Sabah gazetesi (1895-1898, inceleme ve seçilmiş metinler, 2191-2920)

(1)

T.C.

NĠĞDE ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

TÜRK DĠLĠ VE EDEBĠYATI ANABĠLĠM DALI TÜRK DĠLĠ VE EDEBĠYATI BĠLĠM DALI

SABAH GAZETESĠ (1895-1898)

(ĠNCELEME VE SEÇĠLMĠġ METĠNLER, 2191-2920)

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan Zehra ÜÇPINAR

2012-NĠĞDE

(2)

T.C.

NĠĞDE ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

TÜRK DĠLĠ VE EDEBĠYATI ANABĠLĠM DALI TÜRK DĠLĠ VE EDEBĠYATI BĠLĠM DALI

SABAH GAZETESĠ (1895-1898)

(ĠNCELEME VE SEÇĠLMĠġ METĠNLER, 2191-2920)

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan Zehra ÜÇPINAR

DanıĢman

Yrd. Doç. Dr. Genç Osman GEÇER

2012-NĠĞDE

(3)

(4)

I

ÖNSÖZ

Gazeteler, milletlerin yaĢam serüvenlerinin belki de en canlı tanıklarıdır. Bir gazete, yayıncısından matbaasına, yazarından okuruna varıncaya kadar her Ģeyiyle döneminin mahsulüdür ve inceleyiciyi tarihi kaynaklara değil tarihin bizatihi kendisine ulaĢtırır.

Gazetecilik hayatımız her ne kadar Avrupa‟dan birkaç yüzyıl sonra baĢlamıĢ olsa da, Osmanlı basın hayatının oldukça renkli ve basın organlarının gerçek birer kıymet oldukları bilinmelidir. Siyasî, edebî, ilmî, içtimaî temayüller gazete sütunlarına taĢınmıĢ ve ölümsüz kaynaklar olarak insanlık tarihine hizmet etmiĢlerdir. Toplumların bu eĢsiz hizmetkârları daha geniĢ kitlelere ulaĢtırılmalı, zengin içerikleriyle daha çok çalıĢmaya kaynaklık etmelidirler.

Bu çalıĢma I. MeĢrutiyet Dönemi basın organlarından biri olan Sabah gazetesinin 1895-1898 yılları arasında yayınlanmıĢ 2191. sayısından baĢlanarak 2920. sayısına kadar yürütülen bir incelemeyi içermektedir. Ġlk olarak söz konusu sayıların içeriğini oluĢturan her Ģey ana baĢlıklar esas alınarak listelenmiĢ ve İçindekiler Tablosu oluĢturulmuĢtur. Sayfa numarası, yazı adı, yazar adı, tür ve yazının içeriğine dair kısa bir açıklamayı ihtiva eden bu tabloda kronolojik bir düzen takip edilmiĢtir. OluĢturulan bu tablonun duyuru ve reklamlar hariç tutularak, yazıların tasnif edilmesi ve Tahlilî Fihriste dönüĢtürülmesi çalıĢmanın ikinci bölümünü teĢkil eder.

Seçilen edebî yazıların Latin alfabesine aktarımı ve kendi içinde yeniden tasnif edilmesi çalıĢmanın üçüncü bölümünü meydana getirmektedir. Seçilen yazıların türlerine örnek teĢkil edecek nitelikte olmasına dikkat edilmiĢtir.

Latin alfabesine aktarım sırasında Ferit Devellioğlu‟nun Osmanlıca Sözlük ve ġemsettin Sami‟nin Kamus-ı Türki isimli eserlerinden faydalanılmıĢtır. Ayrıca kelimelerin günümüzde yaygın olan kullanım ve yazım Ģekilleri esas alınmıĢtır.

Okunamayan kelimeler […] köĢeli ayraç Ģeklinde gösterilmiĢ ve doğru

okunduğundan emin olunamamıĢ kelime yahut özel isimler ise (?) Ģeklinde parantez

içerisinde soru iĢareti ile vurgulanmıĢtır.

(5)

II

Sabah gazetesi üç ayrı tarih biçimini kullanmıĢtır. ÇalıĢmamızda “Efrencî”

yani miladi takvimin kullanılması tercih edilmiĢtir.

Gazetenin ilgili sayılarının bir kısmı Atatürk Kitaplığı‟ndan bir kısmı ise Milli Kütüphane‟den temin edilmiĢ ancak birkaç sayıya ulaĢılamamıĢtır. Bunlar 2385, 2396 ve 2802 numaralı nüshalardır. ÇalıĢmanın sonuna özel isimlere göre düzenlenmiĢ bir de dizin eklenmek suretiyle çalıĢma tamamlanmıĢtır.

Pek çok alanı yakından ilgilendiren, oldukça dikkat çekici çalıĢmaların yer aldığı Sabah gazetesine yönelmemi sağlayan ve değerli vaktini ayırarak çalıĢmamda bana rehberlik eden Sayın Hocam Yrd. Doç. Dr. Genç Osman Geçer‟e ve Hocam Yrd. Doç. Dr. Ramis Karabulut‟a teĢekkürlerimi sunarım.

Zehra ÜÇPINAR

(6)

III

ĠÇĠNDEKĠLER

ÖNSÖZ ... I ĠÇĠNDEKĠLER ... III KISALTMALAR ... VI

GĠRĠġ

...

1 A. XIX. Yüzyılda Osmanlı Devletinin Genel Siyasî ve Sosyal Durumu ... 1

B. Osmanlı Basınının DoğuĢu ve GeliĢimi ... 2

C. Sabah Gazetesi Ve Ġncelenen Sayılara (2191-1920) Dair ... 4

I. BÖLÜM SABAH GAZETESĠNĠN ĠÇĠNDEKĠLER TABLOSU I. SABAH (2191- 2920 ARASI SAYILAR)’IN ĠÇĠNDEKĠLER TABLOSU ... 9

II. BÖLÜM TAHLĠLÎ FĠHRĠST I. SABAH GAZETESĠNĠN TAHLĠLÎ FĠHRĠSTĠ ... 486

A. Yazar Adına Göre Yazılar ... 486

B. Türlerine Göre Yazılar ... 567

1. Hikâyeler ... 567

2. Roman Tefrikaları ... 579

3. Makale ve Fıkralar ... 580

4. ġiirler ... 644

5. Seyahat Anıları ... 645

6. Mektuplar ... 646

7. Biyografiler ... 647

8. Anılar... 649

9. Yayın Tanıtımları ... 649

C. Konularına Göre Yazılar ... 666

1. Edebî Yazılar ... 666

2. Siyasî ve Sosyal Yazılar ... 688

3. Askerî Yazılar ... 698

4. Eğitim ve Dil Ġle Ġlgili Yazılar ... 700

(7)

IV

5. Ziraatle ve Hayvanlarla Ġlgili Yazılar ... 704

6. Tıbbî ve Ġlmî Yazılar ... 707

7. Tarihî Yazılar ... 723

8. Ekonomi ve Ticaret Ġle Ġlgili Yazılar ... 726

9. Kadınlarla Ġlgili Yazılar ... 733

10. Denizcilik Ġle Ġlgili Yazılar ... 736

11. Güzel Sanatlarla Ġlgili Yazılar ... 738

12. Ahlakî ve Dinî Yazılar ... 740

13. Haber ve Tanıtım Niteliği TaĢıyan Yazılar ... 742

III. BÖLÜM SEÇĠLMĠġ METĠNLER I. SABAH’TAN SEÇĠLENLER ... 749

A. SEYAHAT ANILARI ... 749

Aksa-yı ġarkta Bir Osmanlı ... 749

Sakız‟a Bir Seyahat ... 751

B. TENKĠT YAZILARI ... 754

Fâideli Bir Roman Zemini ... 754

Münasebat ve Revâbıt-ı Edebiye ... 761

Hissî ve Cinaî Romanlar ... 765

Sevdiğim Bir Romana Dair ... 770

Alman Edebiyatına Dair ... 775

Mütalaa-yı Asar-ı Edebiye ... 777

*** [BaĢlıksız] ... 780

Fransızca Tahsili Hakkında Bir Ġki Söz ... 783

Âsâr-ı Edebiye Nasıl Tenkit Edilir? ... 785

Firdevsî ve Nazm-ı Dâstân ... 788

Ġdil Trajik ... 793

Lisanımız En Ziyade Ne Türlü Eserlere Muhtaçtır? ... 796

Bir Roman Mukaddimesinden ... 799

C. BĠYOGRAFĠK YAZILAR ... 802

Büyük Bir ġairin Tercüme-i Hali ... 802

Bir Büyük ġairin Ahval-i Hususiyesi ... 806

(8)

V

Bir Büyük Edibin Tercüme-i Hali ... 810

Alexandre Dumas-zade‟ye Dair ... 814

D. MEKTUPLAR ... 817

Bir Osmanlı Zabitinin Pederine Mektubu ... 817

Anadolu‟dan KardeĢime Mektuplarım I-II ... 820

Anadolu‟dan KardeĢime Mektuplarım III ... 823

E. YAYIN TANITIMLARI ... 825

F. ANILAR ... 826

Mecmua-ı Hatıratımdan ... 826

Bir ġairi ġair Eden Ne ĠmiĢ? ... 829

G. SÖZLÜ EDEBĠYAT ... 833

Köy Hikâyeleri ... 833

SONUÇ ... 835

KAYNAKÇA ... 836

ÖZGEÇMĠġ ... 837

DĠZĠN ... 838

(9)

VI

KISALTMALAR

Bkz. : Bakınız

c. : Cilt

Dr. : Doktor

Doç. : Doçent

Ft. : Fotoğraf

nr. : Numara

Prof. : Profesör

s. : Sayı

s.y. : Sayı Yok

t.y. : Tarih Yok

vb. : Ve Benzeri

vs. : Ve Saire

(10)

1

GĠRĠġ

A. XIX. Yüzyılda Osmanlı’nın Genel Siyasi ve Sosyal Durumu

XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti için zorlu bir dönem olmuĢtur. Fransız ihtilalinin de etkisiyle gayrimüslim halk arasında yayılan milliyetçilik anlayıĢı, Osmanlı toplumunu siyasi ve sosyal karmaĢaya sürüklemiĢtir. Bu karmaĢadan kurtulmanın yollarını arayan Osmanlı devlet adamları, siyaset, askerlik, eğitim gibi daha pek çok alanda yenilikler yapmıĢtır.

III. Selim‟in baĢlattığı yenileĢme ve BatılılaĢma hareketleri II. Mahmud döneminde de devam etmiĢtir. Yeniçeri Ocağı‟nın lağvedilmesi, ilk Türkçe gazetenin (Takvim-i Vekayi) faaliyete girmesi gibi daha pek çok önemli değiĢiklik uygulanmıĢtır. Fakat yapılan yenilikler ayaklanmaların, komĢu ülkelerle girilen savaĢların önüne geçmeye yetmemiĢtir (Nalcıoğlu, t.y.: 255).

Sultan Abdülmecid böyle çalkantılı bir dönemde tahta çıkmıĢ ve yenilik hareketlerini devam ettirme kararı almıĢtır. Mustafa ReĢid PaĢa‟nın önderliğinde kuvvetlenen yenileĢme hareketleri, 3 Kasım 1839‟da Tanzimat‟ın ilan edilmesiyle neticelenmiĢtir. Bu ferman, Türk tarihinde demokratikleĢmenin ilk somut örneği olarak kabul edilmektedir. Devlet ve birey arasındaki iliĢkileri iyileĢtirmeye yönelik maddeler içeren “Tanzimat Fermanı”nı 18 ġubat 1856‟da ilan edilen Islahat Fermanı izlemiĢtir. Bu ferman, Sadrazam Mehmed Emin Ali PaĢa tarafından, Avrupa devletlerinin istek ve beklentileri doğrultusunda hazırlanmıĢtır. Gayrimüslim halka ayrıcalıklar tanıyan Islahat Fermanı, milliyetçilik anlayıĢıyla ayaklanan halkların devlete bağlılığını sağlamak amacını da taĢımaktadır. Bu fermanlarla, sorunların temelini incelemeksizin yapılan, yüzeysel düzenlemeler sunulmuĢtur. Eski ve yerleĢmiĢ düzenle beraber Batı‟yı taklit etmekten öteye geçemeyen düzenlemeler bir araya getirilmiĢtir. Sonuç olarak da beklenen iyileĢmeyi sağlayamamıĢlardır.

II. Abdülhamid amcası Abdülaziz‟in 1876‟da tahttan indirilmesinin ve abisi V.

Murat‟ın üç aylık kısa saltanatına son verilmesinin ardından tahta çıkmıĢtır. II.

Abdülhamid tahta çıktığında devletin içinde bulunduğu sıkıntılar katlanarak devam

etmekteydi. Saray ile Bâb-ı Âli arasında yaĢanan çekiĢme kuvvetlenmiĢ, Panslavizm

hareketinin de tesiriyle Balkanlar‟da isyanlar baĢlamıĢ ve yurt içinde de MeĢrutiyet

(11)

2

yanlısı hareketler güçlenmiĢti. II. Abdülhamit tahta çıkmadan evvel verdiği söz üzerine 23 Aralık 1876 tarihinde I. MeĢrutiyet‟i ilan etmiĢtir. PadiĢah ve meclisin bir arada bulunduğu bu sistem padiĢahın yetkilerine bir kısıtlama getirmiyordu.

MeĢruti düzen uzun sürmemiĢ ve PadiĢah, 1877-1878 Osmanlı-Rus savaĢını gerekçe göstererek meclisi kapatmıĢ ardından da meĢrutî idareye son vermiĢtir.

Böylece baĢlayan ve II. MeĢrutiyet‟in ilanına kadar devam eden bu süre tarihçiler ve edebiyat tarihçileri tarafından çeĢitli adlandırılmalarla anılmakta, ancak en yaygın kullanımıyla “I. MeĢrutiyet Dönemi” olarak isimlendirilmektedir.

B. Osmanlı Basınının DoğuĢu ve GeliĢimi

Osmanlı basın hayatı Avrupa‟dan iki yüz yıl sonra Ģekillenmeye baĢlamıĢtır.

Avrupa‟dan farklı olarak ilk gazeteler devlet desteğiyle çıkarılmıĢtır. Ġlk gazeteler devletin resmi yayın organları olarak kabul görmüĢtür. Sivil gazeteciliğin baĢlaması ise resmi gazetecilikten yaklaĢık yirmi yıl sonra olmuĢtur. Halkın gazete kavramına uzaklığı, okuma yazma bilenlerin sayısının azlığı, halk kültürü yerine Batı kültürünün kullanılması gibi Ģartlar bu gecikmenin nedenleri olarak gösterilebilir.

Zamanla devletin etkisinden kurtulan ve sivil bir kimlik kazanan gazetelerin sayısı artmıĢ ve hatta yönetim karĢıtı bir duruĢ sergilenmeye dahi baĢlanmıĢtır. Bunun neticesi olarak gazete kapatma hadiseleri de yaĢanmıĢtır. Bütün bunların yanı sıra Osmanlı‟nın gazetecilik sahasında hızlı bir geliĢime gösterdiğini de söylemek mümkündür. Avrupa‟dan iki yüz yıl gecikmeli olarak baĢlayan gazetecilik kısa sürede gösterdiği geliĢmeyle kadın, çocuk, mizah, edebiyat, bilim gibi farklı alanlarla da zenginleĢmiĢtir (Nalcıoğlu, t.y.: 254).

Tanzimat Fermanının ilan edilmesiyle birlikte sosyal, ekonomik ve hele hele kültürel ve edebî anlamda yeniliklerin hemen baĢladığını söylemek mümkün değildir (Uçman, 1999: 754). Basın hayatının gösterdiği geliĢim bunun en somut örneklerindendir.

Bizatihi II. Mahmud‟un isteğiyle ve resmi faaliyetleri duyurmak maksadıyla

yayın hayatına baĢlayan ilk Türkçe resmi gazete olan Takvim-i Vekayî 1831 yılında

yayınlanır. Bu gazeteyi 1840‟ta yayınlanan Ceride-i Havadis takip etmiĢtir.

(12)

3

Takvim-i Vekayî, sadece devlet eliyle çıkarılmıĢtır ve içeriği de resmî hayata dair neĢriyattan ibarettir. Ceride-i Havadis ilim, ahlak ve edebiyat üzerine makaleler yayınlayarak bu daireyi daha çok geniĢletir (Tanpınar, 2006: 141).

ġinasi ve Âgâh Efendi‟nin teĢebbüsleriyle çıkarılan, ilk özel gazete Tercüman- ı Ahval (1860) ve 1862‟de yine ġinasi tarafından yönetilen Tasvir-i Efkâr gazeteleri, sivil gazetecilik açısından oldukça önemlidirler.

Tercüman-ı Ahval gazete tarihimizde bir dönüm noktasıdır. Zira o döneme kadar fikir gazeteciliğinden söz etmek mümkün değilken bu gazeteyle birlikte her alanda eleĢtirel makaleler yayınlanarak fikir gazeteciliği baĢlatılmıĢtır. Ayrıca halkı da ön plana alarak yürütülecek bir yayın anlayıĢı savunulmuĢtur. Tercüman-ı Ahval‟de yayınlanan siyasi makaleler gazetenin kapatılması sonucunu doğurmuĢtur.

Böylece basın tarihimizde kapatılan ilk gazete de Tercüman-ı Ahval olmuĢtur (Nalcıoğlu, t.y.: 257).

Yenilikçi hareketlerden etkilenen fikir gazetelerinin sayısı artmaya baĢlayınca bu gazeteleri denetim altında tutmak amacıyla Sadrazam Âli PaĢa tarafından 1867 yılında Âli Kararnamesi yayınlanmıĢtır. Basın organlarının devletin aleyhinde bir tutum sergiledikleri ve yıkıcı etkiler gösterdikleri gerekçesiyle sunulan bu düzenlemeler basın özgürlüğünü büyük ölçüde engellemiĢtir. Âli PaĢa‟nın ölümünün ardından Jön Türkler tarafından Osmanlı‟da gazetecilik faaliyetleri yeniden filizlenmeye baĢlasa da Namık Kemal yönetimindeki İbret de varlığını uzun süre koruyamamıĢtır. Gazetenin kapanmasıyla beraber Namık Kemal ve diğer gazeteciler sürgün edilmiĢlerdir.

II. Abdülhamid‟in tahta çıkmasıyla yeni bir anayasa oluĢturulmuĢ, meĢrutî bir yönetim kabul edilmiĢti. Fakat bu demokratik oluĢum da kısa süreli olmuĢ, ardından baĢlayan uzun süreli “Ġstibdat” dönemi basın hayatına da yansımıĢtır.

II. Abdülhamid basın üzerinde daha sıkı bir denetim mekanizması kurmuĢtur.

Bu dönemde gazetelerin sık sık kapatıldığını yahut yayınlarına ara verildiğini

görmek mümkündür. Düzen yalnızca baskı yöntemleriyle sağlanmamıĢtır. PadiĢah,

sadakatleri karĢılığında gazetecileri ve gazete yönetimlerini maddi olarak

desteklemiĢ ve ödüllendirmiĢtir (Gözeller, 2005: 2).

(13)

4

“I. MeĢrutiyet Dönemi”nin en önemli gazeteleri ġemsettin Sami yönetimindeki Sabah, Ahmed Cevdet‟in yayınladığı İkdam ayrıca Tercüman-ı Hakikat, Tarik ve Saadet‟tir.

C. Sabah Gazetesi ve Ġncelenen Sayılara (2191-2920) Dair

Sabah gazetesi 1293/1876 yılında Papadopulos tarafından kurulmuĢtur.

ġemsettin Sami‟nin baĢmuharrirliğini yaptığı gazete 308 sayı çıkar. Daha sonra Mihran Efendi tarafından satın alınan Sabah ilk ve uzun ömürlü gazetelerdendir (Enginün, 2007: 77).

Halkın yararlanabileceği bir gazete neĢretmeyi amaçlayan Sabah yönetimi yayın anlayıĢını, ilk sayıda, “Herkesin anlayabileceği bir lisanla ve usanç vermeyecek surette muhtasar olmak” ve “Herkes suhuletle alacak kadar ucuz olmak” Ģeklinde açıklamıĢtır (Enginün, 2007: 77)

Mihran Efendi yönetimindeki Sabah gazetesi günlük olarak yayınlanan bir gazetedir. Ġncelenen sayıların (2191-2920) baĢmuharriri Selanikli Tevfik‟tir. Her sayı 4 sayfadan ve her sayfa 6-7 sütundan oluĢmaktadır.

Tevcihât, Nişan, İcmal, Dâhiliye, Hariciye gibi hemen hemen her sayıda mevcut olan ana baĢlıklar kullanılarak haberler tasnif edilmiĢtir. Böylece okura ilgi duyduğu alanı düzenli olarak takip edebilme olanağı sağlanmıĢtır.

Tevcihat bölümünde devlet büyüklerine verilen rütbeler duyurulurken, Nişan bölümünde dağıtılan madalya ve ödüller duyurulmaktadır.

İcmal bölümünde siyasî geliĢmelere dair değerlendirmelere yer verilmiĢtir.

Dâhiliye ve Hariciye bölümleri yurtiçi ve yurtdıĢında yaĢanan hadiselerin değerlendirmelerden uzak durularak, genel hatlarıyla duyuruldukları bölümlerdir.

Selamlık Resm-i Âlîsi, haftada bir defa yayınlanmakta ve padiĢahın Cuma namazına gitme töreni hakkında halkı bilgilendirmektedir. Bu bölümler, gazetenin

“Haber verme” özelliğini karĢılarken, İcmal-i Fennî, Müsabaka-yı Edebiye, Küçük

Hikâyeler, Kadınlara Malumat, Bend-i Mahsus gibi daha farklı ana baĢlıklar altında

edebî, tıbbî, ilmî vs. konular incelenmiĢtir.

(14)

5

İcmal-i Fennî, İcmal-i Tıbbî vb. bölümlerde bilim dünyasında yaĢanan geliĢmeler, çağın yaygın hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisine yönelik yürütülen çalıĢmalar hakkında bilgiler verilmektedir.

Müsabaka-yı Edebiye köĢesinde okurlar tarafından gönderilen fıkralar yer almaktadır. Bu fıkralar, gazetenin belirlediği konu üzerine kaleme alınmıĢlardır ve bu bölümde yayınlanma fırsatı bulanlar en iyi olarak belirlenenlerdir.

Küçük Hikâyeler bölümünde çoğunlukla tercüme eserler yer almaktadır.

Hikâyelerin önemli bir kısmı imzasız olarak yayınlanmıĢtır, imza içeren eserlerde de kısaltma kullanılması göze çarpan bir ayrıntıdır.

Kadınlara Malumat baĢlığı altında incelenen konular, kadınların eğitimine yöneliktir. Kadınları eğitime ve üretkenliğe teĢvik eden fıkralara yer verilmiĢ, Avrupalı kadınlar rol model olarak sunulmuĢtur. Ayrıca çocuklara verilecek temel ahlakî eğitim ile çocuk sağlığı meselelerinde de kadınların bilinçlendirilmeye çalıĢıldığını bu bölümde yayınlanan yazılardan anlamak mümkündür. Bu ve benzeri makale ve fıkralar Sabah‟ın eğitim misyonu da taĢıdığını göstermesi bakımından oldukça önemlidir.

Bend-i Mahsus baĢlığı altında ticaret, siyaset, ekonomi gibi muhtelif alanlarda değerlendirmelere yer verilmekte, güncel sorunlar tartıĢılmaktadır.

Gazetenin kayda değer bir baĢka bölümü de yayınlanan en son kitaplar ve mecmuaların son nüshaları hakkında kısa bilgilerin verildiği Yeni Kitaplardır.

II. Abdülhamid döneminde gazetelerin sık sık kapatıldığına yahut tatil edildiğine değinilmiĢti. Sabah gazetesi de dönemin siyasetine uygun düĢecek bir biçimde, 2550. sayıya gelindiğinde dört ay gibi bir süre tatil edilmek suretiyle bu kaderi yaĢamıĢtır. Gazetenin 2551. sayısı ancak dört ay sonra yayınlanabilmiĢtir.

Dört aylık bu aranın sebebi gazetenin 4 Kanunusani1896 tarihli 2551. nüshasında Ģu cümlelerle açıklanmıĢtır:

“Sabah‟ı bundan dört ay mukaddem intişar eden bir nüshasında vukua gelen

bir muharrir hatası sekte-i tatile uğratmış iken tutmuş olduğu minhâc-ı sadakat ve

istikamette rehber edindiği hulus-ı niyet neticesi olarak (…) Efendimiz Hazretlerinin

(15)

6

bu kere mazhar-ı af vü inâyet-girân-ı kıymet-i mülûkâneleri olmuş ve yeniden neşri hususuna irade-i cenâb-ı şehriyarîleri şeref müteallik buyurulmuştur.”

¹

Sabah gazetesi, 4 Kânunusani 1896 tarihinde bu cümlelerle yayın hayatına tekrar baĢlamıĢ ve yayın politikasını koruyarak varlığını sürdürmüĢtür.

Sabah gazetesinin Osmanlı-Yunan SavaĢı‟na (1897) büyük bir hassasiyetle yaklaĢtığı ve hatta yardım kampanyası düzenlediği görülmektedir. Devlet-i Aliye-i Osmaniye ve Yunan Muharebesi baĢlığı gazetenin 2719. sayısından itibaren sıklıkla yer almıĢ ve savaĢın seyrine dair bilgiler vermiĢtir. SavaĢ sırasında ve sonrasında bir süre daha çoğunlukla savaĢ havadisleri duyurulmuĢ, muhtelif konuları içeren diğer fıkra ve makaleler geri plana itilmiĢtir. Ancak satıĢından elde edilen gelirin Girit Müslümanlarına, gazilere ve Ģehit ailelerine bağıĢlandığı sayılarda (2628, 2693, 2707) İhdâ Buyurulan Makâlât baĢlığıyla makale ve fıkralar yayınlanmıĢtır. Bu makaleler arasında Türk Edebiyatının önemli isimlerinden olan Ahmet Mithat, ġemsettin Sami, Fatma Aliye ve Halit Ziya gibi isimlerin imzasını taĢıyan yazılar da yer almaktadır. SavaĢın etkileri yalnızca duyuru ve fıkralarla sınırlı kalmamıĢtır.

Osmanlı-Yunan SavaĢı‟nı konu edinen Şanlı Asker romanı Abdullah Zühtü imzasıyla 2813. sayıdan itibaren tefrika edilmeye baĢlanmıĢtır.

Döneminin en dikkat çekici yayın kuruluĢlarından biri olan Sabah gazetesi, üslubuyla da halka yakın durmakta ve herkesin anlayabileceği bir lisanla yayın faaliyetlerini sürdürmektedir. Bununla birlikte gazete tür ve muhteva bakımından da oldukça zengin bir içeriğe sahiptir. Roman, makale, fıkra, mektup, hikâye gibi türlerin yanı sıra, siyaset, edebiyat, tıp, denizcilik, ticaret, askerlik, tarih, eğitim vs.

gibi birbirinden farklı alanlara hitap eden yazılara yer verilmiĢtir. Bu kapsayıcı içerik, hüküm süren anlayıĢ ve temayülleri, yaĢanan geliĢmeleri farklı açılardan görebilmemizi sağladığı için oldukça mühimdir. Kolera, veba salgınları, hızla yayılan bisiklet merakı, önüne geçilmeye çalıĢılan korse kullanımı ve alkolizm, yabancı dil eğitimine dair yürütülen tartıĢmalar, sinemanın Osmanlı coğrafyasına geliĢi (1896), döneme damgasını vuran bilim adamları ve sanatçılar, isyanlar, savaĢlar, siyasi ve ekonomik krizler ve daha pek çok çarpıcı konu Sabah gazetesinin

1 Sabah, Tahdis-i Nimet ve Arz-ı ġükran-ı Mahmedet, 2551, 4 Kânunusani 1896, s. 1.

(16)

7

sütunlarında kendine yer bulmuĢtur. Muhteva ve Ģekil açısından kapsayıcılığı geniĢ olan Sabah gazetesinin Ģiir türü konusunda aynı ilgi ve alakayı gösterdiğini söylemek mümkün değildir. Zira gazetede yayımlanan manzum eserlerin miktarı, özel günlerde yayınlanan kasideler dıĢında, neredeyse hiç mesabesindedir.

Ft. 1 2919. Sayının BaĢlık KliĢesi

Gazetenin baĢlık kliĢesi yukarıdaki gibidir. BaĢlık kliĢesinin sağ tarafında

“Mahall-i İdaresi: Bâb-ı Âli Caddesinde 7 Numaralı “Matbaa-i Mahsusa”dır.”,

“Umur-ı İdare ve Tahririye gazeteye müteallik hususat-ı saire için sahib-i imtiyaz namına müracaat olunur. Posta ücreti verilmemiş mektuplar kabul olunmaz.

Mekâtib-i varide gazeteye derc olunsun olunmasın iade edilmez.”, “Menafi‟-i umumiyeye müteallik ve gazetenin mesleğine muvafık olan evrak maa‟l-memnuniye derc olunur. Gönderilecek mekatibin derc olunup olunmamasından idare mesul olmaz.” açıklamaları yer almaktadır. KliĢenin sol tarafında ise, “Mahall-i İdaresi:

Bâb-ı Âli Caddesinde 7 Numaralı “Matbaa-i Mahsusa”dır.”, “Mecidiye yirmi

kuruştan İstanbul için seneliği 100, altı aylığı 60, vilayet için posta ücretiyle beraber

seneliği 180, altı aylığı 95 ve her nüsha ayrı ayrı gönderilecek mahaller ile

memalik-i ecnebiye için seneliği 190, altı aylığı 100 kuruştur.”, “İlânâtın satırından

(17)

8

3 ve banka ve şirket ve umur-ı sarrafiye ilanlarından 5 ve havadis sırasına yazılacak mu‟tena ilandan 15 kuruş alınır. Günü geçmiş nüshalar 5 kuruştur.” bilgileri yer almaktadır. BaĢlık kliĢesinin üst kısmında sayı numarası, gün ve tarih bilgileri yer almaktadır. Alt kısımda ise “Nüshası 10 Para” ve “Her gün neşrolunur” ifadeleri bulunmaktadır (bkz. Ft. 1).

Sabah 335/1919‟te Peyam ile birleĢerek Peyam-ı Sabah adıyla yayıma devam eder ve Peyam-ı Edebî (1329-1330) adıyla bir edebiyat ilavesi çıkarır (Enginün, 2007: 78). Ancak Milli Mücadele karĢıtı bir duruĢ sergileyen bu gazete uzun ömürlü olmamıĢtır. Milli Mücadelenin güç kazanması üzerine Mihran Efendi, Peyam-ı Sabah ortaklığına son vermiĢ, yeniden Sabah adıyla gazetesinin varlığını devam ettirmek istemiĢtir. Fakat Ali Kemal‟in linç edilerek öldürülmesi üzerine 1922 yılında Sabah‟ı kapatmıĢtır.

Gazetenin incelenen nüshalarında (2191-2920. sayılar arası) hem Ģekil hem de

içerik bakımından tutarlılık olduğu, herhangi bir değiĢikliğe gidilmediği

görülmektedir. Yayın anlayıĢından satıĢ fiyatına varıncaya kadar sahip olduğu

çizgiyi koruyan Sabah, I. MeĢrutiyet döneminin en önemli ve en zengin

kaynaklarından biridir.

(18)

i

I. BÖLÜM

SABAH GAZETESĠ ĠÇĠNDEKĠLER TABLOSU

(19)

9

I.SABAH (2191-2920. SAYILAR)‟IN ĠÇĠNDEKĠLER TABLOSU

NO TARĠH SAYFA YAZAR ADI YAZI ADI TÜRÜ AÇIKLAMA

2191 10 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tevcihât Duyuru Devlet büyüklerine verilen rütbeler duyurulmaktadır.

2191 10 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] NiĢan Duyuru Devlet büyüklerinin aldığı ödül ve madalyalar ilan edilmektedir.

2191 10 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tebligât-ı Resmiye Duyuru Resmi duyurulara yer verilmiĢtir.

2191 10 Eylül 1895 1-3 [Ġmzasız] Dâhiliye Haber Osmanlı coğrafyasına dair haberler duyurulmuĢtur.

2191 10 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber Günlük hadiselere yer verilmiĢtir.

2191 10 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Telgraf Haber Telgraf kanalıyla ulaĢtırılan havadisler duyurulmuĢtur.

2191 10 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Hâriciye Haber Osmanlı coğrafyası haricinde geliĢen hadiseler bildirilir.

2191 10 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Yeni Kitaplar Yayın

Tanıtım

Yayına yeni giren kitaplara dair bilgi verilmektedir. Ġbrahim Celâleddin Bey‟in Coğrafya Hocası adıyla kaleme aldığı kitap tanıtılmaktadır.

2191 10 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Borsa Duyuru Borsa oranları duyurulur.

2191 10 Eylül 1895 4 Ġlan Reklam ÇeĢitli ilanlara ve reklam metinlerine yer verilmiĢtir.

2192 11 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tevcihât Duyuru

2192 11 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] NiĢan Duyuru

2192 11 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tebligât-ı Resmiye Duyuru

2192 11 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Ġcmal Fıkra Siyasi ve toplumsal meselelere dair yapılan

değerlendirmeler ve ulaĢılan sonuçlar yer almaktadır.

2192 11 Eylül 1895 1-3 [Ġmzasız] Dâhiliye Haber

2192 11 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber

2192 11 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Ġngiltere‟de AyyaĢlık ve Makale Londra‟da artıĢ gösteren suçlar hakkında bilgi verilmektedir.

(20)

10 Cinayet

2192 11 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Telgraf Haber

2192 11 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Hâriciye Haber

2192 11 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Mütenevvi„a Fıkra Muhtelif konulara yer verilen kısa yazılar yer almaktadır.

2192 11 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Borsa Duyuru

Tanıtım

Mehmet Naim Bey tarafından kaleme alınan Kıraat Risalesi adlı eser tanıtılmaktadır.

2192 11 Eylül 1895 4 Ġlan Reklam

2193 12 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber

2193 12 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Muhafaza-yı Esmâk Makale Azalan balık türlerinin korunmasına dair bilgi verilmiĢtir.

2193 12 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Hâriciye Haber

2193 12 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler 80

“Bilezik” Hikâye Genç bir kızın talihsizliklerle dolu hayatını anlatan bir hikâyedir.

2193 12 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Mütenevvi„a Fıkra

Tanıtım

Musavver Servet-i Fünûn ve Ġsmail Safa tarafından yönetilen Maarif‟in içerikleri hakkında bilgi verilmektedir.

(21)

11

2194 13 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Ġcmal Fıkra

2194 13 Eylül 1895 2 Mütercim:

Mustafa Refik

Kalb-i Cerîhadâr Roman

2194 13 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Mütenevvi„a Duyuru

2194 13 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Umûr-ı Sarrâfiye ve Borsa Duyuru

2194 13 Eylül 1895 4 Ġlan Duyuru

2195 14 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Selâmlık Resm-i Âlisi Duyuru PadiĢahın Cuma namazına gitme törenini anlatmaktadır.

2195 14 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman 2195 14 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber 2195 14 Eylül 1895 3 Dr. Mazhar Frengi Ġlletine Dâir

Mülâhazât-ı Fenniye

Makale Frengi hastalığına dair bilgi verilmektedir.

(22)

12

2195 14 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Mütenevvi„a Fıkra

2195 14 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Umûr-ı Sarrâfiye ve Borsa Duyuru Borsa değerlerine yer verilmiĢtir.

2196 15 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Ġcmal Makale

2196 15 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Dâhiliye Haber

2196 15 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman

2196 15 Eylül 1895 1-3 [Ġmzasız] Dâhiliye Duyuru

2196 15 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber 2196 15 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Memâlik-i Mahrûse-i

ġâhânede Fünûn-ı Zirâiye

Makale Ziraatta yeni usullerin kullanılmasının gerekliliği üzerinde durulmuĢtur.

2196 15 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Bağ Bozumu Islahatı Makale ġarap yapımında üzümün doğru mayalanmasının yolları anlatılmaktadır.

(23)

13

2197 16 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman 2197 16 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber

2197 16 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Ahvâl-i Ticaret ve Zahâir Duyuru Zahireye ve ticari değerlerine dair bilgi verilmiĢtir.

2197 16 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler 81-

“Sefil” Hikâye Sefaleti konu edinen bir hikâyedir.

2197 16 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] (BaĢlıksız) Haber

(24)

14

Tanıtım Mecmu„-ı Lahika-ı Kavânin adlı eser ve içeriği hakkında bilgi verilmektedir.

2199 18 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler 82

“Çıngıraklı Yılan” Hikâye Bir çiftin yaptıkları bir yolculuk esnasında baĢlarından geçen hadiseleri konu edinmektedir.

(25)

15

2200 19 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman 2200 19 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber

2200 19 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Kadınlara Mâlumât Makale Fransız kadınlarının eğitime dair faydalı bir teĢebbüslerinden söz eder.

2201 20 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Eskimoların Bir Ziyafeti Makale Eskimoların misafirperverliği ve ikramları konu edilmiĢtir.

2201 20 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] ġuûnât-ı Medeniye Makale Amerika‟da demiryollarının yaygın oluĢu incelenmiĢtir.

(26)

16

2201 20 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] (BaĢlıksız) Duyuru (Borsa)

2202 21 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Selamlık Resm-i Âlisi Duyuru 2202 21 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tebligât-ı Resmiye Duyuru

2202 21 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler 83-

“Hicran-ı Müebbet” Hikâye Genç bir doktorun baĢından geçen aĢkın hikâyesidir.

2202 21 Eylül 1895 4 Ġlan Duyuru

2203 22 Eylül 1895 2 [Ġmzasız] Kutb-ı ġimâlî Seyahatleri Makale Ġsveçli bir mühendisin kuzey kutbuna yapmayı planladığı balonlu seyahat üzerinde durulmuĢtur.

2203 22 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] (BaĢlıksız) Makale

(27)

17

Tanıtım

Selanikli Tevfik‟in kaleme aldığı Bir Kadının Tedbiri ve Mösyö Lavared‟in Kırk Beş Parası adlı romanlar hakkında bilgi verilmektedir.

2203 22 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] (BaĢlıksız) Duyuru (Borsa)

2204 23 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman 2204 23 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber

2204 23 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] ġuûnât-ı Medeniye Makale Kuzey kutbu sakinlerinin medeniyetle tanıĢtırılma çalıĢmalarına yer verilmiĢtir.

2204 23 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Maktu‟ Fiyat Makale Esnafa ve ticarete dair yenilikler ve değiĢimler duyurulmaktadır.

(28)

18

2205 24 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Havadis-i Yevmiye Haber

2205 24 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler- 84

“Hakiki Bir Facia”

Hikâye Bir çift arasında baĢ gösteren kıskançlık konu edinilmiĢtir

2205 24 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Mütenevvi‟a Fıkra

2205 24 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Umur-ı Sarrafiye ve Borsa Duyuru

Tanıtım

Selanikli Tevfik‟in kaleme aldığı Bir Kadının Tedbiri ve Mösyö Lavared‟in Kırk Beş Parası adlı romanlar hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca El-Kevkebü‟z-Zahir fi

Menakıbü‟l-Gavs-i Abdülkadir adlı eser de tanıtılmaktadır.

2206 25 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tevcihat Duyuru

2206 25 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tebligat-ı Resmiye Duyuru

2206 25 Eylül 1895 2 [Ġmzasız] ġuunat-ı Tıbbiye Makale Medeni toplumlarda yardımlaĢma konusu üzerinde durulmuĢtur.

2206 25 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Havadis-i Yevmiye Haber

(29)

19

2206 25 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman 2206 25 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] ġuunat-ı Medeniye Fıkra

2206 25 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Hariciye Haber

2206 25 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Umur-ı Sarrafiye ve Borsa Duyuru

Tanıtım

Ġsmail Hakkı Bey tarafından kaleme alınmıĢ olan On Dördüncü Asrın Türk Muharrirleri isimli eser tanıtılır.

2207 26 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Havadis-i Yemviye Haber 2207 26 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerihadar Roman

2207 26 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Ahval-i Ticaret Duyuru

2207 26 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Maktu‟ Fiyat Duyuru

(30)

20

2208 27 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerihadar Roman 2208 27 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Havadis-i Yevmiye Haber

2208 27 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Ahval-i Ticaret Duyuru

2209 28 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Selamlık Resm-i Alisi Duyuru 2209 28 Eylül 1895 1 [Ġmzasız] Tebligat-ı Resmiye Duyuru

2209 28 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerihadar Roman

(31)

21

2209 28 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Hariciye Haber

2209 28 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler-86 “Otuz Bin Frank”

Hikâye Bir hırsızlığın hikâyesi anlatılmaktadır 2209 28 Eylül 1895 4 [Ġmzasız] Umur-ı Sarrafiye ve Borsa Duyuru

2210 29 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerihadar Roman 2210 29 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Ġspirto Ġnhisarı Fıkra

2210 29 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Hariciye Haber

2210 29 Eylül 1895 3-4 [Ġmzasız] Mütenevvi‟a Fıkra

(32)

22

2211 30 Eylül 1895 2 Mustafa Refik Kalb-i Cerihadar Roman 2211 30 Eylül 1895 2-3 [Ġmzasız] Havadis-i Yevmiye Haber

2211 30 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] ġuunat-ı Medeniye Makale

2211 30 Eylül 1895 3 [Ġmzasız] Maktu‟ Fiyat Duyuru

2212 1 TeĢrinievvel 1895

1 [Ġmzasız] Tevcihat Duyuru

1 [Ġmzasız] NiĢan Duyuru

1 [Ġmzasız] Tebligat-ı Resmiye Duyuru 2212 1 TeĢrinievvel

1895

1 [Ġmzasız] Ġcmal Fıkra

1-3 [Ġmzasız] Dâhiliye Haber

2 Mustafa Refik Kalb-i Cerihadar Roman 2212 1 TeĢrinievvel

1895

3 [Ġmzasız] Kadınlara Malumat Makale Paris kadınlarının insani değerlerinden bahsedilmiĢtir.

3 [Ġmzasız] Telgraf Haber

3 [Ġmzasız] Hariciye Haber

2212 1 TeĢrinievvel 3-4 [Ġmzasız] Mütenevvi‟a Fıkra

(33)

23 1895

4 [Ġmzasız] Borsa Duyuru

4 Ġlan Reklam

1 [Ġmzasız] Dünkü Gün NeĢeredilen Ġlave-i Mahsusa

Duyuru 2213 2 TeĢrinievvel

1895

3-4 [Ġmzasız] Mütenevvi‟a Fıkra

4 Ġlan Reklam

1895

(34)

24 2214 3 TeĢrinievvel

1895

2 [Ġmzasız] Havadis-i Yevmiye Haber

2 Dr. Hakkı Tütün Makale Tütünün zararlı etkileri hakkında yazılmıĢ bir makaledir.

1895

2-3 [Ġmzasız] Telgraf Haber

4 [Ġmzasız] Yeni Kitaplar Yayın

Tanıtım

Musavver Servet-i Fünûn yayını hakkında bilgi verilmektedir.

4 Ġlan Reklam

1 [Ġmzasız] (BaĢlıksız) Haber

1895

2-3 [Ġmzasız] Aksa-yı ġarkta Bir Osmanlı

Seyahat Anısı

Anderya Veriyoni adında Rum bir vatandaĢın Çin ve Japonya‟ya dair gözlemlerine yer verilmiĢtir 2215 4 TeĢrinievvel

1895

(35)

1895

3 [Ġmzasız] Tul-ı Ömr Fıkra Uzun ömürlü kimseler hakkında malumat verilmiĢtir.

3 [Ġmzasız] ġuunat-ı Medeniye Makale Litografyanın kıymetini izah eder bir makaledir

.

3 [Ġmzasız] Hariciye Duyuru

4 Ġlan Reklam

1 [Ġmzasız] Selamlık Resm-i Alisi Duyuru 2216 5 TeĢrinievvel

1895

3-4 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler-87

“Marta” Hikâye Rene adındaki zengin delikanlının hizmetçisi Marta‟ya duyduğu aĢk anlatılmaktadır.

4 [Ġmzasız] Mütenevvi‟a Fıkra

4 [Ġmzasız] Umur-ı Sarrafiye ve Borsa Duyruu 2216 5 TeĢrinievvel

1895

4 Ġlan Reklam

(36)

1895

3 [Ġmzasız] Talak Fabrikası Makale BoĢanmanın Avrupa‟da gösterdiği artıĢ üzerinde durulmuĢtur.

3 [Ġmzasız] Maktu‟ Fiyat Duyuru

3-4 [Ġmzasız] Umur-ı Sarrafiye ve Borsa Duyuru 2217 6 TeĢrinievvel

1895

4 Ġlan Reklam

1 [Ġmzasız] Tebligat-ı Resmiye Duyuru

1895

2-3 [Ġmzasız] Aksa-yı ġarkta Bir Osmanlı

Seyahat Anısı

Anderya Veriyoni adında Rum bir vatandaĢın Çin ve Japonya‟ya dair gözlemlerine yer veren yazının devamıdır.

(37)

1895

2 Baytar Nurettin Ashab-ı Hayvanata Ġhtar Makale Hayvan hastalıklarının tedavi edilebilirliği hakkında bilgi verilmektedir.

3 [Ġmzasız] ġuunat-ı Medeniye Makale Fransa‟da eğitim alanında yapılan bir yenilikten söz edilmektedir.

3 [Ġmzasız] Maktu‟ Fiyat Duyuru

4 Ġlan Reklam

1 [Ġmzasız] Ġcmal Duyuru

1895

3 [Ġmzasız] Âlimlerin Dalgınlığı Makale Bilim adamlarının zihinsel meĢguliyetlerinin yol açtığı unutkanlıklardan bahsedilir.

3 [Ġmzasız] Muhakeme Duyuru

3-4 [Ġmzasız] Hariciye Haber

4 [Ġmzasız] Umur-ı Sarrafiye ve Borsa Duyuru 2219 8 TeĢrinievvel

1895

4 Ġlan Reklam

(38)

1895

2-3 [Ġmzasız] Hariciye Haber

1895

3 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler-88

“Aktristin Mağlubiyeti” Hikâye Genç bir adamın karısı ile bir aktrist arasında yaĢanan düelloyu anlatır bir hikâyedir.

1895

4 Ġlan Reklam

(39)

1895

2-3 [Ġmzasız] Bir Ticaret-i Habisane Duyuru Fransa‟da kadınlar üzerinden yapılan alıĢveriĢ konusu irdelenmiĢtir.

1895

3 [Ġmzasız] ġuunat-ı Medeniye Makale

3-4 [Ġmzasız] Mütenevvi‟a Duyuru

1895

Tanıtım 2221 10 TeĢrinievvel

1895

4 Ġlan Reklam

2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman 2222 11 TeĢrinievvel

1895

3 [Ġmzasız] Pastör‟ün Ziya-yı Ebedîsi ve Terakkiyât-ı Fenniyenin Takdiri

Makale Pastör‟ün ölümü üzerine onun bilim dünyasına ve medeniyete sağladığı katkılar incelenmiĢtir.

3 [Ġmzasız] Paris‟ten Mektup Mektup Paris‟in genel ahvaline dair bilgileri içermektedir.

3 [Ġmzasız] Ahval-i Ticaret Makale

(40)

1895

3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber

4 [Ġmzasız] Hâriciye Haber

4 [Ġmzasız] Mütenevvi„a Fıkra

4 Ġlan Reklam

1 [Ġmzasız] Selamlık Resm-i Âlisi Duyuru 2223 12 TeĢrinievvel

1895

1 [Ġmzasız] Tebligât-ı Resmiye Duyuru 2223 12 TeĢrinievvel

1895

1 [Ġmzasız] Ġcmal Makale

1895

3 [Ġmzasız] Diplomasız Muallimler Makale Muhtelif dillerin öğrenilmesini sağlayan özel eğitimciler hakkında bilgi verilmektedir.

3 [Ġmzasız] ġuûnât-ı Medeniye- Matbuat Kongreleri

Makale Medeniyetin ilerlemesinde basın organlarının (gazetelerin) önemini vurgulamak ve geliĢim sağlamak maksadıyla düzenlenen kongrelerle ilgili bilgiler verilmiĢtir.

3-4 [Ġmzasız] Hâriciye Haber

4 [Ġmzasız] Umûr-ı Sarrâfiye ve Borsa Duyuru

(41)

1895

4 Ġlan Reklam

1 [Ġmzasız] Tevcihât Duyuru

1895

3 [Ġmzasız] Kuduz Hayvanların Isırdığı Ġnsanlar Ġki Asır Evvel Fransa‟da Nasıl Tedavi Edilir ĠmiĢ?

Makale Fransa‟da kuduz tedavisine sunulan tıbbi ve manevi tedavi metotları incelenmiĢtir.

3 [Ġmzasız] Tananarive ġehri Makale Fransızlarca ele geçirilen Tananarive Ģehrinin muhtelif özelliklerine dair bilgiler sunulmaktadır.

3 [Ġmzasız] Kadınlara Mâlumât Makale Hem vücudun hem de ahlakın muhafazasına iliĢkin değerlendirmeler yapılmıĢtır.

4 [Ġmzasız] Umûr-ı Sarrâfiye ve Borsa Duyuru 2224 13 TeĢrinievvel

1895

4 Ġlan Reklam

(42)

1895

3 [Ġmzasız] Arapların Hidemât-ı Fenniyesi […]

Makale Arap dünyasının coğrafya vs. bilimlere sağladıkları katkılar üzerinde durulmuĢtur.

3 [Ġmzasız] Madagaskar Seferi Makale Madagaskar adasının Fransızların eline geçmesi hakkında bilgi verilmiĢtir.

3 [Ġmzasız] Paris‟ten Mektup Mektup Paris‟in genel ahvaline dair bilgiler verilmiĢtir.

4 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler 89-

“Güvercin” Hikâye Güvercinin taĢıdığı mektup yoluyla baĢlayan bir aĢkın hikâyesidir.

4 [Ġmzasız] (BaĢlıksız) Duyuru (Borsa)

4 Ġlan Reklam

1895

2 Mustafa Refik Kalb-i Cerîhadâr Roman

(43)

1895

3 [Ġmzasız] ġuûnât-ı Tıbbiye Fıkra Muhtelif tıbbi meseleler ihtiva eden kısa yazılar bu baĢlık altında değerlendirilmiĢtir.

3 [Ġmzasız] Niğde‟den Mektub-ı Mahsus

Duyuru 2226 15 TeĢrinievvel

1895

3 [Ġmzasız] ġuûnât-ı Medeniye Makale Medeniyetin ilerleyiĢinin bir göstergesi olarak inĢası planlanan vapurlar hakkında bilgi sunulmaktadır.

1895

Tanıtım

Halep Vilayeti Salnamesi adlı yayın ve Mehmet Rıfat Bey tarafından yayınlanan Manzum İlmihal tanıtılmıĢtır.

4 Ġlan Reklam

1895

1 [Ġmzasız] Ġhtar-ı Mahsus Duyuru

1895

3 [Ġmzasız] Arapların Coğrafyaya Hizmeti

Makale Arap dünyasının coğrafya bilimine katkı sağladıkları hususlar bildirilmektedir.

3 [Ġmzasız] Elmasın Ahvâl-i Tarihiye ve Sûver-i Ġsti„maliyesi

Makale Elmas madenleri ve elmasın kullanım Ģekilleri hakkında bilgi verilmektedir.

(44)

1895

3 [Ġmzasız] Havâdis-i Yevmiye Haber 2227 16 TeĢrinievvel

1895

3-4 [Ġmzasız] Kadınlara Mâlumât Makale Çocuklara verilecek terbiyenin incelikleri hakkındadır.

1895

4 Ġlan Reklam

1895

3 [Ġmzasız] Fransiski Sarsey‟in EĢeği Fıkra Fransız yazar Fransiski Sarsey hakkında verilen kısa bilgiden sonra onun eĢeğinin edebiyat dünyasına hangi suretle girdiği anlatılmaktadır.

3 [Ġmzasız] Sefâin-i Ticariye Ġstatistiği Makale Deniz ticaretinin yıllık istatistiki oranları değerlendirilmiĢtir.

3 [Ġmzasız] Paris‟te 1900 Sergisi Makale Paris‟te düzenlenecek 1900 yılı sergisinin mali kaynakları hakkında Mâlumât sunulmaktadır.

3 [Ġmzasız] Manastır Muhbirimiz Diyor Ki!

Makale Manastır‟da ilk ve sonbahar mevsimlerinde topçu

alaylarınca düzenlenen tatbikatlar hakkında verilmiĢ bilgileri içerir.

(45)

1895

4 [Ġmzasız] Küçük Hikâyeler 90-

“Zavallı Fransin” Hikâye Üzerine veremin ve ölümün gölgesi düĢmüĢ bir aĢkın hikâyesidir.

4 [Ġmzasız] Umûr-ı Sarrafiye ve Borsa Duyuru 2228 17 TeĢrinievvel

1895

Tanıtım

Musavver Servet-i Fünûn adlı yayın tanıtılmaktadır.

4 Ġlan Reklam

1895

1 [Ġmzasız] Ġcmal Duyuru

1 [Ġmzasız] Ġhtar-ı Mahsus Duyuru Sabah gazetesinin yayın programını sunduğu bir duyurudur.

1895

3 Dr. Ġbrahim Mevadd-ı Tıbbiye Makale Veremin bulaĢıcı olup olmadığı sorusunu tartıĢan bir makaledir.