Normal ve Keratokonuslu Gözlerde Ultrasonik Pakimetri ve OCULUS Pentacam ile Ölçülen Santral Kornea
Kal›nl›klar›n›n Karfl›laflt›r›lmas›
Comparison of Central Corneal Thickness Measurements in Normal and Keratoconic Eyes Using Ultrasonic Pachymetry and OCULUS Pentacam
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Banu Bozkurt, Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi, Göz Hastal›klar› Anabilim Dal›, Meram, Akyokufl 42080 Konya, Türkiye Tel.: +90 332 223 65 67 E-posta: drbanubozkurt@yahoo.com
Gelifl Tarihi/Received: 22.11.2010 Kabul Tarihi/Accepted: 16.01.2011
Özet
Amaç: Normal ve keratokonuslu gözlerde ultrasonik pakimetre (Ocuscan®RxP) ve OCULUS Pentacam Scheimpflug kam- era ile ölçülen santral kornea kal›nl›k (SKK) de¤erlerinin karfl›laflt›r›lmas›
Gereç ve Yöntem: Prospektif çal›flmada 57 keratokonuslu, 62 sa¤l›kl› gözün s›ras›yla Pentacam ve ultrasonik pakimetre ile SKK ölçümleri yap›ld›. Her iki cihaz ölçümlerinin ortalamas› efllendirilmifl dizide t testi ile istatistiksel olarak karfl›laflt›r›ld› ve p<0,05 istatistiksel olarak anlaml› kabul edildi. Her iki cihaz ile al›nan SKK ölçümleri aras›ndaki iliflki Pearson testi ile de¤erlendirildi.
Sonuçlar: Keratokonuslu gözlerin ortalama SKK ölçümleri Pentacam cihaz› ile 480,18±33,6 μm, ultrasonik pakimetre ile 465,67±34,5 μm olarak bulundu ve farkl›l›k istatistiksel olarak anlaml› idi (t=-5,87; p<0,001). Sa¤l›kl› gözlerde ise bu de¤erler s›ras›yla 573,8±35,7 μm ve 563,58±30,9 μm olarak ölçüldü (t=-4,32; p<0,001). Sa¤l›kl› grupta 15 gözün SKK de¤erleri ultrasonik pakimetre ile 585 μm üzerindeydi ve bu gözlerin Pentacam ve ultrasonik pakimetre ile al›nan ölçümleri s›ras›yla 619±13,1 μm ve 608,87±14,1 μm olarak bulundu (t=-3,3; p=0,005). Her iki cihaz ile al›nan ölçümler birbiriyle anlaml› korelasyon göstermekteydi (r=0,95, p<0,001).
Tart›flma: Pentacam cihaz› ile yap›lan SKK ölçümleri hem keratokonuslu, hem sa¤l›kl› gözlerde ultrasonik pakimetre ile saptanan ölçümlerle anlaml› iliflki göstermektedir. Fakat Pentacam cihaz› ile al›nan ölçümler daha yüksek bulunmaktad›r;
bu nedenle hastan›n kornea kal›nl›k takiplerinde mutlaka ayn› görüntüleme yöntemi kullan›lmal›d›r. (Turk J Ophthalmol 2011; 41: 104-7)
Anahtar Kelimeler: Santral kornea kal›nl›¤›, ultrasonik pakimetre (Ocuscan RxP), OCULUS pentacam, keratokonus
Summary
Purpose: To compare the central corneal thickness (CCT) measurements in normal and keratoconic eyes using ultrason- ic pachymetry (Ocuscan®RxP) and OCULUS Pentacam Scheimpflug camera.
Material and Method: In this prospective study, CCT measurements were done in 57 keratoconic eyes and 62 healthy eyes by OCULUS Pentacam and ultrasonic pachymetry, consecutively. The measurements taken by the 2 instruments were compared with paired-samples t-test. A p value <0.05 was considered as statistically significant. The correlation between the measure- ments was evaluated using the Pearson test.
Results: The mean CCT of keratoconic eyes was 480.18±33.6 μm with Pentacam and 465.67±34.5 μm with ultrasonic pachymetry, which demonstrates a statistically significant difference (t=-5.87; p585 μm (t=-3.3; p=0.005). There was a high correlation between the CCT readings done by the two methods (r=0.95, p<0.001).
Discussion: The CCT measurements obtained by Pentacam in both keratoconic and healthy eyes highly correlated with the ultrasonic measurements. However, the CCT measurements taken by Pentacam were higher compared to the ultrasonic measurements; therefore, one and the same imaging technique should be used in follow-up measurements.
(Turk J Ophthalmol 2011; 41: 104-7)
Key Words: Central corneal thickness, ultrasonic pachymetry (Ocuscan RxP), OCULUS pentacam, keratoconus
Kürflat Büyük, Banu Bozkurt, Ümit Kam›fl, Ahmet Özka¤n›c›, Süleyman Okudan
Selçuk Üniversitesi, Meram T›p Fakültesi, Göz Hastal›klar› Anabilim Dal›, Konya, Türkiye
Özgün Araflt›rma / Original Article
104
DOI: 10.4274/tjo.41.21
Girifl
Kornea kal›nl›k ölçümü refraktif cerrahinin planlanma- s›nda, kornea hastal›klar›n›n tan› ve takibinde ve glokom hastalar›n›n de¤erlendirilmesinde yayg›n olarak kullan›- lan son derece önemli bir parametredir.1-6Kornea kal›nl›-
¤›n› ölçen cihazlar ultrasonik veya optik yöntem prensip- lerine göre çal›flmaktad›r. Ultrasonik yöntemler aras›nda ultrasonik pakimetre ve ultrasonik biyomikroskop (UBM), optik yöntemler aras›nda ise speküler mikrosko- pi, optik koherans tomografi, taray›c› slit kornea topog- rafisi, konfokal mikroskopi ve Pentacam Scheimpflug sis- tem say›labilir.1,7-17
Ultrasonik pakimetri, ucuz ve kolay uygulanabilir bir teknoloji olmas›, ölçümlerinin yüksek tekrarlanabilirlikte ve güvenilirlikte olmas› nedeniyle klinik uygulamalarda yayg›n olarak kullan›lmaktad›r.13,18-20 Korneaya temas et- mesi en önemli dezavantaj›d›r ve epitel defektlerine ve enfeksiyonlara yol açabilmektedir.13,18 Probun kornea merkezine, hiç bast›rmadan ve dik aç›yla yerlefltirilmesi do¤ru ölçüm al›nmas› için son derece önemlidir; zira öl- çüm esnas›nda ortaya ç›kabilen gözyafl› film de¤iflikli¤i, korneaya fazla bas› yap›lmas›, tam merkezden ölçüm al›- namamas› ve probun e¤imli olarak korneaya yerlefltiril- mesi ölçüm de¤erlerinde sapmalara yol açabilmektedir.
Ocuscan®RxP (Alcon, Inc, Irvine, Kaliforniya) A mod ul- trasonik bir cihazd›r ve hem biyometri, hem pakimetri amaçl› kullan›lmaktad›r.21
Ultrasonik pakimetrede probun yerlefltirilmesi esna- s›nda ortaya ç›kan uygulamac›lar aras›ndaki farkl›l›klar, korneaya temas gerektirmeyen görüntüleme cihazlar›n›n kullan›m›yla ortadan kalkm›flt›r. Son y›llarda kullan›ma gi- ren OCULUS Pentacam cihaz› (Oculus Inc., Almanya), Scheimpflug prensiplerini kullanarak kornea ve lensin ke- sitsel görüntülerini almakta, ön segmentin 3 boyutlu ka- tarakt yo¤unlu¤unu belirlemekte, kornea kurvatür ve ka- l›nl›¤›n› ölçmektedir.1,11,17Korneaya temas gerektirmeme- si, h›zl› ölçüm almas›, kornean›n tüm lokalizasyonlar›nda- ki kal›nl›¤› belirlemesi ve yüksek tekrarlanabilirlikte olma- s› en önemli avantajlar›ndand›r.
Bu çal›flmada keratokonuslu ve sa¤l›kl› bireylerin ul- trasonik pakimetre (Ocuscan® RxP) ve OCULUS Penta- cam Scheimpflug kamera ile ölçülen santral kornea kal›n- l›k (SKK) de¤erleri karfl›laflt›r›larak 2 cihaz›n birbiriyle uyu- mu de¤erlendirildi ve ince, normal ve kal›n kornealarda ölçümler aras›nda farkl›l›k olup olmad›¤› incelendi.
Gereç ve Yöntem
Çal›flmaya 29 keratokonuslu ve 34 sa¤l›kl› birey dahil edildi. Sa¤l›kl› gruba oküler yüzey hastal›¤›, kornea hastal›-
¤› ve glokom gibi herhangi bir göz hastal›¤› olmayan, kon- takt lens kullanmayan ve geçirilmifl refraktif cerrahi veya in- traoküler cerrahi hikayesi olmayan bireyler dahil edildi. Ref- raksiyon kusuru olan hastalar çal›flma grubuna al›nd›.
Çal›flmada kornea kal›nl›k ölçümlerini belirlemede OCULUS Pentacam cihaz› ve Ocuscan®RxP (Alcon) ciha- z› kullan›ld›. Hastalar›n oftalmolojik muayenelerini takiben OCULUS Pentacam cihaz› ile deneyimli bir göz teknisye- ni taraf›ndan kornean›n topografik ölçümleri yap›ld› ve güvenilir indislere sahip 3 ölçümden al›nan SKK ölçümle- rinin ortalamas› hesapland›. Muayene bütün hastalarda lofl ›fl›kta yap›ld› ve hiçbir hastaya midriyatik damlat›lma- d›. OCULUS Pentacam cihaz› dönebilen bir kamera siste- mi ve görüntüleri kaydeden bir bilgisayar içermektedir.
Cihaz üzerinde 2 tane kamera bulunmaktad›r. Birinci ka- mera pupilla oryantasyonunu ve fiksasyonunu kontrol ederken, rotasyon halkalar›n›n üzerine yerlefltirilen di¤er kamera ön segment görüntülerini almaktad›r. Hasta ciha- z›n önüne oturduktan sonra çene ve bafl› uygun bir flekil- de yerlefltirilir ve mavi ›fl›¤a sabit bakmas› ve gözünü k›rpmamas› istenir. Ekranda görülen yön iflaretleri gözün görüntüsünü netlefltirmeye ve merkezi olarak odaklan- mas›na yard›mc› olur. Görüntü netlefltirildi¤inde tarama bafllat›l›r. Rotasyon kameras› 2 saniyeden az bir sürede 20 ila 50 aras›nda görüntü alabilmekte ve ön segmentin 3 boyutlu görüntüsü oluflturulmaktad›r. OCULUS Pentacam cihaz› ile kornea ön ve arka kurvatürü, yükseklik haritas›, kornea kal›nl›k de¤eri belirlenmekte, ön kamara derinli¤i, iridokorneal aç› ve lens de¤erlendirilmektedir.
Daha sonra OCULUS Pentacam cihaz› sonuçlar›ndan habersiz bir araflt›rmac› taraf›ndan (KB) topikal anestezi alt›nda düz karfl›ya bakan hastan›n korneas›n›n merkezi- ne Ocuscan®RxP cihaz›n›n probu hafifçe de¤dirilerek tek nokta modunda ölçüm al›nd›. Ocuscan®RxP (Alcon, Inc, Irvine, Kaliforniya) cihaz›n›n 10 MHz frekansl› probu ile A mod biyometri, 20 MHz probu ile pakimetri yap›lmakta- d›r. Ocuscan®RxP kal›nl›¤› 100 μm ile 1100 μm aras›n- da de¤iflen kornealardan ölçüm alabilmektedir ve yap›- lan çal›flmalarda ölçümlerinin tekrarlanabilir ve güvenilir oldu¤u gösterilmifltir.17Tek nokta modunda ard›fl›k 10 öl- çüm almakta ve ortalama ve standart sapmay› hesapla-
105
Büyük ve ark.Ultrasonik Pakimetre ve Pentacam Ölçümlerinin Karfl›laflt›r›lmas›
Grafik 1. Ultrasonik pakimetre ve OCULUS Pentacam ile al›nan santral kornea kal›nl›k (SKK) ölçümlerinin iliflkisi
Pentacam ile SKK ölçümleri (mikrometre) 650
600
550
500
450
400
350
350 400 450 500 550 600 650
Ultrasonik Pakimetrik SKK ölçümleri (mikrometre)
maktad›r. Anormal sapma gösteren ölçümler de¤erlen- dirmeye al›nmad› ve ölçümler tekrarland›.
‹statistiksel analizde, SPSS program›n›n 13,0 versiyo- nu (SPSS Inc., Chicago, IL, ABD) kullan›ld›. Her iki cihaz ölçümleri keratokonuslu ve sa¤l›kl› gruplarda ayr› ayr› efl- lendirilmifl dizide t testi ile (paired sample t test) istatis- tiksel olarak karfl›laflt›r›ld› ve p de¤erinin 0,05 alt›nda ol- mas› istatistiksel olarak anlaml› kabul edildi. Her iki cihaz ile al›nan SKK ölçümleri aras›ndaki iliflki Pearson korelas- yon testi ile de¤erlendirildi. Ayr›ca sa¤l›kl› grup ultraso- nik pakimetre ile kornea kal›nl›¤› 585 μm’den daha kal›n olan grubun her iki cihaz ile al›nan ölçümleri eflleflmeli örnek t-testi ile karfl›laflt›r›ld›. Keratokonuslu olgular, kor- nea kal›nl›¤› 520-585 μm ve kornea kal›nl›¤› 585 μm’den daha büyük olan sa¤l›kl› bireylerin ultrasonik pakimetrik ölçümlerindeki standart sapmalar da de¤erlendirildi.
Sonuçlar
Çal›flmaya 29 keratokonuslu hastan›n 57 gözü ve 34 sa¤l›kl› bireyin 62 gözü dahil edildi. Keratokonus gru- bunda 14 (%48,3), kontrol grubunda 16 (%47,1) erkek hasta vard› ve cinsiyet da¤›l›mlar› aç›s›ndan 2 grup birbi- rine benzerdi (p=1,0). Keratokonuslu hastalar ile kontrol grubu aras›nda yafl aç›s›ndan farkl›l›k izlenmedi (medyan de¤erler s›ras›yla; 29 ve 32,5 y›l) (p=0,57).
Keratokonuslu gözlerin ortalama SKK ölçümleri Pen- tacam cihaz› ile 480,18±33,6 μm, ultrasonik pakimetre ile 465,67±34,5 μm olarak bulundu ve farkl›l›k istatistik- sel olarak anlaml› idi (t=-5,87; p<0,001). Sa¤l›kl› gözler- de ise bu de¤erler s›ras›yla 573,8±35,7 μm ve 563,58±30,9 μm olarak ölçüldü (t=-4,32; p<0,001).
Sa¤l›kl› grupta 15 gözün SKK de¤erleri ultrasonik pa- kimetre ile 585 μm üzerindeydi ve bu gözlerin Pentacam ve ultrasonik pakimetre ile al›nan ölçümleri s›ras›yla 619±13,1 μm ve 608,87±14,1 μm olarak bulundu (t=-3.3; p=0,005).
Ultrasonik pakimetrenin ölçüm esnas›ndaki ortalama standart sapmas› SKK de¤eri 520 μm’den daha düflük olan keratokonuslu gözlerde 6,5 μm, 520-585 μm kal›n- l›ktaki sa¤l›kl› gözlerde 6 μm ve 585 μm üzerindeki göz- lerde 9,4 μm düzeyindeydi.
Her iki cihaz ile al›nan ölçümler birbiriyle anlaml› ko- relasyon göstermekteydi (r=0,95, p<0,001) (Grafik 1).
Tart›flma
Literatürde SKK ölçüm yöntemlerini karfl›laflt›ran bir- çok çal›flma mevcuttur. Baz› çal›flmalarda ultrasonik paki- metrenin di¤er cihazlara göre SKK’y› daha kal›n olarak ölçtü¤ü gösterilmifltir.7-8,10-11,22 Suzuki ve ark.7 216 sa¤l›kl›
gözde yapt›klar› çal›flmada, ultrasonik pakimetre, Orb- scan II ve speküler mikroskop ile al›nan SKK ölçümlerinin birbirleri ile son derece uyumlu oldu¤unu, fakat ultrasonik
pakimetre (548,1±33 μm) ve Orbscan II’nin (546,9±35,4 μm) santral korneay› speküler mikroskopa (525,3±31,4 μm) göre daha kal›n ölçtü¤ünü belirtmifllerdir. Bovelle ve ark.8non-kontakt speküler mikroskop (Topcon SP-2000P;
Topcon America Corp, Paramus, NJ) ile ultrasonik paki- metre (DGH 500, DGH Technology Inc, Exton, Pa) ölçüm- lerini karfl›laflt›rm›fllar ve ortalama ultrasonik pakimetri öl- çümünü yaklafl›k 32 μm daha yüksek olarak bulmufllard›r.
McLaren ve ark.n›n10benzer bir çal›flmas›nda 24 normal gözün SKK ölçümünde 2 farkl› ultrasonik pakimetre, kon- fokal mikroskopi ve Orbscan II karfl›laflt›r›lm›fl, ultrasonik pakimetre ile al›nan ölçümlerin di¤er 2 yönteme göre da- ha yüksek oldu¤u bildirilmifltir. Lackner ve ark.1130 sa¤- l›kl› gözün SKK ölçümünde Pentacam, Orbscan ve ultra- sonik pakimetriyi (SP-2000; Tomey) karfl›laflt›rm›fllar ve Pentacam ile al›nan ölçümlerin tekrarlanabilirli¤inin daha yüksek oldu¤unu, uygulay›c›ya ba¤l› hatan›n daha az ol- du¤unu ve Pentacam cihaz› ile al›nan ortalama SKK de¤e- rinin ultrasonik pakimetri’ye göre yaklafl›k 10 μm daha düflük oldu¤unu saptam›fllard›r. O’Donnell ve ark.,22 21 sa¤l›kl› bireyde yapt›klar› çal›flmada Allergan-Humphrey 850 ultrasonik pakimetre (534±47 μm) ile al›nan SKK öl- çümlerinin Pentacam’a (528±45 μm) göre daha yüksek oldu¤unu saptam›fllard›r.
Baz› çal›flmalarda ise ultrasonik pakimetrenin di¤er ci- hazlara göre SKK’y› daha ince olarak ölçtü¤ü gösterilmifl- tir.13,16,23-26Marsich ve Bullimore, 20 sa¤l›kl› birey üzerinde yapt›klar› çal›flmada Orbscan sisteminin SKK ölçümünde son derece yüksek tekrarlanabilirlikte oldu¤unu, fakat Orb- scan cihaz› ile al›nan ortalama SKK de¤erlerinin (596±40 μm), ultrasonik pakimetreye göre (Humphrey Model 855) (542±33 μm) daha yüksek oldu¤unu saptam›fllard›r.13Yay- lal› ve ark.1651 sa¤l›kl› gözün SKK ölçümlerini de¤erlendir- dikleri çal›flmalar›nda, Orbscan sistemi ile al›nan ölçümle- rin (571,3 μm±6,21) ultrasonik pakimetreye göre (543,3 μm±7,49) istatistiksel olarak daha yüksek oldu¤unu bildir- mifllerdir (p=0,0048). Al-Mezaine ve ark.n›n23492 hasta- da yapt›klar› çal›flmada, Pentacam cihaz› ile al›nan ölçüm- lerin (552,4±37,0 μm), ultrasonik pakimetreye (544,1±35,4 μm) göre daha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r ve iki cihaz ile al›nan ölçümlerin birbirleriyle son derece uyumlu oldu¤u gösterilmifltir (r=0,912; p<0,001). Fujioka ve ark.n›n24 çal›flmas›nda ortalama SKK de¤erleri Penta- cam ile 559,49±38,44 μm, ultrasonik pakimetre ile 553,01±39,33 μm bulunmufltur (p=0,0009). Yeniad ve ark.’n›n25 Ocuscan® RxP ve Pentacam cihaz›n› karfl›laflt›r- d›klar› çal›flmada, ultrasonik pakimetri ile al›nan ölçümler hem glokomlu (541±40 μm), hem sa¤l›kl› bireylerde (554±46 μm), Pentacam cihaz› ile al›nan ölçümlere (s›ra- s›yla, 565±42 μm ve 583±38 μm) göre daha düflük bulun- mufltur. Her iki grupta da 2 cihaz ile al›nan ölçümlerin yük- sek korelasyon gösterdi¤ini saptam›fllard›r (r=0,863).
Chen ve ark.’n›n26 yapt›klar› çal›flmada Scheimpflug öl- çümleri (521,7±27.6 μm), ultrasonik pakimetre ölçümle- rinden (516,5±27,6 μm) daha yüksek bulunmufltur. Bizim 106
TJO41; 2: 2011
çal›flmam›zda da ultrasonik pakimetre ve Pentacam ile al›- nan ölçümlerin birbiriyle yüksek korelasyon gösterdi¤i (r=0,95, p<0,001), fakat OCULUS Pentacam ile al›nan or- talama SKK de¤erlerinin ultrasonik pakimetriye göre sa¤- l›kl› gözlerde yaklafl›k 10 μm, keratokonuslu gözlerde ise yaklafl›k 15 μm daha yüksek oldu¤u gösterilmifltir.
Baz› çal›flmalarda ise Pentacam ve ultrasonik paki- metre ile al›nan SKK ölçümlerinin benzer oldu¤u bildiril- mifltir.27-28Ucakhan ve ark.’n›n27 yapt›klar› çal›flmada mi- yopik gözlerde ve erken keratokonus grubunda Penta- cam ile al›nan ortalama SKK ölçümünün ultrasonik paki- metreye göre sadece 2,7 μm daha kal›n oldu¤u ve bu fark›n istatistiksel olarak farkl› olmad›¤› gösterilmifltir (p>0,05).Ladi ve Shah’›n28 92 gözde yap›lan çal›flmala- r›nda ise Galilei dual Scheimpflug kamera (541,83±30,56 μm) ve ultrasonik pakimetre (541,27±30,07 μm) ile al›nan ölçümler aras›nda farkl›l›k bulunamam›flt›r.
Ultrasonik pakimetrenin non-kontakt yöntemlere gö- re daha düflük ölçüm almas›na sebep olarak probun kor- neaya temas etmesiyle 7-30 μm’lik gözyafl› film tabaka- s›n›n yana do¤ru yer de¤ifltirmesi ve fazla bas›ya ba¤l›
epitelin daha incelmesi gösterilebilir.12 Ultrason probu- nun merkezden daha uzak bir yere oblik olarak yerleflti- rilmesi ve kornea epitel ödemine yol açabilecek bir topi- kal anestezik ard›ndan ölçüm al›nmas› ise kornea kal›nl›k de¤erlerinin daha yüksek ölçülmesine yol açacakt›r.29
Sonuç olarak Pentacam cihaz› ile hem keratokonuslu, hem sa¤l›kl› gözlerde ultrasonik pakimetre ile yüksek ko- relasyon gösteren SKK ölçümleri al›nmaktad›r. Fakat Pen- tacam cihaz› ile al›nan kal›nl›k ölçümlerinin daha yüksek olabilece¤i göz önünde bulundurulmal›d›r. Bu nedenle hastan›n kornea kal›nl›k takiplerinde mutlaka ayn› görün- tüleme yöntemi kullan›lmal› ve farkl› prensiple çal›flan ci- hazlarla al›nan ölçümler birbirleri yerine kullan›lmamal›d›r.
Kaynaklar
1. Swartz T, Marten L, Wang M. Measuring the cornea: the latest developments in corneal topography. Current Opinion in Ophthalmology. 2007;18:325-33.
2. Javaloy J, Vidal MT, Villada JR, Artola A, Alió JL. Comparison of four corneal pachymetry techniques in corneal refractive surgery. J Refract Surg. 2004;20:29-34.
3. Pflugfelder SC, Liu Z, Feuer W, Verm A. Corneal thickness indices dis- criminate between keratokonus and contact lens-induced corneal thinning. Ophthalmology. 2002;109:2336-41.
4. Medeiros FA, Sample PA, Zangwill LM, Bowd C, Aihara M, Weinreb RN. Corneal thickness as a risk factor for visual field loss in patients with preperimetric glaucomatous optiic neuropathy. Am J Ophthalmol. 2003;136:805-13.
5. Brandt JD, Beiser JA, Kass MA, Gordon MO. Central corneal thickness in the ocular hypertension treatment study (OHTS). Ophthalmology.
2001;108:1779-88.
6. Ar›türk N. Glokomda santral kornea kal›nl›k ölçümü ve önemi. Glo-Kat.
2006;1:1-6.
7. Suzuki S, Oshika T, Oki K, et al. Corneal thickness measurements:
scanning slit-corneal topography and non-contact specular microscopy versus ultrasonic pachymetry. J Cataract Refr Surg.
2003;29:1313-8.
8. Bovelle R, Kaufman SC, Thompson HW, Hamano H. Corneal thickness measurements with the Topcon SP-2000P specular microscope and an ultrasound pachymeter. Arch Ophthalmol. 1999;117:868-70.
9. Modis L Jr, Langenbucher A, Seitz B. Corneal thickness measurements with contact, non contact specular microscopic and ultrasonic pachymetry. Am J Ophthalmol. 2001;132:517-21.
10. McLaren JW, Nau CB, Erie JC, Bourne WM. Corneal thickness meas- urement by confocal microscopy, ultrasound and scanning slit meth- ods. Am J Ophthalmol. 2004;137:1011-20.
11. Lackner B, Schmidinger G, Pieh S, Funovics MA, Skorpik C.
Repeatibility and reproducibility of central corneal thickness measure- ment with Pentacam, Orbscan, and ultrasound. Optom Vis Sci.
2005;82:892-9.
12. Nissen J, Hjortdal JO, Ehlers N, Frost-Larsen K, Sørensen T. A clinical comparison of optical and ultrasonic pachymetry. Acta Ophthalmol (Copenh). 1991;69:659-63.
13. Marsich MW, llimore MA. The repeatibility of corneal thickness meas- ures. Cornea. 2000;19:792-5.
14. Avitabile T, Marano F, Uva MG, Reibaldi A. Evaluation of central and peripheral corneal thickness with ultrasound microscopy in normal and keratoconic eyes. Cornea. 1997;16:639-44.
15. Bechmann M, Thiel MJ, Neubauer AS, et al. Central corneal thickness measurement with a retinal optical coherence tomography device versus standard ultrasonic pachymetry. Cornea. 2001;20:50-4.
16. Yaylal› V, Kaufman SC, Thompson HW. Corneal thickness measure- ments with the Orbscan topography system and ultrasonic pachyme- try. J Cataract Refract Surg. 1997;23:1345-50.
17. Holmen JB, Ekesten B, Lundgren B. Anterior chamber depth estima- tion by Scheimpflug photography. Acta Ophthalmol Scand.
2001;79:576-9.
18. Miglior S, Albe E, Guareschi M, Mandelli G, Gomarasca S, Orzalesi N.
Intraobserver and interobserver reproducibility in the evaluation of ultrasonic pachymetry measurements of central corneal thickness. Br J Ophthalmol. 2004;88:174-7.
19. Bozkurt B, ‹rkeç M. Glokomlu ve oküler hipertansiyonlu hastalarda ultrasonik pakimetre ile yap›lan santral kornea kal›nl›¤› ölçümlerinin uzun dönem tekrarlanabilirli¤i. Glo-Kat. 2006;3:177-80.
20. Güney Tefekli E, ‹zgi B. Ultrasonik pakimetre ile santral kornea kal›nl›¤›
ölçümleri zaman içinde farkl›l›k gösterir mi? Glo-Kat. 2007;2:123-6.
21. Sohajda Z, Papp J, Berta A, Módis L. The comparative study of two recently developed A-scan devices: determination of central corneal thickness, anterior chamber depth and axial length. Acta Ophthalmol.
2008;86:45-8.
22. O’Donnell C, Maldonado-Codina C. Agreement and repeatability of central thickness measurement in normal corneas using ultrasound pachymetry and the OCULUS Pentacam. Cornea. 2005;24:920-4.
23. Al-Mezaine HS, Al-Amro SA, Kangave D, Sadaawy A, Wehaib TA, Al- Obeidan S. Comparison between central corneal thickness measure- ments by oculus pentacam and ultrasonic pachymetry. Int Ophthalmol. 2008;28:333-8.
24. Fujioka M, Nakamura M,Tatsumi Y, Kusuhara A, Maeda H, Negi A.
Comparison of Pentacam Scheimpflug camera with ultrasound pachymetry and noncontact specular microscopy in measuring central corneal thickness. Curr Eye Res. 2007;32:89-94.
25. Yeniad B, Çak›c› Ö, ‹zgi B. Santral kornea kal›nl›¤›n›n Pentacam ve ultrasonik pakimetri ile ölçülmesi ve göziçi bas›nc›na etkisinin de¤erlendirilmesi. Glo-Kat. 2010;5:93-6.
26. Chen S, Huang J, Wen D, Chen W, Huang D, Wang Q. Measurement of central corneal thickness by high-resolution Scheimpflug imaging, Fourier-domain optical coherence tomography and ultrasound pachymetry. Acta Ophthalmol. 2010 Jun 18. [Epub ahead of print]
27. Ucakhan OO, Ozkan M, Kanpolat A. Corneal thickness measurements in normal and keratoconic eyes: Pentacam comprehensive eye scan- ner versus noncontact specular microscopy and ultrasound pachyme- try. J Cataract Refract Surg. 2006;32:970-7.
28. Ladi JS, Shah NA. Comparison of central corneal thickness measure- ments with the Galilei dual Scheimpflug analyzer and ultrasound pachymetry. Indian J Ophthalmol. 2010;58:385-8.
29. Nam SM, Lee HK, Kim EK, Seo KY. Comparison of corneal thickness after the instillation of topical anesthetics: proparacaine versus oxy- buprocaine. Cornea. 2006;25:51-4.
107
Büyük ve ark.Ultrasonik Pakimetre ve Pentacam Ölçümlerinin Karfl›laflt›r›lmas›
