Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve (2)• Modernizmin genel ilkeleri

(1)

3. Hafta

Modernizm ve Postmodernizm, Deneysel Sosyal Psikolojide Ontoloji ve Epistemoloji

MODERNİZM VE POSTMODERNİZM

• Deneysel sosyal psikoloji ile eleştirel sosyal psikolojinin yol ayırımı modernizmle

postmodernizm arasındaki ayırıma dayanır.

• 18. yüzyılda başlayıp 20.yüzyıl sonlarına kadar süren modernizm aslında 17.yüzyıl Avrupası’nın sosyal ve tarihi ortamında gelişen aydınlanma

projesinin devamıdır. Bu dönemde gelişen teorik, etik, sosyal ve kültürel anlayış ve inançlara,

bunların uygulamalarına verilen genel bir isimdir.

KAYNAK: Sibel A. Arkonaç (2008) Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak, Deneysel ve

(2)

• Modernizmin genel ilkeleri:

• Bireyin Özgürlüğü: (Yaşama, inanç ve konuşma özgürlüğü)

• Liberal Hümanizm: İnsan herşeyin

ölçüsüdür. İnsan eylemlerinin özgür idalei sahibi ve yegane kaynağıdır.

• Bilim: Doğru bilgiyi keşfetme kapasitesine sadece bilim sahiptir. Bilgi üreten her tür bilgi kaynağı din, mistisizm, metafizik,

sağduyu, gelenek reddedilir.

Eleştirel Yaklaşımlar, Ankara:Nobel

(3)

• POSTMODERNİZM

• Modernizme tepki olarak doğmuştur ve onun bütün kurallarına meydan okur.

Postmodernistlere göre bilginin keşfedilir bir niteliği yoktur, tek bir bilgi yoktur ve her zaman bilgi iktidar ilişkileriyle içiçe gider.

Bu nedenle bilgi insanlar arasında sürekli inşa edilendir, dolayısıyla da tek, biricik değil birden fazladır ve iktidar ilişkilerinin etkisindedir.

(4)

İKİ BİLGİ İKİ İNSAN

• Felsefenin iki ana kavramı vardır:

Epistemoloji ve ontoloji

• Ontoloji: Felsefede şeylerin ne olduğunu yani dünyadaki varlıkların temel

kategorilerinin neler olduğunu sorar.

Sosyal psikolojiye bunu şöyle

uyarlayabiliriz. Sosyal dünyanın nelerden oluştuğuna, onu meydana getiren

birimlerin neler olduğuna ve birbirleri ile nasıl bir ilişki içinde olduklarına dair

varsayımlardır.

(5)

• Epistemoloji; bu varlıklara şeylere dair

neye bilgi denileceğini, neyin geçerli bilgi sayılacağını, bu bilginin nasıl elde

edileceği ile ilgilenir. Sosyal psikolojiye uyarladığımızda, sosyal dünyaya dair

geçerli bilgiyi neyin ortaya koyduğu (inanç ve kanaatlerin tersine) sosyal psikologların bunların nasıl elde etmesi gerektiği

hakkında yapılan varsayımlardır.

(6)

• Deneysel sosyal psikoloji ontolojik olarak insan eyleminin dışında ondan ayrı bir

sosyal dünya olduğu görüşünü savunur.

İnsan eylemlerinin kaynağı zihindir, sergilendikleri yer ise dış dünya adını verdiğimiz sosyal dünyadır. Bu

yaklaşımdaki epistemolojinin amacı ise sosyal dünya içinde zihnin, sosyal

fenomenleri nasıl işlettiğinin evrensel kurallarına ulaşmaktır.

(7)

YAKLAŞIMIN ADI

ONTOLOJİSİ EPİSTEMOLOJİSİ ARAŞTIRMANIN

AMACI BASKIN PARADİGMA

TÜMEVARIM Bu sosyal dünya

‘orada dışarda’

doğada, insan eyleminden

bağımsız şekilde vardır.

Pozitivizm Sosyal dünyayı gözlemek ve evrensel kurallar geliştirmek üzere sebeplerle

sonuçlar arasındaki sistematik düzenlilikleri tanımlamak

Modernizm

TÜMDENGELİM Kurallı şekilde ilişkili, göze çarpan ve gözlenebilir sosyal olaylarla fenomenlerden oluşur.

Rasyonalizm Hipotezleri yanlışlanabilir şekilde

sınayarak

evrensel kuralları keşfetmek üzere teoriler

geliştirmek

(8)

Deneysel sosyal psikoloji tekil bireyi yaşantılarının hem kaynağı hem merkezi olarak görür. Bu nedenle deneysel ortamlarda insanların gösterdikleri tepkiler, yaptıkları atıflar, edindikleri ya da vazgeçtikleri tutumlar, araştırmacının sosyal dünyadaki kişiyi araştırmasında uygun odak noktalardır.

(9)

• Hipotetik Tümdengelim: Hipotezlerden çıkarımda bulunma sürecidir. Örneğin;

• Tajfel, sosyal psikolojinin en tanınan

kimliklerinden biridir. Tajfel insanların bir grup kimliği üzerinden birbirlerini ayırt ederek

‘bizden olanlar’ ve ‘bizden olmayanlar’ halinde davranmalarına neyin yol açtığını merak

ediyordu. Adım adım gidersek;

(10)

• Hipotezin İnşası

• 1. Genel bir tahminde bulunmak: Bilimsel yöntemde araştırmacı,deney ve gözleme

dayalı yani empirik görgül bir bilgi elde etmek için sebeple sonuç arasında mantıksal, açık ve kesin bir ilişki kuran tahminlerde bulunmalıdır.

(11)

1960’larda Tajfel, arkadaşlarıyla bir teori üzerinde çalışmaya başlamıştı. Buna göre insanlar birbirlerini tanımasalar da

birbirlerinden habersiz yaptıkları tercih

üzerinden aynı tercihi seçtiklerine dair bir bilgi almaları, kendilerini aynı grubun üyesi olarak algılamaları için-bizden olanlar ve olmayanlar- halinde davranmaları için yeterlidir. Yani insanlar tercihlerine benzer tercihlerde bulunan diğer

insanları benzer tercihlerde bulunmayanlardan ayırt ederler.

(12)

• 2. Deneysel bir hipotez belirleme:

Birbirini tanımayan insanlar aynı grubun üyesi olduklarına dair bilgi verildiğinde, verilmediği

duruma göre aralarındaki algıladıkları farklılıkları en alt düzeye, en aza indireceklerdir.

(13)

• 3. Anlamlı farklılık ve sıfır (null) hipotezini kurma:

Burada bu hipotezin tersiyle bu hipotez arasında bir mukayese yapılmalıdır. Deneysel hipotezin

alternatifi olan hipoteze sıfır hipotezi deriz. Sıfır hipotezi deneysel hipotezde öne sürülen iki

değişken arasında hiçbir farkın ortaya

çıkmayacağını öne sürer. İstatistik delil tersine işaret ettiğinde ise sıfır hipotezi geçersiz sayılır.

(14)

• Tümdengelim ve Tümevarım

Tümdengelim: Popper hipotezde öne sürülen, gözlemlerle desteklendi diye teori ispatlanmış olmaz der. Elde ettiğiniz sonuçların ne kadar

gözlem yapmış olursanız olun, anlamlılık düzeyi ne kadar ikna edici olursa olsun, her zaman

mantıksal olarak, küçük ama herşeye rağmen gerçek, bir şans olma ihtimali her zaman vardır.

(15)

Bir hipotezin sınanması için tümdengelimli bir yaklaşımın kullanılması şarttır. Tümdengelim

yanlışlama üzerine kuruludur. Yanlışlama teorinin beklentilerini hangi şartlarda doğrulanmamış

sayılacağını ortaya koyacak şekilde kurması

anlamına gelir. Popper araştırma hipotezlerinin bile bile yanlış olduğunu gösterecek şekilde

kurulmasını ve bunun şart olduğunu söylüyor.

(16)

• Tümevarım: Genellemeler yapmak üzere gözlemlerde bulunmaktır. Buna göre;

• Olgular herhangi bir hipoteze dayanmaksızın, gözlemlenir ve kaydedilir.

• Bu olgular, herhangi bir hipoteze

dayanmaksızın incelenir ve karşılaştırılır.

• Bu incelemelerden olgular arasındaki ilişkiler hakkında çıkarımlar yaparlar.

• Bu genellemeler olgulara dair sonraki gözlemlerle sınanır.

(17)

• Deneysel sosyal psikoloji yapmanın sınırları Psikolojinin inceleme nesnesi insandır, yani sosyal psikolog hem inceleyen hem

incelenendir. Sokaktaki insan da sosyal

psikolog da kendi çevresini anlamaya çalışır.

Örneğin sokaktaki adam sosyal psikolojinin şiddet içerikli filmlerin davranış üzerine

olumsuz etkilerine dair bilgilerine rahatlıkla ulaşmakta ve eylemlerini ona göre

değiştirmektedir.

(18)

• Değişen eylem de tekrar sosyal psikolojinin konusu haline gelmektedir. Dolayısıyla eğer sosyal psikolojik bir teori hakkında

öğrenilenler teorinin açıklamaya çalıştığı davranışın değiştirilmesine yol açıyor ise teorinin ancak geçici bir süre için geçerli olduğu ortadadır.

• Sosyal psikolojinin bütün kavramları medyada çıktıkları tarih ve kültürde geçerli olan, sosyal ve ekonomik şartların ürünüdür.