EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
KEMAN ÖĞRETİMİNDE VİBRATO BECERİSİNİN
GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK DENEYSEL BİR ÇALIŞMA
(GAZİ ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ)
DOKTORA TEZİ
Hazırlayan Koray ÇELENK
Ankara Ekim, 2010
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
KEMAN ÖĞRETİMİNDE VİBRATO BECERİSİNİN
GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK DENEYSEL BİR ÇALIŞMA
(GAZİ ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ)
DOKTORA TEZİ
Koray ÇELENK
Danışman: Prof. Şeyda ÇİLDEN
Ankara Ekim, 2010
i
Koray ÇELENK’ in “Keman Öğretiminde Vibrato Becerisinin GeliĢtirilmesine Yönelik Deneysel Bir ÇalıĢma (Gazi Üniversitesi Örneği)” baĢlıklı tezi 18/10/2010 tarihinde, jürimiz tarafından Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Öğretmenliği Bilim Dalında DOKTORA tezi olarak kabul edilmiĢtir.
ii
Bu araĢtırma, keman öğretiminde vibrato becerisinin geliĢtirilmesine yönelik olarak uygulanan deneysel bir çalıĢmaya iliĢkin olup, Ekim 2010’da tamamlanmıĢtır.
AraĢtırma konusunun belirlenmesi ve oluĢmasında desteklerini esirgemeyen ve her aĢamasında görüĢ ve düĢünceleriyle katkı sağlayan değerli danıĢmanım Prof. ġeyda ÇĠLDEN’ e, araĢtırmanın Ģekillenmesi ve ilerlemesi boyutlarında yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen ve bana zaman ayıran tez izleme komisyonu üyeleri Prof. Nevhiz ERCAN’ a ve Doç.Dr. AyĢe DEMĠRBOLAT’ a, araĢtırmanın ses analizi ile ilgili bölümlerinde yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. M. Cihat CAN’ a, savunma jürime katılarak önemli görüĢlerini paylaĢan değerli hocam Doç. Dr. Aytekin ALBUZ’ a ve Yrd. Doç. Dr. Gökalp PARASIZ’ a, verilerin çözümlenmesi ve istatistiksel analizlerin gerçekleĢtirilmesinde yardım ve desteklerini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN’ a, araĢtırmanın Ġngilizce çeviri bölümlerinde desteğini esirgemeyen Okt. Nilgün ÇELENK’ e, araĢtırmanın betimsel boyutunda anket uygulamasına katılarak zamanlarını ayıran ve araĢtırmanın deneysel boyutunun gerçekleĢmesi için büyük bir özveriyle uygulamalara katılan değerli öğrencilere, tez dönemi boyunca tüm stresimi ve sıkıntımı büyük bir sabırla çeken değerli eĢim ve müzik eğitimcisi Aslı Eda ÇELENK’ e ve müzik eğitimini seçmemde öncü olan ve maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen annem Nuran ÇELENK’ e ve babam Cengiz ÇELENK’ e teĢekkürü bir borç bilirim.
iii
KEMAN ÖĞRETĠMĠNDE VĠBRATO BECERĠSĠNĠN GELĠġTĠRĠLMESĠNE YÖNELĠK DENEYSEL BĠR ÇALIġMA
(GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ ÖRNEĞĠ) ÇELENK, Koray
Doktora, Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Prof. ġeyda ÇĠLDEN
Ekim-2010, 289 sayfa
Bu araĢtırmanın amacı, keman öğrencilerinin vibrato becerilerinin geliĢtirilmesine yönelik egzersizler hazırlamak ve bu egzersizler kullanılarak gerçekleĢtirilen deneysel uygulama öncesi ve sonrası farkları ortaya koyup, bu egzersizlerin öğrencilerin vibrato becerileri üstünde ne gibi değiĢikliklere yol açtığını saptamaktır.
AraĢtırmanın evrenini GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı keman öğrencileri, örneklemini ise 2009-2010 öğretim yılında Lisans 2. ve Lisans 3. sınıftan N=20 keman öğrencisi oluĢturmaktadır.
Bu araĢtırmada hem betimsel hem de deneysel yöntem kullanılmıĢtır. Buna göre, nicel ve nitel veriler ayrı ayrı toplanmıĢ, analiz edilmiĢ ve elde edilen veriler sonuçta bir araya getirilmiĢtir.”
AraĢtırmanın betimsel boyutunda araĢtırma için belirlenen konunun temellendirilmesi ve yönlendirilmesi için literatür taraması yapılmıĢtır. Ayrıca keman öğrencilerinin vibrato ile ilgili görüĢlerini almak ve vibratoya yönelik olarak yaĢadıkları sıkıntıları tespit etmek amacıyla bir anket uygulanmıĢtır. Anket sonucunda vibrato eğitiminde karĢılaĢılan sorunlara yönelik görüĢler saptanarak, keman eğitiminde vibrato ve vibrato öğretiminin eksiklikleri belirlenmiĢtir. Hem literatür taraması hem de anket sonuçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda araĢtırmanın deneysel boyutunda kullanılacak olan vibrato egzersizlerinin hazırlanması için bir alt yapı oluĢturulmuĢtur.
AraĢtırmanın deneysel boyutunda ise, ön test son test kontrol gruplu desen kullanılmıĢtır. Vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan sekiz haftalık deneysel iĢlem sürecinden sonra ön test son test farklılıkları karĢılaĢtırılmıĢtır. Modele iliĢkin olarak, veriler eĢleĢtirilmiĢ örneklem t-testi ve bağımsız örneklem t- testi kullanılarak analiz edilmiĢtir. Ġstatistiksel iĢlemlerin yapılabilmesi için araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen vibrato değerlendirme ölçeği kullanılarak sayısal veriler elde edilmiĢtir.
AraĢtırmada ayrıca deneysel iĢlemin etkililiğini ortaya koymak amacıyla vibrato ile ilgili bilgisayar ölçümleri de yapılmıĢtır. Deney grubu öğrencilerine ait vibratoların ses analizleri yapılarak vibrato sıklığı ve vibrato genliği ölçülmüĢ ve ön test-son test arasındaki farklar ortaya koyulmuĢtur.
Sonuçlar, vibratonun kemanda önemli bir unsur olduğunu ve öğretilebilir bir beceri olarak görüldüğünü; ancak vibrato öğretimine yönelik uygulamaların yetersiz olduğunu, bu beceriyi geliĢtirmede öğrencilerin kendi çabalarının ağır bastığını, bu beceriyi geliĢtirmede sıkıntı yaĢandığını, vibratoyu geliĢtirmeye yönelik herhangi bir egzersiz ya da metot kullanılmadığını ve Türkiye’ de bu konuyla ilgili önemli ölçüde eksiklik olduğunu göstermektedir. Ayrıca deneysel boyuttan elde edilen sonuçlar, vibratoya yönelik egzersizler uygulandıktan sonra, öğrencilerin vibrato ile ilgili davranıĢlarında deneysel iĢlem öncesine göre olumlu yönde önemli farklılıklar oluĢtuğunu ve vibrato sıklığının ve vibrato genliğinin ön teste göre son testte yine olumlu yönde önemli farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler: Çalgı Eğitimi, Keman Eğitimi, Vibrato, Vibrato Egzersizleri, Ses Analizi.
iv
AN EXPERIMENTAL STUDY ABOUT DEVELOPING OF VIBRATO SKILL AT THE VIOLIN TEACHING
(AN EXAMPLE OF GAZĠ UNIVERSITY)
ÇELENK, Koray
Doctorate, The Branch of Music Teaching Thesis Supervisor: Prof.ġeyda Çilden
October-2010, 289 page
The aim of this study is to prepare the excersises about developing the violin students' vibrato skills, to introduce the differences experimental application is accomplished by using this exercises before the practice and after the practice and to find what kind of changes on the students' vibrato skills these exercises cause.
In this study, both descriptive and experimental method were used. In this way, the quantitive and qualitative data were gathered separately, analyzed and as a result, the data gathered were put together.
The focus of the study has formed the violin students at the branch of GÜGEF Music Teaching while its sample has formed N=20 violin students at the undergraduate second and third class.
With the aim of researching the descriptive side of the study, literature was scanned in order to establish and to direct the subject. Besides, a survey was conducted with the aim of learning the students' opinions about vibrato and determining their problems concerning with vibrato. According to the results of the survey, the views about the problems at the vibrato training were determined, and vibrato at the violin training and the deficiences of vibrato teaching were indicated. In the light of the knowledge which was obtained during the literature scanning and the results of the survey, a background was established to prepare vibrato exercises which were going to be used in the experimental side of the study.
In the experimental side of the study, the pattern with the pre test the post test control group was used. After an eight-week experimental period which was conducted by using vibrato exercises, pre-test and post test differences were compared. According to that model, data were analyzed using t-tests for paired samples and t-tests for independent samples. The numerical data were obeyed by using the vibrato evaluating scale which was prepared by the researcher so as to perform the statistical transactions.
In addition, in the study, the computer measurements were performed with the aim of introducing the effectiveness of the experimental transaction. Vibratos' sound analyses belonging to the students in the experiment group were performed, vibrato frequency and vibrato wideness were measured, and the differences betwen the pre test and the post test were introduced.
The results indicate that vibrato is an important factor and it is seen as a teachable skill; but, the applications about vibrato teaching are inadequate, the students make efforts to develop this skill on their own, they have problems in developing this skill, any exercises or any methods are not used to develop this skill and there is a deficiency of knowledge about this subject. In addition, the results which were obtained during the experimental side show that the students have more positive differences than they used to and vibrato frequency and vibrato wideness have more positive and more important differences during the post test than the pre test after the exercises about vibrato were performed.
Key Words: Instrument Training, Violin Training, Vibrato, Vibrato Exercises, Sound Analysis.
v
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI……….. i
ÖNSÖZ……….. ii
ÖZET………. iii
ABSTRACT……….. iv
İÇİNDEKİLER………. v
TABLOLAR LİSTESİ………. xiv
ŞEKİLLER LİSTESİ………... xix
GRAFİKLER LİSTESİ………... xxi
KISALTMALAR LİSTESİ………. xxii
BÖLÜM I……… 1
1. GİRİŞ……… 1
1.1. Problem Durumu………... 4
1.1.1. Vibrato Ġle Ġlgili Tarihsel AraĢtırmalar………. 4
1.1.2. Vibrato Ġle Ġlgili Pedagojik AraĢtırmalar……….. 5
1.1.3. Vibrato Ġle Ġlgili Bilimsel AraĢtırmalar……… 8
1.1.4. Vibrato Ġle Ġlgili Tezler………. 9
1.1.5. Vibrato Ġle Ġlgili Türkiye’ de Yapılan ÇalıĢmalar……… 12
1.2. AraĢtırmanın Amacı……….. 15 1.2.1. Alt Amaçlar……….. 16 1.3. AraĢtırmanın Önemi……….. 17 1.4. Varsayımlar………... 18 1.5. AraĢtırmanın Sınırlılıkları………. 18 1.6. Tanımlar……… 19 BÖLÜM II……….. 21 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE……… 21 2.1. Eğitim……… 21 2.2. Sanat Eğitimi………. 23 2.3. Müzik Eğitimi……… 24 2.4. Çalgı Eğitimi………. 25 2.5. Keman Eğitimi……….. 26 2.6. Vibrato……….. 27 2.6.1. Vibratonun Tarihçesi……… 28
2.6.2. Vibrato Öğretimi ve Vibrato Öğretimine Yönelik Egzersizlerin GeliĢim Süreci……… 31
2.6.3. Vibratonun GerçekleĢtirilme Sürecinde Vibrato ile Ġlgili Uzuvların Fizyolojik Görevleri………. 36
2.6.3.1. Vibratoda Kol Hareketi………. 37
2.6.3.1.1. Vibratoda Üst Kol……… 38
2.6.3.1.2. Vibratoda Ön Kol………. 39
2.6.3.2. Vibratoda Bilek Hareketi……….. 40
2.6.3.3. Vibratoda Parmak Hareketi………... 41
2.6.4. Vibrato Tipleri……….. 42
vi
3.1. AraĢtırmanın Modeli ve Deseni……… 47
3.2. Evren ve Örneklem………... 54
3.3. Deneysel ĠĢlem……….. 56
3.4. Verilerin Toplanması………. 58
3.4.1. Betimsel Boyuta Ait Verilerin Toplanması……….. 58
3.4.2. Deneysel Boyuta Ait Verilerin Toplanması………. 61
3.5. Verilerin Analizi………... 62
3.6. Bulguların Sunulması ve Yorumlanması……….. 67
3.7. Vibrato Becerisinin GeliĢtirilmesine Yönelik Egzersizler……… 67
3.7.1. Isınma ve Sol El-Parmak Esnekliğine Yönelik Egzersizler…………. 67
3.7.1.1. Nefes Egzersizleri……….. 68
3.7.1.1.1. Nefes Egzersizi I……….. 68
3.7.1.1.2. Nefes Egzersizi II………. 68
3.7.1.2. Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Egzersizler……….. 69
3.7.1.2.1. Sol El/Kol Esnekliği Ġçin Egzersiz ……….. 69
3.7.1.3. Parmak Eklemlerinin Esnekliğine Yönelik Egzersizler………… 70
3.7.1.3.1. Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz ………70
3.7.1.3.2. Kalemle Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz ………. 70
3.7.1.3.3. Çalma Pozisyonunda Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz 71 3.7.1.3.4. Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri I………. 71
3.7.1.3.5. Parmak Açma Hareketi Ġçin Kromatik Egzersiz ……….. 72
3.7.2. Parmakların Dengesine ve Parmak Güçlendirmeye Yönelik Egzersizler……….. 73
3.7.2.1. Parmakların Dengesine ve Serbestliğine Yönelik Egzersizler….. 73
3.7.2.1.1. Parmakların EĢit Hareketi Ġçin Egzersizler ……….. 73
3.7.2.1.2. Parmak Serbestliği Ġçin Egzersizler ………. 74
3.7.2.1.3. Parmakların Dikey ve Yatay Hareketleri Ġçin Egzersizler …... 74
3.7.2.2. Parmak Güçlendirme Egzersizleri………. 75
3.7.2.2.1. Parmak Güçlendirme Ġçin Yatay ve Dikey Hareket Egzersizleri ………. 75
3.7.2.2.2. Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri I ………….. 76
3.7.2.2.3. Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri II …………. 76
3.7.3. Kol ve Bilek Vibratosu Ġçin Hazırlık Egzersizleri……… 77
3.7.3.1. Kol Vibratosu Ġçin Hazırlık Egzersizleri………... 77
3.7.3.1.1. Kol Hareketi Ġçin Egzersiz ……….. 77
3.7.3.1.2. Masa Üstünde Kol Vibratosu Egzersizi ……….. 78
3.7.3.2. Bilek Vibratosu Ġçin Hazırlık Egzersizleri……… 78
3.7.3.2.1. Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz ……… 78
3.7.3.2.2. Masa Üstünde Bilek Vibratosu Egzersizi ……… 79
3.7.3.2.3. Bilek Salınım Egzersizi ……… 79
3.7.3.2.4. Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz ……… 80
3.7.3.3. Kol ve Bilek Vibratosu Ġçin Ortak Olarak Uygulanabilecek Hazırlık Egzersizleri……….. 80
3.7.3.3.1. Tel Üstünde El Kaydırma Egzersizi ……… 80
3.7.3.3.2. Gitar Pozisyonunda Vibrato Egzersizi ……… 81
3.7.3.3.3. Çello Pozisyonunda Vibrato Egzersizi ……… 82
3.7.3.3.4. Sağ El Kullanılarak Uygulanan Vibrato Egzersizi ………….. 82
vii
3.7.4.1. Kol Vibratosu Ġçin Egzersizler……….. 85
3.7.4.1.1. Parmak Kaydırma Egzersizleri I ……….. 85
3.7.4.1.2. Konum DeğiĢtirme Egzersizleri I ……… 87
3.7.4.1.3. Kol Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri …………89
3.7.4.1.4. Parmak Yaylandırma Egzersizleri I ………. 91
3.7.4.1.5. Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri I ………. 92
3.7.4.2. Bilek/El Vibratosu Egzersizleri………... 93
3.7.4.2.1. Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Pozisyonu Egzersizleri .………. 93
3.7.4.2.2. Parmak Kaydırma Egzersizleri II ……… 94
3.7.4.2.3. Konum DeğiĢtirme Egzersizleri II ……….. 95
3.7.4.2.4. Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri ………. 96
3.7.4.2.5. Parmak Yaylandırma Egzersizleri II ……… 98
3.7.4.2.6. Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri II ……… 100
3.7.4.3. Parmak Vibratosu Ġçin Egzersizler……….... 100
3.7.4.3.1. Parmak Vibratosu Ġçin Salınım Egzersizleri ……… 100
3.7.5. Diğer Vibrato Sorunları Ġçin Egzersizler……….. 102
3.7.5.1. Dördüncü Parmakla Vibrato……….. 102
3.7.5.1.1. Dördüncü Parmakla Vibrato Ġçin Parmak Destekli Vibrato Egzersizleri………... 102
3.7.5.1.2. Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri II ………... 103
3.7.5.2. Çift Seslerde Vibrato……… 104
3.7.5.2.1. Oktavlarda Vibrato Ġçin Egzersizler ……… 105
3.7.5.2.2. Üçlülerle Vibrato Egzersizleri ………. 106
3.7.5.2.3. Dörtlülerle Vibrato Egzersizleri ……….. 107
3.7.5.2.4. Altılılarla Vibrato Egzersizleri ……… 107
3.7.5.3. Yüksek Konumlarda Vibrato………... 108
3.7.5.3.1. Yüksek Konumda Vibrato Egzersizleri ……….. 108
3.7.5.4. Dinamiklerde Vibrato……… 109
3.7.5.4.1. Vibrato Hızının DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler ……… 109
3.7.5.4.2. Vibrato GeniĢliğinin DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler … 110 3.7.5.5. Açık Tellerde Vibrato……… 111
3.7.5.5.1. Açık Tellerde Vibrato Egzersizi ……….. 111
3.7.5.6. Vibrato Bağı (Sürekliliği)……….. 111
3.7.5.6.1. Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz I ……… 111
3.7.5.6.2. Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz II ……….. 112
3.7.5.6.3. Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Parmak DüĢürme Egzersizleri ……... 112
BÖLÜM IV……… 113
4. BULGULAR VE YORUM……… 113
4.1. Anket Sonucunda Elde edilen Öğrenci GörüĢlerine Yönelik Bulgular ve Yorumlar……… 113
4.1.1. Vibratonun Keman Ses Üretimindeki Önem Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar………... 113
4.1.2. Vibrato Becerisinin Öğretilebilir Bir Beceri Olması Ġle Ġlgili GörüĢlere ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……….. 114
4.1.3. Keman Eğitiminde Vibrato Öğretiminin Yeterlilik Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……… 115
viii
4.1.5. Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Bireysel Çabaların
Etki Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar………... 116 4.1.6. Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Mevcut Eğitmen Yardımı
Etki Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……….. 117 4.1.7. Vibrato Becerisini GeliĢtirmek Ġçin Egzersiz Kullanma
Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……….. 117 4.1.8. Vibratoda Sol El-Kol Esnekliğine Dikkat Etme Derecelerine
ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar………... 118 4.1.9. Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin
Bulgular ve Yorumlar……….. 119 4.1.10. Bilek Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin
Bulgular ve Yorumlar……… 119 4.1.11. Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin
Bulgular ve Yorumlar……… 120 4.1.12. Birinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar………... 121 4.1.13. Ġkinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……… 121 4.1.14. Üçüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……… 122 4.1.15. Dördüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……… 123 4.1.16. Açık Tellerde Vibratolu Çalabilme Derecelerine ĠliĢkin
Bulgular ve Yorumlar……… 123 4.1.17. Yüksek Konumlarda Vibratoda Zorluk YaĢama Derecelerine
ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar………. 124 4.1.18. Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Derecelerine
ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar………. 125 4.1.19. Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme
Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar……… 125 4.1.20. Dinamiklere Uygun ġekilde Vibrato Yapabilme Derecelerine
ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar………. 126 4.2. Deneysel ĠĢlem Ön Test Son Test Farklılığına Yönelik
Bulgular ve Yorumlar……… 127 4.2.1. Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
Bulgular ve Yorumlar………... 127 4.2.1.1. Deney Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…127 4.2.1.2. Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…128 4.2.1.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 129 4.2.1.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem
ix
t Testi Bulguları ve Yorumları………. 130 4.2.2. Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
Bulgular ve Yorumlar………... 131 4.2.2.1. Deney Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…131 4.2.2.2. Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…132 4.2.2.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları……….. 133 4.2.2.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları………. 133 4.2.2.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları………. 134 4.2.3. Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
Bulgular ve Yorumlar………... 135 4.2.3.1. Deney Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…135 4.2.3.2. Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…136 4.2.3.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları……….. 137 4.2.3.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları………. 137 4.2.3.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları………. 138 4.2.4. Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Bulgular ve Yorumlar………... 139
4.2.4.1. Deney Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları………… 139 4.2.4.2. Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları………… 140 4.2.4.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik
Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları………. 141 4.2.4.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği
Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…141 4.2.4.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği
Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları.. 142 4.2.5. Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
Bulgular ve Yorumlar………... 143 4.2.5.1. Deney Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi
x
Bulguları ve Yorumları……….. 144 4.2.5.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları……….. 145 4.2.5.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları………. 145 4.2.5.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi
Bulguları ve Yorumları………. 146 4.2.6. Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik Bulgular ve Yorumlar………. 147 4.2.6.1. Deney Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde
Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 147 4.2.6.2. Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde
Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 148 4.2.6.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde
Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları………... 149 4.2.6.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 149 4.2.6.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları………. 150 4.2.7. Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilmeye
Yönelik Bulgular ve Yorumlar………. 151 4.2.7.1. Deney Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği)
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 151 4.2.7.2. Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği)
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları………... 152 4.2.7.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını
(Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 153 4.2.7.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını
(Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Ön Test
Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…………. 153 4.2.7.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını
(Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Son Test
Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları…………. 154 4.2.8. Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
xi
t Testi Bulguları ve Yorumları………... 155 4.2.8.2. Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları………... 156 4.2.8.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları………... 157 4.2.8.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 157 4.2.8.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 158 4.2.9. Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
Bulgular ve Yorumlar………... 159 4.2.9.1. Deney Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları………... 159 4.2.9.2. Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları………... 160 4.2.9.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları………... 161 4.2.9.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 161 4.2.9.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 162 4.2.10. Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik
Bulgular ve Yorumlar……… 163 4.2.10.1. Deney Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeyeYönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 163 4.2.10.2. Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 164 4.2.10.3. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu
GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem
t Testi Bulguları ve Yorumları……….. 165 4.2.10.3.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız
Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları………... 165 4.2.10.3.2. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız
xii
ĠliĢkin Bulguların Genel Görünümü………... 167 4.2.12. Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları
Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçlarına
ĠliĢkin Bulguların Genel Görünümü………...170 4.3. Vibrato Tiplerinin GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki
ĠliĢki Tespitine Yönelik Bulgular ve Yorumlar………. 173 4.3.1. Kol ve Bilek/El Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri
Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar………. 173 4.3.1.1. Deney Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosunun
GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik
Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları……… 173 4.3.1.2. Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosunun
GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik
Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları……… 174 4.3.2. Kol ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri
Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar……….. 175 4.3.2.1. Deney Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosunun
GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik
Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları……… 175 4.3.2.2. Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosunun
GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik
Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları……… 176 4.3.3. Bilek/El ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri
Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar……….. 177 4.3.3.1. Deney Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosunun
GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik
Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları……… 177 4.3.3.2. Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosunun
GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik
Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları……… 178 4.4. Bilgisayar Destekli Ses Analizine Yönelik Bulgular ve Yorumlar……... 179
4.4.1. Bilgisayar Destekli Ses Analizi Sonucunda Deney Grubu Öğrencilerinin Vibrato Frekansları (Sıklıkları) ve Vibrato
Genliklerine (Perde DeğiĢimleri) ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar…….. 179 4.4.1.1. Birinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi
Bulguları ve Yorumları……….. 179 4.4.1.2. Ġkinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi
Bulguları ve Yorumları……….. 181 4.4.1.3. Üçüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi
Bulguları ve Yorumları……….. 183 4.4.1.4. Dördüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi
xiii
Bulguları ve Yorumları……….. 187
4.4.1.6. Altıncı Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları……….. 189
4.4.1.7. Yedinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları……….. 191
4.4.1.8. Sekizinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları……….. 193
4.4.1.9. Dokuzuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları……….. 195
4.4.1.10. Onuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları……….. 197
4.4.1.11. Bilgisayar Destekli Ses Analizi Sonucunda Deney Grubu Öğrencilerinin Vibrato Frekansları (Sıklıkları) ve Vibrato Genliklerine (Perde DeğiĢimleri) ĠliĢkin Bulguların Genel Görünümü………. 199
BÖLÜM V………. 201
5. SONUÇ VE ÖNERİLER………... 201
5.1. Sonuçlar……… 201
5.1.1. Anketten Elde Edilen Öğrenci GörüĢlerine Yönelik Sonuçlar ……... 201
5.1.2. Deneysel ĠĢlem Ön Test Son Test Farklılığına Yönelik Sonuçlar ….. 202
5.1.3. Vibrato Tiplerinin GeçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢki Tespitine Yönelik Sonuçlar ……… 205
5.1.4. Bilgisayar Destekli Ses Analizine Yönelik Sonuçlar ……….. 206
5.2. Öneriler………. 208
KAYNAKLAR………. 211
xiv
Tablo 3.2.1. Grupların Denkliği Ġçin Chi Square Homojenlik Testi Sonuçları ….. 55 Tablo 3.4.1.1. Anket Güvenilirlik Testi Sonuçları……….. 59 Tablo 3.4.1.2. Değerlendirme Ölçeği Güvenilirlik Testi Sonuçları……… 61 Tablo 3.5.1. Grupların Homojenliğine Yönelik Levene’s Testi Sonuçları………. 63 Tablo 3.5.2. Kolmogorov-Smirnov Normallik Testi Sonuçları……….. 64 Tablo 4.1.1.1. Vibratonun Keman Ses Üretimindeki Önem Derecelerine ĠliĢkin
Frekans ve Yüzde Dağılımları………. 113 Tablo 4.1.2.1. Vibrato Becerisinin Öğretilebilir Bir Beceri Olması Ġle Ġlgili
GörüĢlere ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları………. 114 Tablo 4.1.3.1. Keman Eğitimi’nde Vibrato Öğretiminin Yeterlilik Derecelerine
ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları……….. 115 Tablo 4.1.4.1. Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Zorluk YaĢama Derecelerine
ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları……….. 115 Tablo 4.1.5.1. Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Bireysel Çabaların Etki
Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları………. 116 Tablo 4.1.6.1. Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Mevcut Eğitmen Yardımı
Etki Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları…………. 117 Tablo 4.1.7.1. Vibrato Becerisini GeliĢtirmek Ġçin Egzersiz Kullanma
Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları………. 117 Tablo 4.1.8.1. Vibratoda Sol El-Kol Esnekliğine Dikkat Etme Derecelerine
ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları……….. 118 Tablo 4.1.9.1. Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin
Frekans ve Yüzde Dağılımları………. 119 Tablo 4.1.10.1. Bilek Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin
Frekans ve Yüzde Dağılımları………... 119 Tablo 4.1.11.1. Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin
Frekans ve Yüzde Dağılımları………... 120 Tablo 4.1.12.1. Birinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin frekans ve Yüzde Dağılımları……… 121 Tablo 4.1.13.1. Ġkinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları………... 121 Tablo 4.1.14.1. Üçüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları………... 122 Tablo 4.1.15.1. Dördüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama
Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları………... 123 Tablo 4.1.16.1. Açık Tellerde Vibratolu Çalabilme Derecelerine ĠliĢkin
Frekans ve Yüzde Dağılımları………... 123 Tablo 4.1.17.1. Yüksek Konumlarda Vibratoda Zorluk YaĢama Derecelerine
ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları……… 124 Tablo 4.1.18.1. Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Derecelerine
ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları……… 125 Tablo 4.1.19.1. Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme
Derecelerine ĠliĢkin frekans ve Yüzde Dağılımları………... 125 Tablo 4.1.20.1. Dinamiklere Uygun ġekilde Vibrato Yapabilme
xv
Örneklem t Testi Sonuçları………... 127 Tablo 4.2.1.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Sonuçları………... 128 Tablo 4.2.1.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 129 Tablo 4.2.1.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 130 Tablo 4.2.2.1.1. Deney Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Sonuçları………... 131 Tablo 4.2.2.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Sonuçları………... 132 Tablo 4.2.2.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 133 Tablo 4.2.2.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 134 Tablo 4.2.3.1.1. Deney Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Sonuçları………... 135 Tablo 4.2.3.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Sonuçları………... 136 Tablo 4.2.3.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 137 Tablo 4.2.3.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu
GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 138 Tablo 4.2.4.1.1. Deney Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Sonuçları………... 139 Tablo 4.2.4.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ
Örneklem t Testi Sonuçları………... 140 Tablo 4.2.4.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği
Ön Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 141 Tablo 4.2.4.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği
Son Test Ortalamaları Farklılığı
xvi
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 143 Tablo 4.2.5.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 144 Tablo 4.2.5.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları
Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 145 Tablo 4.2.5.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları
Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……….... 146 Tablo 4.2.6.1.1. Deney Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları………... 147 Tablo 4.2.6.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları………... 148 Tablo 4.2.6.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……….149 Tablo 4.2.6.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……….150 Tablo 4.2.7.1.1. Deney Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği)
GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 151 Tablo 4.2.7.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği)
GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 152 Tablo 4.2.7.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını
(Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Ön Test
Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları… 153 Tablo 4.2.7.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını
(Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Son Test
Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları… 154 Tablo 4.2.8.1.1. Deney Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 155 Tablo 4.2.8.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 156 Tablo 4.2.8.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 157 Tablo 4.2.8.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı
xvii
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 159 Tablo 4.2.9.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme
Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……….. 160 Tablo 4.2.9.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 161 Tablo 4.2.9.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……… 162 Tablo 4.2.10.1.1. Deney Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları
Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……… 163 Tablo 4.2.10.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu
GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları
Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları……… 164 Tablo 4.2.10.3.1.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları
Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……….. 165 Tablo 4.2.10.3.2.1. Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda
Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları
Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları……….. 166 Tablo 4.2.11.1. Deney Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü…….. 167 Tablo 4.2.11.2. Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı
EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü…….. 168 Tablo 4.2.12.1. Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü………... 170 Tablo 4.2.12.2. Deney ve Kontrol Grubu Son Test Ortalamaları Farklılığı
Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü………... 171 Tablo 4.3.1.1.1. Deney Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosu
GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test
Pearson Korelasyon Testi Sonuçları………. 173 Tablo 4.3.1.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosu
GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test
Pearson Korelasyon Testi Sonuçları………. 174 Tablo 4.3.2.1.1. Deney Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosu
GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test
Pearson Korelasyon Testi Sonuçları………. 175 Tablo 4.3.2.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosu
GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test
Pearson Korelasyon Testi Sonuçları………. 176 Tablo 4.3.3.1.1. Deney Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosu
GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test
Pearson Korelasyon Testi Sonuçları………. 177 Tablo 4.3.3.2.1. Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosu
GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test
xviii
Tablo 4.4.1.2.1. Ġkinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 181 Tablo 4.4.1.3.1. Üçüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 183 Tablo 4.4.1.4.1. Dördüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 185 Tablo 4.4.1.5.1. BeĢinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 187 Tablo 4.4.1.6.1. Altıncı Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 189 Tablo 4.4.1.7.1. Yedinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 191 Tablo 4.4.1.8.1. Sekizinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 193 Tablo 4.4.1.9.1. Dokuzuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları……. 195 Tablo 4.4.1.10.1. Onuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları…... 197 Tablo 4.4.1.11.1. Deney Grubu Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı)
ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları
xix
ġekil 2.6.3.1. Vibratoda Salınım Hareketleri……….. 37 ġekil 2.6.3.1.1. Dirsek Kemiği (Ulna) ve Ön Kol Kemiği (Radius)………... 38 ġekil 2.6.3.1.1.1. Sol Kolun Hareketi………. 38 ġekil 2.6.3.1.1.2. Sol Kolun Kasılma Hareketi………... 39 ġekil 2.6.3.1.2.1. Vibratoda Sol Ön Kol Yapısı……….. 39 ġekil 2.6.3.2.1. Bileğin Ġçe ve DıĢa doğru Hareketi……… 40 ġekil 2.6.3.2.2. Bileğin Sağa ve Sola Doğru Hareketi……… 40 ġekil 2.6.3.3.1. El ve El Parmaklarının Yapısı……… 41 ġekil 2.6.5.1. Vibrato Sesinde Genlik ve Frekans………... 45 ġekil 3.1.1. Çok Denekli Deneysel Desenler……….. 49 ġekil 3.1.2. ÖKSD Simgesel Görünümü………. 50 ġekil 3.1.3. AraĢtırmanın Genel Deseni……….. 52 ġekil 3.1.4. AraĢtırmanın Deneysel Deseni………. 53 ġekil 3.1.5. AraĢtırmanın ĠliĢkisel Tarama Deseni……….. 54 ġekil 3.3.1. Deneysel ĠĢlem Öğretim ve Uygulama Süreçleri………. 57 ġekil 3.7.1.1.1.1. Nefes Egzersizi I………. 68 ġekil 3.7.1.1.1.2. Nefes Egzersizi II………... 68 ġekil 3.7.1.2.1.1. Sol El/Kol Esnekliği Ġçin Egzersiz……….. 69 ġekil 3.7.1.3.1.1. Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz ………...………... 70 ġekil 3.7.1.3.2.1. Kalemle Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz……….... 70 ġekil 3.7.1.3.3.1. Çalma Pozisyonunda Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz… 71 ġekil 3.7.1.3.4.1. Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri I………... 71 ġekil 3.7.1.3.5.1. Parmak Açma Hareketi Ġçin Kromatik Egzersiz………. 72 ġekil 3.7.2.1.1.1. Parmakların EĢit Hareketi Ġçin Egzersizler………. 73 ġekil 3.7.2.1.2.1. Parmak Serbestliği Ġçin Egzersizler……… 74 ġekil 3.7.2.1.3.1. Parmakların Dikey ve Yatay Hareketleri Ġçin Egzersizler…….. 74 ġekil 3.7.2.2.1.1. Parmak Güçlendirme Ġçin Yatay ve Dikey Hareket Egzersizleri 75 ġekil 3.7.2.2.2.1. Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri I………. 76 ġekil 3.7.2.2.3.1. Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri II..………….. 76 ġekil 3.7.3.1.1.1. Kol Hareketi Ġçin Egzersiz……….. 77 ġekil 3.7.3.1.2.1. Masa Üstünde Kol Vibratosu Egzersizi……….. 78 ġekil 3.7.3.2.1.1. Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz………... 78 ġekil 3.7.3.2.2.1. Masa Üstünde Bilek Vibratosu Egzersizi………... 79 ġekil 3.7.3.2.3.1. Bilek Salınım Egzersizi………... 79 ġekil 3.7.3.2.4.1. Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz………... 80 ġekil 3.7.3.3.1.1. Tel Üstünde El Kaydırma Egzersizi……… 80 ġekil 3.7.3.3.2.1. Gitar Pozisyonunda Vibrato Egzersizi……… 81 ġekil 3.7.3.3.3.1. Çello Pozisyonunda Vibrato Egzersizi……… 82 ġekil 3.7.3.3.4.1. Sağ El Kullanılarak Uygulanan Vibrato Egzersizi……….. 82 ġekil 3.7.3.3.5.1. Yaysız Ritmik Salınım Egzersizleri……… 83 ġekil 3.7.3.3.6.1. Ritmik VuruĢlarla Vibrato Hareketi I………. 84 ġekil 3.7.4.1.1.1. Parmak Kaydırma Egzersizleri I………. 85 ġekil 3.7.4.1.2.1. Konum DeğiĢtirme Egzersizleri I……… 87 ġekil 3.7.4.1.3.1. Kol Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri…………... 89 ġekil 3.7.4.1.4.1. Parmak Yaylandırma Egzersizleri I……… 91 ġekil 3.7.4.1.5.1. Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri I……… 92 ġekil 3.7.4.2.1.1. Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Pozisyonu Egzersizleri…………. 93
xx
ġekil 3.7.4.2.4.1. Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri………… 96 ġekil 3.7.4.2.5.1. Parmak Yaylandırma Egzersizleri II……….. 98 ġekil 3.7.4.2.6.1. Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri II……….. 100 ġekil 3.7.4.3.1.1. Parmak Vibratosu Ġçin Salınım Egzersizleri………... 100 ġekil 3.7.5.1.1.1. Dördüncü Parmakla Vibrato Ġçin
Parmak Destekli Vibrato Egzersizleri………. 102 ġekil 3.7.5.1.2.1. Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri II………. 103 ġekil 3.7.5.2.1.1. Oktavlarda Vibrato Ġçin Egzersizler………... 105 ġekil 3.7.5.2.1.2. Oktav Çalmada Normal BaĢ Parmak Pozisyonu……… 106 ġekil 3.7.5.2.1.3. Oktav Çalmada ĠlerletilmiĢ BaĢ Parmak Pozisyonu…………... 106 ġekil 3.7.5.2.2.1. Üçlülerle Vibrato Egzersizleri………. 106 ġekil 3.7.5.2.3.1. Dörtlülerle Vibrato Egzersizleri……….. 107 ġekil 3.7.5.2.4.1. Altılılarla Vibrato Egzersizleri……… 107 ġekil 3.7.5.3.1.1. Yüksek Konumda Vibrato Egzersizleri……….. 108 ġekil 3.7.5.4.1. Dinamiklerde Vibrato Ölçeği.……… 109 ġekil 3.7.5.4.1.1. Vibrato Hızının DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler ……….. 109 ġekil 3.7.5.4.2.1. Vibrato GeniĢliğinin DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler ...… 110 ġekil 3.7.5.5.1.1. Açık Tellerde Vibrato Egzersizi………. 111 ġekil 3.7.5.6.1.1. Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz I………... 111 ġekil 3.7.5.6.2.1. Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz II……….. 112 ġekil 3.7.5.6.3.1. Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Parmak DüĢürme Egzersizleri… 112
xxi
Grafik 4.4.1.1.1. Birinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 179 Grafik 4.4.1.1.2. Birinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 179 Grafik 4.4.1.2.1. Ġkinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği……… 181 Grafik 4.4.1.2.2. Ġkinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği……… 181 Grafik 4.4.1.3.1. Üçüncü Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 183 Grafik 4.4.1.3.2. Üçüncü Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 183 Grafik 4.4.1.4.1. Dördüncü Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 185 Grafik 4.4.1.4.2. Dördüncü Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 185 Grafik 4.4.1.5.1. BeĢinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 187 Grafik 4.4.1.5.2. BeĢinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 187 Grafik 4.4.1.6.1. Altıncı Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 189 Grafik 4.4.1.6.2. Altıncı Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 189 Grafik 4.4.1.7.1. Yedinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 191 Grafik 4.4.1.7.2. Yedinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 191 Grafik 4.4.1.8.1. Sekizinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği……… 193 Grafik 4.4.1.8.2. Sekizinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği……… 193 Grafik 4.4.1.9.1. Dokuzuncu Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 195 Grafik 4.4.1.9.2. Dokuzuncu Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………... 195 Grafik 4.4.1.10.1. Onuncu Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4)
Vibrato Salınım Grafiği………. 197 Grafik 4.4.1.10.2. Onuncu Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4)
xxii C: Cent
c.p.s: (cycle per second) Saniyedeki Salınım Sayısı
G: Grup
GÜGEF: Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi
Hz: Hertz
N: Denek Sayısı
O: Ölçme
ÖKSD: Ön test-Son test Kontrol Gruplu Desen
r = x.xx: Pearson Korelasyon Katsayısı
R: Yansız Atama S: Süre Sd: Serbestlik Derecesi SS: Standart Sapma t: T Testi Değeri X: Aritmetik Ortalama
BÖLÜM I
1. GİRİŞ
“İnsan nedir?” sorusuna şimdiye kadar insanı diğer canlılardan ayırt edici özellikleri düşünülerek pek çok cevap aranmıştır. Düşünebilme, karar verebilme, seçim yapabilme, üretebilme gibi yetenekler muhakkak ki insanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerdir. İnsan bu yetenekleri kullanarak yanlış ve doğru ayırımını yapabilmekte, hayatını devam ettirebilmek ve hayatı kolaylaştırmak için yararlı ve kullanışlıyı geliştirebilmekte, hayatı güzelleştirmek ve bu güzellikleri kendi yaşamına katabilmek için de saf ve güzele ulaşmaya çalışmaktadır. Sonuçta tüm bu çabalar da bilim, teknoloji ve sanatı ortaya çıkarmaktadır. Bu yüzden “insan, biyo-kültürel, sosyal bir varlıktır” (Ertürk, 1972:3). Uçan’a göre (1994) ise insan, “biyopsişik, toplumsal ve kültürel bir varlık olup, bedensel, bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yapılarıyla bir bütündür”.
Bütün insanlar kendilerine özgü özelliklerle belli bir toplum içinde doğar, büyür ve bu toplumun kültürüyle yoğrularak gelişirler. “İnsanın dünyaya geldiği toplum içinde sağlıklı olarak yaşayabilmesi, fizyolojik (beslenme, korunma gibi), sosyal ve psikolojik (sevme, sevilme, gruba ait olma gibi) ihtiyaçlarının dengeli olarak karşılanmasıyla mümkündür” (Öztürk, 2007:1). İnsanın bu ihtiyaçlarının en önemlilerinden birisi de müziktir. En yalın anlatımıyla, “müzik, belli bir amaç ve yöntemle, belli bir güzellik anlayışına göre işlenerek birleştirilmiş seslerden oluşan estetik bir bütündür” (Uçan, 1994:10).
Müziği oluşturan ve insanın çevresiyle iletişimini sağlayan en önemli araç sestir. İnsan doğal, toplumsal ve kültürel seslerden oluşan bir çevre içinde doğmaktadır. Algılamayı, iletişimi ve etkileşimi tamamen sesler vasıtasıyla yapmaktadır. İnsanın etrafındaki bu ses çevresi içinde müzik ayrı bir yere sahiptir. İnsan bu ses çevresi içinde oluşan müzikleri işitip algıladıkça, müziğin yapısını ve öğeleri arasındaki ilişkileri bulmaya çalışmış, bu öğeler arasındaki uyumun farkına varmış ve bunlardan zevk alıp müziği hayatın vazgeçilmezleri arasındaki yerine oturtmuştur.
Müzik, hem bir eğitim aracı olması, hem de bir eğitim alanı olması açısından da çok önemli bir unsurdur. “Müzikli Eğitim”, “Müzikle Eğitim”, “Müzik Yoluyla Eğitim” kavram ve uygulamaları, eğitim alanında önem kazanarak müziğin etkili ve verimli bir eğitim aracı olmasını sağlamaktadır. “Müzik İçin Eğitim”, “Müzikte Eğitim” kavram ve uygulamaları ise, müziğin önemli bir eğitim alanı olmasını sağlamaktadır (Uçan,1994:13).
Müziğin en önemli boyutlarından biri de “Eğitim”dir. “İçinde yaşadığı toplumdaki diğer insanlarla iletişim kurma yollarını geliştirmeye başlayan insanın, öğrendiklerini başka insanlara ve kendi çocuklarına öğretme çabasına girişmesi doğaldır. Bu girişimler eğitim denilen süreci ortaya çıkarmıştır” (Çilenti, 1979:7).
Müziğin eğitim boyutunun olması, “Müzik Eğitimi” ni de uygulanması gereken bir dal olarak ortaya çıkarmıştır. “Müzik Eğitimi” de kendi altında pek çok dala ayrılmaktadır. Bu dalların en önemlilerinden biri de “Çalgı Eğitimi” ve bununla bağlantılı olarak “Keman Eğitimi” dir. “Keman Eğitimi” nde öğretim süreci içerisinde sağ elde detache, legato, staccato, martele, spiccato, ricochet v.b. yay tekniklerinin ya da becerilerin, sol elde ise pozisyon değiştirme, entonasyon, çift ses çalma, flajole, glissando, vibrato v.b. tekniklerin ya da becerilerin öğrenciye kazandırılması amaçlanır. Bu beceriler kazandırılmadan keman eğitiminin amacına ulaştığı söylenemez. Kazandırılması gereken bu becerilerin en önemlilerinden birisi de, keman çalmada sol elin en önemli fonksiyonlarından birisi olan vibratodur.
Vibrato, keman icrasında standart karakteristiklerden birisidir. Vibratonun keman ton üretimindeki önemi, birçok pedagog tarafından belirtilmiştir. Cheslock vibratonun önemini şu şekilde vurgulamıştır: “Vibratoya karşı herhangi bir tereddüt, vibratonun her keman virtüözü tarafından ve virtüözlüğe istekli olan herkes tarafından kişinin ustalığının göstergesi olarak kullanıldığı gerçeğini göz önünde bulundurmalıdır” (Cheslock, 1931:7). Seashore (1947) iyi bir vibratoyu, genellikle ses yüksekliği ve tınının aynı frekanslı ve eş zamanlı titreşimlerinin aynı ana denk gelmesiyle oluşan ve tona hoş bir zenginlik, incelik ve esneklik veren bir ses titreşimi olarak tanımlamaktadır (Seashore, 1947:56). Seashore ayrıca, ton kalitesini artırmak için kemanda vibrato kullanımını destekleyerek şunları eklemiştir: “Tüm çalgılarda yapılan vibratolar, şüphesiz insan sesindeki vokal vibratonun birer taklididir. Keman icracısı, insan sesinin
zenginlik, incelik ve esneklik özelliklerini, kemanda ürettiği tona kazandırmayı amaçlar” (Seashore, 1947:60). Yirminci yüzyılın önde gelen viola solistlerinden Lionel Tertis (1938) ise, vibrato kullanımı konusunda şöyle düşünmektedir: “Bir ifade aracı olarak vibratonun önemine dair farklı fikirlere sahip eğitmenler olmasına rağmen, ben vibratonun son derece önemli olduğunu ve uzun yıllar süren enstrüman yaşamında en önemli şey olduğunu söyleyebilirim. Vibratosuz çalınan nağmeli bir pasajın sesinden daha sıkıcı, daha ölümcül bir şey yoktur” (Tertis, 1938:13). Lamb’ a göre ise bir sol el fonksiyonu olan vibrato, icra yeteneğine öncülük eden bir faktör olarak entonasyondan sonra ikinci derecede önemlidir. Lamb vibratoyu, tel üzerinde parmağın ileri ve geri salınım hareketi olarak tanımlamış ve vibratonun sesi değiştirmediğini, aksine ona bir güzellik kattığını vurgulamıştır (Lamb, 1990:55). Irvine (1991) ve Harper (1996) ise vibratonun, müzikal bir cümlenin duygusal zirvesini artırdığını; bireyin sanatsal kişiliğini yansıtan, düşünceleri ve duyguları aktaran ileri düzey bir teknik olduğunu belirtmişlerdir.
Bugün vibrato kullanımının önemi tamamıyla kabullenilmiştir. Bir kemancının etkileyici bir icra için kullanabileceği en önemli araçlardan birisi vibratodur ve kemandaki diğer teknikler gibi öğrenciye kazandırılması gereken bir teknik ya da beceridir. Ancak, öğrenciler vibratoya çoğunlukla endişeyle yaklaşmaktadırlar ve böyle bir çabaya girmekten çekinmektedirler. Bu noktada vibrato ve daha birçok tekniğin doğru yapılabilmesi için göz önünde bulundurulması gereken en önemli şey, önce öğrencinin doğru ve temiz bir ses elde etmesini sağlamaktır. Bundan sonra öğrenci iyi bir şekilde gözlemlenerek, öğrencinin vibratoya gereksinim duyduğu ve buna yönelik ufak denemelere giriştiği noktada öğrenciye keman eğitmeni tarafından kılavuzluk edilmeli ve vibrato öğretimine başlanmalıdır.
Vibrato öğretilebilir bir beceridir. Yapılan literatür taramasında, yurt dışında bu konuyla ilgili pek çok araştırma ve çalışma bulunmasına rağmen, vibratoya ve keman öğrencilerine vibrato öğretimine yönelik olarak ülkemizde bu konunun kısır kaldığı ve hem öğrencilere hem de öğretmenlere kılavuzluk edecek yayınların çok az olduğu görülmüştür. Buna ek olarak, bugün bile vibrato öğretimi için hem yurt içi hem de yurt dışındaki metotlar çok sınırlı kalmış ve mevcut metotların çoğunda ise, öğretim için kapsanan konular genellikle gam kalıpları, konum değiştirme ve yay teknikleri olmuş; ancak vibratoya yer verilmemiştir. Bu yüzden, keman eğitmenleri de ya bu konu
üstünde çok fazla durmamakta ya da sistemli şekilde oluşturulmuş egzersizlerden oluşan herhangi bir kaynak olmaksızın kendi öğretmenlerinden gördükleri şekilde bu beceriyi öğrencilere kazandırmaya çalışmaktadırlar.
Bu sebeplerden dolayı araştırmada vibrato ile ilgili olarak yurt dışında yapılan araştırmalar ve bu araştırmalarda ünlü keman pedagoglarının bu becerinin geliştirilmesine yönelik önerileri incelenmiş ve bu öneriler de dikkate alınarak vibrato becerisinin geliştirilmesine yönelik egzersizler oluşturulmuştur. Bu egzersizler kullanılarak araştırma deneysel boyutta incelenmiş ve keman eğitiminde vibrato öğretiminin önemi ve etkililiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.
1.1.Problem Durumu
Bu bölümde problem durumunu göz önüne sermek amacı ile önce konuyla ilgili olduğuna inanılan literatürdeki araştırmalar ortaya koyulmuştur. Vibrato konusunda yurt içi ve yurt dışı çalışmalar göz önüne serilerek, bu araştırmalar ilgi alanlarına göre başlıklandırılmış ve birbirleriyle ilişkileri açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. İlgili literatür taraması sonucu, Türkiye’ de bu konu ile ilgili eksiklikler ortaya çıkarılmış ve problem durumu ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
1.1.1. Vibrato İle İlgili Tarihsel Araştırmalar
Vibratonun tarihsel yönleri Boyden’ in 1950 yılında yayınlanan “The Violin and Its Technique” adlı makalesiyle, Babynchuk’ un 1955 yılında yayınlanan “Vibrato: A General Survey” adlı makalesiyle, yine Boyden’ in 1965 yılında yayınlanan “The History of Violin Playing from its Origins to 1761 and its Relationship to the Violin and Violin Music” adlı kitabıyla, Hauck’ un 1975 yılında yayınlanan “Vibrato on the Violin” adlı eseriyle ve Stowell’ in 1985 yılında yayınlanan “Violin Technique and Performance Practice in The Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries” adlı eseriyle büyük ölçüde ortaya konulmuştur. Bu araştırmaların genelinde 16. Yüzyıldan başlayarak günümüze kadar vibratonun dönemlere göre özelliklerine değinilmiş, bu dönemlerde vibratoya bakış açıları yansıtılmış ve bestecilerin vibratoyu kullanımı ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Bunlara ek olarak Boyden, 18. yüzyıldan başlayarak günümüze kadar gelen metotları incelemiş ve bu metotlarda genel olarak kapsanan konu
başlıklarını enstrüman ve yay tutuş, yay vuruşları, sol ve sağ ele ait özel teknikler, süslemeler ve notasyon, müzik tarihi, müzikte ifade olarak ortaya koymuştur. Hauck, bakış açısını daha da genişleterek vibratonun üretilmesi esnasında vibrato ile ilgili uzuvların işleyişi hakkında geniş bir bilgi yelpazesi oluşturmuştur. Stowell ise 18. yüzyıl ve 19. yüzyıldaki kemanı tanıtarak keman ve yayın gelişimi, kemanda duruş ve tutuş, temel sol el teknikleri, ton üretimi, çift ses çalma, yay teknikleri, entonasyon, ifade işaretleri ve süslemeler gibi konulara değinerek bu dönemlere uygun seslendirme özellikleri üstünde durmuştur. Süslemeler içerisinde vibratoya da değinerek, vibratonun bu dönemlerde kullanımı ile ilgili bilgilere yer vermiştir.
Donington’ ın 1977 yılında yayınlanan “String Playing in Baroque Music” makalesinde daha önceki araştırmacılar gibi tarihsel yöne değinilmiş, barok dönem müziğinden, bu dönem müziğinin özelliklerinden ve bu dönemdeki yaylı çalgı icracılığından bahsedilerek vibratonun bu dönemde kullanımına ilişkin bilgiler verilmiştir. Ayrıca vibrato ile ilgili pedagojik yaklaşımlara da değinilmiştir. Tarihsel araştırma geleneğini devam ettiren Beverly Jerold’ ın 2005 yılında yayınlanan “Good Vibrations” adlı makalesinde ise yine 18. yüzyıldan başlayarak günümüze kadar vibrato kullanımının evreleri kısaca ortaya koyulmuş; batı müziği dönemlerinde vibratoya karşı yaklaşımlar belirtilmiş ve günümüze gelene kadar vibratonun nota üzerinde besteciler tarafından gösterim şekillerine değinilmiştir.
Julie Lyonn Lieberman’ ın 2006 yılında yayınlanan “Vibrato in Alternative Styles” adlı makalesinde ise farklı olarak vibratoya yeni bir yaklaşım getirilmiştir. Zamanın ve teknolojinin gelişimine bağlı olarak değişik müzik türleri oluştuğundan ve her müzik türünün kendine özgü süslemeler geliştirdiğinden bahsedilerek vibratoda yeni yaklaşımların ortaya çıkmasıyla sol el kontrolünü geliştirmenin üzerinde durulmuştur. Ayrıca, farklı stillere örnek olarak caz müzikte yapılan vibrato küçük örneklerle anlatılmaya çalışılmıştır.
1.1.2. Vibrato İle İlgili Pedagojik Araştırmalar
Vibrato ile ilgili olarak yapılan pedagojik araştırmalar genelde vibratonun öğretim ilkelerini, vibrato öğretimine başlangıç zamanına ait görüşleri ve vibrato öğretimi için kullanılması önerilen egzersizleri kapsamaktadır. Rohner’ in 1943 yılında
yayınlanan “Developing The String Vibrato”, Waller’ ın 1950 yılında yayınlanan “Stringed Instrument Vibrato”, Kazez’ in 1987 yılında yayınlanan “An Objective Look at String Instrument Vibrato”, Fidlar’ ın 1989 yılında yayınlanan “Teaching Vibrato to Cello Students”, Klose’ nin 1989 yılında yayınlanan “Concepts İn Teaching Vibrato”, Johnson’ ın 1989 yılında yayınlanan “Teaching Violin Vibrato”, Lamb’ ın 1990 yılında yayınlanan “Guide to Teaching Strings”, Irvine’ in 1991 yılında yayınlanan “The Violist’ s Vibrato: Developing Variety in Speed and Width”, Dixon’ ın 1994 yılında yayınlanan “A Vibrato Recipe”, Bodman’ ın1995 yılında yayınlanan “Essays on Violin Pedagogy”, Harper’ ın 1996 yılında yayınlanan “Two-finger Vibrato”, Fischbach’ ın 1998 yılında yayınlanan “The Birth of A Vibrato” başlıklı makaleleri vibrato öğretimi ile ilgili temel ilkelerin ortak görüşlerle açıklandığı araştırmalardır. Bu araştırmalarda vibratonun öğretilmesi gerektiği vurgulanarak bu gerekliliğe sebep olan gerekçeler açık şekilde ortaya koyulmuştur. Vibrato yapılabilmesi için bireyin sahip olması ve geliştirmesi gereken nitelikler açıklanmıştır. Ayrıca vibrato öğretimi esnasında uygulanabilecek hazırlık egzersizleri de ilk kez bu araştırmalar sayesinde ortaya çıkmaya başlamıştır.
Vibrato tiplerinin sınıflandırılması ile ilgili olarak Bronstein’ in 1978 yılında yayınlanan “The Science of Violin Playing” adlı kitabında vibratonun kol ve el vibratosu olmak üzere sadece iki tipi olduğundan; parmak vibratosunun ise sadece bu iki tip vibratoyla bir kombinasyon halinde kullanıldığından bahsedilmiştir. Ayrıca el vibratosu hareketi geriye doğru yapılacak olan bir hareket; kol vibratosu hareketi ise ileriye doğru yapılacak olan bir hareket olarak açıklanmıştır. El vibratosunun yumuşak bir ton oluştururken, kol vibratosunun güçlü bir ton oluşturduğu belirtilmiştir. Applebaum’ un 1986 yılında yayınlanan “The Art and Science of String Performance” adlı kitabında ise geleneksel sınıflandırmaya göre vibrato tipleri, el vibratosu için ön kolun etkileşimli hareketi; kol vibratosu için üst kolun etkileşimli hareketi; parmak vibratosu için elin etkileşimli hareketi şeklinde sınıflandırılmıştır. Ancak ideal bir vibratonun bunların her üçünün bir kombinasyonundan meydana gelmesi gerektiği belirtilmiştir. Collins’ in 1962 yılında yayınlanan “Violin Teaching in Class: A Handbook for Teachers” adlı kitabında ise kol, el ve parmak vibratosundan bahsedilerek öğrenciye bu vibrato tiplerinin öğretilmesi süreci ortaya konulmaya çalışılmış ve öğrenciye bu becerinin ne zaman kazandırılması gerektiği konusunda görüşler sunulmuştur.