Türkiye de Stratejik Araştırma Merkezleri: BİLGESAM Örneği

(1)

1

Türkiye’de Stratejik Araştırma Merkezleri:

BİLGESAM Örneği

Doç.Dr. Atilla Sandıklı Giriş

Dünya 20. yüzyılın sonunda başlayan ve halen devam eden hızlı bir değişim süreci yaşamaktadır. Bu süreç içinde Soğuk Savaş sona ermiş, küreselleşme olgusu; insanları, toplumları, şirketleri, devletleri ve uluslararası ilişkiler ortamını derinden etkilemiştir.

Değişen güç dengelerine uygun olarak yeni bir dünya düzeninin temelleri atılmaya başlanmıştır.

Günümüzde devletlerin başarısı büyük ölçüde değişen dinamiklere uyum sağlayabilmelerine ve milli hedeflerinin gerçekleştirilmesinde bu dinamikleri kullanabilmelerine bağlıdır. Başarılı olan devletler hızla gelişerek dünyanın zenginlik ve refahından en üst düzeyde yararlanmakta, başarısız olanlar ise marjinalleşmekte, ağırlaşan ve karmaşıklaşan sorunlar altında ezilmektedir. Bu nedenle, günümüzün hızla değişen dinamik koşullarına uygun, doğru politikaların belirlenmesi ve bu politikaların başarılı olarak uygulanabilmesi için gereken prensiplerin tespit edilmesi büyük önem arz etmektedir. ¹

Dolayısıyla da stratejik araştırma merkezlerinin önemi daha çok artmıştır. Stratejik araştırma merkezleri, öncelikle devlet tarafından uygulanacak politikalar için bilimsel verileri hazırlamaktadır. Bu bilimsel veriler; alan araştırmaları, farklı senaryolar ve öngörüler doğrultusunda farklı seçenekler sunmaktadır. Bilimsel veriler, farklı senaryolar ve farklı öngörüler karar alıcılara devletin dış politikası ile ilgili planlarını oluştururken yararlanabilecekleri büyük bir veri kaynağı sağlamaktadır.²

Soğuk Savaş döneminden sonra iki kutuplu dünyanın ortadan kalkması ve çok merkezli bir dünya düzeninin oluşması, ülkeleri süper güçlerin belirledikleri politikaların birer oyuncusu olmaktan çıkarmıştır. Günümüzde bölgesel güçler küresel güçlerin politikalarını dikkate alarak kendi politikalarını uygulayabilmektedir. Dolayısıyla her ülkenin -özellikle Türkiye gibi bölgesel güçlerin- artık gelişen olaylara veya bölgesindeki gelişmelere seyirci veya

1 Atilla Sandıklı, “BİLGESAM’ın Vizyonu ve Hedefleri: Sorular ve Cevaplar”,

http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1044:blgesamn-vizyonu-ve- hedefleri-sorular-ve-cevaplar&catid=143:bilge-soeylei&Itemid=211, s. 1.

2 Atilla Sandıklı, a.g.e., s. 1.

(2)

2

belirlenmiş bir senaryonun oyuncusu olarak değil; tam tersi bölge ile ilgili kendi politik hedefleri doğrultusunda, bölgeyi yönlendirebilecek ve o bölgede barış ve istikrara katkı yapacak şekilde veriler ve farklı bakış açıları üretmesi gerekmektedir. Bu nedenle, son yıllarda Türkiye’de stratejik araştırma merkezleri önem kazanmış ve sayıları her geçen gün artmaktadır. ³

Stratejik araştırma merkezlerinin sınıflandırılması

Türkiye’deki araştırma merkezleri yapısal özellikleri bakımından üç ana başlık altında sınıflandırılabilir:

1. Kaynaklarına göre araştırma merkezleri

Kaynaklarına göre araştırma merkezleri kamu ve özel araştırma merkezleri olarak ayrılabilir.

Kamuya ait araştırma merkezleri, bürokrasi içinde çeşitli kademelerde yer aldığı gibi, üniversitelerde de çok sayıda stratejik araştırma merkezi bulunmaktadır. Ancak kamu bürokrasisi içinde yer alan bu araştırma merkezleri devletin mevcut politikaları dışında özgür politika önerileri geliştirmekte zorlanmaktadırlar.

Üniversitelerin enstitüleri daha çok bilimsel çalışmalar yapmakta, güncel sorunlara çözümler üretememektedir. Üniversitelerin araştırma merkezleri personel ve kaynak yetersizliklerinden adeta ölü birer kurumsal yapı olarak varlıklarını şeklen devam ettirmektedirler. (Örnek:

Dışişleri Bakanlığı’na bağlı Stratejik Araştırmalar Merkezi (SAM), İçişleri Bakanlığı’na bağlı Araştırma ve Etütler Merkezi (AREM), Genelkurmay Başkanlığı’na bağlı Stratejik Araştırma ve Etüt Merkezi (SAREM), üniversitelere bağlı enstitüler ve araştırma merkezleri)

Türkiye’de farklı hukuki statülerde özel stratejik araştırma merkezleri de bulunmaktadır. Bu merkezlerin sayısı son yıllarda hızla artmaktadır. Yaptıkları çalışmalar ve ürettikleri politika önerileriyle, uygulanan politikaların kamuoyuna mal edilmesine veya değiştirilmesine büyük katkı yapmaktadırlar. Bu araştırma merkezleri üyelerinin sağladıkları aidat ve bağışlarla finansman ihtiyaçlarını karşılayabildikleri gibi, gerek yurtiçi ve gerekse yurtdışındaki kurumların hibe ve finansman desteğinden istifade etmektedirler.

Devletin kendi bünyesi içindeki stratejik araştırma merkezlerinin dışında farklı görüşlere, değişik özelliklere sahip özel araştırma merkezlerinin olması ve bunların gerek veri ve

3 Atilla Sandıklı, a.g.e., s. 2-3.

(3)

3

senaryo üretiminde, gerekse politika üretiminde katkı sağlaması devlet yöneticilerinin vizyonunu genişletmektedir. Bu da daha doğru politikaların üretilmesini ve uygulama hatalarının minimuma indirilmesini sağlamaktadır. ⁴

2. Hukuki statülerine göre araştırma merkezleri

Hukuki statülerine göre araştırma merkezleri, vakıf, dernek ve şirket olarak teşkilatlanmaktadır. Vakıf statüsünü benimseyen araştırma merkezleri, faaliyet alanını daha geniş tutmak isteyip bir çatıya bağlı çeşitli kuruluşlar kurmak niyetinde olanlardır. Vakıf statüsü yurtdışında temsilcilik açmayı da bürokratik olarak kolaylaştırmaktadır. Vakıf yapısının Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne idari olarak bağlanmayı ve denetlenmeyi gerektirdiğinden hareket serbestîsini azaltacağı, mal alıp satma yetkisi gibi faydalarına rağmen kuruma aşırı bürokratik yük getireceği ve kuruluş sırasında ortaya para, mal, mülk gibi belirli sermaye konulması gerekliliği gibi zorluklar nedeniyle vakıf statüsü tercih edilmeyebilir. ⁵ (Örnek: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı (TESEV)⁶, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA))

Dernek olmanın ise yurtiçinde temsilcilik açma, daha kolay kuruluş evrakı hazır etme ve daha az bürokratik işlem gerektirme gibi avantajları bulunmaktadır. Dernek olarak kurulmanın kolay kuruluş belgeleri hazırlamak, örgütlenme serbestisi, işlerin bağımsız yürütülmesi, bürokratik işlem ve takip yükümlülüğünün az olması ve üye aidatı toplayabilme gibi avantajları vardır. Bununla birlikte vergi yükümlülüğünün olması dezavantaj sayılabilir.

Dernek olarak fatura kesilememektedir. (Örnek: Liberal Düşünce Derneği)

Dernekler mal alıp satamadıkları için dergi, kitap gibi yayınların yayımlama ve satışını yapamazlar. Bu sebeple çoğu araştırma merkezi limited veya anonim şirket de kurarak dergi ve kitap yayıncılığını bu şirketler aracılığıyla yapmaktadır.⁷ Ayrıca gelecekte bilgi çağının önemini dikkate alan bazı araştırma merkezleri araştırma faaliyetlerini kâr amacı güderek gerçekleştirebileceklerini değerlendirmektedirler. (Örnek: Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM)⁸ )

5 Bülent Aras, Şule Toktaş ve Ümit Kurt, “Araştırma Merkezlerinin Yükselişi: Türkiye’de Dış Politika ve Ulusal Güvenlik Kültürü”, SETA, Kasım 2010, s 69-70.

6 TESEV Vakıf senedi, http://www.tesev.org.tr/UD_OBJS/PDF/Genel/Vakif%20Senedi.pdf, erişim tarihi 12.11.2011.

7 Bülent Aras, Şule Toktaş ve Ümit Kurt, a.g.e., s. 71.

8 BİLGESAM resmi internet sitesi: www.bilgesam.org, erişim tarihi 12.11.2011.

(4)

4

3. Görüş ve düşüncelerine göre stratejik araştırma merkezleri

Görüş ve düşüncelerine göre stratejik araştırma merkezleri, siyasi iktidar yanlısı olanlar, siyasi iktidara muhalif olanlar ve tarafsız olanlar olarak sınıflandırılabilir. Siyasi iktidara yakın olan stratejik araştırma merkezleri geniş kaynak imkanına sahip olabildiklerinden hızla gelişip büyüyebilmektedirler. Ancak siyasi iktidarın görüşleri dışında görüş, düşünce ve politika üretmekte zorlanmaktadırlar. Daha çok kamu diplomasisi faaliyetlerini yürütmekte, siyasi iktidarın uyguladığı politikalar doğrultusunda kamuoyu oluşturmaktadırlar. Olaylara farklı bakış açılarından bakamadıkları için bu durum zaman zaman düşünce ve politikalarda kilitlenmelere ve hatalara neden olmaktadır.

Siyasi iktidara muhalif olan stratejik araştırma merkezleri, iktidarın yanlışlıklarını ortaya koymak ve yıpratmak maksadıyla farklı görüş ve politikalar üretmektedirler. Bu açıdan bakıldığında yapılan çalışmalar stratejik araştırmalara derinlik ve genişlik katmaktadırlar ve alternatif politikalar ortaya koyabilmektedirler. Ancak bu araştırma merkezleri siyasi düşünceleri doğrultusunda, siyasi iktidarın uyguladığı doğru politikalara da karşı çıkabilmekte ve zaman zaman kamuoyunu yanlış yönlendirebilmektedirler.

Tarafsız stratejik araştırma merkezleri ise belli bir siyasi görüşe angaje olmadıkları için yaptığı çalışmalarda farklı bilimsel disiplinler, farklı düşünce ve görüşler çerçevesinde araştırmalar yapabilmekte ve politikalar üretebilmektedirler. Bu özellik sayesinde, bu araştırma merkezlerinin yaptığı çalışmalar, Türkiye optimalini ortaya koyması açısından önem kazanmaktadır ve toplumun farklı siyasi görüşlere sahip kesimleri tarafından kabul görmektedir. Toplumun daha geniş bir kısmında güven oluşturmakta ve etki yaratmaktadır.

Farklı görüşlere sahip stratejik araştırma merkezleri görüş ve önerileri yöneticilerin ve dış politika karar alıcılarının olaya farklı noktalardan bakmalarına imkan sağlamaktadır. Bu sayede her politikanın alternatifi de zaman içinde oluşmakta, bu da demokratik ülkelerde yönetimlerin değişmesiyle beraber yeni politikaların belirlenmesi ve uygulanması için geçecek süreyi azaltmaktadır. Farklı stratejik araştırma merkezlerinin yapmış olduğu çalışmalar, aynı dış politika olaylarına farklı yönlerden bakmak suretiyle gelişen olayların daha doğru bir şekilde algılanmasını da sağlamaktadır. Bu algılamalara uygun olarak ortaya konan optimal politikaların verimliliği ve etkinliği de artmaktadır. Bu açıdan bakıldığında

(5)

5

sadece hükümete yakın araştırma merkezlerinin değil, diğer araştırma merkezlerinin çalışmaları da dolaylı olarak uygulanan politikalar üzerinde etkili olmaktadır. ⁹

Stratejik araştırma merkezleri, sınıflandırmada hangi bölüme dahil olurlarsa olsunlar, demokrasilerin ayrılmaz bir parçası olarak farklı görüş ve düşünceleriyle, ürettikleri politika önerileriyle ortak aklın oluşturulmasına zenginlik katmaktadırlar. Ayrıca siyasi kademelere, bürokrasiye ve üniversitelere eleman yetiştirmektedirler.

Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Araştırma merkezleri arasında işbirliği alanları kısıtlıdır; üstelik maddi ve düşünsel olmak üzere farklı rekabet türlerinin varlığından bahsedilebilir. Sektör, belirgin bir rekabetin olduğu ancak bu rekabetin yazılı kurallarının olmadığı, ilişkilerin karşılıklı centilmenlik anlayışıyla tanzim edildiği ve her araştırma merkezinin birbirini bir biçimde tanıdığı küçük bir alandır.

Diğer bir yarış alanı ise bürokrasiyle iletişim kurma, bürokrasiden bilgi alabilme ve muhatap bulmadır. Araştırma merkezleri rapor hazırlarken kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkiye geçerek özellikle güvenlik ve dış politika konuları gibi kamuyla açık bilgi paylaşımının dar olduğu alanlara dair veri toplamaları veya temin edilen bilginin sağlamasını yapmaları gerekir.¹⁰

Türkiye’deki düşünce kuruluşları birbirlerini tanımak ve karşılaştıkları sorunları ortaya koyarak çözüm üretmek amacıyla 2010 yılından itibaren düzenli olarak toplantılar yapmaktadırlar. Bu toplantılarda Türkiye Düşünce Kuruluşları Platformu’nun gayri resmi alt yapısının hazırlanmasına karar verilmiştir. Ayrıca düşünce kuruluşlarının sorunlarının belirlenmesi ve bu sorunların çözümlenmesi için neler yapılması gerektiği konusunda çalışmalar sürdürülmektedir.

Platform kapsamında strateji ve araştırma merkezlerinin çok dilde tanıtımının bulunacağı ve konferans, kongre, çalıştay gibi toplantıların ilanının yapılacağı bir internet sitesi hazırlanması kararı alınmıştır.

Düşünce kuruluşları arasında yayınların ulaştırılması konusunda yaşanan sorunlara karşı da Türkiye’de faaliyet gösteren tüm düşünce kuruluşlarının mail ve mektup adreslerinin

10 Bülent Aras, Şule Toktaş ve Ümit Kurt, a.g.e., s 89.

(6)

6

toplanması ve diğer kurumlara iletilmesi konusunda katılımcıların işbirliği yapması kararlaştırılmıştır.¹¹

Ayrıca düşünce kuruluşlarının uzman listelerinin ve uzmanların ilgi alanlarının belirtildiği ve uzman portföyünün oluşturulması kararlaştırılan bir başka husustur.

Platform çerçevesinde dış politikadaki gelişmeleri konu alan ortak bir yıllık uluslararası ilişkiler konferansının düzenlenmesi konusunda görüş birliğine varılmıştır.¹²

Araştırma merkezleri arasında iletişimin ve işbirliğinin geliştirilmesi için kurumların uzmanlarının ortak makale yazması, beyin fırtınalarıyla fikir alış-verişinde bulunmaları, her kurumun internet sitesinde diğer kurumların linkini vermesi, yurt dışı veya yurt içi düşünce kuruluşları toplantılarına araştırma merkezlerinin birbirlerini davet etmesi gibi öneriler dile getirilmiştir.

Ayrıca stratejik araştırma merkezlerinin finansal sorunlarının giderilmesi için düşünce kuruluşlarının vergiden muaf tutulması ile özel bağış elde etme yollarının çeşitlendirilmesi konuları üzerinde durulmaktadır. Bu kapsamda düşünce kuruluşlarının altyapılarının geliştirilmesi için bireysel ve kurumsal destek sağlanması, proje bazındaki çalışmalarında vergilendirmenin düşürülmesi, mali destek sağlayan özel şirketlerin vergi matrahlarından düşürülen miktarın yükseltilmesi gibi tedbirler alınması faydalı olacaktır.¹³ Siyasi partiler gibi düşünce kuruluşları da demokrasilerin vazgeçilmez unsurları olarak değerlendirilmeli ve bu kuruluşların gelişmesi için gerekli finansal desteğin arttırılmasını sağlayacak tedbirler alınmalıdır.

BILGESAM Örneği

BİLGESAM farklı bilim dallarındaki, farklı düşüncedeki akil adamları, bilim adamlarını, genç ve dinamik araştırmacıları bir araya getiren bağımsız ve bağlantısız bir araştırma merkezidir. Kaynağını üye aidatları ve hazırladıkları projelere sağlanan desteklerle karşılamaktadır. Bugüne kadar alan araştırmaları dahil çok sayıda ve uzun soluklu projeler hazırlamış ve bu projelere gerekli kaynakları bularak gerçekleştirmiştir.

11 Türk Düşünce Kuruluşları Forumu sonuç bildirisi, 3 Mayıs 2010.

12 Türk Düşünce Kuruluşları Forumu sonuç bildirisi, 3 Mayıs 2010.

13 Stratejik Araştırma Merkezleri Ara Toplantısı sonuç bildirisi, 17 Mayıs 2011.

(7)

7

Olaylara ve sorunlara milli bakış, farklı görüşler ve özgün yaklaşımlar, disiplinler arası bilimsel yöntemler, bilge adamların deneyimleriyle genç ve dinamik araştırmacıların yaklaşımlarından doğan sinerji, bağımsız, bağlantısız ve esnek bir organizasyon, farklı projeler ve farklı sponsorlar BİLGESAM’ın temel nitelikleridir. ¹⁴

Finansal açıdan BİLGESAM’ın yapısı incelendiğinde, herhangi bir parti, ideolojik ve siyasi örgütlenmenin içinde yer almadığı için bilimsel akılcılığa, farklı görüşlere önem veren kurumlardan ve insanlardan kaynak sağlamaktadır. Mevcut yapı içinde Ortaklar Kurulu BİLGESAM’ın rutin ihtiyaçlarını temin etmektedir. İlave ihtiyaçlar ise hazırlanan projelere sağlanan desteklerle karşılanmaktadır. Sınırlamalar olsa da, BİLGESAM sosyal sorumluluk anlayışı çerçevesinde maliyetlerini minimize etmek suretiyle etkinliğini artırmaya çalışmaktadır.¹⁵

BILGESAM’ın amacı dünyadaki ve yurt içindeki gelişmeleri takip ederek geleceğe yönelik öngörülerde bulunmak, Türkiye’nin ikili ve çok taraflı uluslararası ilişkilerine ve güvenlik stratejilerine, yurt içindeki siyasi, ekonomik, teknolojik, çevresel ve sosyo-kültürel problemlerine yönelik bilimsel araştırmalar yapmak, karar alıcılara milli menfaatler doğrultusunda gerçekçi, dinamik çözüm önerileri, karar seçenekleri ve politikalar sunmaktır.¹⁶ Hedefleri ise,

 Dünya güç merkezlerinin küresel çaplı ve bölgemize yönelik politikalarını analiz ederek dünyadaki ve bölgemizdeki muhtemel gelişmeleri öngörmek,

 Türkiye’nin jeopolitiğini uygun şekilde değerlendiren, küresel açılımlarına katkı sağlayan vizyonunu geliştirmek ve bu vizyona uygun projeler üretmek,

 Değişen güvenlik ortamını analiz etmek ve tehditlere yönelik güvenlik stratejileri geliştirmek,

 Türkiye-AB ilişkilerinin karşılıklı menfaatleri sağlayacak şekilde sağlıklı olarak gelişmesine katkı yapmak,

 Türkiye’nin merkezinde bulunduğu Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve Ortadoğu bölgelerinde etkinliğini attırmaya yönelik politikalar üretmek, bölgesel sorunlara çözüm önerileri geliştirerek bölgesel barış ve istikrara katkıda bulunmak,

14 BİLGESAM tanıtım broşürü

15 Atilla Sandıklı, a.g.e., s. 10-11.

16 BİLGESAM resmi internet sitesi:

http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=46&Itemid=29, erişim tarihi 12.11.2011.

(8)

8

 Türkiye’nin siyasi, ekonomik, sosyo-kültürel ve benzeri sorunlarını disiplinler arası bir bakış ve bilimsel yöntemlerle analiz etmek, kazanılmış tecrübelerin ışığında gerçekçi ve uygulanabilir çözüm önerileri geliştirmek,

 Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınmasına katkı yapacak enerji, teknoloji ve ekonomi politikaları konusunda kamuoyunu aydınlatmak,

 Milli kültürümüzü çağın ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde geliştirecek ve çağın ötesine taşıyacak projeler üretmek,

 İnsan hakları ve uzlaşma kültürünün bölgeye yerleşmesi için faaliyetler planlamak ve icra etmek,

 Eğitim programları, toplantılar, çalıştaylar, paneller, konferanslar ve kongreler düzenlemek,

 Faaliyetlerini yurtiçi ve yurtdışındaki üniversiteler ve araştırma kurumlarıyla birlikte gerçekleştirerek, katılımcı bir anlayışın yerleşmesine katkıda bulunmaktır.¹⁷

BİLGESAM’ın Türkiye’deki Stratejik Araştırma Merkezleri Arasındaki Yeri

Türkiye’de bazı stratejik araştırma merkezleri kamu diplomasisi şeklinde faaliyet göstermektedir. Bu anlamda, hükümetin uyguladığı politikalar konusunda kamuyu aydınlatmaktadır. Hükümetle çok yakın ilişkide bulunan stratejik araştırma merkezleri genellikle hükümetin politikaları doğrultusunda araştırmalar yapmakta ve hükümeti destekleyici çalışmalara imza atmaktadır. Ancak Türkiye’de bu yönde faaliyet gösteren araştırma merkezlerinin dışında bağımsız ve hatta tamamen muhalif olan stratejik araştırma merkezleri de vardır. Bu merkezler özellikle farklı politikalar üzerinde durmakta, çalışmalarıyla hükümetin uyguladığı politikalara eleştirel yaklaşımlar geliştirmekte ve farklı önermelerde bulunmaktadır. Bu da hükümetin politikalarını devamlı sorgulanabilir halde tutmakta ve aksaklıkların algılanması için hükümete yardımcı olmaktadır. Aslında demokrasilerde muhalif çalışmaların ana görevlerinden birisi de budur.¹⁸

BİLGESAM’ı diğer araştırma merkezlerinden ayıran özelliklerden birincisi bilge adamların deneyimleri ile genç ve dinamik araştırmacıların bir araya getirilmesiyle ortaya çıkacak sinerjinin yapılan çalışmalara yansıtılmasıdır. Burada iki dinamik ön plana çıkmaktadır.

17 BİLGESAM resmi internet sitesi:

http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=53, erişim tarihi 12.11.2011.

(9)

9

Bunlardan birincisi Türkiye’nin akil adamları diyebileceğimiz devlet yönetiminde görev almış bakanlar, müsteşarlar, valiler, üst seviyedeki askerler ve herkesin saygı duyduğu öğretim üyelerinin oluşturduğu Bilge Adamlar Kurulu ile saygın akademisyenlerin oluşturduğu Akademik Danışma Kurulu’dur. Diğeri de Türkiye’deki genç ve dinamik araştırmacılardır.

Gençler dinamik bir yapıya sahiptir ancak tecrübe birikimi sınırlıdır. Bu nedenle akil adamların tecrübe ve deneyimleriyle, genç araştırmacıların dinamizminin birleştirilmesi oldukça faydalı olmaktadır. Dolayısıyla tecrübe, deneyim ve bilgi birikimiyle dinamizmi bir araya getiren bir araştırma merkezi olarak BİLGESAM, Türkiye’ye büyük katkılar sağlamaktadır.¹⁹

BİLGESAM herhangi bir siyasi veya ideolojik yaklaşımın dışında, tamamen gerçekçi, bilimsel ve akılcı bir şekilde olayları ve gelişmeleri değerlendirmektedir. Alan araştırmalarına öncelik vererek, elde ettiği veri tabanına uygun, optimal politikalar üretmektedir.

BİLGESAM’ın diğer araştırma merkezlerinden yani hükümete yakın olan araştırma merkezleriyle hükümete muhalif olan araştırma merkezlerinden farkı da burada ortaya çıkmaktadır. Her iki grubun da görüşlerinin optimalinin oluşturduğu değerlendirmelere, incelemelere ve sonuçlara varmaktadır. Böyle olunca da bilimsel ve akılcılık kapsamında yapmış olduğu çalışmalar hem hükümet tarafından hem de muhalefetteki araştırma merkezleri veya partiler tarafından saygıyla karşılanmakta, güvenilir bir araştırma merkezi olarak ön plana çıkmaktadır.²⁰

Özgün yapısıyla toplumun her kesiminin güvenini sağlayan BİLGESAM, Bilge Adamlar Kurulu’nun hazırladığı “Türkiye’nin Bugünü ve Yarını” başlıklı çalışmasında ortaya çıkan ve Türkiye’nin hızla gelişmesinin önünde engel oluşturan dış ve iç kaynaklı sorunları ortaya koymuştur. Bu sorunlarla ilgili geniş alan araştırmaları ve bilimsel raporlar hazırlamış ve politika önerileri geliştirmiştir. Bugüne kadar yaptığı bütün çalışmalar kamuoyunda büyük bir yankı yaratmış, siyasi iktidarı ve bürokrasiyi önemli derecede etkilemiştir.

Örneğin Türkiye’nin en önemli sorunlarından birncisi olan Kürt sorunuyla ilgili bölgede geniş kapsamlı, 10.000 kişilik alan araştırması yapmış, 200 kanaat önderiyle mülakat gerçekleştirmiş ve bu çalışmalar sayesinde sorunun temel parametrelerini ortaya koymuş ve çözüm önerileri için açılım noktalarını belirlemiştir. Bu kapsamda demokratik açılımın başlatılması için raporlar hazırlanmış ve uygulamadan doğan aksaklıkları ortaya koyan

(10)

10

raporlarla çalışmalarını geliştirmiştir. Ayrıca Kürt sorununun çözümü ve terörle mücadele kapsamında strateji oluşturabilmek için gerekli projeleri tespit edebilme maksadıyla, Van ilinde, bölgenin ileri gelenlerinin de katıldığı, üç ay süreli on sekiz çalıştay gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştay sonunda hazırladığı “Terörle Mücadele Stratejisi” belgesi kamuoyunu ve siyasi iktidarı derinden etkilemiş ve bugünkü uygulanan politikaların temelini oluşturmuştur.

Ayrıca Türkiye’de demokrasinin yerleşmesi ve derinleşmesi, laikliğin ve milliyetçiliğin, özgürlüklerin önünü açan çoğulcu ve çağdaş bir anlayışla ele alınmasını, yargının sorunlarını ortaya koyarak çağcıl bir yapıya kavuşturulmasını sağlamak için yapılması gerekenleri hazırladığı çeşitli raporlarla kamuoyuna, siyasi iktidara ve bürokrasiye duyurmuştur. Ekim ayında çıkardığı “Yeni Anayasadan Toplumsal Beklentiler” başlıklı, 7000 kişinin katıldığı alan araştırması ve yeni anayasanın esaslarını ortaya koyan çalışmaları ile Türkiye’de halkın beklentilerini karşılayacak çağcıl bir devlet yapısı oluşturulmasına önemli katkı sağlamıştır.

Yine son aylarda çıkardığı “Silahlı Kuvvetler ve Demokrasi” ve “Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu” raporları kamuoyunu, siyasi kademeleri ve bürokrasiyi etkileyen önemli çalışmalardır.

Katılımcı birçok üniversiteyle birlikte Avrupa Birliği, Orta Asya, Balkanlar ve Orta Doğu konularında düzenlediği uluslararası kongreler ve çalıştaylar ile bölgedeki gelişmeler konusunda bilim adamlarının etkileşimini sağlamış, siyasi iktidarın ve bürokrasinin faydalanabileceği dokümanların ortaya çıkmasına katkı sağlamıştır.

BİLGESAM’ın bir diğer özelliği teknolojinin dış ve iç politikalara etkisinin önemini vurgulamak için enerji kaynakları ve ulaşım yolları, hidrojen enerjisi, nano teknoloji ve bio teknoloji gibi ileri teknoloji kongre ve çalıştayları yapmasıdır.

BİLGESAM’ın ürettiği çalışmalar Türkiye’de sayıları hızla artan üniversitelerde eğitim dokümanı olarak da kullanılmaktadır. BİLGESAM Gençlik Platformu Türkiye’deki üniversite gençliğinin büyük bir bölümüyle etkileşime girmektedir. Ayrıca iç ve dış politika konularında uzmanlaşmak ve araştırma yapmak isteyen gençler BİLGESAM ailesine katılarak staj ve eğitim programlarını takip etmektedir. Yurt içinden ve dışından birçok uzman ve kurum çeşitli konularda BİLGESAM’ın görüşlerini alarak kendi çalışmalarında kullanmaktadır.²¹