel aktiviteye göre rezorbsiyonun ve
kemik yapımının meydana geldiği belirlenmiştir.
kemik yapımının meydana geldiği belirlenmiştir.
Remodelizasyonla genç Remodelizasyonla genç
hayvanlarda kırıkların 15-20
hayvanlarda kırıkların 15-20○○ ye ye kadar açılanmalar düzelebilir.
kadar açılanmalar düzelebilir.
Fakat rotasyon düzelmez.
Fakat rotasyon düzelmez.
Erişkinlerde açılanmalar daha Erişkinlerde açılanmalar daha
zor düzelir; fakat sonuçta tekrar zor düzelir; fakat sonuçta tekrar
fonksiyonel bir kemik haline fonksiyonel bir kemik haline
gelir.
gelir.
Yeniden Şekillenme Yeniden Şekillenme
(Remodelizasyon) Fazı (Özet) (Remodelizasyon) Fazı (Özet)
Onarım fazının ortasından 7 yıla kadar
Dokuma kemiğin yeniden şekillenmesi üzerine etkiyen mekanik güçlere bağlıdır (wolff’s yasası- “form fonksiyonu takip eder”)
Kırık iyileşmesi medüller kanalın yeniden hücre popilasyonunun sağlanması ile tamamlanır.
Kortikal kemikKortikal kemik
yeniden şekillenme yeni lamellar kemik içine (osteon) yeniden şekillenme yeni lamellar kemik içine (osteon)
osteoblastların yerleşimini takiben osteoklast “cutting cone” invasyonu osteoblastların yerleşimini takiben osteoklast “cutting cone” invasyonu ile oluşur.
ile oluşur.
Kansellöz kemikKansellöz kemik
yeniden şekillenme trabeküler yüzeyde kalınlaşma başlaması yeniden şekillenme trabeküler yüzeyde kalınlaşma başlaması nedeni ile trabeküler yüzeyde oluşur.
nedeni ile trabeküler yüzeyde oluşur.
