NOTERLER İÇİN TEMEL BİLGİLER
(Yönetim Kurulunun 14.05.2010 tarihli ve 54 sayılı kararı uyarınca yayımlanmıştır.)
NOTERLİK SIFATININ KAZANILMASI
1512 Sayılı Noterlik Kanununun 30. maddesi uyarınca, noterlik sıfatı, atama kararının tebellüğü ile kazanılmaktadır. Kendi sınıfında veya yukarı sınıfta başka bir noterliğe atanan veya nakledilen noter, atama yahut nakledilme kararının tebliği tarihinden itibaren yeni noterlik sıfatını kazanır. Eski noterlik sıfatı ise sona erer.
Burada dikkat edilmesi gereken husus; tayin emrinin tebellüğünden itibaren eski noterlik sıfatının sona ereceği, göreve devam edilemeyeceği ve ilişiğin kesileceğidir. (Ek 1).
NOTERLİK GÖREVİNE BAŞLAMA SÜRESİ
Aynı madde gereğince de, bir noterliğe atananların veya nakledilenlerin, atama kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde göreve başlamaları zorunludur. Noterliğe atama veya nakil kararını tebellüğ eden noter bir aylık süre içinde haklı bir sebep olmadan göreve başlamaz ise istifa etmiş sayılır.
DEVİR İŞLEMLERİ
Gerek ilk defa noterliğe atanan gerekse bulunduğu yerden başka bir yere atanan noter, görev yapacağı noterliğin bulunduğu yerdeki Cumhuriyet Başsavcılığına başvurarak, göreve başladığını bildirir ve Noterlik Kanunu 49. maddesine göre noterlik dairesinin devir teslim işlemlerinin yapılması isteğinde bulunur. (Ek 2).
Noterliğin devir ve teslimi, ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından düzenlenecek “Tespit ve Teftiş Tutanağı“ ile yapılmalıdır. (Ek. 3).
Noterlik, mühürlerinin, mühür beratları ile birlikte teslim alınmasına dikkat edilmeli, beratlar yoksa durum tutanakta belirtilmeli ve daha sonra da yasal düzenlemeye uygun beratlı mühür için başvuruda bulunulmalıdır.
ANT İÇME
İlk defa noterliğe atananlar, Noterlik Kanununun 37. maddesi gereğince işe başlamadan önce, bağlı bulundukları asliye hukuk veya münferit sulh hukuk mahkemesine başvurarak, kendilerine verilen bu görevi doğru ve tarafsız olarak yapacaklarına dair vicdan ve namusları üzerine ant içerler. (Ek. 4).
Tutulacak üç nüsha tutanağın bir nüshası Adalet Bakanlığına gönderilir. Diğer nüshalardan biri Cumhuriyet savcılığında, öbürü de noterlikteki dosyasında saklanır.
Bulunduğu yerden başka bir yere atanan veya nakledilen noterler için bu hüküm uygulanmaz.
TEMİNAT
Noterlik Kanunu 38. maddesi gereğince göreve başlama tarihinden itibaren 2 ay içinde Noterliğin bir yıllık gayri safi gelirinin % 5’i tutarında teminat, Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 76.
maddesinde belirtilen bankalardan herhangi birisine yatırılır. Bu hesap üzerine “Adalet Bakanlığı veya Cumhuriyet Savcılığı’ndan talimat verilmedikçe bu hesaptan para çekilemez.” şerhinin konulması ilgili madde gereğidir. Ayrıca noterin, teminat hesabını açtırdığı bankanın adını ve hesap numarasını, hesabın açıldığı tarihten itibaren en geç on gün içinde; Cumhuriyet savcılığı aracılığıyla Adalet Bakanlığı’na ve Türkiye Noterler Birliği’ne bildirmesi gerekmektedir. (Ek. 5).
Noterlik Kanunu 38. maddesinin son fıkrası gereğince, teminat paralarını süresi içinde yatırmayan veya noksan yatıran notere istemi üzerine (Ek 6), Adalet Bakanlığınca teminatını tamamlaması için bir ayı geçmemek üzere uygun bir süre verilir. Bu süre içinde de teminatını tamamlamayan noter istifa etmiş sayılır.
Teminat parası noterin şahsi parası olduğu için hesap vadeli olarak açılabilir ve vade sonunda tahakkuk eden faiz de çekilebilir.
Noterler, ilk yılı takip eden yıllarda da bir evvelki yıla ait fiili gayrisafi gelirlerinin % 1 ini o yılın Şubat ayı sonuna kadar teminat olarak verirler.
İMZA VE MÜHÜR ÖRNEKLERİNİN GÖNDERİLMESİ
Noterler, Noterlik Kanunu 39. ve Noterlik Kanunu Yönetmeliği 64. maddesi gereğince; göreve başladıkları tarihten itibaren 15 gün içinde, noterlik mührü ile imzalarının üçer örneğini;
- İl valiliğine,
- Adalet Bakanlığı’na, - Türkiye Noterler Birliği’ne, - Noter odasına,
göndermekle yükümlüdür. (Ek 7).
NOTER ODASINA BİLDİRİM
Göreve başlayan noter işe başladığını, bağlı olduğu noter odası başkanlığına bildirir.
Üye kayıt tescili için,
- 2 adet üye kayıt bildirgesini,
- 2 adet renkli fotoğraf ve nüfus cüzdanı fotokopisini, - noterlik mührü ile imza örneklerini,
gönderir. ( Ek 8).
TÜRKİYE NOTERLER BİRLİĞİ’NE BİLDİRİM
Göreve başlayan noter, Türkiye Noterler Birliğine, - İşe başladığını,
- İmza ve mühür örneklerini, - Noterlik teminatına ait bilgileri, bildirir.
Noterlik Kanunu 189/1 maddesi gereğince de, Birliğe giriş aidatı yatırılır.
PERSONELE İMZA YETKİSİ VERİLMESİ
Noter, NK 36. maddesi ile Yönetmeliğin 73 maddesine göre; kendisine yardım etmek üzere, stajının üç ayını tamamlamış bulunan stajyerine, başkatibine veya katibine imza yetkisi verebilir. Birden fazla kimseye imza yetkisi verildiğinde bunlardan hangisinin öncelikle imzaya yetkili oldukları belgelerinde belirtilir. Tek katiple çalışan noterliklerde üç aylık süre aranmaz.
Katip adaylarına imza yetkisi verilemez.
Noter, stajyer, başkatip veya katiplerden birisine imza yetkisi vereceği zaman Cumhuriyet başsavcılığına yazı yazarak, bunlara yemin ettirilmesini talep eder. Cumhuriyet başsavcılığı bu yazı
üzerine noterin bağlı bulunduğu asliye hukuk veya münferit sulh hukuk mahkemesinden yemin ettirilmesini talep eder. Yemini yaptıran mahkeme tutanağı en az üç nüsha olarak tanzim eder. ( Ek 9, 10).
İmza yetkisi verilen personelin yemininin yapılması, Noterlik Kanunu Yönetmeliği 74.maddeye göre sağlanır. En az üç nüsha olarak düzenlenen yemin tutanağının;
- Bir nüshası, noter odasına gönderilir.
- Bir nüshası, noterlikte,
- Bir nüshası da mahkemede saklanır.
İmza yetkisi verilen personele, noter tarafından yetkisini gösteren bir belge verilir. Bu belgede ilgilinin adı, soyadı, sıfatı, yetkinin verildiği tarih, yemini yaptıran mahkemenin adı, yetki sınırları, yetkiyi nasıl kullanacağına dair bilgiler yer alır. (NKY 74. md.). ( Ek.11).
İmza yetkisi verilen personelin, imza örnekleri Noterlik Kanunu 39/2 ve Noterlik Kanunu Yönetmeliği 64. maddesine göre yetki belgesinin düzenlendiği tarihten itibaren 15 gün içinde;
- Bulunduğu yer valiliğine, - Adalet Bakanlığı’na, - Türkiye Noterler Birliği’ne,
- Noter odasına, gönderilir. ( Ek.12).
Noter, gerekli gördüğü takdirde imza yetkisini her zaman geri alabilir. İmza yetkisini geri aldığı takdirde durumu Cumhuriyet başsavcılığı kanalı ile Adalet Bakanlığına, Noterler Birliği’ne, bulunduğu yer valiliğine ve noter odasına bildirir. İstediği takdirde de masrafların kendisi tarafından karşılanması suretiyle, imza yetkisinin geri alındığının bir gazetede ilan edilmesini noter odasından isteyebilir.
“GELİR VERGİSİ”, “VERGİ USUL”, “İŞ” VE “SOSYAL GÜVENLİK VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI” KANUNLARI GEREĞİNCE YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER
A – NOTERLER VE NOTERLİK DAİRELERİ İLE İLGİLİ İŞLEMLER Vergi dairesine bildirim
Noter, Vergi Usul Kanunu 153. maddesine göre, ilgili vergi dairesine işe başladığını bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirim, Vergi Usul Kanunu 168. maddesine göre işe başlama tarihinden itibaren on gün içinde, Vergi Usul Kanunu 169. maddesine göre yazılı olarak yapılır. ( Ek.13).
Naklen atanan noterin daha önce kayıtlı bulunduğu vergi dairesine ve Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne bir ay içinde yeni bir noterliğe atandığını yazılı olarak bildirmesi gerekir.
Sosyal güvenlik sigortasının yaptırılması
Noterin, 5510 sayılı Kanun gereğince Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne başvurarak, kişisel sosyal güvenlik sigortasını yaptırması gerekir. Bağlı bulunulan noter odası ve Türkiye Noterler Birliği’nden bu konuda gerekli bilgi alınabilir.
Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 11. maddesi uyarınca Kuruma verilmesi gereken iş yeri bildirgesinin en geç personel çalıştırmaya başlandığı tarihte Kuruma verilmesi icap etmektedir.
Belirtilen Kanununa eklenen ek 1. madde ile, işverenler tarafından 8 inci, 9 uncu ve 11 inci maddelere göre Kuruma yapılan sigortalı ve işyerlerine ilişkin bildirimlerin; 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 62 nci maddesi, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 48 inci maddesi ve 4857 sayılı İş
Kanununun 3 üncü maddesi hükümleri uyarınca Bakanlık ile ilgili bölge müdürlüklerine ve Türkiye İş Kurumuna yapılması gereken bildirimlerin yerine geçtiği kabul edilmiştir.
21 Temmuz 2009 tarihli ve 27295 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sosyal Güvenlik Kurumuna Yapılan Sigortalı ve İşyeri Bildirimlerinin Bazı Kurumlara Yapılması Gereken Bildirimler Yerine Geçmesine Dair Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 8 ve 10. maddeleri gereğince 01.08.2009 tarihinden itibaren 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 62 nci maddesi, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 48 inci maddesi ve 4857 sayılı İş Kanununun 3 üncü maddesi hükümleri uyarınca yapılması gereken sigortalı ve işyeri bildirimlerinin Kuruma yapılması zorunluluğu getirilmiştir.
1 Ağustos 2009 tarihinden İtibaren, 5510 sayılı Kanununun 8, 9 ve 11. maddeleri uyarınca Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak bildirimler yeterli olduğundan, bu tarihten sonra 4857 sayılı İş Kanununun 3. maddesi gereğice Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili bölge müdürlüğü ile 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca İş ve İşçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğüne herhangi bir bildirim yapılmayacaktır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 11. maddesi gereğince, işveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlüdür.
İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi, sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya intikal etmesi halinde, işyerinin nakledildiği, yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden on gün içinde işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür.
Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Prim Tahsilat Daire Başkanlığının 10.07.2009 tarih 2009-92 numaralı genelgesinde;
2009 Ekim ayına ilişkin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinden başlanılarak tüm resmi ve özel sektör işverenleri, çalıştırılan sigortalı sayısı üzerinde durulmaksızın cari aylara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini e-Sigorta kanalıyla göndermekle zorunlu tutulmuştur. Bu nedenle, 01.10.2009 ve sonraki tarihlerde işe alınan sigortalılara ilişkin ilk ve tekrar sigortalı işe giriş bildirgelerinin de e-sigorta kanalıyla Kuruma gönderilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla 2009 ekim ayından itibaren tüm resmi veya özel sektör işverenlerin cari aylara ilişkin asıl, ek ve iptal niteliğindeki aylık prim ve hizmet belgelerini Kuruma, e-Sigorta kanalıyla göndermeleri zorunlu olduğundan, söz konusu belgelerin Kuruma kağıt ortamında verilmesi halinde yasal süresi içinde olsa dahi (iptal niteliğindeki prim ve hizmet belgeleri hariç), ilgililer aleyhine, 5510 sayılı kanunun 102. maddesinin 1. fıkrasının (c ) bendi uyarınca idari para cezası uygulanacaktır.
Bu nedenle; 5510 sayılı kanun kapsamına alınan her işyeri için e-sigorta kullanıcı kodu ve şifresinin alınması amacıyla işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne / Sosyal Güvenlik Merkezine başvurulması gerekmektedir.
İş ve İşçi Bulma Kurumuna (İŞKUR) üye olma
4857 sayılı İş Kanununun 3. maddesi ile Türkiye Noterler Birliği’nin 22 Aralık 2008 tarih ve 1505 sayılı Genel Yazıları gereğince en az bir işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiliğe sahip tüm işyerlerinin, www.iskur.gov.tr adresindeki İnternet sitesi üzerinden işyeri kayıtlarını yaptırarak İş ve İşçi Bulma Kurumuna da (İŞKUR) üye olmaları gerekmektedir.
Vergi beyannamelerinin verilmesi
Noterlerin, Ocak ayından başlamak üzere üçer aylık dönemler için her dönemi takip eden ikinci ayın on dördüne kadar ilgili vergi dairesine Geçici Vergi Beyannamesi vermesi ve tahakkuk edecek geçici vergisini de ayın on altısına kadar ödemesi gerekir.
Noterlerin, yıllık gelirleri için ertesi yılın Mart ayının yirmi beşine kadar ilgili vergi dairesine Gelir Vergisi Beyannamesi vermeleri ve tahakkuk eden gelir vergisini de iki taksit halinde Mart ve Temmuz
aylarının son gününe kadar ödemeleri gerekir.
B - PERSONELLE İLGİLİ İŞLEMLER Sözleşme yapılması
Noterlikte çalışan personel yoksa ve personel istihdam edilmek istenirse; Noterlik Kanunu 42 - 45 ve Noterlik Kanunu Yönetmeliği 8 - 13 maddelerine göre noterlik kâtibi olabilme şartlarını taşıyan kişi ile sözleşme yapılır. Hizmetli olarak çalıştırılmak istenenler için, Noterlik Kanunu Yönetmeliği 9.
maddesinde yazılı şartlar aranmaz.
Noter, yukarıda belirtilen koşullara haiz katip adayı ile 1 yıllık bir sözleşme yapar(NK 45.md.).
Bu sözleşmede açıkça yazmasa bile noterin, adaylık süresinin bitmesinden itibaren 15 gün içinde feshi ihbar hakkı saklıdır. Feshi ihbar süresinde sözleşme feshedilmemiş veya adaylık uzatılmamışsa sözleşme katiplik sözleşmesi halinde devam eder. Personel sözleşmelerinin noter onaylı olması gerekir. Tek noterin olduğu yerlerde sözleşmeler asliye hukuk hakimliğine onaylattırılır. Sözleşmelerin fesihlerinde de aynı yol izlenir. (TNB 2004/33 s. genelgesi)
Sözleşme, 4 nüsha olarak düzenlenir ve düzenlendiği tarihten itibaren 15 gün içinde; birer adedi noter odası ile Bölge Çalışma Müdürlüğüne gönderilir, bir adedi noterde, bir adedi ise katip veya adayda kalır. ( Ek.14, 15).
Bu sözleşmelerin ve bunlara ilişkin tadil sözleşmelerinin, notere veya tek noterlik bulunan yerlerde asliye hukuk hakimine onaylattırılması zorunludur.
Personel ile yapılan sözleşmeler, her sene aynı usulle yenilenir ve yukarıda sayılan yerlere gönderilir.
Odaya gönderilen nüshaya katibin veya adayın görev yapmaya haiz olduğuna ilişkin belgeler de eklenir. Sözleşmelerle ilgili olarak yapılacak olan değişiklikler de değişikliğin yapıldığı tarihten itibaren yine 15 gün içerisinde noter odasına bildirilir. İlk işe başlamada asgari ücretten az ücret verilemez.
Noterlikte çalışan personel varsa;
Noter, bu personelle çalışmak istediği takdirde, sözleşmesini yenilemeden (devam eden sözleşmeye göre) çalıştırmaya devam edebileceği gibi, dilediği takdirde bu personelle yeni bir sözleşme de yapabilir.
Çalışmak istemediği takdirde ise, ihbar öneli vermek suretiyle süre sonunda veya ihbar öneli vermeden ihbar tazminatını ödeyerek personelin işine son verebilir.
Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa eklenen ek 1. madde ile 21 Temmuz 2009 tarihli ve 27295 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik hükümleri gereğince, 1 Ağustos 2009 tarihinden İtibaren, 5510 sayılı Kanununun 8, 9 ve 11. maddeleri uyarınca Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak bildirimler yeterli olduğundan, bu tarihten sonra Sendikalar Kanununun 62. maddesi uyarınca verilmesi gereken Ek-1(İşçi Bildirim Listesi), Ek-2 (İşçi Çıkış Bildirim Listesi) olarak tanımlanan bildirgeleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına verme zorunluluğu kaldırılmıştır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun;
8. maddesi gereğince Noterlikte çalıştırılacak personelin çalışmaya başlamadan önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekir. Bu maddenin 1. fıkrasının (b) bendinde, Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde, ilk defa sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar, sigortalı işe giriş bildirgesinin kuruma verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.
9. maddesi gereğince, kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından sigortalılık; 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların (hizmet akdi ile bir işveren tarafından çalıştırılanlar), hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren sona erer. Sigortalılığı sona erenlerin durumları işverenleri tarafından, en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir.
Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılacak bildirimlerin yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda elektronik ortamda yapılması zorunludur.
Noterlerin, Noterlik personeli için çalışılan ayı takip eden ayın 23’üne kadar ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne Sigortalı Hizmet Listesi vermesi ve tahakkuk eden Sigorta primlerini de ayın son gününe kadar ödemesi gerekir.
PERSONEL İLE İLGİLİ BİLGİLER, ÖZLÜK HAKLARI
Noterler iş durumlarına göre kendilerine yardım etmek üzere personel çalıştırırlar. Noterlik personeli (katip ve hizmetli) noterin emri altında çalışır. En az iki katip bulunan noterliklerde bunlardan bir tanesi başkatiplik görevini yapar (NK 42.md.ve Yönetmeliğin 8. maddesi).
Başkatip, noterlik personelinin şefidir, noterlik dairesinde bulunan defter, evrak, belge ve demirbaşlardan noterle birlikte sorumludur. (NK 43.md. ).
Noter personeli olabilme şartları
Noter personeli (katibi) olabilmenin koşullarını NK 44. md. ve Yönetmeliğin 9. maddeleri düzenlemiştir. Buna göre, genel şartlar
a- Türk vatandaşı olmak,
b- 65 yaşını doldurmamış olmak (Yönetmelik 16. md) c- Ortaokulu bitirmiş olmak,
d- Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
e- Ağır hapis veya 6 aydan fazla hapis veyahut affa uğramış olsalar bile, zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı bir fiilden dolayı hapis cezasından hükümlü bulunmamak,
f- Askerlikle ilgisi bulunmamak (askerlik hizmetini yapmış,erteletmiş veya yedek subay sınıfına geçirilmiş olmak),
g- Görevini devamlı yapmasına engel olabilecek bir sakatlığı olmamaktır.
Bu koşullara haiz personel bulunamaması durumunu Yönetmeliğin 10. maddesi düzenlemiştir.
Noterler katiplerine hizmet sürelerine göre yıllık izin verirler. (NK.47md.). Yönetmeliğin 17.
maddesine göre noterler çalıştırdıkları personeli sigorta ettirmek zorundadırlar.
Noterlik personelinin çalışacakları servisler Yönetmeliğin 20. maddesinde; başkatiplik servisi, işlemler (muamelat) servisi, hesap işleri servisi ve vezne, tebligat servisi olarak sayılmıştır.Noter katipleri ilgili servislerde görevlerine göre çalışırlar.
Noter personellerinin mesleğin ciddiyetine yakışacak şekilde kılık ve kıyafetlerine dikkat etmeleri gerekir Bu konuda Türkiye Noterler Birliği, Noter Odaları ve Noterlik Dairelerinde Görevli Kişilerin Kılık ve Kıyafetlerine dair Yönetmelik hükümlerine, Noterlik Mesleğinin Gelenek ve Görenekleri ile Uyulması Zorunlu Meslek Kurallarındaki düzenlemeleri ile Noterlik Mesleğinin Uyulması Zorunlu Etik Kurallarına uymaları gerekmektedir.
CETVELLER
Noterlik Kanunu’nun 71. maddesinin 1. fıkrası gereğince noterler her ayın en geç onuna kadar, bir evvelki ay içinde dairelerine gelen ve çıkan işlerin niteliğini ve sayısını ve bunlardan aldıkları ücret, harç, vergi ve diğer resimlerin miktarını ve giderlerini gösterir bir cetvel düzenleyerek Türkiye Noterler Birliği’ne gönderirler. Bu cetvele Noterlik Kanununun 119. maddesi gereğince düzenlenen beyannamelerin ve ödeme makbuzlarının birer örneği eklenerek gönderilir.
Aynı maddenin 3. fıkrası gereğince de noterler, her yılın Mart ayı sonuna kadar, geçen yıla ait gelir, gider ve teminat tutarını gösteren bir cetvel düzenleyerek, Adalet Bakanlığına ve Türkiye Noterler Birliğine gönderirler.
NOTERLİK DAİRESİ VE ARŞİV K i r a
Noterlik dairesine ait kira sözleşmesi noterlik adına noter tarafından yapılır. Sözleşme yapılırken, noterlik aleyhine kısıtlayıcı şart ve ifadeleri içermemesine özen gösterilmesi gerekir. Sözleşmeye ilişkin damga vergisinin de ilgili vergi dairesine süresinde ödenmesi gerekir.
Mevcut noterlik dairesinin boşalması (münhal noterlik)
Bir noterliğin Münhal (boş) hale gelmesi , noterin başka bir noterliğe atanması, emekli olması, vefat etmesi ya da istifası ile gerçekleşir.
Noterlik Kanunu 40. maddesi gereğince kira sözleşmeleri noterlik dairesi adına yapıldığından aynen devam ettirilir. Bu uygulama, arşiv için de geçerlidir. Boşalan Noterliklere Ait Daire ve Eşyaların Devri Kurallarını Tespit Eden Yönetmeliğin 8. maddesine göre; noterler, Türkiye Noterler Birliğinden izin almadıkça noterlik dairesinin tahliyesine sebep olabilecek taahhüt ve davranışlarda bulunamazlar.
Aksi davranış disiplin cezası alınmasına sebep olmaktadır.
Muhdes (yeni kurulan) noterlik
Muhdes noterliğe atanan noter, mümkünse atanma emrini tebellüğ etmeden önce ön hazırlık olarak noterlik hizmetinin ifa edileceği dairenin yerini temin etmelidir.
Resmi daire niteliğindeki noterlik dairesi, o noterliğin bağlı olduğu noter odası ile o yer Cumhuriyet başsavcılığının düşüncesi alınarak Adalet Bakanlığınca sınırları tespit edilen ihdas alanı içinde olmalıdır. (NK 40.md ve NKY 2.md)
Atanan noter, öncelikle; ihdas bölgesi içinde, Noterlik Kanunu 2 ve Noterlik Kanunu Yönetmeliği 4 ve 5. maddelerindeki hükümlere uygun olarak noterlik dairesi ve arşiv yerini kiralaması gerekir.
Noterlik Kanunu 40. maddesi gereğince kira sözleşmelerinin noterlik dairesi adına yapılması; ihtiva ettiği değer ve süreye göre de damga vergisinin vergi dairesine yatırılması zorunludur.
Noterlik dairesi ile arşivin özellikleri
Kiralanan yerin; noter çalışma, servisler, bekleme ve arşiv bölümlerinin oluşturulabileceği ve noterlik işlerinin yoğunluğu göz önünde bulundurularak, iş sahiplerinin işlerini kolaylıkla yaptırabilecekleri, hizmete elverişli büyüklük ve nitelikte olması gerekir. (NKY 5.-6. md.) (TNB‘nin 16.12.2004 tarih 120 sayılı yazısı)
Böyle bir daire bağımsız bir daire olabileceği gibi bir iş hanı, pasaj veya bir iş merkezinin uygun bir bölümü de olabilir. Noterlik evrak ve defterleri ile kanun ve yönetmeliklerin tespit ettiği süreler sonuna kadar saklanması öngörülen işlem, kağıt, defter, karton, dosya, vs. malzemenin saklandığı yer olan arşiv, noterlik dairesi içinde bir yer olabileceği gibi daire dışında kiralanmış bir yer de olabilir.
Noterlik dairesinin bölümleri NKY 6. maddesinde belirtilmiş olup bunlar Noter çalışma, servisler, bekleme ve arşiv bölümleridir.
Tabela ve bayrak
Reklam niteliğinde olmamak şartı ile noterlik dairesinin dış kısmına herkesin kolaylıkla görebileceği bir yere, resmi dairelerin tabelaları niteliğinde ve noterliğin unvanını taşıyan bir tabelanın asılması zorunludur. (NKY 4. md).
Milli bayram, genel tatil ve hafta tatili günlerinde Türk Bayrak Kanunu’nun 3. maddesi ve Türk Bayrak Kanunu Tüzüğü’nün 9 ve 11. maddeleri ile NKY 4. maddesi gereğince noterlik dairesinde Türk bayrağı bulundurulması ve çekilmesi gerekir.
Noterlik dairesinde bulundurulacak malzemeler
Noterlik çalışmalarının seri ve sağlıklı bir şekilde yapılması ve sürdürülebilmesi için gerekli olan vezne ve yazım sistemini çalıştıracak yeter sayıda bilgisayar, yazıcı, İnternet bağlantısını sağlayacak teknik donanım, program lisansları ile satın alınacak veya yaptırılacak eşya, tesis, her türlü malzeme, kasa, fotokopi cihazı, matbu evrak ve Noterlik Kanunu ve Yönetmeliğinde belirtilen defter, karton, dosya, mühür, kaşe, soğuk damga ve sair malzemelerin, atanan noter tarafından temin edilmesi
gerekir. Bu sayılan malzemeyi noter istediği yerden alabilir. Bunlara ilişkin her türlü gider notere aittir.
(NK 40, 41. md – NKY 57. md )
Ayrıca 2009/66 sayılı genel yazı ile 2009/9 sayılı genelgede açıklandığı üzere; noterlerin, kendi adlarına Nitelikli Elektronik Sertifika (NES); kendileri ile TNB programları üzerinde veri aktarımı ve kurumsal bağlantı yapacak her personeli için de elektronik imza kart okuyucusu (kobil) almaları gerekmektedir.
Mühür ve soğuk damga
Noter işlemlerinde kullanılacak resmi mühürler ile TNB.’nin 2000/12 sayılı genelgesi gereğince bazı işlemlerde kullanılması gereken soğuk resmi mühür (soğuk damga) Devlet Darphane ve Damga Matbaası Müdürlüğünden temin edilir. Devlet Darphane ve Damga Matbaasınca yapılmış beratlı resmi mühür ve soğuk mühür dışında mühür kullanılamaz. (TNB 1989/22 s. genelge).
İhdas noterlikler için Türkiye Noterler Birliği gerekli mühürleri yaptırıp o noterliğin bağlı olduğu noter odası kanalı ile bedeli mukabilinde noterliğe gönderir. İş yoğunluğu, yıpranma, kaybolma gibi nedenlerle daha sonra gereksinim duyulduğunda noter, Darphane ve Damga Matbaasından ilave mühür edinebilir. NK 39. - NKY 61. maddelerinde noterlik mührünün şekli ve temini, NKY 62.
maddesinde noterlik mührünün kaybı ve imhası, NKY 63. maddesinde de noterlik mührünün kullanılması usulüne ilişkin konularda takip edilmesi gereken kurallar belirlemiştir.
Noterlik dairesinin yerinin değiştirilmesi
Yer değiştirmek isteyen noter, özellikle birden fazla noterlik olan yerlerde, ihdas alanı içinde kalmak kaydı ile taşınılmak istenilen adresi ve yer değiştirme gerekçesini bildirmek sureti ile Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 2. ve 3. maddeleri hükümlerine göre başvuruda bulunacaktır. Bakanlık, noterin bağlı bulunduğu noter odası ve mahalli Cumhuriyet başsavcılığından alacağı görüş ve raporları değerlendirdikten sonra yazılı olarak noterlik dairesinin yerinin gösterilen adresteki yerle değiştirilmesine izin verebilir.
Noterlik dairesinin devri
Noterlik dairelerinin devrinde; noter, Noterlik Kanununun 49. maddesi ile “Boşalan Noterliklere Ait Daire ve Eşyaların Devri Kurallarını Tespit Eden Yönetmelik” hükümlerine uygun hareket etmelidir.
Özellikle adı geçen Yönetmeliğin 6. maddesine göre; yeni noterin, fiilen göreve başladıktan sonra 15 gün içinde eski noteri, eşyaların devri konusunu görüşmek üzere davet edeceğinin ve tarafların aynı süre içinde bu konudaki görüşmeleri sonuçlandırmaları gerektiğinin unutulmaması gerekmektedir. Bu süreye uyulmaması disiplin cezası alınmasına sebep olmaktadır.
Noterliğin boşalması halinde, tayin olan noter, noterlik hizmetinin görülmesi için yeterli teknik donanımı ve malzemeyi bırakmak zorundadır. Buna uyulmaması noter hakkında disiplin yönünden işlem yapılmasını gerektirir.
Mühür ve Beratlar: Devir alınan noterlik mühürlerinin ve mühür beratlarının tek tek kontrol edilerek, bulunmaması halinde durumun, Cumhuriyet başsavcılığına bildirilmesi gerekmektedir. NK.nun 49 ve sair maddeleri uyarınca noterlik dairesinde mevcut evrak, defter, belge ve emanetleri de defter kayıtları görülmek, varsa kapalı zarf vasiyetnameleri dikkatle kontrol edilmek suretiyle devir ve teslim alınmalıdır.
TUTULACAK DEFTERLER, KARTONLAR, CİLBENTLER KULLANILACAK MAKBUZLAR
Noterlik dairesinde tutulması zorunlu kanuni defter, karton ve dosyaların neler olduğu NK.nun 41 inci, NKY.nin 46, 47, 48, 49, 50, 52, 53, 54, 55 ve 56 ncı maddelerinde belirtilmiştir. Noter lüzum gördüğü konularla ilgili olarak bu sayılanlar ile birlikte sair defter, karton ve dosya kullanmakta serbesttir.
Tutulması zorunlu defterlerin kullanılmadan önce o noterlik dairesinin bağlı bulunduğu asliye hukuk hakimliğine tasdik ettirilmesi gerekir. Bu defterlerden muvazene defteri ile yevmiye defterinin müteakip yılda da kullanılması söz konusu ise bu defterlerinde o yılın ocak ayı içerisinde ara tasdikinin yaptırılması gerekir. (TNB. 1981/22 - 1983/20 s.genelgeleri ) ( Ek.16).
Kanunen noterlikte kalacak işlemlerin nüsha ve örnekleri yevmiye sıra numarasına göre kendi gruplarına ait cilt veya cilbentlerde saklanır. (NKY 56. md). Her cilbentte en çok iki yüz elli (250) dil bulunur. Cilbentte kaç dilin olduğu kullanılmadan önce noter tarafından cilbendin sonuna yazılarak onaylanır. İşlem kâğıdı ile dilin yapıştırıldığı kısımları noter mührü ile mühürlenir. Yine her cildin kaç sayfadan oluştuğu, noter tarafından cildin sonuna yazılıp onaylanır.
Noterlik Kanunu’nun 118 maddesi gereğince, noterliklerde yapılan işlemler nedeniyle ödenmesi gereken harç, damga vergisi ve değerli kağıt bedelleri ile noterlik ücretinin noterlik makbuzu ile tahsil edilmesi gerektiğinden, bağlı bulunulan noter odasından veya Türkiye Noterler Birliğinden bu makbuzların temin edilmesi gerekir.
YILLIK VE MAZERET İZİNLERİ
Noterlerin, yıllık ve mazeret izinleri, izin süresinin geçirilmesi ve hastalıkları halinde yapılacak işlemlerle ilgili hükümler Noterlik Kanununun 57-59. maddelerinde düzenlenmiştir. Haklı bir engeli olmaksızın iznini 15 gün geçirenler istifa etmiş sayılırlar. Noterler, noterlik yetki çevreleri dışında rapor almaları gerektiğinde Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğünün 20.01.2006 tarih ve 101 sayılı genelgesine göre hareket etmelidirler. Noter, bağlı bulunduğu Cumhuriyet başsavcılığı aracılığı ile Adalet Bakanlığı’na, izne ayrılacağını ve izinli olduğu süre içinde yerine vekâlet edecek yetkili kâtibini bildirir. İzin dönüşünde de göreve başladığını bildirmek zorundadır. ( Ek.17, 18, 19).
Noterlikte çalışan personel bulunmaması halinde noter, izne ayrılmadan önce bağlı olduğu Cumhuriyet başsavcılığına müracaat ederek, adalet komisyonunca bir personelin görevlendirilmesinden sonra izne ayrılabilir. Yetki verilen personelin ücreti, Noterlik Kanununun 33/3.
ve Yönetmeliğinin 133. maddelerinde düzenlenmiştir.
NOTERLİKLER ORTAK CARİ HESABI
Atanılan yerde birden fazla noterlik varsa; Noterlik Kanunu 109. maddesi gereğince, noterlikler ortak cari hesabına tabi işlemlerden elde edilen noterlik gelirleri, noter odası tarafından açılmış bulunan ortak cari hesabına işlemin yapıldığı günü takip eden en geç 5 iş günü içinde yatırılır. Süresinde yatırılmaması halinde ilgili noter disiplin cezası alır.
NOTER ODASI GENEL KURULU
Noter, noter odası genel kurulunun seçimle ilgili toplantısına katılmak ve oy kullanmak zorundadır. Geçerli bir mazereti olmaksızın katılmayanlar ile oy kullanmayanlar Noterlik Kanununun 187. maddesinin 2. fıkrası gereğince Birlik Disiplin Kurulu’nca cezalandırılırlar.
TÜRKİYE NOTERLER BİRLİĞİ AİDATI
Noterlik Kanununun 189. maddesinin 2. fıkrası gereğince de, her yıl Türkiye Noterler Birliği Kongresince aylık gayri safi gelir üzerinden hesaplanarak tespit edilen oranda aidatın, bir sonraki ayın onuna kadar ödenmesi gerekir.
TNB 2008/34 sayılı genelgesi ile; noterlik aidatının zamanında yatırılmaması halinde durumun, aidat borcunun tamamının faizi ile birlikte ödenmesine kadar noterin işten el çektirilmesi için Adalet Bakanlığı’nın takdirine sunulacağı ve Disiplin Kurulu’na intikal ettirileceği belirtilmiştir.
NOTERLİKLE İLGİLİ DİĞER KONULAR
NOTERLİK MESLEĞİNİN İFASI SIRASINDA UYULMASI GEREKLİ GENEL HÜKÜMLER Noterlik görevinin gereği gibi ifası için
- Noterler, hukuki işlemleri ilgililerin istemi üzerine belgelendirirler. Noter işlemleri belgelendirirken, Noterlik Kanunu ve diğer kanunlarda belirtilen hükümlere ve Türkiye Noterler Birliği tarafından yayımlanan genelgelere ve genel yazılara uymakla yükümlüdür.
- İş için noterliklere gelen ilgililer, güler yüzle ve mesleğin onur ve vakarına yakışır şekilde karşılanmalıdır.
- İlgilinin gerçek arzusu sorularak, noterliğe hangi işlem için geldiği belirlenmelidir.
- İlgili, işlem anında iradesini serbestçe ve kendi isteğine uygun olarak beyan etmelidir.
- Noterler işlemleri yaparken ilgilinin kimliği, adres ve yeteneğini ve gerçek isteklerini öğrenir ve işleme geçirir. (Noterlik Kanunu 72. madde.) İşlem ilgilisinin kimliği dikkatlice incelenmelidir.
- Kimlikteki fotoğraf ile gelen şahıs karşılaştırılmalıdır.
- Fotoğrafın soğuk mühürlü olup olmadığı kontrol edilmelidir.
- Kimlik tespiti, nüfus cüzdanı ve buna dayalı sürücü belgesi, pasaport, evlenme cüzdanı, avukatlık kimliği gibi resmi mercilerden verilen belgelerle saptanır. (NKY 90. md.) Eğer ibraz edilen kimlikten şüpheye düşülmüşse ikinci bir kimlik istenir.
- Kimlik tespiti yapıldıktan sonra ilgilinin okur yazar olup olmadığı tespit edilir. İlgili okur yazar değilse NK 87. maddede belirtildiği gibi işlem iki tanık huzurunda yapılır.
- Ölüme bağlı tasarruf işlemi yapılıyorsa (vasiyetname gibi) ilgili okur yazar olsun veya olmasın tanık bulundurma mecburiyeti olup işleme katılma yasağı bulunan kişiler T.M.K.536. maddesinde belirtilmiştir.
- Noter, ilgilinin işitme, konuşma veya görme özürlü olduğunu anlarsa, NK. nun 73. maddesi uyarıca işlemler, özürlünün isteğine bağlı olmak üzere iki tanık huzurunda yapılır. İlgilinin işitme veya konuşma özürlü olması ve yazı ile anlaşma imkanının da bulunmaması halinde, iki tanık ve yeminli tercüman bulundurulur.
- İlgilinin imza, mühür ya da parmak izinin (mühür onayında mutlaka parmak izi de alınır) alınması sırasında noter gerekli görürse tanık, yeminli tercüman kullanabilir. İlgililerin yemini HUMK uyarınca yapılır. (Noterlik Kanunu 75. madde)
- Noter, tanık, tercüman ve bilirkişilerin hangi noterlik işlemlerine katılamayacakları NK 76.
maddesinde gösterilmiştir. Ayrıca NK 78 maddesinde belirtildiği gibi reşit olmayanlar, mahcurlar ve H.U.M.K.’na göre yeminli tanık olarak dinlenmeleri mümkün olmayanlar ile noterin katip ve hizmetlileri de tanık olamazlar.
- Ayrıca ilgilinin yeteneği hakkında bir kanı sahibi olmak da gerekir. Temyiz kudretine sahip bulunan ve işlemin niteliğine göre gerekli yaşa girdiği anlaşılan herkes hukuki işlemleri yapmaya ehildir.
Yaş, resmi belge ile saptanır.
- İlgilinin, yeteneğinden şüphe edilirse yada bu konuda ihbar ve şikayet bulunması hallerinde temyiz kudretinin varlığı doktor raporu ile saptanır. (NKY.91.md.)
- Başkaları adına yani vekil, veli, vasi, kayyım, mümessil ve mirasçı sıfatıyla veya şirket ve dernek gibi tüzel kişiler adına işlem yaptıracaklar, sıfat ve yetkilerini ve işlem yapmaya izinli olduklarını bildirir belgeyi göstermek zorundadırlar. Bu belgenin gösterildiği işleme yazılmakla beraber, işlemle ilgili kısımlarını ve nereden hangi tarih ve numara ile verilmiş olduğunu gösteren birer örneği işlem asıl ve örneklerine bağlanır.(NK.79 – NKY 92. md.)
- Noter, N.K.76. maddesindeki yasaklılık nedeni ile işlemi yapamıyor ise ve bulunduğu yerde başka bir noter yok ise, Noterlik Kanununun 77. maddesi ve Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 110.
maddesi uyarınca işlemin, mevcut ise asliye hukuk hakimi, mevcut değilse sulh hukuk hakimi tarafından yapılması gerekir.
NOTERLERİN GÖREVLERİ
Noterlerin görevleri, Noterlik Kanununun 60.- 70. ile NKY.’nin 7. maddelerinde düzenlenmiştir.
Noterlerin görevleri genel olarak ve özel olarak iki bölüme ayrılır.
Noterlerin genel olarak yapacakları işler
Noterlerin görevleri Noterlik Kanunu 60. maddesinde düzenlenmiştir. Genel olarak;
1. Yapılması kanunla başka bir makam, merci veya şahsa verilmemiş olan her nevi hukuki işlemleri düzenlemek,
2. Kanunlarda resmi olarak yapılmaları emredilen ve mercileri belirtilmemiş olan bütün hukuki işlemleri bu kanun hükümlerine göre yapmak,
3. Gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi yapmak,
4. Bu kanuna uygun olarak dışarıda yazılıp getirilen kağıtların üzerindeki imza, mühür veya herhangi bir işareti veya tarihi onaylamak,
5. Bu kanun hükümlerine göre yapılan işlemlerin dairede kalan asıl veya örneklerinden veya getirilen kâğıtlardan örnek çıkarıp vermek,
Hukuk yazısında yer alan Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Gn. Md.’nün 19.01.2007 günlü ve 1163 sayılı yazısı gereğince işlemde imzası bulunmayanlara veya bu konuda özel yetkisi olmayanlara daire dosyasından örnek verilemeyeceği hususudur.
Diğer işlemler
NK 101-108.maddelerinde düzenlenen ; tutanak şeklinde yapılacak tespit ve emanet işlemleri, çevirme işlemi, ticari protesto, ihtarname ve ihbarname, defter onaylaması ve tescil işlemleri Kanunun 5. bölümündeki bu hükümlere göre yapılır.
Özellikle NK 61.md.si gereğince düzenlenecek tespit işlemlerinin yapılması esnasında, bu konudaki Adalet Bakanlığı görüşleri ve yargı kararları göz önünde tutularak, ceza ve idari davalara konu olacak ve yine HUMK gereğince mahkemelerce yapılması gereken delil tespiti niteliğinde tespit işlemlerinin yapılamayacağı göz önünde tutulmalıdır.
Defter tasdik işlemlerinin, konuyu düzenleyen yasa hükümlerine ve NK. hükümlerine uygun olarak yapılması gerekmekte olup, özelikle TNB. nin 2004/14 sayılı genelgesi gereğince geçmiş dönemlere ait defter tasdikinin yapılmaması gerekir. Defter tasdik işlemlerinde yetki konusuna özen gösterilmelidir.
Noterler yukarıda sayılmakta olan işlemleri kanun ve yönetmelikte gösterilen usul ve esaslar dahilinde yapmakla yükümlüdürler.
İşlemlere fotoğraf yapıştırılması
Noterlik Kanunun 80.maddesi gereğince, Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 93. maddesinde belirtilen;
a) Niteliği bakımından tapuda işlem yaptırılmasını gerektiren sözleşmelere, b) Niteliği bakımından tapuda işlem yaptırılmasını gerektiren vekaletnamelere, c) Vasiyetname,
d) Mülkiyeti muhafaza kaydı ile satış, e) Gayrimenkul satış vaadi,
f) Vakıf senedi,
g) Evlenme mukavelesi, h) Evlat edinme,
ı) Tanıma,
j) Mirasın taksimi sözleşmesi,
k) Boşanma davaları için düzenlenecek vekaletnamelere, ilgilinin fotoğrafının yapıştırılması zorunludur.
Yukarıda sayılan işlemler dışında kalmakla beraber, diğer kanunların öngördüğü, Noterin işlemin ve ilgilinin durumuna göre gerekli bulduğu veya bizzat ilgilinin istemde bulunduğu işlem kağıtlarına da ilgilinin fotoğrafı yapıştırılır.
Asıllarına fotoğraf yapıştırılması zorunlu noterlik işlemlerinin, çıkartılacak örneklerine de fotoğraf yapıştırılması zorunludur.
Ayrıca TNB’nin 1985/90 ve 1999/1 genelgeleri gereğince, Merkez Bankasında işlem yapılmasına ilişkin vekaletnameler ile TNB’nin 1993/81 sayılı genelgesinde belirtilen taşıt satış vekaletnamelerine de fotoğraf yapıştırılması gerekir.
İşleme yapıştırılacak fotoğraf ilgilinin son halini gösterir nitelikte olmalıdır.Fotoğraf işleme tel zımba ile değil, yapıştırılarak eklenmeli ve noterlik mührü/soğuk damgası basılmalıdır.
Noterlik işlemlerinde düzeltme
Noterlik Kanunu 81. maddesi gereğince, noterlik işlemlerinde, ilgilinin imzasını ve noterin onayını taşımayan çıkıntılar geçerli değildir. Çıkıntılar el yazısı ile yapılamaz.
Tamamlanmasından sonra bir noterlik işleminin değiştirilmesi veya fesih ve iptali veyahut evvelki işin nitelik ve değeri değişmemek şartı ile düzeltilmesi, evvelki işlemin yapıldığı şekilde yeni bir
işlemle yapılır. Yeni işlemin tarih ve numarası, noterlik dairesinde bulunan evvelki işleme ait kağıda yazılır.
Şu kadar ki, yeni işlem başka bir noterlikte yapılırsa, bu noterlik, yeni işleme ait kağıdın bir nüshasını, gerekli açıklama yapılarak ilk işleme ait kağıda bağlanması için işlemi yapan noterliğe gönderir.
Düzeltme, işlemin içeriğini, anlam ve bütünlüğünü, değerini değiştiren bir nitelikte ise yeni işlem hükmündedir.
ÜLKE DIŞINDA KULLANILACAK NOTERLİK İŞLEMLERİ
Bu konu, Noterlik Kanunu 191 – 195 ve Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 65. maddelerinde düzenlenmiştir.
HARÇ-DAMGA VERGİSİ-DEĞERLİ KAĞIT KANUNLARI VE NOTERLİK ÜCRET TARİFESİNİN UYGULAMASINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Noterler, noterlikte yapılan işlemlerden ve düzenlenen kâğıtlardan;
- 492 sayılı Kanun gereğince “Noter Harcı”
- 488 sayılı Kanun gereğince “Damga Vergisi”
- 210 sayılı Kanun gereğince “Değerli Kâğıt” bedeli
- 3065 sayılı Kanun gereğince “Katma Değer Vergisi” tahsil ederler.
HARÇ
Ansiklopedik anlamda harç; Devletin yaptığı bazı hizmetlerden, fertlerin bu hizmetlerinden faydalanma durum ve derecesine göre aldığı paradır. Harç, bazı yönlerden vergiye benzemekle birlikte birçok noktada vergiden ayrı özellikler taşımaktadır. Harçlar, fiyatlar ve vergiler arasında yer alan bir kamu geliridir. Harca konu teşkil eden hizmetler sadece devlet tarafından üretilmektedir. Böylece harç, bazı kamu kuruluşlarının sundukları kamusal hizmetlerden yararlananların belli bedeli olarak ödedikleri karşılıklardır. Harç ödeme için belli bir hizmetten yararlanmak yeterlidir.
492 sayılı Harçlar Kanunun "Noter Harçları" başlıklı ikinci kısmının 38. maddesinde "Noter işlemlerinden bu kanuna bağlı (2) sayılı tarifede yazılı olanları noter harçlarına tabidir.
Pey akçesi, zamanı rücu, ücret tevkifi, cezai şart gibi bir akdin müeyyidesi kabilinden olan taahhütlerden, başlı başına bir akde konu olmadıkça harç alınmaz. “denilmektedir.
Harç Sorumluluğu
Harç sorumluluğu noterlik işlemini yaptıran ilgiliye aittir. İlgililerin birden fazla olması durumunda Noterlik Kanununu 116. maddesindeki hükme göre, aksine bir kanun hükmü veya aralarında yapılmış bir sözleşme bulunmadığı takdirde, yapılan işlemin gideri ilgililer arasında eşit olarak paylaştırılır.
Harçlar Kanunu 123.maddesi gereğince, özel kanunlarla harçtan muaf tutulan kişilerle istisna edilen işlemlerden harç alınmaz.
Yasa gereği, işlemlere harç istisnası getirilmişse, bundan ilgilinin sıfatına bakılmaksızın herkes yararlanır. Bu konudaki hüküm herhangi bir kuruluşla ilgili yasaya da konmuş olabilir. O takdirde o kurum veya kişi ile o tip hukuki işlem yapan şahıslar da bundan yararlanır.
Yasa yalnız işlemin taraflarından birine harç muafiyeti getirmişse, bu gibi durumlarda, harç muafiyeti olan taraf ile böyle bir sıfatı olmayan taraf aynı iş kağıdını imzalarsa, sadece muafiyeti olmayan taraf harç sorumlusu olur ve işlem sebebiyle muafiyeti olan tarafın imzası yokmuş gibi harç hesaplanır. Sözleşme ile harç sorumlusu tarafın bu yükümlülüğü, muafiyetli tarafa aktarılarak işlemin harçsız yaptırılması mümkün değildir.
Harçlar Kanunu 2 sayılı tarifesi, Harçlar Kanunu 45. 44. ve diğer maddeleri incelendiğinde ; harç sorumluluğunun "imzaya" dayandığı görülür.
Harcın tahakkukunda dikkat edilmesi gereken kurallar
Harçlar; nispi harç ve maktu harç olmak üzere ikiye ayrılır. Nispi harçlar işlem değeri üzerinden imza sayısına göre alınır.
492 sayılı Harçlar Kanunun ekinde bulunan 2 sayılı tarifeye göre; değer veya ağırlık üzerinden alınan nispi harçlarda muayyen bir meblağı ihtiva eden her nevi senet, mukavelename ve kağıtlardan her imza için tarifede belirlenen oranda harç alınır. Bütün imzalar için bu suretle alınacak harcın asgari ve azami miktarları her yıl tarifede gösterilir.
Maktu harçlar ise, Harçlar Kanunu’nun ekindeki (2) sayılı tarifenin II. bendi gereğince işlem türüne ve imza sayısına göre alınan harçlardır. Bunlar, Harçlar Kanunun 2 sayılı tarifesinin II bendinde belirtilmiş olup, her yıl yeniden belirlenerek ilan edilmektedir.
Harçlar Kanunu 39.maddesi gereğince Kamu Hukuku ile ilgili işlerde yetkili makamların isteyecekleri suretlerden harç alınmaz.
Harçlar Kanunu 42. maddesi gereğince menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım, satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kağıtlarda değer gösterilmesi mecburidir. Rehin bordroları ile kamu idarelerine verilmek üzere ilgili mevzuatla belirlenen kurallara uyulacağına ilişkin düzenlenen taahhütnameler hakkında bu hüküm uygulanmaz.
Harçlar Kanunu 43.maddesinde çeşitli işlemlerde harca esas alınacak değerin tespit şekli, 44.
maddesinde de kişilerin ve imzaların birden çok olması halinde uygulanacak kural belirtilmiştir.
Harçlar Kanunun 46. maddesi gereğince birbiri ile ilgili işler bir arada bulunursa en yüksek harç alınmasını gerektiren iş üzerinden bir harç alınır. Yine Harçlar Kanunu 47.maddesine göre, sürenin uzatılması ve vadenin yenilenmesi halinde asıl senet , mukavele ve kağıtlardan alınmış olan harcın yarısı alınır.
Harçlar Kanunu 50. maddesi gereğince, düzenleme ve tasdik işlemleri noterlerin kusurlarından dolayı mahkeme tarafından hükümsüz addolunursa noter aldığı harç ve ücretler tutarını şahsen tazmin ile mükelleftir. İlgililer genel hükümler çerçevesinde noterden ayrıca zarar ziyan tazmini talebinde bulunabilirler.
Harçlar Kanunu 128. maddesi gereğince gerekli harçları tamamen almadan işlem yapan noterler, harcın ödenmesinden mükellefler ile birlikte müteselsilen sorumludurlar.
Harçlar Kanunu 135. maddesi gereğince, harçlar sayfa üzerinden hesap edildiği halde 20 satır 1 sayfa ve 50 harf 1 satır sayılır. Son sayfa 20 satırdan eksik olsa da 1 sayfa kabul edilir.
DAMGA VERGİSİ
Damga vergisi; her türlü evrak, senet, ilam vs den pul yapıştırılmak veya damga vurulmak suretiyle, maktu veya nispi olarak devletin aldığı bir vergidir.
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'nun;
1. maddesinde :" Bu kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga Vergisine tabidir. Bu kanundaki kağıtlar terimi, yazılıp imzalanmak veya imza yerine herhangi bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeleri ifade eder.
Yabancı memleketlerle Türkiye'deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtlar, Türkiye'de resmi dairelere ibraz edildiği, üzerine devir veya ciro işlemleri yürütüldüğü veya herhangi suretle hükümlerinden faydalanıldığı takdirde vergiye tabi tutulur."
2. maddesinde de, “vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler de Damga Vergisine tabidir”
denmektedir.
Damga vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların damga vergisini kişiler öder. Yabancı memleketlerle Türkiye'deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kağıtların vergisini, Türkiye'de bu kağıtları resmi dairelere ibraz eden, üzerlerinde devir veya ciro işlemleri yapanlar veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalananlar öderler. Ancak bunlardan ticari veya mütedavil kağıt mahiyetinde bulunanların vergisini, bunları en evvel satan veya kabul veya başka suretle kullananlar öderler. (DVK 3. md.)
Damga vergisine tabi kağıtların tabi olduğu verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılır ve buna göre tabloda yazılı vergisi bulunur. Kağıtların mahiyetinin tespitinde ise, şekli kanunlarda
belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına, belirtilmemiş olanlarda üzerlerindeki yazının içerdiği hüküm ve manaya bakılır. Mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine göre aldığı mahiyete göre vergisi alınır. (DVK 4. md.)
Birden fazla nüsha olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı miktar veya nispette vergiye tabi tutulur. (DVK 5. md)
Bir kağıtta birbirlerinden tamamen ayrı, birden fazla akit ve işlem bulunduğu takdirde bunların her birinden ayrı ayrı vergi alınır. Bir kağıtta toplanan akit ve işlemler birbirlerine bağlı ve bir asıldan doğma oldukları takdirde Damga Vergisi, en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem üzerinden alınır. Ancak bu akit ve işlemlere asıl işlemin akitlerinden başka bir şahsın eklenen akit ve işlemi de ayrıca vergiye tabidir. (DVK 6. md.)
Kağıtlara konulan imzanın birden fazla olması ödenecek vergiyi çoğaltmaz. Bir resmi daire veya bir gerçek veya bir tüzel kişi adına kağıtlara konulan birden fazla imza bir imza hükmündedir. (DVK 7.md.). Genel ve katma bütçeli daire ve idarelerle, il özel idareleri, belediyeler ve köyler Damga Vergisi Kanunun 8. maddesine göre resmi daire olup, bu dairelere bağlı iktisadi işletmeler resmi daire sayılmaz.
Damga vergisinden istisna edilen kağıtlar, Damga Vergisi Kanununa ekli 2 sayılı tabloda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Damga vergisi vergileme ölçüleri ve nispet
Damga Vergisi Kanunu 10. maddesine göre, damga vergisi nispi veya maktu olarak alınır. Nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kağıtlarda yazılı belli para, maktu vergide kağıtların mahiyetleri esastır. Belli para terimi kağıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade eder.
Aynı Kanununun 11. maddesi gereğince, cari hesap şeklinde açılan kredilerle her türlü ikrazata ait taahhütname ve mukavelenameler (ıskonto ve iştira senetleri taahhütnamesi –dispans– dahil) ve bunların temlikine, yenilenmesine, devrine ve değiştirilmesine müteallik bütün kağıtlarda ve keza matlupların devir ve temlikine ilişkin mukavelename ve temliknamelerde ikraz veya temlik edilen para miktarının veya azami haddinin gösterilmesi mecburidir. Gösterilmediği takdirde bu kağıtların her birinden alınması gereken Damga Vergisi ile cezası olayın meydana çıktığı tarihte, ilgili bulunduğu cari hesapta kayıtlı kredi veya ikrazat miktarına göre hesaplanır ve alınır.
Kağıtların damga vergisi bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı nispet veya miktarlarda alınır.
Belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin değiştirilmesi halinde artan miktar aynı nispette vergiye tabidir. Bunların devri halinde aslından alınan verginin dörtte biri alınır. Mukavelenamelerin süresinin uzatılması halinde aynı miktar veya nispette vergi alınır.
Vergi ve cezada sorumluluk
Damga Vergisine tabi kağıtların damga vergisinin ödenmemesinden veya eksik ödenmesinden dolayı alınması lazım gelen vergi ve cezadan doğan sorumluluk DVK.nun 24. ve 25.maddelerinde düzenlenmiştir. DVK 24. maddesinin 4. bendi hükmü gereğince; noterlerce düzenlenerek kişilere verilen veya dairede bırakılan ve damga vergisi hiç alınmayan veya noksan alınan kağıtların vergisi mükelleflere, cezası ise notere aittir. Vergi ve ceza, vergi için mükelleflere rücu hakkı olmak üzere işlemi düzenleyen noterden alınır.
DVK 27. maddesine göre, noterler damga vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kağıtları vergi ve cezası ödenmedikçe tasdik edemezler veya bunların suretlerini çıkarıp veremezler.
Bu hükme aykırı olarak işlem yapılması halinde, mükellef hakkında VUK hükümleri uygulanmakla birlikte, noterlerden de tasdik ettikleri veya üzerinde işlem yaptıkları her kağıt için kanunen alınması gereken cezası ayrıca alınır.
213 sayılı VUK 355.maddesi gereğince damga vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kağıtları vergi ve cezası tahsil edilmeden tasdik eden veya örneklerini çıkarıp veren noterler adına her kağıt için tahsil edilmeyen damga vergisi üzerinden maktu vergilerde % 50, nispi vergilerde % 10 oranında özel usulsüzlük cezası kesilir.
DEĞERLİ KAĞIT
Değerli kağıdın tanımı 210 sayılı Değerli Kağıtlar Kanunun 1. maddesinde yapılmıştır. Sözü edilen maddeye göre, bu Kanuna bağlı tabloda yazılı kağıtlar ve belgeler "değerli kağıt" sayılır.
Değerli kağıt bedelleri her yıl Maliye Bakanlığı’nca belirlenerek Resmi Gazete’de yayımlanır.
Noterlik işlemlerinde kullanılan işlem kağıtları kanunda belirtilen ve belirlenen miktar üzerinden değerli kağıda tabi tutulur.
Vekaletname veya resen senetlerin (düzenleme işlemlerin), protestoların tek bir yaprağa yazılması ile iki yaprağa yazılması arasında değerli kağıt bedeli alınması yönünden bir fark bulunmamaktadır. Bu gibi işlemler tek veya iki kağıda yazılsın 210 sayılı Yasaya ekli tablonun 1/c maddesine göre değerli kağıt bedeline tabi tutulur.
HARÇ, DAMGA VERGİSİ, DEĞERLİ KAĞIT BEDELLERİNİN VERGİ DAİRESİNE YATIRILMASI Noterlik Kanunun 118.maddesine göre; noterliklerde yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar dolayısıyla özel kanunları uyarınca ödenmesi gereken vergi, harç ve resimler makbuz karşılığında tahsil olunur. Noterler, tahsil ettikleri harç ve vergi üzerinden % 3, değerli kağıt bedelleri üzerinden % 2 oranında noter hissesi (beyiye) alırlar. Bu hissenin ödenmesi, beyiye aidatlarının ödenmesine ilişkin hükümlere göre yapılır.
Noterlik Kanunu’nun 119.maddesine göre; Noterler 118.madde uyarınca tahsil ettikleri vergi, resim ve harçları aşağıda yazılı süre içinde ilgili vergi dairesine bir beyanname ile bildirmek ve aynı süre içinde yatırmakla yükümlüdürler. Beyannameler her ayın 1 inci ile 15 inci ve 16 ncı günü ile sonuncu günlerine ait iki devre olarak hazırlanır ve ayın 15. ve son gününü takip eden 7 işgünü içinde ilgili vergi dairesine verilir.
Beyannameler, ait oldukları döneme ilişkin vergi, resim ve harç tahsilatının ayrı ayrı toplamları ile bu dönemde yapılan işlemlerin ilk ve sonuncusunun yevmiye numarası yazılmak suretiyle toplam sayısını gösterecek şekilde üç nüsha olarak tanzim edilir.
Son uygulamalara göre bildirimler kullanıcı kodu ve şifre alınarak “İnternet vergi dairesi” ne İnternet üzerinden yapılacaktır.
Noterler yukarıda belirtilen sürelerde, sözü edilen beyannameyi düzenleyip ilgili vergi dairesine vermeye ve yine belirtilen süre içerisinde tahsil ettikleri harç, damga vergisi ve değerli kağıt bedellerini vergi dairesine yatırmakla mükelleftirler. Bu yasal mükellefiyetin yerine getirilmemesi halinde ilgili noter hakkında Yargıtay İçtihatları gereğince zimmet suçundan dolayı ceza soruşturması yapıldığının ve zimmet suçundan dolayı ceza verildiğinin unutulmaması gerekir.
NK. 119. maddesinin uygulanması ile ilgili Yönetmeliğin 9. maddesine göre noterler, ilgililerden tahsil ettikleri harç, vergi, resim karşılığı parayı noterlik dairesinde veya bankada bulundurmak zorundadırlar.
KATMA DEĞER VERGİSİ
Katma Değer Vergisi ise diğer tüm mükellefler gibi her ayın 24. günü akşamına kadar İnternet üzerinden beyanname ile bildirilir ve ayın 26. günü mesai bitimine kadar vergi dairesine yatırılır. Noter, bu vergiyi yatırırken mesleki gider olarak yaptığı harcamalar için ödediği vergiyi ödemesi gereken vergiden mahsup ederek bakiyesini öder.
STOPAJLAR
Noterlerin, kira, tercüman ve bilirkişi ücretleri ile personel ücretlerinden her ay stopaj suretiyle kestikleri gelir vergisi kesintilerini, takip eden ayın yirmi üçüne kadar Muhtasar Beyanname ile ilgili vergi dairesine beyan ederek, ayın yirmi altısına kadar da ödemeleri gerekir. Çalışan sayısı 10 veya daha az ise bu beyanname ilgili vergi dairesine başvurularak, üçer aylık dönemler halinde de verilebilir.
NOTERLİK ÜCRET TARİFESİ
Noterlik Kanunun "Ücret Tarifesi" başlığını taşıyan 112. maddesinde;
"Noterlerin yaptıkları işlemlere ait harç üzerinden hesaplanacak ücretleri ile vasiyetname ve vakıf senedi düzenlenmesinden alınacak ücretler, yazı, bir dilden diğer dile veya bir yazıdan diğer yazıya çevirme, karşılaştırma, tescil, emanetlerin saklanması ve kanunlarında harç , vergi ve resimden bağışık olduğu yazılı işlemler ile defter onaylanmasından kanunen ücret almayı öngördüğü sair işlemlerden alacakları ücretler ve noterlerle imzaya yetkili vekillerin yol ödeneğinin miktarı, Türkiye Noterler Birliği'nin mütalaası alındıktan sonra Adalet Bakanlığı tarafından düzenlenecek bir tarife ile tespit olunur.
Noterlik işleminin başka bir noter aracılığı ile yapıldığı hallerde,aracı notere ödenecek ücretler de tarifede gösterilir.
Tanıklık ve onaylama şerhlerinden yazı ücreti alınmaz.
Tarifede gerekli görülecek değişiklikler her yıl mart ayında yapılır. Yeni tarife yürürlüğe girinceye kadar eski tarife uygulanır."
denilmektedir.
Ücretlerin alınmasında sayfa hesabının Harçlar Kanunundaki esaslara göre yapılacağı da NK 113 maddesinde belirtilmiştir.
Harçlar Kanununun 135. maddesine göre, harçların sayfa üzerinden hesap edildiği hallerde 20 satır bir sayfa ve 50 harf bir satır kabul edilmekte ve son sayfa 20 satırdan eksik olsa da bir sayfa sayılmaktadır.
Noterlerin yaptıkları işlemler nedeni ile aldıkları ücretler şunlardır : Noter ücreti
Noterler , yaptıkları işlemlerden Harçlar Kanuna göre aldıkları harçların % 30'u oranında noter ücreti alırlar.
Düzenleme ücreti
Burada belirtilen düzenleme ücreti, "düzenleme işlem, düzenleme vekaletname" ile ilgili olmayıp sadece yapılan VASİYETNAME VE VAKIF SENETLERİNİN düzenlenmesi ile ilgilidir.
Vasiyetnamelerden ve vakıf senetlerinden vazgeçme veya bunların feshi, iptali ve değiştirilmesi halinde düzenleme ücreti olarak belirlenen ücretin üçte biri alınır. Düzenleme ücreti alınması gereken bir işlemde hesap edilecek noter ücreti ile düzenleme ücretinden hangisi fazla ise o ücret alınır. (Not. Üc.
Tar. 2. md.)
Yazı ücreti
Ücret Tarifesinin 3. maddesine göre; noterler her ne suretle olursa olsun yazdıkları kağıtların dairede kalan nüshası ile iş sahibine verilen asıl ve örneklerinin her sayfasından yazı ücreti alırlar. Bu kağıtların örneklerinin iş sahibinin istek ve onayı üzerine noterlik dairesinde fotokopi yoluyla çıkartılması halinde, bu örneklerin her sayfası da aynı ücrete tabidir. Özel kanunlarında harç, damga vergisi ve resimden muaf tutulan işlemleri noter yazdığı takdirde yine yukarıda belirtilen yazı ücreti alınır.
Tanıklık ve onama şerhlerinden yazı ücreti alınmaz. (Bu husus onaylama yapılan işlemler için söz konusu olup, düzenleme işlemlerde ise işlemin tamamı değerlendirmeye alınır.)
Çevirme ücreti
Noterlik Kanunun 103.maddesi gereğince, noter tarafından bir dilden diğer dile, bir yazıdan diğer yazıya çevirtilen kağıtların her sayfasından çevirme ücreti alınır.
Ancak burada sayfa sayısının hesabında Harçlar Kanunu’ndaki 20 satırlık satır sayısı esas alınmaz.Bir dilden diğer dile veya bir yazıdan diğer yazıya çevrilen veya çevirtilen kağıtların 10 veya daha az satırı içeren sayfalarından yukarıda belirtilen ücretin yarısı kadar ücret alınır
Karşılaştırma ücreti
Ücret Tarifesinin 5. maddesinde; “Dışarıda yazılıp onama veya tebliğ için noterliğe getirilen kağıtların karşılaştırılmasından asıllar hariç sayfa başına karşılaştırma ücreti alınır. Özel kanunlarında harç, damga vergisi ve resimden muaf tutulan işlemlerden de bu ücret aynen alınır” denilmektedir.
Karşılaştırma, asıl nüshanın diğer nüsha veya örneklerle karşılaştırılması demek olduğundan, karşılaştırılan asıl nüsha dışındaki, gerek noterlik dairesinde kalan imzalı örnek nüshadan ve gerekse ilgilisine verilen nüsha ve örneklerden karşılaştırma ücretleri alınır. Karşılaştırılan asıl nüsha, daire nüshası ise bundan karşılaştırma ücreti alınmaz.
Bazı işlemlerdeki karşılaştırma sayısı, genelgeler veya genel yazılarla noterlere duyurulmaktadır. Bu hususta birkaç örnek vermek gerekirse ;
Türkiye Noterler Birliğinin;
31.7.2000 tarih, 12501 Hukuk sayılı yazısında, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü tarafından sayı: 3/3 numara ile kitap halinde bastırılıp dağıtılan (...NO.LU MOTORLU TAŞIYICILAR KOOPERATİFİ ANA SÖZLEŞMESİ)'nin 40 sayfa,,
10.6.2005 tarih, 8664 Hukuk sayılı yazısında, TC Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlandırma ve Destekleme Genel Müdürlüğü tarafından kitap halinde bastırılıp dağıtılan (SINIRLI SORUMLU...TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFİ ANASÖZLEŞMESİ)'nin 69.362 harf ve 70 sayfa, 2.3.1990 tarih, 19 sayılı genelgesinde de; Maliye ve Gümrük Bakanlığınca bastırılan kira sözleşmelerinin üzerinde bulunan matbu harf sayılarına göre 4 sayfa,
kabul edilmesi, buna göre gider alınması gerektiği bildirilmiştir.
Tescil ücreti
Kanun uyarınca tescili gereken işlemlere ait kağıtlardan, işlem başına maktu olarak tescil ücreti alınır. Tescil ücreti alınan işlemlere "mülkiyetin saklı tutulması kaydı ile satış, finansal kiralama ve ihale sözleşmeleri” örnek olarak verilebilir.
Emanetlerin saklanması ücreti
Noterlik Ücret Tarifesinin 7. maddesine göre, noterler saklayacakları emanetler için (emanet ister eşya, isterse kıymetli evrak olsun) maktu olarak yıllık emanet saklama ücreti alırlar. Tutanakta yazılı emanetler birden fazla olsa dahi, tek saklama ücreti alınır. Emanetlerin saklanması ayrıca gideri gerektirmekte ise noter, birinci fıkra uyarınca alacağı ücretten başka, bu sebeple yapacağı gerçek gideri de ilgilisinden alır. Saklama süresi kanunda belirtilmiş olan hallerde ücret, belirtilen süre için peşin olarak alınır. Saklama süresi kanunca belli olmayan emanetlerin ücreti, her yıl peşin olarak tahsil edilir. Noterin değişmesi halinde, ayrılan noter, aldığı saklama ücretinden geriye kalan süreye ait tutarı yeni notere devreder.
Sendikalar Kanunu 42. maddesi uyarınca; konfederasyon, sendika ve sendika şubelerinin başkanları ve yöneticileri göreve seçilmelerinden sonra üç ay içinde kendilerinin, eşlerinin ve velayetleri altındaki çocuklarının mal bildirimini notere verme zorunluluğundadırlar. Bu bildirimlerin yöneticilerin görevinin sona ermesinden itibaren 5 yıl süre ile noterlikte saklanması gerekmektedir.
Harç, damga vergisi ve resimden muaf işlemlerle kamulaştırma tebliğlerinde noter ücreti Noterlik Ücret Tarifesinin 8. maddesi uyarınca;
Özel kanunlarında harç, damga vergisi ve resimden muaf olduğu bildirilen, ancak değer içeren işlemlerden, muaf olmayan işlemlere göre alınması gereken harcın % 10'u oranında noter ücreti,
Değer içermeyen bu çeşit işlemler dolayısıyla noterler onadıkları her imza için her yıl belirlenen maktu ücret,
Özel kanunlarında harç, damga vergisi ve resimden muaf olduğu belirtilen ve imza onaylaması gerektirmeyen protesto, ihtarname, ihbarname işlemlerinde ilgilisine tebliğ edilecek her nüsha için her yıl için belirlenen maktu ücret, .
Kamulaştırma Kanunu hükümleri gereğince yapılacak kamulaştırma tebliğlerinde ilgilisine tebliğ edilecek her nüsha için her yıl belirlenecek maktu ücret,
alınır.
Defter onay ücreti
Defterlerin açılış onaylamaları yapılırken yüz sayfaya kadar olanlardan (yüz sayfa dahil), yüz sayfadan yukarı her yüz sayfadan da her yıl belirlenen onaylama ücreti alınır.Yüz sayfadan fazla olan defterlerin küsuratı elli sayfaya kadar olursa ücret alınmaz. Elli ve daha fazla olursa tarife ile belirlenen ücret alınır. Ara ve kapanış onaylamalarından maktu olarak ücret alınır. Özel kanunlarına göre harç, damga vergisi ve resimden muaf olanlara (örneğin kooperatiflere) ait defterlerin onaylanmasında da, yukarıdaki fıkralar uyarınca ücret alınır. (Not.Üc.Tar.9.md.)
Bildirim yazı ücreti
Noterlik Ücret Tarifesinin 10. maddesine göre; noterler, kanunda öngörülen bildirim yükümlülükleri doğrultusunda yazacakları her yazı için tarifede belirlenen bildirim yazı ücreti alırlar.
Örneğin; finansal kiralama sözleşmesinin kiracının ikametgahının bulunduğu yer noterliğinde, mülkiyetin saklı tutulması kaydıyla yapılan satış sözleşmesinin de alıcının ikametgahının bulunduğu yer noterliğinde tescili gerekmektedir. Bu nedenle finansal kiralama sözleşmesinin kiracının ikametgahının bulunduğu yer dışında başka bir yer noterliğinde yapılması halinde veya mülkiyetin saklı tutulması kaydıyla yapılan satış sözleşmesinin alıcının ikametgahının dışında başka bir yer noterliğinde yapılması halinde, işlemi yapan noter, bu işlemlerin söz konusu noterliklerde tescil edilebilmesi için yapılacak bildirimler nedeniyle ilgililerden diğer ücretlerin yanında tarifede belirlenen bildirim yazı ücretini de alır.
Yol ödeneği
Noterlik Ücret Tarifesinin 11. maddesi uyarınca, noterler veya imzaya yetkili vekilleri;
Noterlik dairesi dışında iş yapmak veya Noterlik Kanunu'nun 55. maddesi hükmü uyarınca evrak ve defterleri götürmek için daireden ayrıldıklarında,
Noterlik dairesi dışında piyango, özel ve resmi kuruluşların kura, seçim ve toplantılarında hazır bulunarak , tutanak düzenlemeleri halinde,
gerekli yol giderinden başka her işten, her gün için tarifede belirlenen yol ödeneğini de alırlar.
Aracılık ücreti
Noterlik Ücret Tarifesinin 12.maddesine göre, aracı noter, işin gerektirdiği her türlü giderden başka, her işlem için maktu olarak tarifede belirlenen aracılık ücretini alır.
Memur eliyle tebliğ ücreti
İlgililerin talebi üzerine muhataplarına memur eliyle tebliğ yapılması halinde, o yer noterliğinin bulunduğu İl İdare Kurulu tarafından her yıl için ocak ayında belirlenen ücret alınır.
NOTERLERİN CEZAİ VE HUKUKİ SORUMLULUĞU
NOTERLER HAKKINDA VERİLEBİLECEK DİSİPLİN CEZALARI NOTERLERİN CEZAİ SORUMLULUĞU
1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun 1. maddesinde açıkça belirtildiği gibi, noterler, hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgeleyen kamu görevlileridir.
Türk Hukuk Sisteminde noterlerin ve noterlik personelinin cezai sorumluluğu özel olarak düzenlenmiştir. Bundan dolayı gerek noterler, gerekse personel kamu görevlisi sayıldığından yargılamaları buna göre yapılmaktadır. NK. 151.maddesinde de aynı şekilde noter ve noterlik personeline karşı, görevlerini yerine getirirken, görevleri sebebiyle işlenen suçlarda da TCK.nun Devlet memurlarına karşı işlenen suçlar hükümleri uygulanır. (NK. 152 md.)
Noterlerin, görevden doğan ve görev sırasında işledikleri suçlardan dolayı kovuşturma yapılabilmesi Adalet Bakanlığı’nın iznine bağlanmıştır. (NK. 153.md.)
