T.C.
NİĞDE ÖMER HALİSDEMİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
SABAH GAZETESİ
(8664-9393 SAYILAR İNCELEME VE SEÇİLMİŞ METİNLER)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Gökay ARDUÇ
Niğde
Kasım, 2019
T.C.
NİĞDE ÖMER HALİSDEMİR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
SABAH GAZETESİ
(8664-9393 SAYILAR İNCELEME VE SEÇİLMİŞ METİNLER)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Gökay ARDUÇ
Danışman : Dr. Öğr. Üyesi Genç Osman GEÇER Üye : Dr. Öğr. Üyesi Serdar ODACI
Üye : Dr. Öğr. Üyesi Erdinç DEMİRAY
Niğde
Kasım, 2019
ii ÖN SÖZ
Türk basınında ilk olarak 1876 yılında Osmanlı Türkçesi’yle yayın hayatına başlayan Sabah gazetesi, çeşitli aralıklarla ve farklı isimle (Peyam-ı Sabah) de olsa, 1922 yılına kadar faaliyet göstermiştir.
Bu çalışma, Türk basın tarihinin önemli yayın organlarından biri olan Sabah gazetesinin 30 Ekim 1913 (8664) - 5 Kasım 1915 (9393) tarihleri arasında yayımlanan, belgesel kaynak tarama metoduyla incelenen 730 sayısını kapsamaktadır.
Bu gazete çalışması, tarihsel dönem içerisinde kritik bir yere sahip olan 1913- 1915 yıllarını kapsaması sebebiyle büyük bir önem taşımaktadır. Keza bu dönem, Osmanlı Devleti’nin, Balkan Savaşları’ndan çıktığı ve (aradan henüz bir yıl dahi geçmemişken) kendini bir anda I. Dünya Savaşı’nın ortasında bulduğu olağanüstü dönemdir. İçerisinde Balkan Savaşları’ndaki kayıplardan, I. Dünya Savaşı’na katılıma;
Çanakkale Savaşları’ndan, kapitülasyonların kaldırılması gibi sadece yerel değil evrensel sonuçları da barındıracak bir uzun yoldan söz edilebilmektedir. Bunun dışındaki -siyasi olaylar, gelişmeler ve en önemlisi savaşların- konular oldukça geniş bir yelpazede bulunmaktadır. Bunlardan bazıları: eğitim faaliyetleri, kadınların toplumsal hayata katılımları, tayyarecilikteki gelişmeler, sanatsal ve kültürel etkinlikler, tarım, sanayi ve ekonomi ile ilgili atılımlar, dış ülkelerde yaşanan siyasi, sosyal değişimler, gelişimler vb.dir.
Yayımlandığı dönem içerisinde Türk edebiyatının ve Türk tarihinin –ve daha birçok alanın- somut kültür kaynağının can damarlarından sadece bir nevini oluşturan gazetelerin, tozlu arşiv raflarından (artık çoğu gazetelere dijital ortamda erişme imkânından söz edilebilmektedir) indirilerek, geçmişle gelecek arasında bir köprü vazifesi görmesi ve her bakımdan ilgili alandaki çalışmalara zenginlik katabilmesi, bakış açısını genişletebilmesi amacıyla incelenmeye, üzerinde çalışmaya değer olduğu ortadadır. Gazetelerin belli bir “birikimi” kasteden amacı ise Newton’un dediği gibi
“Başkalarından daha ilerisini görebiliyorsam, bunu devlerin sırtına çıkmama borçluyum” sözüyle de ifade edilebilmektedir.
Çalışmamızda sayılara erişimde başta İBB Taksim Atatürk Kitaplığı’nın ve Ankara Milli Kütüphane’nin elektronik ortamından yararlandık. 730 nüshaya da sorunsuz bir biçimde ulaştık. Ayrıca Ankara Milli Kütüphane’de gazetenin orijinal (eski) nüshalarını görebilme imkânına sahip olduk. Gazete nüshalarını ele alırken Ferit Devellioğlu’nun Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat’ı ile Şemsettin Sami’nin Kamus-ı Türkî isimli sözlüklerinden yararlandık.
Bu çalışmanın hazırlanmasında Ankara Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Birimi personellerine, gazete incelemesi konusuna yönelmemi sağlayan ve her zaman desteğini gördüğüm saygıdeğer hocam Dr. Öğr. Üyesi Genç Osman GEÇER’e teşekkürlerimi sunarım.
Gökay ARDUÇ
iii ÖZET
YÜKSEK LİSANS TEZİ
SABAH GAZETESİ (8664-9393 SAYILAR İNCELEME VE SEÇİLMİŞ METİNLER)
ARDUÇ, Gökay
Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Genç Osman GEÇER Kasım 2019, 1345 sayfa
Sabah gazetesinin, II. Meşrutiyet Dönemi sonrasında 30 Ekim 1913-5 Kasım 1915 tarihleri arasında yayımlanan 8664-9393. sayılarının yaklaşık iki yıllık süreçteki macerası çeşitli yönleriyle ele alınmış, ortaya konulmuş ve bilim dünyasına kazandırılmıştır. Bunu yaparken günlük olarak yayımlanan gazetenin her yönüyle incelenebilmesi için sayı numaralarına göre bir içindekiler tablosu oluşturulmakta ve bu sayede günü gününe bütün yazılar (haberler, fıkralar, hikâye ve roman tefrikaları, makaleler, nutuklar, gezi yazıları gibi) çeşitli türlere (numara, tarih, sayfa, yazar adı, yazı adı, yazı türü, yazı hakkında açıklama) ayrılarak tasnif edilmektedir.
Üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde 730 sayının 785 sayfalık bir içindekiler tablosu oluşturulmuştur. İçindekiler tablosunda, günü gününe gazeteye yansıyan bütün haberlere ve çeşitli türlerdeki edebî metinlere yer verilmiştir. İkinci bölümde birinci bölümdeki tablodan yola çıkılarak çeşitli sınıflamalar ile tahlili bir fihrist (yazar, tür ve konu bağlamında) bulunmaktadır. Son bölümde ise edebî yazılar başta olmak üzere gazetede yayımlanan 52 adet parça, konusuna göre tasnif edilerek Arap harflerinden Latin harflerine aktarılmıştır. Çalışma sonuç, dizin ve kaynakça ile tamamlanmıştır.
Türk tarihine, edebiyatına, kültürüne, medeniyetine ışık tutan bu çalışmada birçok özel konu (Osmanlı’da eğitim, kadın hayatı, idari yönetim, sinema, tiyatro, siyaset, ekonomi vs.) yanında tüm dünyayı ilgilendiren Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı, Çanakkale Muharebeleri gibi milletlerin hayatında derin izler bırakan genel konulardan da söz edilebilmektedir. Ayrıca bu çalışma kapsadığı yıllar açısından şüphesiz Türk harp tarihine ve edebiyatına da katkı sağlayacak önemli bir kaynak niteliğindedir.
Anahtar Kelimeler: Sabah Gazetesi, II. Meşrutiyet Dönemi, Tasnif, Osmanlı
Kültür ve Medeniyeti, I. Dünya Savaşı, Çanakkale Muharebeleri, Türk Edebiyatı, Türk
Harp Edebiyatı.
iv ABSTRACT MASTER THESIS
SABAH NEWSPAPER (8664-9393 ISSUES-STUDY AND SELECTED TEXTS)
ARDUÇ, Gökay
Department Of Turkish Language and Literature Supervisor: Dr. Lecture: Genç Osman GEÇER
November 2019, 1345 Pages
After the 2nd Constitutional Monarchy Period of Sabah newspaper, the adventure of 8664-9393 issues published between October 30, 1913 and November 1915 has been discussed in various aspects and presented to the world of science. A table of contents was created according to the number numbers in order to examine every aspect of the daily newspaper. All writings (news, jokes, stories and novels, articles, speeches, travel writings, etc.) are classified into various genres (number, date, page, author name, article name, type of article, explanation about the article).
In the first part of the study which consists of three sections, a table of contents of 785 pages of 730 numbers has been formed. In the table of contents, all the news and various types of literary texts that are reflected in the newspaper are included. In the second chapter there is an index (in the context of the author, genre and subject) which is analyzed by various classifications based on the table in the first chapter. In the last section, 52 pieces published in the newspaper, especially literary writings, were classified according to their subject and transferred from Arabic letters to Latin letters.
The study was completed with results, index and bibliography.
In this study which sheds light on Turkish history, literature, culture and civilization, besides the many special topics (education, women's life, administrative administration, cinema, theater, politics, economy, etc.), the Balkan Wars, World War I, Çanakkale It can also be mentioned about the general issues that leave deep traces in the lives of nations such as the battles. Moreover, this study is undoubtedly an important source that will contribute to Turkish war history and literature in terms of the years it covers.
Keywords: Sabah Newspaper, II. Constitutional Monarchy Period,
Classification, Ottoman Culture and Civilization, World War I, Gallipoli Battles,
Turkish Literature, Turkish War Literature.
v
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ... İİ ÖZET ... İİİ ABSTRACT ... İV İÇİNDEKİLER ... V KISALTMALAR ... Vİİİ GİRİŞ ... İX A. XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ VE DÜNYANIN İÇİNDE BULUNDUĞU DURUM ... İX
SİYASİ VE EKONOMİK DURUM ...İX
B. SÜRELİ YAYIN VE GAZETE ... X
C. SABAH GAZETESİNİN 8664-9393. SAYILARI HAKKINDA ... Xİ 1.SABAH GAZETESİNİN GENEL YAPISI ...Xİ
2.GAZETEDEKİ YERLEŞİK BAŞLIKLAR ... Xİİİ
3.SABAH GAZETESİNDEKİ MÜSTEAR (TAKMA)İSİMLER ÜZERİNE ... XİV
4.İNCELENEN SAYILARDA SABAH GAZETESİNİN GENEL DURUMU ... XV
5.İNCELENEN SAYILARDAKİ EDEBÎ YAZILARA DAİR ... XV
6.I.DÜNYA SAVAŞI VE ÇANAKKALE MUHAREBELERİNİNİN SABAH’A YANSIMALARI .... XVİİ
7.SABAH GAZETESİNİN TASNİF ÇALIŞMALARI ... XVİİ
7.1. İçindekiler Tablosu ... xvii
7.2. Tahlili Fihrist ... xviii
7.3. Seçilmiş Metinler ... xviii
BİRİNCİ BÖLÜM ... 1
SABAH GAZETESİ 8664-9393. SAYILARIN İÇİNDEKİLER TABLOSU ... 1
İKİNCİ BÖLÜM ... 785
TAHLİLİ FİHRİST ... 785
SABAHGAZETESİNİN8664-9393.SAYILARININTAHLİLİFİHRİSTİ ... 785
A. YAZAR ADINA GÖRE YAZILAR ... 785
B.TÜRLERİNEGÖREYAZILAR ... 943
1. Fıkralar ... 943
2. Makaleler ... 1073
3.Sohbet Yazıları ... 1076
4. Şiirler ... 1086
5. Biyografiler ... 1088
6. Mektuplar ... 1089
7. Gezi Yazıları... 1090
8. Hikâye ve Romanlar ... 1094
9. Röportajlar ... 1096
vi
10. Anı Yazıları ... 1097
11. Nutuklar (Söylevler) ... 1099
C.KONULARINAGÖREYAZILAR ... 1100
1. Dil ve Edebiyat ile İlgili Yazılar ... 1100
2. Eğitim ile İlgili Yazılar ... 1103
3. Kadınlar ile İlgili Yazılar ... 1106
4. Tayyarecilik ve Tayyareciliğin Gelişimi ile İlgili Yazılar ... 1110
5. Kültür ve Sanat ile İlgili Yazılar ... 1111
6. Siyasî, Tarihî ve Hukukî Yazılar ... 1112
7. Basın ve Gazetecilik ile İlgili Yazılar ... 1117
8. Askerî Yazılar ... 1118
9. Tıbbi ve İlmi Yazılar ... 1119
10. Dini Yazılar ... 1121
11. Ekonomi, Ticaret ve Teknolojik Gelişmelerle İlgili Yazılar ... 1123
12. Tarım ve Hayvancılık İle İlgili Yazılar ... 1126
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 1128
SEÇİLMİŞ METİNLER ... 1128
A.DİL,EDEBİYATVESANATYAZILARI ... 1128
KARAGÖZ’ÜN TARİHİ ... 1128
OSMANLI MİMARİSİ ... 1131
TÜRKLERE TEBŞİR-MAARİF NEZARETİNE TEŞEKKÜR ... 1137
MUSAHABE (TEŞRİFAT-ADAB-I MUAŞERET)-4 ... 1140
AHVAL VE HADİSATA BİR NAZAR (SİNEMATOGRAFLAR VE ROMANLAR) ... 1144
ÜSTAD EKREM’İN RUH-I BÜLENDİNE ... 1147
GÖRNEZİ [GUERNSEY] ŞENLİKLERİNDEN BİR DERS-İ İBRET (NAMIK KEMAL) ... 1148
HANIM TEYZE ... 1151
KALEM ŞAKKALARI (TEGAZZÜL) ... 1156
HİLALE.. (MISIR YOLLARINDA…) ... 1157
TERANE-İ TAKDİS ... 1159
HÂLDE VE MAZİDE RESİM ... 1161
BİR İZAH-I MÜHİM ... 1164
TÜRKİSTAN UFUKLARINDA ... 1166
ŞANLI ORDUMUZA ... 1168
TEFSİR-İ ŞERİF ... 1169
REZM-İ ŞADÎ ... 1171
FİDYE-İ NECAT ... 1173
ÎD-İ MÜŞTEREK ... 1176
B.EĞİTİMVEBİLİMYAZILARI ... 1179
TAHSİLDE GAYE (DÜNKÜ RESM-İ KÜŞADA DAİR) ... 1179
RİYAZİYAT VE AHLÂKİYAT (MEKTEPLERİMİZDE RİYAZİ TAHSİLİNİN GERİLİĞİNE DAİR) ... 1184
BİR HATVE DAHA (DAHA ZİYADE AKIL VE MANTIĞA YAKLAŞMAK İÇİN) ... 1189
DÖNÜP DOLAŞTIKTAN SONRA (BENİM OĞLUM BİNA OKUR…VE DARÜLMUALLİMİN) ... 1193
YİNE İLİM VE MARİFET (İLİME RİAYETTE AHENK) ... 1196
vii
TALİM VE TERBİYE MESELESİNDE (VEBALİ KİMİN BOYNUNA?) ... 1199
MAARİF ISLAHATI (ŞÜKRÜ BEY İLE MÜLAKAT)... 1202
TERBİYE-İ İBTİDAİYE (ANALARDAN BAŞLAMAK)... 1205
BİR NUMUNE-İ HAMİYET ( KÜÇÜK, FAKAT PEK BÜYÜK ) ... 1207
HAYAT-I TEŞRİİYEDE (MÜHİM KANUNLARDAN TEDRİSAT-I İBTİDAİYE KANUNU) ... 1209
SİLAH-I İLİM VE İRFAN (FİKR-İ YENİ ÇERİLERİ)... 1213
YİNE İLİM VE İRFAN BAHSİ (2- FİKR-İ YENİ ÇERİLERİ) ... 1216
C.TARİHİ,KÜLTÜRELVETOPLUMSALHAYATYAZILARI ... 1220
KAPİTÜLASYONLARIN REF’İ VE İLGASI ... 1220
SANAYİ-İ MİLLİYE (MOTOR VE UÇAK – HİMAYE VE TERAKKİ) ... 1222
FELSEFE-İ FETİH (FETİH-İ KONSTANTİNİYEDEN DERSLER) ... 1225
MUHALEFET BAHSİ (NİÇİN MATBUAT-I OSMANİYE ARASINDA MUHALİF GAZETE KALMADI) ... 1228
YOK, YOK, YOK (VARLIĞINA ÇALIŞAN DA YOK) ... 1231
ACABA FAYDASI KİMLERE? (MÜCADELELERDEN İCTİNAB BAHSİ) ... 1234
HAYAT-I İÇTİMAİYEYE İŞTİRAK (KADINLAR VE HANIM KIZLAR HAKKINDA) . 1237 D.TAYYARECİLİKYAZILARI ... 1240
TAYYARE MEKTEBİNDE BİR CEVELAN ... 1240
FENN-İ TEVDİ-İ HAYAT (TAYYARE CEVELANLARI MÜNASEBETİYLE) ... 1245
KADINLIK HAYATINDA (BELKIS ŞEVKET HANIMEFENDİ’NİN TAYERANI) ... 1248
TAYYARECİLİK ALEMİNDE REKÂBET ... 1253
Tayyarecilerimiz, Şevk-i Milli – Fransız ve Alman Tayyareciler – Muvaffakiyet ve Rekabet ... 1253
E.ANILAR,MEKTUPLARVEKAHRAMANLIKÖYKÜLERİ... 1256
KANLI, FAKAT ŞANLI BİR GÜN ... 1256
MEDENİYET TASLAKLARI ... 1261
TEMİZLENEN LEKE ... 1263
HARP VE KADINLARIMIZ ... 1266
MEHMET ÇAVUŞ ... 1269
KAHRAMANLAR DİYARINDA... 1274
FEDAKÂR ÇAVUŞ! ... 1277
MUSTAFA ÇAVUŞ’UN ÇUBUĞU ... 1280
YARALI ASLAN ... 1284
BİR İNGİLİZ ZABİTİNİN MEKTUPLARI ... 1287
SONUÇ ... 1292
DİZİN ... 1296
KAYNAKÇA ... 1301
ÖZGEÇMİŞ ... 1302
viii
KISALTMALAR
c. : Cilt Dr. : Doktor Nr. : Numara s. : Sayfa S. : Sayı
vs. : vesaire vb. : ve benzeri
[…] : Okunamayan kelimeler, bozuk satır ve paragraflar
[?] : Doğru okunduğundan emin olunmayan kelimeler ve özel isimler
ix GİRİŞ
A. XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ VE DÜNYANIN İÇİNDE BULUNDUĞU DURUM
Siyasi ve Ekonomik Durum
20. yüzyıl insanlık tarihi açısından devletler ve milletler hayatında unutulmaz yıkımlara, felaketlere, çöküşlere aynı zamanda da keşiflere ve yeniliklere sebep olmuştur. İki büyük dünya savaşına sahne olan bu yüzyılda yaşananları anlayabilmek için kuşkusuz sebepleri doğuran geçmişe gitmek gerekmektedir.
Sanayi Devrimi ve Fransız İhtilali gibi dünyayı kasıp kavuran, imparatorlukları parçalayan, kapitalist bir sistem ile birlikte sömürge düzenini ortaya çıkaran ve bu düzende rekabet yaratan, milliyetçilik akımı ile ulus devlet düzeni kuran şüphesiz bu iki devrimden bahsetmek ve böyle bir giriş yapmak yerinde olacaktır. Bu iki devrimin sonuçları itibariyle ortaya çıkardığı yeni keşifler ve fikirler ile dünya artık başka bir şekle hızla bürünmüştür.
18. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi kısaca özünde makineleşmeyi, -buhar gücü ile işleyen makineler ve araçlar bu devrimin başlangıç sebepleri arasında yer alırken- buhar gücünün yerine elektrik ve benzin kaynakları ile daha seri ve hızlı bir üretimi anlatmaktadır. Ancak teknolojik ilerlemelerle birlikte ortaya çıkardığı sonuçlar sanayinin devrim yaratmasının çok daha ötesine geçerek insanlık için olumlu ve olumsuz derin etkileri de içerisinde barındırmaktadır. (Arslan ve Demirağ, 2017: 9)
18. yüzyılda ortaya çıkan ve 19. yüzyılda hızla gelişerek devam eden Sanayi Devrimi ile birlikte zenginleşmenin yolu artık imalat yoluyla üretip serbest ticaret politikaları ve vasıtalarıyla dünyaya pazarlamaktan geçmekteydi. Gelişen ve değişen bu model ile dünya sanayi üretiminin ve ticaretinin büyüme hızı da çok yüksek düzeylerde gerçekleşmekteydi. Avrupa toplumları için bu yeni üretim ve zenginleşme modeli sadece ekonomik hayatı değil, aynı zamanda insanlığın hayat tarzını da değiştirmeye başlamıştı. Sanayi Devrimi ile birlikte gelişen geliştikçe yeni pazar arayan devletlerin sömürgecilik yarışına tutuşmalarının ve bunun neticesinde çatışmalarının 20. yüzyılın başlarında I. Dünya Savaşı’na neden olduğu belirtmek yerinde olacaktır.
(Beaud, 1983: 84)
18. yüzyıl sadece maddi, somut, teknolojik, makine devrimlerine sahne olmakla
kalmamış zihinsel, soyut birtakım farklı düşünce keşiflerini de barındırmıştır. Etkilerini
dünyanın belki hâlâ hissettiği milliyetçilik cereyanları düşüncelerde kalmayarak 19. ve
20. yüzyıllarda aksiyona dönüşmüş ve ülkeler açısından sınırların yeniden çizilmesine
aracılık etmiştir.
x
Fransız İhtilali ile mutlak krallıkların sorgulanıp bunların yerine ulus devlete dayalı bir yapı yavaş yavaş dünyaya yayılmıştır. Milliyetçilik temeline dayanan bu yapı temelde yönetimde söz sahibi olmak isteyen bir halk hareketi olarak orataya çıkmakla birlikte zamanla kendi tarihinden, kültüründen, soyundan gelen insan topluluklarının kendi geleceklerini belirlemede kendilerini yönetmek anlayışına doğru evrilmiştir.
Söz konusu geniş imparatorluklardan, krallıklardan daha dar bir millet bilincine dönüşüm de yine insanlığı etkileyerek 20. yüzyılda dünya genelinde savaşların yaşanmasına sebep olmuştur.
Dünya bu iki devrim ile adeta yeniden şekillenirken Osmanlı Devleti de bu hareketlerin, etkilerin, gelişmelerin dışında kalamamıştır. Nitekim Sanayi Devrimiyle ekonomik ve ticari, Fransız İhtilali ile de siyasi ve idari hakimiyet alanlarında köklü değişiklikleri bünyesinde fazlaca hissetmiştir. Osmanlı Devleti bu devrim ve ihtilalin etkilerini hafifletmeye yönelik önlemler alsa da bunda pek başarılı olamamıştır. Gerek ekonomik olarak gerekse yönetimde bazı ıslahatlara gidilmiş, halka yönetime katılma yetkisi ve yeni birtakım haklar verilmişse de bundan bir netice alamamıştır. Diğer yandan rekabet gücü oldukça zayıf, üretmeyen, Avrupa’nın açık pazarı haline dönüşen Osmanlı Devleti’nin ekonomik olarak da çözümsüz kaldığını söylemek yerinde olacaktır.
B. SÜRELİ YAYIN VE GAZETE
Süreli yayın (risale-i mevkuta), belli bir adı olan belirli aralıklarla ve (genelde) düzenli olarak yayımlanan, sonsuza kadar yayımlanacağı varsayılan ve her sayısı birden çok yazarın çalışmasından oluşan gazete, dergi gibi yayınlara verilen addır.
Süreli yayınlar güncel bilgiyi sunan bilgi kaynaklarıdır. (Yılmaz, Avşar, Çakmak ve Yazıcı, 2016)
Süreli yayınlar bir milletin/devletin değişim süreçlerini (toplumsal, siyasal, ekonomik, kültürel vb.) anlamada ve değerlendirmede önemli veriler sunar.
Süreli yayın denilince akla ilk gelen gazeteler, çok eski zamanlardan günümüze kadar uzanmakta, farklılıklar veya benzerliklerle toplumun reaksiyonlarını, duygu ve düşünce yapısını arşivlemekte ve tarihî birer tanık hüviyetini korumaktadırlar.
Gazete, “belli aralıklarla yayımlanan, okuyucu için belli bir bedel karşılığı haber, yorumsal yazı, fotoğraf, grafik gibi öğelerle bilgilendirme, eğlendirme, eğitme, toplumsallaştırma ve onun adına denetleme işlevini yerine getiren, kağıt üzerinde ulaşan kitle iletişim aracı” olarak tanımlanmaktadır. (Aslan, 2015)
Geçmişin birer canlı tanığı olan gazeteler, içinde bulunulan dönem hakkında
çok değerli bilgiler, haberler sunmaktadır. Pek çok alana ait bu bilgiler ve haberler
tarihten ekonomiye, uluslararası ilişkilerden tıbba, edebiyattan askeriyeye,
denizcilikten eğitime, tarım ve hayvancılıktan dine, siyasetten hukuka, güzel
xi
sanatlardan teknolojik gelişmelere, yönetim tarzından bilime vs. aittir. Yüzyıllar boyunca toplumların hafızalarında biriktirdikleri, tecrübe ettikleri bu bilgiler, geçmişi aydınlatmanın yanı sıra geleceğimize de yön verecek bir birikimin temsilcisi olması noktasında önem arz etmektedir.
Türk basın tarihinde, 1831 yılında resmî hüviyetle yayınlanan “Takvim-i
Vekâyi”den (henüz Osmanlı toprağı olan Mısır’da 1828’de Vakâyı-i Mısriyye’den)itibaren gazetecilik faaliyetinin başladığı ve günümüze kadar uzandığı dönem içerisinde çok sayıda gazete yayımlanmış ve yayımlanmaya devam etmektedir.
(Ceride-i Havadis, Tercüman-ı Ahval, Tasfir-i Efkâr, İbret, Muhbir, İkdam, Tanin vb.) Yaklaşık olarak 190 yıllık bu dönem içerisinde ortak bir gazete arşivi oluşturmak, erişilemeyen sayıları temin etmek, toplamak, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış gazeteleri (1828/1831-1928) günümüz Türkçesine çevirmek ya da araştırmacıların yararlanabileceği şekle dönüştürmek bu kültürel mirastan daha geniş kitlelerin istifade edebilmesini sağlayacaktır.
C. SABAH GAZETESİNİN 8664-9393. SAYILARI HAKKINDA 1. Sabah Gazetesinin Genel Yapısı
1876 yılında yayın hayatına başlayan “Sabah” XIX. ve XX. yüzyıl Türk basın tarihinin önemli gazetelerinden biri olmuştur. Gazete Türk basın tarihinde “Sabah”
adını taşıyan ilk gazetedir. Gazetenin müdürü Mihran Nakkaşyan Efendi, imtiyaz sahibi Papa Dublos’tur. Papa Dublos’a ait olan Sabah, 1882’de gazetenin idare müdürü Mihran Efendi tarafından satın alınmıştır. Papa Dublos’un sahibi, Şemsettin Sami’nin başmuharriri olduğu Sabah, 308 sayı çıkmıştır. (Enginün, 2013: 77) Sabah, 31 Ağustos 1889 tarihinde Mihran Nakkaşyan Efendi yönetiminde yayın hayatına devam etmiştir.
Bu devrede Sabah başyazarı D. (Diran) K. (Kelekyan)’dır. 1919 yılında Ali Kemal tarafından çıkarılan “Peyam” gazetesi ile birleşerek “Peyam-ı Sabah” adını almış, fakat 1922’de “Peyam”dan ayrılarak farklı tarihlerde isim hakkı satın alınarak yayın hayatına -bazen geçici olarak ara vererek de olsa- Sabah ismiyle devam etmiştir. (Akyüz, 2000:
10-11)
Sabah gazetesinin incelenen nüshalarında sayfa sayısı genelde dörttür. Ancak
son bölümdeki sayılarda sayfa sayısının iki olduğuna da rastlanmıştır. Gazete buna
sebep olarak savaş yılları olmasından kaynaklı kağıt kıtlığının yaşandığı bilgisini
okuyucularıyla paylaşmıştır. Ayrıca gazetenin 7 olan sütun sayısı da 4’e indirilmiş ve
bu sayede tasarrufa gidilmiştir. Sütunlar birbirinden kalın ve dikey çizgilerle
ayrılmıştır. Sadece hikâye ve roman tefriklarının yapıldığı ikinci sayfadaki sütun, yatay
çizgiyle dikey çizgilerden ayrıştırılmıştır.
xii
Gazetenin 1876’dan 1922’ye kadar geçirdiği süreçte orijinal sayfa boyutlarının değiştiği bazen büyültüp bazen de küçültülmek zorunda kalındığına Milli Kütüphane’de de yapılan araştırmalar neticesinde ulaşılmıştır. Çeşitli sebeplerle (özellikle I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla yaşanan kıtlık) ebatları değişen Sabah gazetesinin 1913-1915 yıllarına dair nüshaları ile ilgili Milli Kütüphane’de yapılan ölçümlerde orijinal boyutlarının ise şu biçimlerde olduğu bilgisine ulaşılmıştır:
1913-1914 yıllarında yayımlanan boyutlar: 54,5cm (en) x 67,5cm (boy) 1914-1915 yıllarında yayımlanan boyutlar: 32,5 cm (en) x 57,5 cm (boy) Ayrıca orijinalliğini koruyan, açık sarı renkte ve ciltli halde bulunan nüshaların sayfa kenarlarının az da olsa yıprandığı, yırtıklarının bulunduğu da gözlemlenmiştir.
Dijital ortama aktarılan nüshaların da ölçüleri yine değişiklik göstermektedir.
Milli Kütüphane’nin ücretsiz olarak hizmet verdiği dijital arşiv kütüphanesinde, kataloglaması yapılan gazete pozlarının üstveri (metadata) niteliklerine bakıldığında bu durum görülmektedir.
Gazetenin klişe başlığı 8664’ten 9055. sayıya kadar hem Arap hem de Latin harflerinden oluşurken, 9056. sayıdan itibaren sadece Arap harflerinden oluşmuştur.
Dolayısıyla 9056. sayıdan itibaren gazetenin klişe başlığında Latin harfli bir kelimeye rastlanılmamıştır. Klişe başlıkta ortada büyük harflerle Sabah, sağ ve sol üst köşelerde gazetenin sayı numarası, tarih bilgisi (farklı takvimlere ait), kaç para olduğu ve adres bilgileri yer almaktadır.
Gazete sayfalarında sıkça rastlanan yerleşik başlıklar ve fıkra yazıları yine büyük harflerle, altındaki detay haberler veya başlıklar da küçük harflerle yazılarak farklılık oluşturacak şekilde tasarlanmıştır. Bu sayede okuyucu ana başlık altında yazının detaylarına ait bilgileri rahatça okumaktadır. Ayrıca bu şekilde yapılarak yazıların birbirine karışmasının önüne de geçilmiştir.
İncelenen nüshalarda resim olarak haritalar ve ilan kısmındaki reklamlarda yer
alan çeşitli ablemlerden oluşan figürlerden bahsedilebilir. I. Dünya Savaşı’nda bilhassa
Avrupa sahasındaki orduların (İtilaf-İttifak, Alman-Fransız vs.) güncel durumlarının
yer aldığı haritalar dikkati çekmektedir. Yine Çanakkale Muharebelerine dair
haritalardan söz etmek mümkündür. İlan kısmında ise ilaç, ayakkabı, ampul gibi obje
reklamlarına ait resimler bulunmaktadır.
xiii 2. Gazetedeki Yerleşik Başlıklar
Sabah gazetesinin incelemeye tabi tutulan 8664-9393. sayılarında yerleşik halde
bulunan bazı başlıklar dikkati çekmektedir. Sabah gazetesinde I. Dünya Savaşı ile ilgili haberler genelde “Cihad-ı Ekber” ve “Avrupa Harbi” şeklindeki yerleşik başlıklar ile Doğu ve Batı merkeze alınarak aktarılmıştır. Bunun dışında I. Dünya Savaşını ilgilendiren haberlerin bir arada yer alması adına Birinci Dünya Savaşı ile İlgili Haberler ana başlığı oluşturulmuştur. Böylece savaşla ilgili alt haber başlıkları bir araya toplanmıştır.
Gazetedeki yerleşik başlıklar gelişen ve değişen ülke ve dünya koşullarına göre şekillenmiştir. 1913-1914 yıllarında “Fıkra”, “Tefrikalar”, ”Şuun-ı Dâhiliye”, Musahabeler (Sohbet Yazıları), “Son Haberler”, “Asar-ı Münteşire”, “Takvim-i Yevmi”, “İlan” gibi başlıklar, I. Dünya Savaşı’nın başladığı 1914-1915 yıllarında
“Tebliğ-i Resmi”, “Vaziyet-i Siyasiye”, “Vaziyet-i Askeriye”, “Fıkra”, “Harb-i Umumî”, “En Son Haberler”, “İlan”, I. Dünya Savaşı ile İlgili Haberler gibi ana başlıklara evrilmiştir.
Gazete’deki yerleşik başlıklardan bazıları şunlardır:
Tebliğ-i Resmî: Osmanlı Genel Kârargâhından savaş ile ilgili gelişmelerin
günlük olarak bildirildiği bölümdür. Gazetenin sağ üst kısmında girişte ilk haber olarak yayımlanmıştır.
Vaziyet-i Siyasiye: Dünyanın ve Osmanlı’nın güncel siyasi durumunu
değerlendiren günlük raporlardır. Kısa ve öz biçiminde 1. sayfada yer alır.
Vaziyet-i Askeriye: I. Dünya Savaş’ında çeşitli cephelerden ve
muharebelerden gelişmeleri günlük olarak aktaran raporlardır. 1. sayfa haberidir.
Harb-i Umumî ve I. Dünya Savaşı İle İlgili Haberler: Cehpelerden
gelişmeler, zayiatlar, yaralılar, tarafsız ülkeler ile İtilaf ve İttifak Devletlerine ait olumlu olumsuz siyasi, toplumsal, askeri, ekonomik vs. bütün gelişmelerle ilgili haberlerin toplandığı ve gazetenin büyük bir kısmını kapsayan bölümdür.
Şuun-ı Dâhiliye: İç haberlerdir. Osmanlı ülkesi içinde bilhassa payitahtta
yaşanan her türlü haberin okuyuculara aktarıldığı bölümdür. Genelde 3. sayfada kendine yer bulmaktadır.
Mütenevvî Haberler: Çeşitli türden haberleri içerir, haber paragrafının başında
bir yıldız işareti bulanan bölümdür. Daha bireysel haberleri konu almaktadır. (İntihar, hırsızlık vb.)
Berlin Heyet-i İhbariyesi: Alman basınından alınan dış gündemle alakalı
haberlerin aktarıldığı bölümdür. Genelde 2. veya 3. sayfada yer almaktadır.
xiv
Meclis-i Mebusan, Meclis-i Ayan: Bu iki mecliste yaşanan güncel gelişmeleri,
oturumları, konuşmaları, kanunları konu alan haberlerin olduğu bölümdür.
En Son Haberler, Son Haberler: 3. veya 4. sayfada bulunan iç ve dış
haberlerin yer aldığı bölümdür.
Takvim-i Yevmî: Günlük takvimdir. Ezan saatleri yer almaktadır.
İlan: Çeşitli birçok duyurunun, reklamın yapıldığı 4. sayfada yer yazılardır.
Birkaç eksik dışında bütün nüshalarda bulunmaktadır.Konser, tiyatro, okul, doktor, çay reklam ve ilanları gibi özel; devlet dairelerden duyuruları kapsayan resmî nitelikleri bulunmaktadır.
Asar-ı Münteşire: Yeni çıkan dergi, gazete ve kitapların yer aldığı bölümdür.
4. sayfadadır.
Tefrikalar: Türkçe romanlar, tercüme edilmiş yabancı romanlar bölümler
halinde yayımlanmıştır. İkinci sayfadadır.
Alem-i İslam: İslam dünyasında yaşanan son gelişmelere dair haberler
bulunmaktadır. Daha çok Ön ve Orta Asya Müslümanları ile ilgili gelişmeler aktarılmaktadır.
Muamelat-ı Askeriye: Osmanlı askerlik işlemleri ile ilgili haber ve duyuruları
içeren bölümdür.
3. Sabah Gazetesindeki Müstear (Takma) İsimler Üzerine
Sabah gazetesinin incelenen 730 sayısında (8664-9393) bazı yazarlar müstear
isimler kullanmıştır. Kullanılan bu müstear isimlere ulaşmak amacıyla Nurullah Çetin’in (Çetin, 2012) “Takma İsimler Sözlüğü” adlı eseri ile Tahsin Yücel’in (Yücel, 2006) “Edebiyatımızda Müstear İsimler” adlı eserleri kaynak olarak alınmıştır. Bu kaynaklar yardımıyla birçok müstear ismin kime ait olduğu tespit edilmiştir.
Yazarlar arasında müstear isim kullananların imzalarını ve bu imzaların kimlere ait olduğunu alfabetik olarak şöyle sıralayabiliriz:
Ç. Z., M. S.: Mahmut Sadık D. K.: Diran Kelekyan
E. A.: Esat Adil [MÜSTECAPLIOĞLU]
Hasan Mezruk: Hasan Bedrettin
M. B.: Mehmetzade Mirza Bala
xv
M. N.: Mehmet Nuri
Nazmi: Florinalı Nazım Osman Galip: Mahmut Sadık S. : Yusuf Akçura
Hangi yazarlara ait olduğunu tespit edemediğimiz imzalar ise şunlardır: “E. T.”, “A.
N.”, “R. S.”.
4. İncelenen Sayılarda Sabah Gazetesinin Genel Durumu
İncelenen 730 sayıya bakıldığında Sabah gazetesinin içerik ve haber kaynağı açısından zengin olduğunu söylemek mümkündür. Gazetede birçok konu başlığında farklı yazılara rastlamaktadır. Bu konular yine farklı edebî türlerle yoğurularak okuyucunun anlayacağı bir şekilde ortaya konulmuştur. Bunun yanında ulusal haber kaynaklarının yanında uluslararası haber kaynaklarından da bilgiler verilerek daha geniş bir bakış açısı ile olaylara bakabilme imkânı okuyuculara sunulmuştur.
Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması ve Osmanlı Devleti’nin savaşa girmesi ile birlikte Sabah gazetesi Osmanlı Hükümeti’ni desteklemiş ve Türk ordularının taarruz ve savunma cepheleriyle ilgili olumlu haberler yayımlamıştır. Gazetenin Üçlü İttifak Devletleri lehine pek az olumsuz habere yer verdiği söylenebilir. Bu anlamda gazete hem devletin hem hükümetin yanında yer almış hem de milletin moral gücünü yüksek tutacak haber, anı, mektup, şiir türündeki yazılara sayfalarında yer vermiştir.
Çanakkale cephesinde yaşanan gelişmeler Sabah gazetesi tarafından da dikkatle takip edilmiştir. Günlük haber dizisi ile Birleşik Filo’nun ve Osmanlı ordusunun harekâtlarına yer verilmiştir. Yine Çanakkale Zaferi ile ilgili haberlere 18 Mart 1915 tarihinden sonra gazetenin sütunlarında rastlamak mümkündür.
Gazete nüshalarında eğitim, çocuk yetiştiriciliği, kadınların toplumsal hayata katılımlarının önemi, tayyarecilik ile ilgili gelişmeler, Belkıs Şevket Hanım’ın tayyarecilik ile ilgili girişimleri, Osmanlı-Yunan ilişkilerine vb. konulara dair çeşitli ve önemli birçok yazıdan söz edilebilmektedir.
5. İncelenen Sayılardaki Edebî Yazılara Dair
Sabah gazetesinde incelenen nüshalar her ne kadar savaş yıllarına rastlayan
(1913-1915) olağanüstü bir döneme denk gelse de edebî faaliyetler açısından oldukça
zengin kaynaklara, materyallere rastlanmaktadır.
xvi
Gazetenin 2 yıllık bu sürecinde her gün en az bir, en fazla üç fıkraya (köşe yazısı) rastlanması, çeşitli konulardaki makalelerin bulunması, sohbet, anı, biyografi, mektup, gezi yazısı, hikâye ve roman tefrikaları, şiir gibi edebi türlerin bulunması ve genelde süreklilik göstermesi dönemin şartları da göz önüne alındığında oldukça iyi bir vaziyettedir.
Gazetede bulunan başlıca yazarlar ve şairler: Arif Oruç, Diran Kelekyan, Mahmut Sadık, Ali Rıza [SEYFİ], Ahmet Kemal, (Moralızade) Vassaf Kadri, Abdurrahman Şeref, Fazıl Ahmet [AYKAÇ], Florinalı Nazım [ÖZGÜNAY], Hasan Bedrettin, Mehmet Sıtkı [AKOZAN], Muharrem Feyzi [TOGAY], Yusuf Akçura, İbrahim Rüştü, Recai Nüzhet, Muvahhid Masum, Mehmet Akif [ERSOY], Ali Haydar [EMİR]’dir.
İncelenen sayılar arasında dil ve edebiyat üzerine birçok fıkra ve makale kaleme alınmıştır. Edebiyat tarihi ve hal tercümeleri sahasındaki çalışmaları ile tanınan yazar, şair, eğitimci, gazeteci ve hattat Faik Reşat’tan söz eden “Faik Reşat Bey-1” isimli makale ile Necip Asım Yazıksız tarafından “Türklere Tebşir-Maarif Nezaretine Teşekkür” başlıklı yazı önemlidir. Zira bu yazı Milli Eğitim Bakanlığı’nın Veled Çelebi [İZBUDAK]’ın “Türk Dili” adlı eserinin yayınına karar vermesi üzerine Necip Asım’ın bu konuda bilgi vermek amacıyla kaleme aldığı yazıdır. Bu yazılardan bazıları Latin harflerine aktarılmak suretiyle çalışmanın “Seçilmiş Metinler” bölümüne eklenmiştir.
Bunun dışında I. Dünya Savaşı başlamadan evvel gazetede roman ve hikâye tefrikaları sıkça yer almaktadır. Bunlardan Mahmut Sadık’ın yayınladığı “Mesaib-i İslam”, “Sevda ve Kalb-i Şeyda”, “Zevk-i Hürriyet” bazılarıdır. Hasan Bedrettin’in yayımladığı “Minyonun Düğünü” adlı roman Goethe’den tercüme edilmiştir. Ayrıca
“
Hanım Teyze”, “Kara Kedi”, “Şehidin Kızı” gibi kısa hikâye örneklerine de rastlanmaktadır.
Gezi yazıları ise Sabah gazetesinin özel muhabirleri tarafından bazı yurt dışı ülke ve şehirlerinden (Amerika ve Bulgaristan’dan, Paris’ten) gazeteye mektupla gönderilenlerden oluşmaktadır. Bu yazılarda, gidilen ülke ve şehirlerle ilgili çeşitli gözlem ve deneyimler aktarılmaktadır.
Gazetede birçok şiir bulunmaktadır. Bunlardan “Nevha-i Telehhüf” başlıklı şiir Tevfik Fikret’in ölümü dolayısıyla; “Vefik Efendi Merhuma” şiiri Ahmet Vefik Efendi’nin ölümü dolayısıyla ve “Üstad Ekrem’in Ruhu Bülendine” şiiri ise Recaizade Mahmut Ekrem ölümünden duyulan üzüntüyü dile getirmek için yazılmıştır. Geriye kalan şiirler ise Osmanlı ordusuna, yaralılara, şehitlere yönelik manzumelerden oluşmaktadır.
I. Dünya Savaşı ve Çanakkale cephesiyle ilgili anı yazıları da gazetede
yayımlanmıştır. Kahramanlık hikayeleri içeren bu yazılardan örneklerin Latin
harflerine aktarımına yine son bölümde yer alan “Seçilmiş Metinler” kısmında yer
verilmiştir.
xvii
Son olarak gazetenin dördüncü sayfasında kendine yer bulan “Asar-ı Münteşire” ve “İlan” kısımlarındaki yerleşik başlıklarında dönemin dergi, gazete ve kitaplarına yer verilerek bu eserlerin tanıtımı yapılmıştır. Bunun yanı sıra daha önce yayımlamış kitapların da reklamlarına rastlanmaktadır.
6. I. Dünya Savaşı ve Çanakkale Muharebelerininin Sabah’a Yansımaları
Sabah gazetesinin I. Dünya Savaşı’na giden süreçteki haberleri okuyucularıyla
detaylı bir biçimde paylaştığına, (29 Haziran 1914 tarihi ve sonrasındaki başlıklar:
Avusturya Veliahdının Katli Saraybosna Faciası, Avusturya-Macaristan Veliahdının Öldürülmesi, Harp İlanları vs.) Osmanlı Devleti’nin bizzat savaşa iştiraki ile de bu yayın haberlerinin taraflı bir şekle dönüşümüne şahit olunmaktadır. Zira gazete Osmanlı Hükümeti’ni destekleyen yayın faaliyetlerinde bulunmuştur. Sabah, Osmanlı ve İttifak grubunun olumlu haberlerine daha fazla yer vererek kamuoyu oluşturma noktasında önemli bir rol üstlenmiş ve Türk milleti ile ordusunun ümidinin canlı kalmasını sağlamıştır.
Yine Çanakkale Muharebeleri hakkında da detaylı bilgileri günlük olarak okuyucularıyla paylaşan Sabah, aynı zamanda da devlet propagandasını yürüten, hükümet yanlısı tutumuyla dönemin İstanbul basınının en etkin yayın organlarından birisi konumundadır. Çanakkale Savaşı ile ilgili köşe yazısı, haber, anı, hikâye, mektup konusunda Sabah gazetesi önemli bir kaynak niteliğindedir.
7. Sabah Gazetesinin Tasnif Çalışmaları
Sabah gazetesinin incelemeye esas olan 730 sayısı bazı başlıklar altında tasnif
edilmiştir. Bu başlıklardan ilki:“Sabah Gazetesinin İçindekiler Tablosu”,dur. İkinci başlık: “İncelenen Sayıların Tahlili Fihristi” taşımaktadır. Son başlık: “Seçilmiş
Metinler” adını taşımaktadır.7.1. İçindekiler Tablosu
Gazete nüshalarının her bir sayısı: “Sayı No”, “Tarih”, “Sayfa Numarası”, “Yazı Adı”, “Yazar Adı”, “Yazı Türü”, “Açıklama” başlıkları altında incelemeye tabi tutulmuştur. Gazetenin “Sayı” sütunu tablonun en başında yer alır. 8664’ten başlar ve 9393’te son bulur. “Sayfa Sayısı” sütunu gazetenin ilgili sayfasının yer aldığı sayfaları ifade eder. (1, 2, 3, 4) Ancak gazetedeki bir yazı bir sayfayla sınırlı kalmıyorsa, yazı hangi sayfadan başlamış ve hangi sayfada bitmiş ise bu durum şu şekilde belirtilmiştir:
2-3, 1-2, 3-4, 2-3-4. “Yazı Adı” sütunu ilgili yazıya ait başlık ve kalıplaşmış yerleşik
başlıkları ifade eder. “Yazar Adı” sütunu, yazının kime ait olduğunu gösteren
xviii
bölümdür. Yazarı belli olmayan yazıların “Yazar Adı” bölümü boş bırakılmıştır. “Yazı Türü” sütununda, yazının türü tespit edilmiştir. “Açıklama” sütununda ise ilgili yazının içeriğine dair öz ve açıklayıcı bilgiler verilmiştir.
7.2. Tahlili Fihrist
Bu bölüm, tezin “İçindekiler Tablosu”ndan hareketle hazırlanmıştır. Üç bölümden oluşmaktadır: “Yazar Adına Göre Yazılar” bölümünde yazarın adına göre bir alfabetik düzenleme yapılmış ve diğer künye bilgileri sıralanmıştır. (yazar adı, yazı adı, numara, tarih, sayfa, açıklama şeklinde.) “Türlerine Göre Yazılar” bölümünde çeşitli tür başlıkları (fıkra, makale, sohbet, şiir, hikâye, anı, mektup vs.) açılarak aynı işlem tekrar edilmiştir. “Konularına Göre Yazılar” bölümünde de yeni konu başlıkları açılarak (dil ve edebiyat, eğitim, ilim, tıp, kültür, sanat, din vs.) yazılar bu konu başlıklarına göre yine aynı biçimde tasnif edilmiştir. Bahsedilen bu üç bölümde de oluşturulan listeler alfabetik olarak sıralanmıştır, gazete sayıları bu sıralamanın dışında tutulmuştur.
7.3. Seçilmiş Metinler
Sabah gazetesinin incelenen 730 sayısı içerisinden 52 adet metnin seçildiği
bölümdür. Başta dil ve edebiyat yazıları olmak üzere eğitim ve bilim; tarihî, kültürel ve
toplumsal hayat; tayyarecilik; anılar, mektuplar ve kahramanlık öyküleri -I. Dünya
Savaşı’nda Çanakkale Muharebelerine ait olan- metinler Arap harflerinden Latin
harflerine çevrilmiştir. Çeviri esnasında okunamayan kelimeler, bozuk satır ve
paragraflar […] ile doğru okunduğundan emin olunmayan kelimeler ve özel isimler ise
[?] ile gösterilmiştir. Aktarma yapılırken TDK’nin Büyük Türkçe sözlüğü esas
alınmıştır. Burada bulunmayan kelimelerin yazımında ise Osmanlıca-Türkçe
Ansiklopedik Lügat esas alınmıştır.
1
BİRİNCİ BÖLÜM
SABAH GAZETESİ 8664-9393. SAYILARIN İÇİNDEKİLER TABLOSU
NO TARİH SAYFA YAZAR ADI YAZI ADI TÜRÜ AÇIKLAMA
8664 30 Ekim 1913 1 D. (Dal) K. (Kef)
Şark-ı Karib ve Avrupa (Mösyö Sasanof’un Beyanat-ı Cedidesi)
Fıkra Mösyö Sasanof’un (Rusya Dışişleri Bakanı) Yakındoğu ve Avrupa ile ilgili yeni açıklamaları hakkındadır.
1 M. (Mim) S. (Sad)
Arzu Meram-Zekâ ve İrfan (Hayat-ı Ferdiye ile Hayat-ı İçtimaiyenin
Mukayesesi)
Fıkra Ferdi hayatımız ile sosyal hayatımızın karşılaştırılmasıdır.
1 Saha-i Siyasette Haber
Meclis-i Vükela; Osmanlı-Bulgar Ticaret Muahedesi;
Yunanistan’a Ültimatom; Tahdid-i Hudut Meselesi; Mösyö Sasanof’un Beyanatı; Avusturya-İtalya ve Balkanlar; Körince ve Ayaseranda Hakkında.
1 Osmanlı-Yunan
Münasebatı Haber İtilafçılık Sırası; Galip Kemali Bey’in Beyanatı; İştira Tasavvuru.
1-2 Müteferrik Malumat Haber
Sırp Mezalimi; Arnavutluk Hududu; Garb-ı Trakya’nın İşgali;
Arnavutların Cephane Nakliyatı; Prens Dü Vid (Princ Vidi/Prince Wilhelm Von Wied/Prens Wilhelm); Romanya- Yunanistan; Karaferye Ulah (Vlah) Kilisesi; Sırbistan’da Moratoryum; Yunanistan-Sırbistan; Garb-ı Trakya’nın Hali;
Süleyman Bey’in Beyanatı; Şeki Lakoda; Bulgaristan’ın Tasavvuru; Ayneruz Meselesi.
1 Sevda ve Kalb-i Şeyda Duyuru Sabah gazetesi birkaç güne kadar bu başlıkla bir hikâye tefrika etmeye başlayacaktır.
2-3 Şuun-ı Dâhiliye Haber
Arz-ı Malumat; Cavit Bey; Maliye Nezaretinde; Gümrük Resminin Tezyidi Hakkında; Divan-ı Umumiye Meclis-i İdaresinde; Sabah; Dâhiliye Teşkilatı; Said Paşa; Şükrü Paşa Hazretleri; Yeni Bir İstikraz; Avans; Selamlık; Ermeni Patrik Kaymakamı; Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti; Bursa Hattı Meselesi; Ekmek Meselesi; Şura-yı Devlette; Elektrik Fabrikası; Terhis-i Asakir; Şark Demiryolları; Meclis-i Sıhhiye; Zeyçni Paşa; Müteveffi Tupşovski; Bulgar Kilisesi;
Tayin ve Terfii; Numune Mekteb-i Müdüriyeti; Tahlisiye
2
Madalyası; Avdet; Paris-İstanbul-Kahire Müsabakası;
Merhum Osman Ferit Paşa; Dünkü Sis; İcra-yı Hükm-i İdam;
Kadıköy Su İmtiyazı Hakkında; Şeki Şakir Hakkında; İrtihal;
Posta Muamelatı; Davet; Tevcihat-ı Adliye; Muamelat-ı Askeriye; Harik Mahalleri; Konferans; Donanma Cemiyetinden.
3 Alem-i Haricîde Haber
Kiyef Davası; Avusturya-Romanya; İspanyol Kabinesi; İdam;
Bavyera Kanun-ı Esasisi; Vedaname Takdimi; Rayhştag (Reichstag) Meclisi; İtalya’da İntihabat; Marki Di San Culyano; Yunan Kraliçesi; Süferazadelerin Faaliyeti; İngiltere ve Tayyarecilik; İspanya Buhranı; Portekiz Ahvali.
3 Şuun-ı Muhtelife Haber
Madensuyu Tahlili; Dü ken Maknesi İrsali; Çekirge İtlafı İçin;
Tayin; Dayatmamışlar; Gasp Etmişler; Kaza; Aynı Hamamda;
Attar Dükkânında; Sirkat.
3 Menakıb-ı Eyyam Haber Tiz-i Reftar Olanın…; Çaçasız Bir Donanma.
3 İane-i Harbiye Duyuru Maliye Bakanlığı Genel Vezne Müdürlüğünden yapılan bir
duyurudur.
3 Son Haberler Haber Senusilerle Fransızlar; Arnavut Çeteleri.
3 Ç. (Çe) Z. (Ze) Ahval ve Hadisata Bir
Nazar (Saadet ve Ziraat) Sohbet İnsanlarda mutlu olma isteğine ve tarıma, çeşitli milletlerin bakış açısıyla geniş bir perspektiften bakılan bir yazıdır.
4 Asar-ı Münteşire Haber Türk Yurdu; Halka Doğru; İdman.
4 Takvim-i Yevmî Duyuru 17 Teşrinievvel tarihli günlük takvim duyurusudur.
4 İlan Duyuru-
Reklam
Oyunlar (tiyatro, sinema); Zerafet-i Nisvan (kitap); Teval-i Düvel ve Milel; Zayi Şehadetname; Buharalı Alemzade Mağazası, En Ala Çaylar Bulunur; Yol Derneği; İlk Hendese;
Doktor; Acele Satılık Arsalar; Dersaadet Anonim Şirketinden;
Herkese Lazım Gayet Nafi Bir Kitap; İstanbul Mekteb-i Sultani Müdüriyetinden; Defter-i Hakanî Emanetinden; Şehremaneti:
Levazım-ı Müdüriyetten; Büyük Kartal Mağazası; Hanımlara Mahsus Terzihane; Yerli Mallarını Unutmayınız; Ticaret Mekteb-i Alîsi; Deve ve Merkep Satılıyor; Mağaza; Paşabahçe Tuğla ve Kiremit; Büyük ve Kati Tenzilat; Her Türlü Galoşlara Mahsus Büyük Ticarethane (North British Rubber Limited- Edinburg); İbrahim Alaaddin [GÖVSA] Güft ü Gü (Çocuk Şiirleri-1912);Kiralık Çiftlik Merası; Üsküdar’da Gazlı Kok Kömür Deposu; Terzihane; Satılık Arsalar; Dersaadet İstinaf Mahkemesinden; Hakiki Bir Muzadd-ı Taaffün (İlaç); Acele Satılık; Camekân ve Büfeler.
3
8665 31 Ekim 1913 1 D. K. Memurin Meselesi
(Bir Mefkure Hakkında) Fıkra Devlet hizmetinde bulunan memurların görev ve sorumluluklarının önemine değinen bir yazıdır.
1 M. S.
Garip Görünen Muameleler (Edirne Posta
Pulları Hakkında)
Fıkra Hâlihazırda uygulanmakta olan bazı tuhaf iş ve işlemlerin göze çarptığını dile getiren bir yazıdır.
1 İngiltere Sefir-i Cedidi Haber İngiltere’nin İstanbul elçiliğine tayin olan yeni elçisinin dün padişahın huzuruna kabul edildiğine dair bir yazıdır.
1-2 Saha-i Siyasette Haber
Osmanlı-Yunan arasında vakıflar meselesine değinen bir yazı ve diğer konu başlıklarıdır. Atina’da Cereyan-ı Efkâr; Atina Mahafilinde; Mösyö Mayuresko; Kral Ferdinand; Romanya- Bulgaristan Hududu; Sırbistan-Bulgaristan; Tecrübe Balonundaymış; Sırp İskopçinasında; Balkan Ahvali; Borsada.
1 Sevda ve Kalb-i Şeyda Duyuru Mahmut Sadık tarafından yazılan bu hikâye pazartesi gününden itibaren yayınlanmaya başlayacaktır.
2 Hüseyin Hilmi Paşa’nın
Beyanatı Haber Viyana elçisi Hüseyin Hilmi Paşa’nın Noya Feraye Prese(Neue Freie Presse) gazetesine yaptığı açıklamalar hakkındadır.
2 Müteferrik Malumat Haber
Yunan Mezalimi; Bir Rapor; İtalya-Yunanistan; Sırbistan- Bulgaristan; Bir Tekzip; Arnavutluk Maliyesi; Tarziye Talebi!;
Yeni Bulgar Şimendiferleri; Konvansiyonel Treni.
2-3 Şuun-ı Dâhiliye Haber
Üç Milyon Liralık Avans; Reji Avansı; Paris Maliye Konferansı; Şura-yı Devlette; Islahat Meselesi; Bağdat Demiryolu Mukavelatı; Beyrut-Şam Demiryolu; Bab-ı Ali’de;
Teati-i Efkâr; Hurşit ve Ahmet Paşa; Mülakat; Dâhiliye Teşkilatı; Şura-yı Hümayunda; Rusya ve Fransa ile Müzakerat; Mebus İntihabı Hakkında; Nişan Merasimi;
Teşekkür; Maarif Nezaretinin Beyanatı; Amerika Sefiri;
Metropolitler Meselesi; Suriye Islahatı; Feci Bir Kaza Mukaddimesi; Encümen-i Müdiran; Emniyet-i Umumiye Bütçesi; Hayfa’da Petrol Madeni; Edirne Muhtaciniyeti Hakkında; Askerlikleri Tecil Olunanlar; Fatih Daire-i Belediyesi; Tramvay Elektrik Fabrikası; Tayin; Almanya Ateşemiliteri; Devir ve Teftiş; Alil ve Emraz İstatistiği; Suriye Zabıtası; Tevcihat-ı Adliye; Terfin-i Kayd; Mucib-i Teessür Bir Sergüzeşt; Dersaadet Kız Sanayi Mektebi; Paris-Kahire Müsabakası; Bir Vefat-ı Müessif; Şeki Şakir Hakkında; Teessür ve Teessüf; Mösyö Muri; Birinci Kolordu; Menhubat Hakkında; Mütekaidin Eytam ve Eramil-i Askeriye Maaşatı.
4
3 Alem-i Haricîde Haber
Meksika Ahvali; Portekiz İğtişaşı; İngiltere’de Fırtına;
İtalya’da İntihabat; Don Dobronsivik; Balon Kazasının Esbabı; İngiltere-İtalya.
3 Son Haberler Haber Piyer Loti-Osmanlı Zabitleri; Osmanlı-Yunan Müzakeratı;
Mösyö Pasiç’in Bayanatı; Sırbistan-Yunan Hududu.
4 Asar-ı Münteşire Haber Çocuk Dergisi (Çocuk terbiyesi ve eğitimi ile bir dergidir.)
4 İlan Duyuru-
Reklam
Takvim-i Yevmî; Borsa; Meskukat; Kambiyo; Oyunlar (sinema, tiyatro); Mekteb-i Sultanî’nin Sıraları; Kiralık Konak; Beyazıt Meydanında Kiralık Hane; Şehremaneti Levazım Müdüriyetinden; Harbiye Nezaretinden; İstanbul Mekteb-i Sultanî Müdüriyetinden; Defter-i Hakanî Emanetinden;
Emniyet Sandığının Mücevherat Satışı; Emniyet-i Umumiye Müdüriyetinden; Terzihanede; Mekteb-i Müdür ve Muallimlerinin Nazar-ı Dikkatine İktitaf; Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi; Acele Satılık Arsalar; İstanbul Sultanisi Müdüriyetinden; Fenn-i Elektrik; Mektep; Mağaza; Saç Bakımı; İkraz; Doktor; Satılık At ve Araba; Bel Soğuklulara Yeni Bir Müjde (İlaç); Müceddid Kiralık Hane; İstanbul Muhafızlığından; Darülfünun Tıp Fakültesinden; Fazlıpaşada Kain Leyli ve Nehari İdadisi; Adapazarı Tapu İdaresinden;
Adapazarı İcra Dairesinden; Defter-i Hakanî Nezaretinden.
8666 1 Kasım 1913 1 D. K. Balkanlarda Ekalliyetler
(Avrupa’nın Bir Vazifesi) Fıkra Balkan ülkelerinin birbirleriyle olan ilişkilerini ve Balkanlardaki azınlıkların durumunu ele alan bir yazıdır.
1 M. S.
Hanım Kızların Talimi ve Terbiyesi (Maarif Nazırının Beyanatı, İki Mektep)
Fıkra
Osmanlı hanımlarının eğitim-öğretimi ve terbiyesi için gerçekleştirilen çalışmalara değinen bir yazıdır. Ayrıca Milli Eğitim Bakanının açıklamalarını ve kızlar için açılan iki yeni okula ait bilgileri içerir bir yazıdır.
1 Saha-i Siyasette Haber
İstanbul ile Atina arasında devam eden müzakerelere dair.
Bedbinliğe Mahal Yok; Adalar Meselesi; Osmanlı-Bulgar Ticaret Muahedenamesi; Kapitülasyonlar Hakkında; Pasiç’in Nutku; Kenadiyef’in Seyahati; Fransa-Avusturya; Sırbistan- Bulgaristan; Avusturya Matbuatı; İtalya ve Avusturya’nın Bir Müracaatı; Arnavutluk Hududu; Evkâf Meselesi; Maliye Konferansı; Asya-yı Osmanînin Tamamiyet-i Mülkiyesi.
1-2 Sasanof’un Beyanatı
Hakkında Fıkra
Rusya Dışişleri Bakanı Sasanof’un açıklamalarıyla ilgili-Noya Feraye Prese(Neue Freie Presse) gazetesinin yaptığı- değerlendirmeleri içeren bir yazıdır.
5
1 Sevda ve Kalb-i Şeyda Duyuru Mahmut Sadık tarafından yazılan bu hikâye pazartesi gününden itibaren yayınlanmaya başlayacaktır.
2 Müteferrik Malumat Haber
Bulgar İstikrazı; İskopçina’da; Bulgaristan-Yunanistan; Kral Konstantin; Avusturya-Sırbistan; Gümülcine Mutasarrıfı;
Beyanname Neşri; Fransız Heyet-i Askeriyesi; Arnavutların Hazırlıkları; Rusya-Arnavutluk; Arnavutluk Tarz-ı İdaresi;
Arnavut Jandarma Tensik-i Zabitanı; Gazete Tatili; Garb-ı Trakya’da; Şark Şimendiferleri.
2 Balkanlarda Müsalemet Haber
Tayms (Times) gazetesinin Balkanlarda artık savaşın bitmesi münasebetiyle “Balkanlarda Barışıklık” unvanıyla yazmış olduğu bir makaleye yer verilen bir yazıdır.
2-3 Şuun-ı Dâhiliye Haber
Selamlık; Reji Avansı; Fransız Memurları Hakkında; Ecnebi Müfettiş Umumîler; Osmanlı İran Hududu; Şark Anadolu Demiryolları; Hükümet-i Osmaniye-Fransa; Hükümet-i Osmaniye Ve Almanya; Müşir Osman Paşa; İstizan; Kaza Mukaddimesi Hakkında (Tevzi-i Hakikat); Sabah; Edirne Muhtacinine Yardım; 1500. Sene-i Devriye; Tayin; Sulh Hâkimleri Kanunu; Gelenler, Gidenler; Muamelat-ı Askeriye;
Kurban Deri ve Boynuzları; Beyoğlu’nda Esketing Palas;
Bank-ı Osmanî; Hilal-i Ahmer Cemiyet-i Merkez Umumîsinden; Bahriye Nezaretinden; Mekteb-i Harbiye Müdüriyetinden; Vesait-i Nakliye Askeriye Komisyonundan;
Adliye Nezareti Sicil Memurin Müdüriyetinden; Kabataş Sultanisi Müdüriyetinden; Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi Umumiyesinden; Dersaadet İstinaf Mahkemesi; Defter-i Hakanî Emanetinden.
3 Facia-yı Aşk Haber Çaresiz bir kızcağızın sonu kötü biten bir aşk hadisesinden dolayı hayatına son vermesi ile ilgilidir.
3 Alem-i Haricîde Haber
Rus Bahriyesi; Avusturya-Macaristan Efrad-ı Askeriyesi;
Fransa’da Hidmet-i Askeriye; Bavyera Kraliyetinde; İtalya İntihabatı; Arşidük Fransuva Ferdinand; Paye İtası; Mösyö Kukufçef; Hükümat-ı Müttehide-i Amerika-Meksika; Gand Sergisinde Harik; Otomobil Kazası.
3 Şuun-ı Muhtelife Haber Kaza; Müsademe ve Gark; Savuşmuş; Yükü Düzeltirken; Bir
Gümüş Kese; Kaza-i Bahri; Satarken; Üç Palto Bir Fistan.
3 Menakıb-ı Eyyam Haber Vamberi ve Oda Hizmetçisi; Milyarderin Nişanesi.
3 Son Haberler Haber İtalya-Yunanistan; Sırp İstikrazı; Sırbistan-Yunanistan; Müfit
Bey; Avanslar; Almanya-İngiltere.
6
3 Ç. Z. Cihan-ı Seyr ve Temaşa
(Cavit Bey’in Makalesi) Sohbet
Yazarın Avrupa’daki gazete ve dergi sayfalarına bakarken
“Tupari” dergisinin ikinci nüshasında önceki Maliye Bakanı Cavit Bey’in bir makalesine rastlaması ve bu makale hakkındaki değerlendirmelerini içeren bir yazısıdır.
4 Asar-ı Münteşire Haber Umum Avrupa Hükümetlerinin İttihadı?; Tarih-i Umumî;
Talebe Defteri; Çocuklarımıza; El İşleri Defteri.
4 İlan Duyuru-
Reklam
Takvim-i Yevmî; Borsa; Meskukat; Kambiyo; Oyunlar (tiyatro); Umum Mektepler Terzihanesi; Satılık Hane; Doktor Rusçuklu Hakkı; Kiralık Çiftlik; Acele Satılık Arsalar; Ressam (Mari Kibrsliyan-resim dersleri verilir); İbrahim Alaaddin [GÖVSA] Güft ü Gü (Çocuk Şiirleri-1912); Herkese Lazım Gayet Nafi Bir Kitap; Mekteb-i Sultanî’nin Sıraları; Satılık Arsalar; Dersaadet Haliç Vapurları Osmanlı Anonim Şirketi;
Nestle Sütü; Şehremaneti Levazım Müdüriyetinden; Harbiye Nezaretinden; Metin Ayakkabıları; Satılık Hayvanlar; Satılık Maden Cevheri; Defter-i Hakanî Emanetinden; Kurban Bayramı Münasebetiyle (Elbise Mağazası-Ticarethane reklamı); Yalnız Lira Para 50 Kuruş; Osmanlı Kınakına Hülasası (Ticarethane); Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye; Kayıp Bir Kız; Basurun Esasından Tedavisi; Mühür Satılıyor; Kiralık Hane; Erenköy’ünde Satılık Arazi; Emniyet-i Umumiye Müdüriyetinden; Öksürük Şurubu; Riyaziye Kitapları (Mekteb- i İdadiye ve Sultaniyeye Mahsus); Ali Kemal İdarehanesi;
Satılık At ve Araba; Hicaz Demiryolu Müdüriyet-i Umumiyesinden; Divan-ı Umumiye-i Osmaniyeden; İstanbul Mekteb-i Sultanî Müdüriyetinden; Dâhiliyeye Ait Hastalıklar (Yeni ve Eski Belsoğukluğu, İdrar vs.); Menba-i El-İrfan İdadisi; Doktor; Operatör Necmettin Arif; İstanbul Muhafızlığından; Darülfünun Tıp Fakültesinden
8667 2 Kasım 1913 1 D. K.
Tahsilde Gaye (Dünkü Resm-i Küşada
Dair)
Fıkra
Saraçhane başında yeni yapılmış kız sanayi okulunun dün icra olunan resmî açılışı dolayısıyla eğitim-öğretimin amacına dair değerlendirmeler içeren bir yazıdır.
1 M. S.
Matbuat ve İdare Adamları (Halet-i Ruhuye Nokta-i
Nazarından)
Fıkra Basın ile devlet idaresi arasındaki ilişkiye değinen bir yazıdır.
1-2 Saha-i Siyasette Haber
Osmanlı-Yunan Müzakeratı; Kral Karol’ün Beyanatı;
Yunanistan’a Karşı Nümayiş; Sırp Ordusunun Seferberliği;
Sırbistan-Bulgaristan; Arnavutluk ve Yunanistan; Bir Tekzip;
Muahede-i Hafiye Rivayeti; Hükümet-i Osmaniye-Rusya;
7
Mütezad Haberler; Bir Yunan Sefirinin Beyanatı; Şark Şimendiferleri.
1 Sevda ve Kalb-i Şeyda Duyuru Mahmut Sadık tarafından yazılan bu hikâye yarından itibaren yayınlanmaya başlayacaktır.
2 Müteferrik Malumat Haber
İskeçe’de Silah Derci; Sırp İskopçinasında; Sırp İstikrazı; Kral Ferdinand; Bulgar Hariciye Nazırı; Yunanistan-Bulgaristan;
İtalya’ya Karşı Boykotaj; Arnavutların Bir İçtimaı; Bir Vesika;
Fransa Heyet-i Askeriyesi; Bulgaristan’ın Teşebbüsatı; Esad Paşa’nın Mağlubiyeti; Makedonya Ahvali; Bulgar Şimendiferleri.
2-3 Şuun-ı Dâhiliye Haber
Kuran-ı Kerim Takdimi; İstanbul Muhafızlığı; Mebusan İntihabatı; Maaş-ı Umumî; İngiltere Sefir-i Cedidi; İade-i Ziyaret; Resm-i Kabul; Amerika Sefiri; İstikraz Meselesi;
Asya-yı Osmanî Islahatı; Ordu-yı Osmanî’de Alman Zabiti;
Şura-yı Devlette; İstanbul Limanı Hakkında; Hindiye Süddesi;
Bab-ı Ali’de; Şükrü Paşa; Mösyö Mandlistam; Avusturya Maslahatgüzarı; Osmanlı-İran Hududu; Avusturya ve Anadolu’da Teşebbüsat-ı Nafıa; Rus Şimendifer İmtiyazatı;
Islahat-ı Maliye Komisyonu; Maliye Komisyonu; Istılahat Encümeni; Kız Sanayi Mektebinin Resm-i Küşadı; Kavanin ve Nizamat; Tehir-i Tatbikat; Kart-ı Döviziyet; Erkan-ı Harp Mektebi; Üsera Vürudı; Manisa Livası; Barven Vankenhaym;
Mahkeme Lagvı; Bağdat Ahvali; Darülfünun Edebiyat Şubesi;
Bursa Polis Müdürü; Facia-yı Aşk Etrafında; Mühlet İtası;
Paris’ten Kahire’ye; Erkan-ı Harbiye Mekteb-i Müdüriyetinden; İane-i Harbiye; Müdafaa-i Milliye; Rica;
Merkez Kumandanlığından.
3 Alem-i Haricide Haber Almanya İmparatoru Avda; Avusturya-Yunanistan; İtalya
Harbiye Nazırı; Yunan Aile-i Kralisi; Nobel Mükâfatı.
3 Şuun-ı Muhtelife Haber Mahkûmiyet; Sirkat.
3 Son Haberler Haber Arşidük Fransuva Ferdinand; Bulgar Ordusu; İtalya Meclis-i
Vükelası; Kral Alfons; Sırplarla Yunanlılar; Bulgar İstikrazı.
3 Ç. Z.
Ahval ve Hadisata Bir Nazar
(İhtilal, Kıyam ve Kıllet Nüfusu)
Sohbet
Fransa’da Harikulade Bir Hadise-i İçtimaiye-Tezat-ı Nüfus ve Tevellüdat-Fransa’da Şikâyetler-Almanya’nın Tezayüd-i Nüfus Hususunda Tefevvuku; Yüz Senede Tezayüd-i Nüfusun Kıllet-i Nüfusun Tahvilatı-Yüz Sene Yerine Üç Senede- Fransa’da Bir Maden İdaresi, Maden-i İçtimaiyat Bizim Nemize Lazım-Hesapsız Kitapsız Bir Gidiş.
8
4 Asar-ı Münteşire Haber Tarih-i İstikbal; Yenilik; Mektepli.
4 İlan Duyuru-
Reklam
Takvim-i Yevmî; Oyunlar; Mükemmel İnce Saz; Fatih Bonmarşesi; Tevali-i Elmelun; Yerli Mallarını Unutmayınız;
Menakıb-ı Hazret-i Mevlana Celaleddin-i Rumi; Hakiki Büyük Tenzilat; Kömürcü Esnafına; Umum Mektepler Terzihanesi;
Ele Bakar (fal); El İşleri Defteri; Askeri Hazır ve Ismarlama Elbiseleri; Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi; Çocuklarımıza Neşideler; Satılık Köşk ve Çiftlik Arazisi; Satılık Hane;
İstanbul Defterdarlığından; İstanbul Muhafızlığından;
Sıhhatini Düşünen Adam (İlaç Goudron Guyot); Büyük Miktarda Envai Çoraplar; Mağaza; İlaç (Termujen); Singer Saati; Diş Suyu; Şehremaneti Beyoğlu Dairesinden; Hicaz Demiryolu; Mağaza; Şehremaneti Levazım Müdüriyetinden;
Müskirat Deposu; Satılık At ve Araba; Kiralık Konak; Satılık Araba; Defter-i Hakanî Emanetinden.
8668 3 Kasım 1913 1 D. K.
İskan-ı Aşair-İskan-ı Muhacirin (Dâhiliye Nezaretinin Teşekkülat-ı Cedidesi Münasebetiyle)
Fıkra
İçişleri Bakanlığı’nın yeniden yapılandırılması dolayısıyla aşiretlerin ve göçmenlerin yerleşimleri ile ilgili müstakil bir idare oluşturulması hakkında bir yazıdır.
1 M. S.
Türkiye’nin İstikbal-i İktisadisi
(İmhof Paşa’nın Beyanatı Münasebetiyle)
Fıkra
Osmanlılara karşı burada bulunduğu sırada ve Almanya’ya döndükten sonra da dostane duygularını göstermiş olan İmhof Paşa’nın Türkiye’nin ekonomik açıdan hâlihazırdaki durumuna ve geleceğine dair bir konferans vermiştir. Bu konferansta dile getirilen görüşler hakkında bir yazıdır.
1-2 Saha-i Siyasette Haber
Osmanlı-Yunan Müzakeratı; Müzakere; Meclis-i Vükela; Cavit Bey; Cavit Bey’in Beyanatı; Yunan’a Nota İtası; Yunanlıların İddiası; Sırp İskopçinasında; Bir Tekzip; Atina Müzakeratı Hakkında; Venizelos İstanbul’a Gelecekmiş; Yunanistan-İtalya İhtilafı (Neue Freie Presse)’den; Bulgar Maliye Nazırının Beyanatı.
1 Sevda ve Kalb-i Şeyda Duyuru Mahmut Sadık tarafından yazılan hikâye bugünden itibaren gazetede yayınlanmaktadır.
2 Müteferrik Malumat Haber
Yunan Mezalimi; Yunan Kralı; Fransız ve İngiliz Donanmaları; Takeyunsko’nun(Romanya Dâhiliye Nazırı) Seyahati; İmhof Paşa’nın Konferansı; Bir Teşebbüs; Düello Meselesi.
2-3 Şuun-ı Dâhiliye Haber Salname Takdimi; İtimatname Takdimi; Hariciye Nazırının
İkametgâhı; Arz-ı Tazimat; Osmanlı-İran Hududu; Şura-yı
9
Devlette; Heyet-i İthamiye; İngiliz Müfettişler; Divan-ı Umumiye Meselesi; Fazla Çalışan Memurlar; Terhis Edilen Asakir; Askerî Sansür; İskenderiye’de İngiliz Donanması;
İntihabat Hakkında; Cenaze Merasimi; Trablusgarp’ta; Seyr-i Sefain Vapurları; Darülaceze İçin; Damgasız Terazi ve Dirhemler; Konvansiyonel Treni; Romanya Ateşemiliteri; Şeyh Senusi ve Fransızlar; Senusi Şeyhliği; Eşkıya ile Müsademe;
Mehmet Ali Nevap Han; Tetkikat; İrtihal; Adapazar Hadisesi;
Hayfa’da İki Tren Kazası; Tenassur; Tayin; Bu da Sevda Yüzünden; Paris’ten Kahire’ye; Birinci Kolordu; Top Endaht Tecrübeleri; Davet; Mesere-i Fütüvvet; Mülkiye Baytar Mektebi; Kurbanların Duracağı Mahaller; Garp Ordusu Divan-ı Harpten; İzmit Sultanisi Müdüriyetinden; Adliye Nezareti Sicil Memurin Müdüriyetinden; Dersaadet Merkez Kumandanlığından.
2 Sabah’ın Tefrikası-1-
Sevda ve Kalb-i Şeyda Hikâye Mahmut Sadık’ın “Sevda ve Kalb-i Şeyda” adlı hikâyesinin tefrikasıdır.
3 Alem-i Haricide Haber Rus Donanması; Voletorno’nun Enkazı; Meksika Ahvali.
3 Şuun-ı Muhtelife Haber
Suriye Valisi; Men’i İthal; Faize Mukabil; Kıbtiler Kethüdası;
Soba Kurarken; Kaza; Yankesiciler; Sarhoşluk Belası; Cinayet Değil; Hayırlı Evlat; Harik.
3 Menakıb-ı Eyyam Haber Bir Aktris ve Ruhban; İsveç.
3 Son Haberler Haber Avusturya ve İtalya’nın Teşebbüsü; Adana-İskenderun Hattı;
Muhacirin Komisyonu.
3 Ç. Z. Cihanı Seyir ve Temaşa
(Sükkan-ı Merih) Sohbet
“Dünyayı seyreder ve izlerken neden semaya bakarız. Semaya da bakalım. Zaten asırlardan beri insanlar kendi oturdukları yaşadıkları yerleri hakkıyla incelemeden gözlerini semaya dikmişlerdir. Tabii beşer böyledir. İnsan kendi etrafını görmez kendini bilmez, gözlerini daima yükseklere dikmek ister… ”
4 Takvim-i Yevmî Duyuru Günlük takvimdir. 12 Teşrinievvele aittir.
4 İlan Duyuru-
Reklam
Oyunlar; Mükemmel İnce Saz; Resimli ve Haritalı Osmanlı Tarihi Ahmet Rasim 4. Cilt Çıktı; Telziz-i Hayat; Türk Katilleri (Gazzeli Cemal); Tarih-i İstikbal; Herkese Lazım Nafi Bir Kitap; Kiralık Çiftlik; satılık Hane; Tabahat-ı Beytiye İdaresi;
Doktor; Saat; Mahmut Celalettin; Romanya Sürat Vapurları;
Mağaza-En Alâ Çaylar Bulunur; Satılık Hane; Mağaza;
Hanımlara Mahsus Terzihane; Kurban Bayramı Dolayısıyla Çocuklara Hediye; Şehremaneti Levazım Müdüriyetinden;
