BİR E-DEVLET PROJESİ OLARAK EKAP

(1)

Türkiye’de kamu alımları Gayri Safi Yurt içi Hasıla (GSYİH)’nın çok önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.

2010 yıl sonunda ve 2011 yılı 3.çeyrek sonunda kamu alımları ilgili dönemdeki GSYİH’nın yaklaşık %6,3’lük kısmını oluşturmaktadır¹. Bu durum kamu alım masraf- larının azaltılmasına yönelik yeniliklerin önemini ortaya koymaktadır.

Böylesi geniş kitleleri etkileyen ve GSYİH içinde önemli bir paya sahip olan kamu alımı uygulamalarında bilgi ve iletişim teknolojilerinin doğru ve etkin şekilde kullanılması 4734 sayılı Kanunda belirtilen saydamlık, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarda ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması gibi temel ilkelerin uygulama boyutunda gerçekleştirilmesine olanak sağlar.

1 TUİK, harcamalar yöntemi ile GSYİH değerleri; http://www.tuik.

gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=57&ust_id=16; Erişim tarihi: 19/12/2011.

Ülkemizi bu hedefe götüren ilk adımlar Kamu İha- le Kurumu (KİK) tarafından 2003 yılında bir elektronik uygulama aracı olarak önce İhale Kayıt Sisteminin (İKS) ve daha sonra bu sistem geliştirilerek oluşturulan Kamu Satınalma Platformu (KSP)’nun işletilmeye başlanması ile atılmıştır. İKS ve KSP ile idareler tarafından gerçek- leştirilen ihalelere ilişkin bazı işlemlerin (ihale kayıt nu- marası alma, ilan gönderme, yükleniciye ilişkin yasaklı- lık teyidi alınması, sözleşme sonuç bilgisi gönderilmesi gibi) kısmen elektronik ortamda gerçekleştirilmesine başlanmıştır. Söz konusu elektronik araçlar ile idareler üzerinden derlenen bilgiler neticesinde Türkiye’de ilk defa 2003 yılından itibaren kamu alımlarına ilişkin de- taylı istatistikler çıkarılmaya başlanmıştır. Derlenen bu bilgilerin ihale kayıt numarası bazında vatandaşlar ta- rafından da izlenmesi sağlanmıştır. Böylece; 2886 sayılı Kanunun yürürlükte olduğu dönemde yaşanan önemli sorunlardan biri olan ihalelere ilişkin istatistik oluştura-

EKAP

Ferruh SOLAK - Kamu İhale Kurumu Başkanlık Müşaviri

Dr. Güler KOÇBERBER - Kamu İhale Kurumu Yönetim Hizmetleri Uzmanı

(2)

mama sorunu büyük ölçüde aşılmıştır. Ancak, bu plat- formdan derlenen bilgilerin daha çok beyana dayalı olması zaman zaman ihale bilgilerinin eksik ya da hatalı olabilmesine ya da Kuruma geç ulaşmasına bağlı olarak zamanında değerlendirilememesine neden olmaktay- dı. Daha da önemlisi kullanılan platform üzerinde tüm ihale işlemleri elektronik ortamda gerçekleştirilemedi- ğinden kamu alımlarının hedeflendiği şekilde izlene- bilirliği, denetlenebilirliği ve ölçülebilirliği sağlanama- maktaydı.

4 Aralık 2003 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2003/48 sayılı Başbakanlık Genelgesinden itibaren devlet dokümanlarında kamu alımlarına ilişkin elektronik uygulamalar zikredilmeye başlanmıştır. Ancak, elektronik ihale projesinin başarı ile hayata geçmesinde KİK dışında farklı Kurumların da alt yapılarının hazır olması gerekliliği, hukuki alt yapı eksikliği, elektronik ihale konusunda KİK’de yürütülen çalışmaların daha çok teorik düzeyde kalması gibi nedenler ile 2009 yılına kadar bu konuda önemli bir gelişme sağlanamamıştır.

5812 sayılı Kanun ile 2008 yılı sonunda Kamu İhale Kurumuna elektronik kamu alım sisteminin geliştiril- mesi ile ilgili görev verilmiş olup, 2009 yılı Mayıs ayında konuya ilişkin çalışmalar başlatılmış, 24 Şubat 2010 tarihinde Kurum tarafından işletilen Elektronik Kamu Alım- ları Platformu (EKAP) üzerinden idare ve istekli kayıtları alınmaya başlanmış ve 1 Eylül 2010 tarihinden itibaren tüm ihale işlemleri EKAP üzerinden yürütülmeye baş- lanmıştır.

Kamu İhale Mevzuatı, oldukça karmaşık bir yapıya sahip olmasının yanı sıra sık sık değişikliğe uğraması bakımdan takibi ve ayrıntılarının bilinmesi uygulayıcı- ları açısından zor olan bir mevzuat alanıdır. Bu durum idarelerin ihale işlemlerini yürütürken sorun yaşaması- na ve zaman zaman çeşitli hatalar yapmalarına neden olabilmektedir. Neticede hem idareler hem istekliler mağdur olmakta, idareye ve KİK’e yapılan şikayetler art- makta, yargı kurumlarının iş yükü olumsuz etkilenmek- te, ayrıca KİK’e yapılan şikayet başvuruları dışında ihale mevzuatına uygunluğu kontrol edilemeyen ihaleler ne- deniyle kamu zarar görmektedir.

(3)

EKAP’ın devreye alınması idareler ve istekliler için bir yeniliktir. Söz konusu uygulama ile ihale sürecinde- ki tarafların hem zaman hem de ekonomik kazanımları olmuştur.

EKAP’ın devreye alınmasından önce pek çok kamu kurum ve kuruluşu ile iş birliği yapılmıştır. EKAP’ın şu anki başarısının altında yatan önemli sebeplerden biri de mümkün olabildiği ölçüde ihale süreçleri için gerekli olan bilginin kaynağından alınma yoluna gidilmesi fel- sefesidir. Devletin farklı kurumları tarafından oluşturu- lan ve farklı amaçlar ile işletilen veri tabanları ile bağlan- tı kurularak, ihale süreçlerinde gerekli olan bilgiler kay- nağından alınmaya çalışılmıştır. Bu uygulama ile devletin kaynakları optimum seviyede kullanılmış, kurumlar arası veri paylaşımına imkan sağlanmış, Kurumlar arası veri paylaşımının getirdiği sorumluluk neticesinde pay- laşılan verinin kalitesinin arttırılmasına yönelik iyileştir- meler ve geliştirmeler sağlanmıştır.

EKAP projesinin üzerinde yükseldiği yapı 4 ayaktan oluşmuştur. Söz konusu 4 ayak, bir ihaleyi tanımlayan 4 temel sorunun cevabının sayısallaştırılması anlamına gelir. Kim alacak?, Kim satacak?, Ne alınacak? Alım ve satımın usul ve esasları nelerdir?

x İdare bilgilerinin sayısallaştırılması (Kim alacak?) x İstekli bilgilerinin sayısallaştırılması(Kim satacak?) x Ürün sayısallaştırılması(Ne alınacak?)

x Mevzuatın sayısallaştırılması (alım ve satımın usul ve esasları nelerdir?)

Ürün sayısallaştırılması dışındaki başlıklara ilişkin çalışmalar EKAP devreye alındığında tamamlanmış du- rumdaydı.

İdare bilgilerinin sayısallaştırılması:

Kamu İhale Kanunu kapsamında ihale yürütecek olan idareler 4734 sayılı Kanunun 2 inci maddesinde tanımlanmıştır. İlgili madde de görüleceği gibi, kamu kaynağı kullanan tüm genel ve özel bütçeli idareler ile düzenleyici denetleyici kurumlar, sosyal güvenlik ku- rumları, yerel idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT), döner sermaye işletmeleri ve döner sermaye sayman- lıkları, belediye iktisadi teşekküleri (BİT) ve BİT’lerin

%50’den fazla kamu payı olan şirketleri Kanun kapsa- mında ihale yapan idareler olarak tanımlanmıştır.

Böylesi heterojen idare grubu için hem tekil kayıt tutmak ve hem de her kayda ilişkin saymanlık ve büt- çe bilgilerini tutmak oldukça zahmetli bir uygulama olmuştur. İdare kayıtlarına ilişkin veri tabanını oluştu- rurken de EKAP’ın temel felsefesi göz önünde bulundu- rulmuş ve ülkemizdeki idare kayıtlarına ilişkin mevcut veri kaynakları değerlendirilmiştir.

Yürütülen çalışmalar neticesinde 5018 sayılı Kanu- nun ekli cetvellerinde listelenen genel ve özel bütçeli idareler, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, yerel idareler ve döner sermaye saymanlıkları ile döner sermaye işletmelerine ilişkin kayıtlar Muhasebat Genel Müdür- lüğü tarafından kurumlar arası oluşturulan web servis kanalı ile KİK’e sağlanmıştır. İdarelerin saymanlık ve kurumsal kodları ile saymanlık adı ve idare adlarındaki değişiklikler otomatik kod güncelleme uygulamasının devreye alınması ile online olarak sağlanmaktadır.

BİT ve BİT’lerin şirketlerine ilişkin EKAP kayıtları Ver- gi Kimlik Numarası bazında alınmaktadır. Vergi Kimlik Numarası girildiğinde BİT’in adı Gelir İdaresi Başkanlığı ile Kurumumuz arasında var olan web servis üzerinden gelmekte ve BİT’in ortaklık durumuna ilişkin bilgiler de sayısallaştırılmaktadır.

Diğer idare tiplerine ilişkin kayıtlar KİK tarafından geliştirilen kodlama sistematiğine uygun olarak kay- dedilmektedir. Bu çerçevede KİK’in talebi üzerine Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (BÜMKO) tarafından Analitik Bütçe Kurumsal Sınıflandırma (ABKS)’deki belirli bir kod aralığı KİT’lerin EKAP’a kaydı için kullanılmıştır.

Tahsis edilen bu kod aralığı 233 ve 4046 sayılı Kanunlar kapsamındaki KİT’lerin ABKS’ye benzer bir sınıflandırma hiyerarşisi içinde EKAP’a kaydolması için kullanılmıştır.

İdare ve istekli kayıtlarının alınmaya başlandığı 24 Şubat 2010 tarihinden itibaren 2011 yılı Kasım ayı sonu- na kadar EKAP’a kayıt olan aktif idare sayısı 23.635’tir. Bu idarelerden 15.657’si en az bir ihaleye çıkmış, 10.599’u ise doğrudan temin yolu ile gerçekleştirdiği alımların en az birini EKAP’a kaydetmiştir. EKAP üzerinden hem ihale, hem de doğrudan temin işlemi yürüten idare sayısı ise 7.470’dir.

İdare kayıtlarının sayısallaştırılması neticesinde, özellikle 5018 sayılı Kanunun ekli cetvellerinde listelenen idareler tarafından yürütülen ihalelere ilişkin say- manlık bilgilerinin tutulması ile bu kapsamdaki idarele-

(4)

rin yürüttüğü ihalelerdeki yüklenicilere hangi sayman- lık üzerinden ödeme yapılacağı bilindiğinden, ihale bazında yüklenici ve saymanlık bilgilerinin Muhasebat Genel Müdürlüğü ile paylaşılması neticesinde devletin alacağı olan firmaların izlenebilirliği mümkün olacak, icra yoluna gidilmesine gerek kalmadan devlet alacak- larını kaynağından tahsil edebilecektir.

Sadece bütçe türü bazında değil, saymanlık bazın- da ihale istatistikleri üretilebilecek ve ihtiyaç duyan kurumlar ile paylaşılabilecektir. Ayrıca, BÜMKO tarafından yürütülen bütçenin sayısal bir veritabanına dönüştürül- mesi çalışmalarına bağlı olarak BÜMKO ile KİK arasında kurulacak bir web servis aracılığıyla online olarak öde- nek provizyonu almak mümkün olacaktır. Bu uygulama sayesinde hem ödeneği olmayan işin ihalesine çıkılması önlenmiş olacak hem de idareler 4734 sayılı Kanunun 62 inci maddesinin (I) bendi kapsamında durumlarını EKAP üzerinden izleyebileceklerdir.

İstekli bilgilerinin sayısallaştırılması:

Kamu ihalelerindeki taraflardan biri de ihalelere ka- tılan istekli firmalardır. EKAP üzerinden istekliler gerçek kişi, tüzel kişi ve kamu kurum kuruluşları olmak üzere 3 kategoride kayıt olabilmektedirler. Gerçek kişi firmaları T.C. Kimlik Numarası (TCNO) ile EKAP’a kayıt olurken, tüzel kişiler ve kamu kurum ve kuruluşları Vergi Kimlik Numarası (VKNO) ile kayıt olmaktadır. Kayıt sırasında gi- rilen TCNO ve VKNO bilgileri MERNİS ve GİB’den doğru- lanmakta ve firma adı ilgili veri kaynağından otomatik olarak gelmektedir.

İstekli kayıtları sırasında ayrıca isteklinin kayıtlı ol- duğu oda bilgisi, istekli firma adına imza atmaya yetkili kişi/kişilere ait yetki türü, yetki süresi bilgileri de alına- rak sayısallaştırılmakta ve yetki süresi biten kişi ve kişile- re e-imza ile doküman indirmeye izin verilmemektedir.

Yetki süresinin bitimine bir ay kala firmaya gerek sms yolu ile gerekse mail yolu ile bilgilendirme mesajları gönderilmekte ve firma adına imza atmaya yetkili kişi- lerin yetki belgelerinin yenilenmesi istenmektedir.

Bu uygulama ile hedeflenen, firmaların ihaleye ka- tılırken idareye vermesi gereken belgelerin EKAP üze- rinden ilgili idareye sağlanması, böylece her ihale için firmaların oda kayıt belgesi ve yetki belgelerini sunma zorunluluğunu ortadan kaldırarak belge hazırlama masrafının en aza indirilmesidir.

24 Şubat 2010 tarihinden itibaren yürütülmekte olan istekli kayıtları uygulaması ile hem isteklilerin idarelere ihaleye katılım sırasında sunmaları gereken belgelerdeki bilgiler sayısallaştırılmakta hem de uygunlu- ğu KİK tarafından onaylanmış olarak aslı KİK’in arşivinde saklı bulunan yetki ve oda kayıt belgelerinin taralı şekil- de veri tabanında tutulması sağlanmaktadır. Bu çerçe- vede sertifikasyon uygulamasının ilk ve önemli adımları da KİK tarafından atılmış olmaktadır.

Uygulamanın başlangıcından itibaren 12 Aralık 2011 tarihine kadar EKAP’a kayıt olan aktif gerçek ve tüzel kişi sayısı 22.024’tür. Ülkemizde ihalelere katılan (doküman alan ve/veya teklif veren) gerçek tüzel kişi sayısının yaklaşık 100.000 olduğu tahmin edilmektedir.

Dolayısıyla henüz 4 firmadan sadece 1’i EKAP’a kayıtlı- dır ve 4 firmadan sadece 1’ine ait yetkilendirme ve oda kayıt belgelerinin uygunluğu kontrol edilerek onaylan- mış ve arşivlenmiştir. Aynı zamanda, uygun bulunan belgelerdeki bilgiler de sayısallaştırılmıştır.

(5)

EKAP’a kayıtlı firma sayısının beklenen sayısının yak- laşık %25’i seviyesinde olması alt yapıdan kaynaklanan bir eksikliğe bağlı değildir. Halihazırda gerçek ve tüzel kişilerin EKAP’a kayıt olma zorunluluğu yoktur. Bu konuda KİK’in herhangi bir zorlaması da söz konusu değil- dir. EKAP’a kayıt olmak söz konusu avantajların katkısıy- la özendirilmektedir. Kayıt sayısının artması doğrudan istekli firmaların talebine bağlıdır.

25.02.2011 tarihinde 27857 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği ile uygulamaya ilişkin pek çok hususun mevzuat desteğine kavuşturulması sağlanmıştır. EKAP’ın devreye alınma- sından sonra da ihaleye katılmak için istekli olabilecek sıfatının kazanılması zorunlu tutulmuştur. Bu sıfat, ihale dokümanının mevcut uygulamada olduğu gibi ihaleyi yapan idareden satın alınması ya da Güvenli Elektronik İmza kullanılarak indirilmesi ile kazanılabilecektir.

EKAP’a kayıtlı firmaların EKAP üzerinden aktif imza yetkililerinin e-imzaları ile doküman indirebilmele- ri ülke ekonomisine pek çok açıdan katkı sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama ile ihalelere katılım kolaylaş- mış, teklif hazırlama maliyetleri azalmış bunun doğal bir sonucu olarak rekabet artmış ve böylece kamu idareleri ihtiyaçlarını daha düşük fiyatlara alabilir hale gelmiştir.

Mevzuatın sayısallaştırılması:

Kamu İhale Kanununun amacı, kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri be- lirlemektir. İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenilirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şart- larla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamaktan sorumludur.

Oldukça karmaşık bir yapıya sahip olan Kamu İhale Mevzuatı sık sık değişikliğe uğramaktadır. Bu nedenle, uygulayıcıların takibi ve mevzuatın ayrıntılarına hakim olması oldukça güçtür. Bu durum, idarelerin ihale sü- reçlerini yürütürken sorun yaşamasına ve zaman zaman çeşitli hatalar yapmalarına neden olabilmektedir.

EKAP ile ihale türü, usulü ve ihale konusu işin yak- laşık maliyetine göre değişkenlik gösteren idari şartna- meler, sözleşme tasarıları ile standart formların ve ayrın- tılı açıklamalarının yer aldığı yaklaşık 1000 sayfalık ikin-

cil mevzuat (yönetmelikler, kamu ihale genel tebliği) sayısallaştırılmıştır. Böylece EKAP’a kayıtlı idare kullanı- cısı sisteme şifresi ile giriş yaptığında, seçtiği ihale türü, usulü ve girdiği yaklaşık maliyete göre idari şartnamede yer alması zorunlu olan alanlar ve isteğe bağlı alanlar idarenin önüne düşmekte ve idarenin seçimlerine bağlı olarak idari şartname sistem tarafından otomatik oluş- turulmaktadır. İdare tarafından doldurulması zorunlu bir alan doldurulmadan idari şartname oluşturulama- makta ve idare ihale dokümanını ve dolayısıyla ihaleyi onaylayamadığından sonraki aşamalara geçememek- tedir. Ancak, mevzuata uygunluğu sistem tarafından kontrol edilmiş bir ihale dokümanının onaylanmasına izin verildiğinden, özellikle idari şartnamedeki zorunlu alanların unutulmasından ya da göz ardı edilmesinden kaynaklı hatalar bütünüyle ortadan kaldırılmış olmakta- dır. Yine, idari şartname ile sözleşme tasarısı ve standart formlar arasında çelişki ve tutarsızlıkların oluşmasına sistem tarafından müsaade edilmemektedir. Aynı şekil-

(6)

de, yaklaşık maliyetler ile ilan süreleri ve itirazen şikâyet başvuru bedelleri; teklif bedelleri ile sözleşme bedeli ve nihayet 4734 sayılı Kanunun 53 üncü maddesi (j) bendi- nin (1) numaralı alt bendi uyarınca yükleniciden tahsil edilecek kurum payı miktarları arasında mevzuata uygun olarak tutarlılık kontrolleri yapılmaktadır.

Diğer taraftan, uygulayıcıların zorluk yaşadığı diğer bir alan da ihale sürecinde yer alan işlemlerin hangi sı- rada yapılması gerektiği konusuydu. EKAP projesi ile mevzuatın sayısallaştırılması sonucunda ihale işlemle- rinin mevzuata göre doğru sırada yapılması da sağlan- mıştır. Konuyu ihale sürecinden örneklerle somutlaştır- mak gerekirse, bir ihalede ekonomik açıdan en avantajlı birinci ve ikinci teklifler için yasaklılık teyidi alınmadan sözleşme öncesi yasaklılık teyidi (ikinci teyit) alınmasına izin verilmemektedir. Sözleşme öncesi yasaklılık teyidi alınmadan ve yükleniciden kurum payı tahsilatı yapıl- madan ihale sonucu gönderilmesine ve nihayet ihale sonuç bilgileri gönderilmeden yeni bir ihaleye çıkılma- sına izin verilmemektedir.

Ürün sayısallaştırılması:

Gerçek anlamda kâğıtsız bir ihale gerçekleştirebil- mek için yukarıda belirtilen 3 temel unsurun dışında alı- mı gerçekleşecek olan mal ve hizmet ile yapım işlerinin de sayısallaştırılması gerekmektedir. Ancak alımı yapı- labilecek olan tüm mal ve hizmetler ile yapım işlerinin sayısallaştırılması çok kolay bir uygulama değildir. Alı- mı yapılabilecek çok sayıda ürün ve bu ürünlere ait çok farklı özellikler ve fonksiyonlar vardır.

Ülkemizde ulusal bir sektör ve ürün sınıflandırması bulunmamaktadır. Tüm mal ve hizmet alımları ile yapım işleri için ürün sınıflandırma çalışması yürütmek işin kapsamı düşünüldüğünde yoğun bir emek ve zaman gerektirir. Aynı zamanda böyle bir sınıflandırmanın ge-

liştirilmesi Kamu İhale Kurumunun görev ve sorumlu- lukları arasında bulunmamasına rağmen, kâğıtsız bir ihale gerçekleştirebilmek için gerekli bir çalışmadır.

Bunun için Türkiye’de elektronik ihale uygulama- sının gerçekleştirilebileceği bir sektör belirlenmiş ve öncelikle o sektör için ürün sayısallaştırılması çalışma- larının yürütülmesi hedeflenmiştir. Söz konusu sektör, hali hazırda Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından yürütülmekte olan ve ürün sınıf- landırma çalışmaları belirli bir aşamaya getirilmiş tıbbi cihaz ve sarf malzeme alımı sektörüdür.

2006 yılında sağlıkta yeniden yapılanma projesi al- tında çalışmalarına başlanan Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Ulusal Bilgi Bankası (TİTUBB), daha genel kullanılan ismi ile UBB, günümüzde proje hedefine tamamı ile ulaşmış ve tıbbi cihaz, satın alan, satan ve kullanan tarafları bir araya getirmekten öte, uluslararası standartlarda dünya çapında tıbbi cihaz bilgi bankası olmuştur.

2011 yılı Aralık ayı ortasına kadar UBB’de 1.300.847 adet tekil ürün ve 8.500 adet sektör firması bilgileri sa- yısallaştırılmış durumdadır. UBB’deki ürün sınıflandır- maları Kamu İhale Kurumuna sağlanan web servisler ile EKAP tarafından ihalelerin birçok aşaması ile doğrudan temin bildirimlerinde kullanılmaktadır.

Ürün sayısallaştırılması teknik şartnamenin sayısal- laştırılabilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Ürün sayısallaştırılması bütünüyle başarıldığında, kamu ida- relerinin ihale sürecinde en çok zorlandıkları aşama olan teknik şartnamenin hazırlanması adımı büyük öl- çüde ortadan kalkmış olacaktır. Ayrıca, idarelerin belirli bir marka ve modele işaret etmeden ihtiyaç duydukları ürünü ve teknik özelliklerini tarif etmeleri sağlanacağın- dan bu yöndeki şikayet başvuruları ve ihale iptallerinin de önüne geçilmiş olacaktır.

(7)

Bugün gelinen noktada EKAP:

Bütünüyle kağıtsız bir ihalenin gerçekleştirilmesi için yukarıda belirtilen 4 ayağın da sayısallaştırılması ge- rekmekteydi. 2011 yılının Mart ayında pilot sektördeki ilk kağıtsız ihale uygulaması başarıyla gerçekleştirilmiş- tir. Uygulamanın yaygınlaştırılması için özellikle EKAP’a kayıtlı olan istekli sayısının arttırılması gerekmektedir.

Zira, herhangi bir firmanın EKAP kaydı bulunmadığı ge- rekçesi ile teklif verebilmesi engellenmemiş olmalıdır.

Şu an EKAP üzerinde elektronik teklif gönderme uy- gulaması dışında tüm ihale süreçleri yürütülebilmekte- dir. EKAP ile hem idareler, hem istekliler hem de Türkiye ekonomisi önemli kazanımlar elde etmiştir. Bu kaza- nımlar aşağıda özet olarak belirtilmiştir.

x İhale dokümanı idareler tarafından EKAP üze- rinden hazırlanıyor, doküman hazırlanırken sistem ta- rafından otomatik olarak mevzuata uygunluk kontrolü yapılıyor, hazırlanan doküman isteklilerce EKAP üze- rinden görülebiliyor, istenirse firmanın imza yetkilileri tarafından e-imza kullanılarak EKAP üzerinden ücretsiz olarak indiriliyor ve idareden dokümanı satın almaya gerek kalmadan ihaleye katılım için istekli olabilecek sıfatı kazanılabiliyor.

x e-imza ile doküman indirme uygulaması aynı zamanda ihalelere katılmak isteyen firmaların ihale do- kümanlarını satın almak için yaptıkları harcamaları da ortadan kaldırmıştır. EKAP üzerinden doküman indirme uygulaması 2011 yılı başında devreye alınmıştır. 1 Ocak 2011- 12 Aralık 2011 tarihleri arasındaki 11,5 aylık

dönemde, EKAP üzerinden 1.956’sı gerçek kişi, 7.327’si tüzel kişi olmak üzere toplam 9.283 gerçek/tüzel kişi tarafından 195.383 doküman indirme işlemi gerçek- leştirilmiştir. Bu işlemler ile firmaların doküman temin masraflarından, idarelerin de kırtasiye masraflarından toplam yaklaşık 13,5 milyon TL tasarruf edilmiştir.

x 1 Ocak 2011- 12 Aralık 2011 tarihleri arasında ihalelere katılım için idarelerden satın alınan ve e-imza ile indirilen doküman sayısı toplam 800.974’tür. e-imza ile indirilen doküman sayısı toplam doküman sayısının

%24,4’ üne eşittir. Tüm ihale dokümanlarının e-imza ile EKAP üzerinden indirilmesi durumunda istekli firmala- rın ve idarelerin toplam olarak yaklaşık 53,5 milyon TL tasarruf etmiş olacakları hesaplanmıştır. Ayrıca, aynı dönemde e-imzasız olarak da 115.000 doküman indi- rildiği tespit edilmiştir. EKAP’a kayıtlı olma zorunluluğu bulunmadan yararlanılan bu hizmet ile firmalar, dokü- manını önceden inceledikleri ihalelerden teklif vermek istemedikleri için doküman temin masrafı yapmaktan kurtulmuş olmaktadırlar.

x EKAP’ın geliştirilmesinden önce bazı idareler tarafından piyasadan temin edilen ve özellikle ihale do- kümanı hazırlamaya yönelik yardımcı programlara her yıl ödenen temin, lisans yenileme ve bakım bedelleri toplamının 10 milyon TL’yi aştığı tahmin edilmektedir.

x İstekli firmanın Gelir İdaresi Başkanlığından vergi borcu, bilanço ve gelir tablosu bilgilerini, Sosyal Güvenlik Kurumundan prim borcu bilgilerini idareye sunmak için günlerce önceden evrak hazırlamasına gerek kalmıyor. Bu konuda gerekli alt yapı çalışması

(8)

tamamlanmış ve kullanıcıların hizmetine sunulmak üzere uygulama geliştirilmiştir. KİK tarafından idarelere yapılacak bir duyurudan sonra söz konusu uygulama ile kağıt bazlı belge talebi tamamen ortadan kalkmış olacaktır. Bu çerçevede, Kamu İhale Kurumu ile Gelir İdaresi Başkanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu arasında oluşturulan entegrasyonlar ile söz konusu sorgulamalar idareler tarafından EKAP üzerinden yapılabilmektedir.

Bu uygulama saydamlaşmayı sağlarken, aynı zamanda istekliler ve idareler açısından zaman kazancı ve konfor da sağlamaktadır.

x Benzer uygulama geçici teminat mektupları ve banka referans mektupları için de geçerlidir. Kamu İhale Kurumu ile Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Ka- tılım Bankalar Birliği ile bu bankalara üye banka ve katı- lım bankaları ile sağlanan iş birliği neticesinde firmala- rın bankalardan aldıkları geçici teminat mektupları ve banka referans mektuplarına idareler KİK ile söz konusu bankalar arasında oluşturulan web servisler üzerinden erişebilecektirler. Bu konuda gerekli alt yapı çalışma- sı tamamlanmış ve kullanıcıların hizmetine sunulmak üzere uygulama geliştirilmiştir. Geliştirilen uygulama- nın testleri tamamlanmış ve gerçek bir ihalede başarılı bir şekilde kullanılmıştır. KİK tarafından idarelere yapı- lacak bir duyurudan sonra bahsi geçen uygulamanın devreye alınabileceği aşamaya gelinmiştir. Burada temel amaç kağıt bazlı belge talebini bütünüyle ortadan kaldırmaktır.

x EKAP ile ihale ve ön yeterlik dokümanları ile ihale ilanlarının elektronik ortamda hazırlanması müm- kün hale geldiğinden, 4734 sayılı Kanunda belirtilen ihale ilan süreleri toplam 12 gün kısalmış, dolayısıyla 40 gün olan en uzun ilan süresi fiili olarak 28 güne indiril- miştir. Bu durum idareler için ciddi bir zaman tasarrufu anlamına gelmektedir.

x Teklif bilgilerinin tamamının firmanın T.C Kim- lik Numarası ya da Vergi Numarası esas alınarak EKAP’a kaydediliyor olması ve teklif değerlendirme uygulama- sının EKAP üzerinden gerçekleştirilmesi, ihalelere ait daha fazla bilginin kayıt altında alınması bakımından ve özellikle Kanun kapsamındaki ihaleler için ihale komis- yonunca yürütülen uygulamaların belirli bir tutarlılık kontrolü çerçevesinde yapılıyor olması sebebiyle ihale işlemlerinin daha titizlikle yürütülmesinin sağlanması bakımından önemli bir kazanımdır.

x EKAP’ın uygulamaya konmasının ülke ekonomisine sağladığı en önemli kazanım, ihalelere katılı- mın kolaylaşmış olmasına bağlı olarak teklif sayılarının artması ve dolayısıyla rekabetin artmasıdır. Rekabetin artması fiyatların aşağı çekilmesini sağlayan en önemli unsurdur. Bu konuda 1 Eylül 2010-30 Eylül 2011 tarihleri arasında EKAP veri tabanında kayıtlı olan veriler üzerinde bir çalışması yapılarak, teklif değerlendirme işlemi tamamlanarak sözleşme bilgisi Kamu İhale Ku- rumuna gönderilmiş 85.047 ihaleye ilişkin teklif sayıla- rı analiz edilmiştir. Analiz sonuçları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Burada 85.047 ihale tüm dokümanların idareden satın alındığı ve en az bir ihale dokümanının e-imza ile indirildiği ihaleler diye iki kategoriye ayrılarak değerlendirilmiştir. Tüm ihale dokümanlarının idareden satın alındığı ihaleler EKAP öncesi uygulamanın bir si- mülasyonu olarak kabul edilmiştir. İhale dokümanları- nın tamamının idareden satın alındığı ihalelerde ortalama teklif sayısı 3,30 olurken, EKAP üzerinden en az bir e-imza ile doküman indirme uygulamasının gerçekleş- tirildiği ihalelerde ortalama teklif sayısı 5,61 olmuştur.

Bu rakamlar henüz e-imza ile doküman indirme uygula- masının 4 ihaleden birinde var olmasına rağmen, uygu- lamanın ihale başına teklif sayısında gözle görülür (%70 oranında) bir artış sağladığını göstermektedir.

x EKAP’ın devreye alınması ile teklif sayılarında yaşanan bu artışın teklif fiyatlarına, yansıyıp yansıma- dığı da sözleşme bedeli yaklaşık maliyet oranları analiz edilerek değerlendirilmiştir. Yaklaşık maliyetin piyasa rayiçlerine uygun şekilde belirlenmesi durumunda söz- leşme bedeli yaklaşık maliyet oranı (SB/YM) kamunun gerçekleştirilen ihalelerden ne kadar tasarruf ettiğini ve istekliler açısından rekabetin nasıl yaşandığını belir- leyen çok önemli bir göstergedir. Bu nedenle son 4 yıl içinde Kanun kapsamında belirtilen ihale usullerinde gerçekleştirilen ihaleler için SB/YM oranı incelenmiş ve sonuçlar aşağıdaki tabloda sunulmuştur². Tablo 2’den SB/YM oranlarının 2011 yılında önemli bir oranda azal- dığı görülmektedir. Bu değişim EKAP üzerinden e-imza ile doküman indirme uygulamasının getirdiği ihaleye katılımın kolaylaşmasının bir sonucu olarak ortaya çık- mıştır. Katılımın kolaylaşması teklif sayılarındaki artışı ve dolayısıyla rekabetin artmasına bağlı fiyat azalışını beraberinde getirmiştir. Kanun kapsamında belirtilen usuller ile yürütülen ihalelerin yıllık toplam bedelinin 60 milyar TL seviyelerinde olduğu, son 4 yıllık SB/YM

2 KİK, http://www.ihale.gov.tr/kik/ihale_istatistikleri-45-1.html

(9)

oranının %80 düzeyinde olduğu ve ihaleye ilişkin yak- laşık maliyetin idarelerce doğru hesaplandığı varsayımı altında, Ekap’taki uygulama ile sağlanan rekabet artı- şına bağlı olarak fiyatların aşağı çekilmesi neticesinde kamunun mevcut tasarrufunda 2011 yılı için yaklaşık 1,3 milyar TL’lik bir artış olduğu tahmin edilmektedir.

Özellikle proje kapsamında aşamalı olarak devreye alın- ması planlanan elektronik teklif ve elektronik eksiltme uygulamalarının hayata geçirilmesi ve yaygınlaştırılma- sı ile ihalelere katılım daha da kolaylaşacağından rekabet artışlarına paralel olarak yaşanacak muhtemel fiyat düşüşlerinin Türkiye ekonomisine daha fazla katkısı ola- cağı değerlendirilmiştir.

Tablo 2. Sözleşme Bedeli Yaklaşık Maliyet Oranındaki Değişim

Dönem SB/YM

oranı(%)

2008 yılı 3. çeyrek 82

2010-2011 yılı değişim oranı (%) -8,64

x Teklif sayılarındaki artışın rekabet artışı sağla- masına paralel olarak teklif edilen fiyatların aşağı çekil- mesinde önemli bir etken olduğu bilinmektedir. Çalış- mada EKAP’ın devreye alınmasından bu yana idareler tarafından ihale süreci tamamlanarak sözleşme bilgisi KİK’e gönderilmiş 85.047 ihalenin SB/YM oranı incelen- miş ve Tablo 3’deki sonuçlara ulaşılmıştır. Sonuçlar 2 önemli noktaya işaret etmektedir. Birincisi, bir ihaleye teklif veren firma sayısı arttıkça SB/YM oranı azalmakta- dır. Bu durum teklif sayısının artmasının fiyatların aşağı çekilmesindeki etkisini göstermektedir. Ancak, teklif sa- yısının belirli bir doygunluğa ulaşmasından sonra teklif sayısının artmasının fiyatların aşağı çekilmesinde etken olmadığı gözlenmiştir. İkinci önemli husus, en az bir ihale dokümanının e-imza ile indirildiği ihalelerde, tüm ihale dokümanlarının idareden satın alındığı ihalelere kıyasla SB/YM oranı daha düşük olmaktadır.

Dokuman Alma/İndirme Göstergeler İhale Türü

Toplam Mal Yapım Hizmet Danışmanlık

İhale Dokümanların Tamamının İdareden Satın Alındığı İhaleler

Ortalama teklif sayısı 3,04 5,51 2,61 4,97 3,3

Toplam Teklif Sayısı 99.844 68.416 73.546 965 242.771

Toplam İhale Sayısı 32.883 12.407 28.148 194 73.632

En Az bir ihale dokümanının EKAP üzerinden firma yetkilisinin

e-imzası ile indirildiği ihaleler

Ortalama teklif sayısı 5,24 6,59 4,24 5,22 5,61

Toplam Teklif Sayısı 23.169 31.312 9.436 120 64.037

Toplam

Ortalama teklif sayısı 3,3 5,81 2,73 5 3,61

Toplam Teklif Sayısı 123.013 99.728 82.982 1.085 306.808

Tablo 1. İhale Dokümanın İdareden Satın Alınması ve EKAP Üzerinden E-imza ile İndirilmesi

Durumunda Teklif Sayılarındaki Değişiklik

(10)

Tablo 3. Teklif sayısına bağlı olarak SB/YM oranı (%)

Teklif veren firma sayısı

İhale dokümanlarının

tamamının idareden satın alındığı ihaleler

En az bir ihale dokümanının

EKAP üzerinden

firma yetkilisinin e-imzası ile indirildiği

ihaleler

SB/YM oranı(%) SB/YM oranı(%)

1 91 88

2 85 82

3 82 79

4 76 75

5 74 73

6 72 71

7 71 70

8 69 70

9 70 68

15-20 69 67

16-20 66 67

21-25 80 75

26+ 84 74

Sonuç:

Kamu İhale Kurumu tarafından bir e-devlet projesi olarak yürütülen çalışmaların neticesinde devreye alınan EKAP’ın hem idareler hem istekliler hem de Türkiye ekonomisi açısından getirdiği önemli katkılar bulunmaktadır. Bu açıdan, EKAP’ın ihalelere katılan daha fazla gerçek ve tüzel kişi tarafından kullanılması- nın sağlanması ve bunun için tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerine daha fazla önem verilmesi yararlı ola- caktır. Çok kısa bir geçmişe sahip olan ve daha şimdi- den üçyüzbini (300.000) aşkın kullanıcı sayısına ulaşan EKAP Türkiye’nin en önemli e-devlet projelerinden bi- risi haline gelmiştir. Gerek kamu alımları sektörünün regülasyonu konusunda, gerek doğru ve tutarlı bilgilerin derlenmesine sağladığı katkı konusunda, gerekse

Türkiye’nin bu alanda biriken bilgisinin dost ve kardeş ülkelerle paylaşılması konusunda projenin kıymeti tes- lim edilmelidir.

EKAP projesinin potansiyel faydalarının tamamıyla ortaya çıkarılabilmesi yukarıda zikredilen çalışmaların dışında isteklilerin yeterliklerinin tespitine ilişkin olarak kurulacak ve EKAP üzerinden işleyecek bir yeterlik sistemi ile mümkün olabilecektir. Sektörün düzenleyici otoritesi olarak Kamu İhale Kurumunun bu konuda da öncülük etmesinin ülke ekonomisine büyük katkıları olacaktır.