Nicel Araştırmada ÖrneklemSOS240 Bilgi İşlem

(1)

Nicel

Araştırmada Örneklem

SOS240 Bilgi

İşlem

(2)

ÖRNEKLEM SEÇİMİ

 Başlı amaç, evreni temsil etme kapasitesi olan bir örneklem seçmektir.

 Evrenin bütünü yerine onun bir bölümünü inceleyerek genellemeler üretilebilir.

 Örneklem seçimi kısa zamanda daha az maliyetli

araştırmalar yapmayı olanaklı kılar.

(3)

EVREN ve ÖRNEKLEME

ÇERÇEVESİ

 Araştırmacı evren fikriyle işe başlar.

 Örn: Bir kentteki tüm insanlar

 Evren çoğunlukla dinamik bir kavramdır.

Zaman içerisinde sürekli değişiklik gösterir.

 Örneğin, bir kent evreninde yeni doğumlar,

ölümler, farklı amaçlarla kente gelenler ve gidenler ile, kentsel nüfus sürekli değişiklik gösterir.

 Her nicel araştırma, evreni operasyonel hale getiren bir tanıma ihtiyaç duyar.

 Bu tanım örnekleme çerçevesidir.

 Örnekleme çerçevesi evreni dinamizminden

soyutlayarak dondurur ve incelenebilir bir nesne hale getirir.

 Telefon rehberleri, vergi kayıtları, sürücü ehliyeti

kayıtları, adres kayıtları, seçmen listeleri örnekleme

çerçeveleridir.

(4)

EVREN ve ÖRNEKLEME

ÇERÇEVESİ

 Temsil edici bir örneklem oluşturmak için örnekleme çerçevesinin doğru bir biçimde oluşturulması gereklidir.

 Yanlış bir örnekleme çerçevesi evreni hatalı, eksikli bir biçimde temsil edebilir.

 Örnekleme çerçeveleri her zaman evreni kusursuz bir şekilde kapsamaz.

 SORULMASI GEREKEN SORU: Örnekleme

çerçevesi sistematik olarak belli grupları dışarıda bırakıyor mu?

 Bazı kayıtlar cinsiyet, sosyo-ekonomik statü, yaş, eğitim düzeyi bakımından asimetriler taşıyor olabilir.

 Sokakta uygulanan rastgele anket uygulamaları?

 Örneklem ne kadar büyük olursa olsun,

HATALI BİR ÖRNEKLEM ÇERÇEVESİ, yanlış

genellemelere vardırır.

(5)

ÖRNEKLEM TÜRLERİ

BASİT RASTLANTISAL ÖRNEKLEM

 Evrendeki her bir unsurun eşit biçimde seçilme olasılığı olduğu ve rastlantısal olarak

örnekleme dahil edildiği örnekleme türüdür.

1. Tüm unsurlar numaralandırılarak sıralanır.

2. Hangi sayıların seçileceğine karar verilerek

rastlantısal sayılar listesi kullanılır. (Hazır sayı

tabloları ya da bilgisayar yazılımları kullanılabilir)

(6)

ÖRNEKLEM TÜRLERİ

SİSTEMATİK ÖRNEKLEME

 Rastlantısal seçim yerine, evrenin içerisinden sistematik bir seçim yapılmasına dayalı bir örnekleme tekniğidir.

1. İlk adım yine unsurların numaralandırılarak listelenmesidir.

2. Rastlantısal olarak başlangıç noktası belirlenir.

3. Örnekleme aralığı belirlenerek listeden sırasıyla seçim yapılır.

 Örneğin, 1000 kişilik bir listeden 50 kişilik bir örneklem seçilecekse;

 Örnekleme aralığı 1000/50=20’dir.

 Rastlantısal başlangıç noktasından (örn. 76) itibaren her bir 20. kişi örnekleme dahil edilir.

 HATALI ÖRNEKLEME RİSKİ: Örnekleme çerçevesindeki listenin hiçbir döngü ya da

kalıba sahip olmadığından emin olunmalıdır.

(7)

ÖRNEKLEM TÜRLERİ

TABAKALI (KATMANLI) ÖRNEKLEME

 Evrenin kategorilere bölündüğü ve bu kategoriler

içerisinden rastlantısal seçimlerin yapıldığı örneklem türüdür.

 Bu yöntem farklı kategorilerin örneklemde istenen büyüklükte temsil edilmesini garantiye alır.

 Kategorilerin ağırlıkları evrene referansla tanımlanmak zorunda değildir.

 Özellikle karşılaştırmalı çalışmalarda, evrendeki ağırlıklara bakılmaksızın, eşit temsil tercih edilebilir.

1. Evrenin katmanlarının belirlenmesi: Cinsiyet, sosyo-ekonomik statü, etnik kimlik, vs.

2. Kategori sayısının belirlenmesi: 2 cinsiyet x 3 SES x 2 etnik kimlik = 12 kategori

3. Kategorilerin örneklemde temsil edilme sayıları: Örneğin, her bir kategori için 100 örnek  12x100= 1200 kişiden oluşan örneklem

DİKKAT!!! Kategorilerin evrende görülme sıklıkları

biliniyorsa/tahmin edilebiliyorsa, örneklemde de aynı oranda temsil edilebilir!!!

(8)

ÖRNEKLEM TÜRLERİ

KÜME ÖRNEKLEME

 Kişiler değil, kümelerin/grupların ve alt-kümelerinin seçimine dayalı bir örnekleme türüdür.

 Örneğin, mahalle/köy, okul, meslek grubu, vs.

 İlk aşama tüm kümelerin belirlenmesi ve içlerinden rastlantısal seçimlerin yapılmasıdır.

1. Örneğin, kent evreninde tüm ilçeler içerisinden 3 ilçenin seçimi.

2. Seçilen 3 ilçenin içerisinden 4’er mahallenin (toplam 12 mahalle) seçimi

3. Seçilen mahallelerden 4’er sokağın seçimi (toplam 48 sokak)

4. Seçilen sokaklardan 20 hane seçimi (toplam 960 hane) …

DİKKAT!!! Küme ve alt-küme seçimlerinde yanlılıklar oluşabilir. (Sosyo-ekonomik statü, etnisite, din gibi

kategoriler bakımından). Bu hata olasılıklarını kontrol

edebilmek için tabakalı örnekleme teknikleri de

entegre edilebilir.

(9)

ÖRNEKLEM HATALARI

 Hane-içi kişilerin seçimi: KİM SEÇİLMELİDİR?

 Hanelerin seçimine dayalı örneklemelerde,

telefonu/kapıyı ilk açan kişinin seçimi yanlılıkları ortaya çıkarabilir.

 Telefonu/kapıyı açma çoğunlukla rastlantısal değildir.

 Evde olma olasılığı, kapıyı açma sorumluluğunun nasıl paylaştırıldığına bağlı olarak değişir.

 EN YAYGIN YÖNTEM: Hane büyüklüğü ve bileşiminin öğrenilmesinden sonra, kimin

seçileceğini gösteren seçim tablosu oluşturmak.

 En yaşlı erkek, en genç kadın, 18-30 yaş arasında

erkek, 40+ yaşında kadın gibi

(10)

GÖRÜNÜR OLMAYAN GRUPLARDA ÖRNEKLEME

 Damgalanmış ya da mekansal özelliklerle ayırt edilemeyen, gizli/yarı-gizli gruplarla araştırma yapılıyorsa, örneklem seçimi önünde güçlükler bulunur.

 HIV pozitif kişiler, kültürel azınlıklar, tercih ve beğenilere dayalı alt-kültürler, vb.

 Bu gruplardan örneklem tercihlerinde nitel örnekleme yöntemlerinden yararlanılabilir:

KARTOPU TEKNİĞİ

 Çoğunlukla nitel araştırmalarda, birbiriyle bağlantılı insanlara ulaşmak için kullanılır.

 Çeşitli yanlılıkların önüne geçmek için, farklı

kategorilerden kişilerin bağlantılarıyla çok kollu

olarak ilerlenir.

(11)

ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ

 Örneklem büyüklüğü için istatistik hesaplamalar;

 Çoğunlukla tek bir değişkenin evrendeki varyasyonuna bağlı hesaplanır.

 İstatistiksel hesaplamalar; sosyal araştırmada çoğunlukla uygulanamaz.

 Nicel araştırmalar sıklıkla pek çok değişkeni aynı anda ölçer.

 Yapılan ölçümlerin evrende nasıl dağıldığı çoğunlukla bilinemez.

 Genel istatistiksel hesaplamalardan oluşturulan örneklem büyüklüğü tabloları, örneklem büyüklüğünün seçiminde sıklıkla kullanılır.

 Evren ne kadar küçükse, örneklem o kadar büyük olmalıdır.

 Evren büyüdükçe, örneklem büyüklüğünün artışı önemsizleşir.

 Ülke/kent ölçeğinde araştırmalar tipik olarak 1000-2000 kişilik örneklemlerden oluşur.

 Özellikle tabakalı örneklemlerde, farklı kategorilerin ağırlıklı/eşit temsili ile örneklem büyüklüğü oluşturulabilir.