SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANA BİLİM DALI
KLASİK ARKEOLOJİ BİLİM DALI
LYKAONİA SİKKELERİ
Nizam ABAY
DOKTORA TEZİ
Danışman
Prof. Dr. Asuman BALDIRAN
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANA BİLİM DALI
KLASİK ARKEOLOJİ BİLİM DALI
LYKAONİA SİKKELERİ
Nizam ABAY
DOKTORA TEZİ
Danışman
Prof. Dr. Asuman BALDIRAN
sELçuK
trNivansirnsi
Sosyal Bilimler Enstitüsü MüdürlüğüS t L(tJ K
tjN ivI Rs irEsi
Bilimsel Etik Sayfası
Adı Soyadı Nizam ABAY
Numatasr 1,441,0301,1001
Ana Bilim / Bilim Dalı Arkeoloji/ Klasik Atkeoloji
(J 0J
ığ[ Progtamr Tezli Yüksek Lisans
İ
Doktotatr
Tezin Adı Lykaonia Sikkeleri
Bu tezin
pğe
saftıaslndan sonuçlanmasına kadarki bütiin siireçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütiin bilgilerin etik dawanış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallanna uygun olarak hazırlanan bu çahşmada başkalarının eserlerinden yararlarulnası durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıfyapıldığını bildiririm.
Öğrencinin imzası (I mza)
Al6addin Keykubat Kampüsü Selçuklu 42079
KONYA Telefon : (0 332) 24I 05 2I 22 Faks: (0 332) 24I 05 24
sELÇL,K
üNiVERsiTESİ
T. C.
sELçuK
trNiwnsirnsi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Doktora Tezi Kabul Formu
Adı Soyadı NizamABAY
Numarasr 14410301| 001
Ana Bilim / Bilim DaJı Atkeoloji/ I { asik Atkeoloji a
4)
ığ! Ptogtamr
Tezli Yüksek Lisans İ Doktora
E
Tez Danısmanr Ptof.Dt. Asuman BALDI RAN
Tezin Adı L14< aonia Sikkeleri
Yukarıda adı geçen öğenci tarafindan hazırlanan Lykaonia Sikkeleri başlıklı bu çahşma 25l04l20l8 tarihinde yapılan savunma slnavl sonucrında oybirliği/ tşçskJuğı+ ile başarılı bulunarak, jiirimiz tarafindan Dokiora tezi olarak kabul edilmiştir.
Ünvanr, Adı Soyadı Prof.Dr.
Prof.Dr. Doç.Dr.
Dr. Ögr. Üyesi Dr. Ögr. Üyesi
Danışman ve Üyeler Asuman BALDI RAN
Güngör KARAUĞUZ Osman DOĞANAY Deniz SEVMEN Savaş ALTUN Danışman
üye
fu
Uye'
üy" üy.Al6addin Keykubat Kampüsü Selçuklu 42079
KONYA Telefon : (0 332) 24l 05 2I 22 Faks: (0 332) 24I 05 24
eposta : sosbilens@selcuk.edu.tr Elektronik Ağ : www.sosyalbil.selcuk.edu.tr
ÖNSÖZ
"Lykaonia Sikkeleri" başlıklı bu tez çalışması, Lykaonia Bölgesi'nde darp edilen Antik Dönem sikkelerini bir bütün halinde incelemeyi hedeflemektedir. Türkiye'deki arkeoloji müzelerinde korunan, bölgede önemli buluntu gurubu oluşturan sikkelerin araştırılmasını içeren bu tez çalışması, sikkeler üzerinden Antik Dönem siyasi, ekonomik ve kültsel konular hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Doktora tezimde konu materyallerini çalışmama izin veren, konunun seçilmesinde beni yönlendiren, tezle ilgili önerileri ile danışmanlığımı yürüten hocam Sayın Prof. Dr. Asuman BALDIRAN'a teşekkür ederim.
Her konuda desteklerini aldığım, bu çalışmada da önerilerini esirgemeyen beni sürekli çalışmaya sevk eden ve yönlendiren hocam Sayın Prof. Dr. Güngör KARAUĞUZ ve Dr. Öğr. Üyesi Deniz SEVMEN'e teşekkürlerimi sunarım.
Tezimin konusu ile bağlantılı olarak, depolarında bulunan sikkeleri çalışabilmem için izin veren Konya Arkeoloji Müzesi Müdürü Yusuf BENLİ ve müze personeli Hasan OĞUZ’a, Karaman Müze Müdürü Abdülbari YILDIZ ve müze personeli Bünyamin AKBULUT'a teşekkürü bir borç bilirim.
Bu günlere yetişip gelmemde en büyük paya sahip olan sevgili ailem ve her zaman desteklerini hissettiğim eşim Çiğdem KAYMAK ABAY'a şükranlarımı sunarım.
Nizam ABAY Konya, 2018
Alâaddin Keykubat Kampüsü Selçuklu 42079
KONYA Telefon : (0 332) 241 05 21-22 Faks : (0 332) 241 05 24
e-posta : sosbilens@selcuk.edu.tr Elektronik Ağ : www.sosyalbil.selcuk.edu.tr
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı Nizam ABAY
Numarası 144103011001
Ana Bilim / Bilim Dalı Arkeoloji/Klasik Arkeoloji
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora X
Tez Danışmanı Prof.Dr. Asuman BALDIRAN
Tezin Adı Lykaonia Sikkeleri
ÖZET
Klasik Çağ’da, Konya ve Karaman’ı içine alan bölgeye Lykaonia denilmektedir. Lykaonia adının ise, Hititler dönemindeki Lukka’dan kaynaklandığı kabul edilir. Antik kaynaklarda Lykaonia’ya ilişkin olarak çok değişik sınır tanımlamaları verilmektedir. Bunun en önemli sebebi, bölgenin Dağlık Klikia'ya, İsauria, Pisidia ve Kappadokia gibi yönetilmesi güç bölgelerin merkezinde yer almış olmasıdır. MÖ I. binden günümüze kadar kesintisiz yerleşime sahne olan bölge Hellenistik Çağ'da "polis" şeklinde teşkilatlandırılmıştır. Bölge, MÖ 25 yılında Galatialı Amyntas'ın ölümü sonucu Roma tarafından Asia eyaletinin oluşturulmasıyla Roma egemenliğine girmiştir.
Doktora tez çalışmamızın konusu, Türkiye'deki arkeoloji müzelerine bilimsel kazılarla veya satın alma ve müsadere yolu ile kazandırılmış, sikke teşhirinde sergilenen ve deposunda bulunan Antik Dönem'e ait Lykaonia sikkelerinin incelenmesidir.
Lykaonia Bölgesi'nde sikke basan kentlerin, başlangıcından Roma Dönemi'ne kadar olan sikke gelişimi gözlemlenerek bölgede bulunan sikkelerin envanterleri yapılarak grafik verilere ulaşılmıştır. Bu veriler "Grek Sikkeleri" ve "Roma Sikkeleri" başlıkları altında toplanmıştır. Bu başlıklar altında verilen katalogların ardından sikkelere dair değerlendirme yapılmıştır.
Bu bilgilerin bir araya getirilerek değerlendirilmesi sonucunda kentlerin darp etmiş oldukları sikkeler üzerinde betimlenen konuların yorumlanması ile o kent hakkında bilgi sahibi olunmuştur. Bu sikkeler Lykaonia Bölgesi üzerine ilerde yapılacak bilimsel araştırmalara katkı sağlaması açısından da önemli birer belge niteliğindedir.
Alâaddin Keykubat Kampüsü Selçuklu 42079
KONYA Telefon : (0 332) 241 05 21-22 Faks : (0 332) 241 05 24
e-posta : sosbilens@selcuk.edu.tr Elektronik Ağ : www.sosyalbil.selcuk.edu.tr
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı Nizam ABAY
Numarası 144103011001
Ana Bilim / Bilim Dalı Arkeoloji/Klasik Arkeoloji
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora X
Tez Danışmanı Prof.Dr. Asuman BALDIRAN
Tezin İngilizce Adı Lykaonia Coins
ABSTRACT
In The Classical Age, it is called Lykaonia, which includes Konya and Karaman. Lykaonia is acceptable to have originated from Lukka during the Hittite period. In ancient sources, there are many different definitions of boundaries concerning Lykaonia. The most important reason for this is that the region is located in the center of the power-managed regions, such as Mountainous Cilicia, Isauria, Pisidia and Kappadokia. The region that has interruptedly been settled in since 1st century BC till today was organized as "police" in Hellenistic age. The region entered into the domination of Roma by being created of Asia State by Roma as the result of Amyntas from Galatia in 25 BC.
The subject of our doctoral thesis study is to review the Ancient Period's Lykaonia coins which have been brought in archeological museum in Turkey via scientific excavations or purchasing or confiscation and also exhibited for coin display.
The graphics data were reached by taking inventory of the coins in the region by observing the coin progress of cities in Lykaonia region from the beginning to Roma period. These data were collected under the titles of "Greek Coins" and "Roma Coins". Evaluations were performed on the coins after the catalogs given under these titles.
After evaluating all these data, we are knowledgeable about the city by commenting the subjects represented on the coins minted by cities. These coins are accepted as significant records regarding the contribution for future scientific works about Lykaonia region.
İÇİNDEKİLER
Sayfa no
BİLİMSEL ETİK SAYFASI... i
TEZ KABUL FORMU... ii
ÖNSÖZ... iii
ÖZET ... iv
ABSTRACT... v
İÇİNDEKİLER………... vi
KISALTMALAR... xi
HARİTALAR, TABLOLAR, GRAFİKLER LİSTESİ....………... xiii
LEVHALAR LİSTESİ... xiv
1. GİRİŞ... 1
1.1. Çalışmanın Amacı ve Kapsamı ... 2
1.2. Uygulanan Yöntem ... 2
2. LYKAONİA BÖLGESİ... 5
2.1. Coğrafi Konumu... 5
2.2. Tarihi Coğrafyası... 8
2.3. Antik Dönem Yolları... 13
2.4. Lykaonia Bölgesi Antik Sikke Darbı...…………..… 18
3. LYKAONİA BÖLGESİ'NDE SİKKE DARP EDEN ŞEHİRLER.. 22
3.1. Grek Dönemi Sikke Darbı... 22
3.1.1. Laranda... 22
3.2. Roma Dönemi Sikke Darbı………... 27
3.2.1. Kuzeydeki Bağımsız Şehirlerin Sikke Darbı... 27
3.2.1.1. Laodikeia Combusta………... 27
3.2.1.2. Savatra... 30
3.2.2. Koloni Sikkeleri... 31
3.2.2.1. Iconium... 32
3.2.2.2. Lystra... 35
3.2.3. Koinon (Birlik) Sikkeleri... 36
3.2.3.1. Barata... 42 3.2.3.2. Dalisandos... 43 3.2.3.3. Derbe... 44 3.2.3.4. Ilistra... 46 3.2.3.5.Laranda... 3.2.3.6. Hyde………...… 47 47
4. LYKAONİA SİKKELERİ ÜZERİNDE YER ALAN BETİMLEMELER... 49 4.1. Sikkelerin Ön Yüzünde Görülen Mitolojik Betimlemeler... 49
4.1.1. Herakles... 49 4.1.2. Baal... 50 4.1.3. Zeus... 53 4.1.4. Tyche... 54 4.1.5. Dionysos... 55 4.1.6. Perseus... 56 4.1.7. Medusa... 57
4.2. Sikkelerin Ön Yüzünde Görülen İmparatorluk veya Yönetici Betimlemeleri………. 57 4.2.1. Satrap Mazaios... 57 4.2.2. Augustus... 59 4.2.3. Claudius I... 60
4.2.4. Marcus Annius Afrinus... 61
4.2.5. Nero... 62 4.2.6. Vespasian... 62 4.2.7. Titus... 63 4.2.8. Domitian... 64 4.2.9. Hadrian... 64 4.2.10. Antoninus Pius... 65 4.2.11. Marcus Aurelius... 67
4.2.12. Faustina II (Genç Faustina)... 68
4.2.13. Lucius Verus... 69
4.2.14. Lucilla... 69
4.2.15. Gordian III... 70
4.2.16. Furia Sabinia Tranquillina... 71
4.2.17. Philippus Arabs ... 72
4.2.18. Otacilia Severa... 73
4.2.19. Gallienus... 74
4.3. Sikkelerin Arka Yüzünde Görülen Betimlemeler... 76
4.3.1. Mitolojik Betimlemeler... 76
4.3.1.1. Zeus / Jupiter... 76
4.3.1.3. Athena / Minerva... 79 4.3.1.4. Nike / Victoria... 81 4.3.1.5. Tyche / Fortuna... 82 4.3.1.6. Dionysos / Bacchus... 83 4.3.1.7. Perseus... 84 4.3.1.8. Medusa... 4.3.1.9. Marsyas... 84 85 4.3.1.10. Kybele... 86 4.3.1.11. Nehir Tanrısı... 87 4.3.2. İmparatoriçe Betimlemeleri... 90 4.3.2.1. Agrippina... 90 4.3.2.2. Poppaea... 90 4.3.3. Koloni Betimlemeleri... 91
4.3.3.1. Çift süren rahip... 92
4.3.3.2. Lejyon Sancağı... 93 4.3.3.3. Romus ve Romulus... 94 4.3.4. Personifikasyon Betimlemesi... 95 4.3.4.1. Aequitas... 95 4.3.5. Propaganda Betimlemeleri... 95 4.3.5.1. Kartal... 4.3.5.2. Çelenk içinde yazı... 95 96 4.3.5.3. Kurt protomu... 96
4.3.5.4. Quadriga... 98
5. LYKAONİA SİKKELERİNDE GÖRÜLEN LEJANTLAR VE KISALTMALAR... 99
5.1. Ön Yüz Lejantları... 99
5.2. Arka Yüz Lejantları... 100
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ... 102
KAYNAKÇA... 107
KATALOG ... 129
HARİTALAR, TABLOLAR, GRAFİKLER ... 192
LEVHALAR ... 207
KISALTMALAR Teknik Kısaltmalar AE Bronz AR Gümüş AY Arka Yüz Bkz. Bakınız Fig. Figür gr Gram
Kat. No. Katalog Numarası
km Kilometre Lev. Levha m Metre mm Milimetre MÖ Milattan Önce MS Milattan Sonra ÖY Ön Yüz Res. Resim s. Sayfa Taf. Tafel vd. Ve Devamı yy. Yüzyıl
Standart ve Süreli Yayın Kısaltmaları
BMC Catalogue of the Greek Coins in the British Museum (London 1873– )
CIL Corpus İnscriptionum Latinarum IGCH An Inventory of Greek Coin Hoards
LIMC Lexion Iconographicum Mythologiae Classicae Nat. His. Natural History
RGTC Repertoire Geographique des Textes Cuneiformes RIC Roman Imperial Coinage
RPC Roman Provincial Coinage SNG Sylloge Nummorum Graecorum
HARİTALAR, TABLOLAR, GRAFİKLER LİSTESİ Harita 1: Lykaonia Bölgesi kentleri (Aulock 1976, 110)
Harita 2: Lykaonia Bölgesi (Hall 1968, AnatSt Vol:XVIII) Harita 3: MS 1. yy'da Lykaonia ve çevresi (Kurt 2015: Harita 1) Harita 4: Lykaonia Bölgesi (Ramsay 1890, 330)
Harita 5: Lykaonia Bölgesi ve kentleri (Bahar 2000)
Harita 6: MS VII. yy'da Lykaonia Bölgesi (Ramsay 1890, 197) Harita 7: Lykaonia Bölgesi'nde bulunan antik yollar (Bahar 2000) Harita 8: Lykaonia Bölgesi'nde sikke darp eden kentler
Harita 9: Iconium ve çevresi (McLean 2004, s: XVI)
Harita 10: Lystra ve çevresi (www.wingsofeaglesct.com / Pauls_Mıssıonary _Journeys/)
Harita 11: Derbe ve çevresi (http://holylandphotos.org/browse.asp?s) Harita 12: Laranda ve çevresi (Ballance 1957, 148)
Tablo 1: Sikkelerin ön yüzünde bulunan betimlemelerin kentlere göre dağılımı Tablo 2: Sikkelerin arka yüzünde bulunan betimlemelerin kentlere göre dağılımı Tablo 3: Lykaonia sikkelerinde görülen tanrı ve tanrıça betimlerinin kentlere
göre dağılımı
Tablo 4: Lykaonia sikkelerinde görülen imparatorluk tiplerinin kentlere göre dağılımı
Tablo 5: Lykaonia sikkelerinde görülen koloni tiplerinin kentlere göre dağılımı Grafik 1: Sikkelerin yapım maddesine göre dağılımı
Grafik 2: Sikkelerin dönemlere göre dağılımı Grafik 3: Lykaonia sikkelerinde betimlenen tanrılar Grafik 4: Lykaonia sikkelerinde betimlenen tanrıçalar Grafik 5: Lykaonia Bölgesi'nde sikke darp eden kentler Grafik 6: Lykaonia sikkelerinde görülen mitolojik betimler Grafik 7: Lykaonia Bölgesi’nde darp edilen koinon kent sikkeleri
LEVHALAR LİSTESİ
Levha I Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha II Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha III Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha IV Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha V Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha VI Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha VII Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha VIII Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha IX Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334) Levha X Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334)
Levha XI Laranda Kenti Sikkeleri, Klasik Dönem (MÖ 361-334, Kat. No. 61-65);
Satrap Mazianos Dönemi (MÖ 361-334, Kat.No. 66) Levha XII Iconium Kenti Sikkeleri, Hellenistik Dönem (MÖ 1 yy) Levha XIII Iconium Kenti Sikkeleri, Hellenistik Dönem (MÖ 1 yy) Levha XIV Iconium Kenti Sikkeleri, Hellenistik Dönem (MÖ 1 yy) Levha XV Iconium Kenti Sikkeleri, Hellenistik Dönem (MÖ 1 yy) Levha XVI Iconium Kenti Sikkeleri, Hellenistik Dönem (MÖ 1 yy)
Levha XVII Iconium Kenti Sikkeleri, Hellenistik Dönem (MÖ 1 yy, Kat. No. 97- 101);
Laodikeia Combusta Kenti Sikkesi, Vespasian Dönemi (MS 69-79, Kat. No. 102)
Levha XVIII Laodikeia Combusta Kenti Sikkesi, Vespasian Dönemi (MS 69-79, Kat. No. 103), Titus ve Domitian Dönemi (MS 70-79, Kat. No. 104, 105);
Savatra Kenti Sikkeleri, Antoninus Pius Dönemi (MS 138-161, Kat. No. 106-108)
Levha XIX Savatra Kenti Sikkeleri, Antoninus Pius Dönemi (MS 138-161, Kat. No. 109- 112);
(MS 41-54, Kat. No. 113,114)
Levha XX Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Claudius Dönemi (MS 41-54, Kat. No. 115), Marcus Annius Afrinus Dönemi (MS 41-54, Kat No. 116, 117), Nero Dönemi (MS 54-68, Kat. No. 118-120)
Levha XXI Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Nero Dönemi (MS 54-68, Kat. No. 121-126)
Levha XXII Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Nero Dönemi (MS 54-68, Kat. No. 127-129), Vespasian Dönemi (MS 69-79, Kat. No. 130-132)
Levha XXIII Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Titus Dönemi (MS 79-87, Kat. No. 133-138)
Levha XXIV Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Domitian Dönemi (MS 81-96, Kat. No. 139), Hadrian Dönemi (MS 117-138, Kat. No. 140-142), Antoninus Pius Dönemi (MS 138-161, Kat. No. 143,144)
Levha XXV Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Antoninus Pius Dönemi (MS 138-161, Kat. No. 145-150)
Levha XXVI Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Antoninus Pius Dönemi (MS 138-161, Kat. No. 151-156)
Levha XXVII Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Antoninus Pius Dönemi (MS 138-161, Kat. No. 157-162)
Levha XXVIII Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Gordian III Dönemi (MS 238-244, Kat. No. 163-165), Tranquillina Dönemi (MS 238-244, Kat. No. 166), Gallienus Dönemi (MS 253-268, Kat. No. 167, 168)
Levha XXIX Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri, Gallienus Dönemi (MS 253-268, Kat. No.169-174)
Levha XXX Iconium Kenti Roma Dönemi Koloni Sikkeleri Gallienus Dönemi (MS 253-268, Kat. No. 175-180)
(MÖ 27- MS 14, Kat. No. 181), Titus Dönemi (MS 79-81, Kat. No. 182), Marcus Aurelius Dönemi (MS 161-180, Kat. No. 183,184), Faustina II Dönemi (MS 161-180, Kat. No. 185); Barata Kenti Koinon Sikkeleri, Marcus Aurelius Dönemi (MS 161-180, Kat. No. 186)
Levha XXXII Barata Kenti Koinon Sikkeleri, Philippus Arabs Dönemi ( MS 244-249, Kat. No. 187-189);
Dalisandos Kenti Koinon Sikkeleri, Antoninus Pius Dönemi (MS 138-161, Kat. No. 190), Marcus Aurelius Dönemi (MS 161-180, Kat. No. 191,192)
Levha XXXIII Dalisandos Kenti Koinon Sikkeleri, Lucius Verus Dönemi (MS 161-169, Kat. No. 193), Otacilia Severa Dönemi (MS 244-249, Kat. No. 194);
Derbe Kenti Koinon Sikkeleri, Marcus Aurelius Dönemi (MS 161-180, Kat. No. 195);
İlistra Kenti Koinon Sikkeleri, Marcus Aurelius Dönemi (MS 161-180, Kat. No. 196), Lucilla Dönemi (MS 164-182, Kat. No. 197,198)
Levha XXXIV Laranda Kenti Koinon Sikkeleri, Faustina II Dönemi (MS 161-180, Kat. No. 199, 200), Otacilia Severa Dönemi (MS 244-249, Kat. No. 201), (?) Dönemi (Kat. No. 202)
1. GİRİŞ
Nümizmatlar sikkeΝteriminiΝdillere,ΝdönemlereΝgöreΝçeΒitliΝadlarlaΝanmıΒlarΝveΝ tanımlamıΒlardır.Ν KlasikΝ Çağ'da "kanun" anlamındaΝ kullanılanΝ veΝ YunancaΝ nomos sözcüğündenΝ türetilmiΒΝ olanΝ nomisma ve Latince nummus, sikke demektir1
. Sikke; ticaretteΝveΝgünlükΝalıΒveriΒlerdeΝödemeΝaracıΝolarakΝkullanılan,ΝağırlığıΝveΝiçindekiΝ değerliΝ madenΝ miktarıΝ devletΝ tarafındanΝ üzerineΝ konanΝ resimΝ veΝ yazılarlaΝ garantiΝ altınaΝalınmıΒΝküçükΝmadeniΝbirΝparçadır2
.
Bu açıklamalardanΝsonraΝsikkeΝiçinΝΟçeΒitliΝmetallerdenΝyapılmıΒΝalıΒveriΒlerdeΝ kolaylıklaΝkullanılabilen,ΝüzerindeΝkendisiniΝyapanΝyaΝdaΝyaptıranın, istendiğiΝzamanΝ tekrarΝ geriΝ almayıΝ garantiΝ edenΝ devletinΝ armaΝ veyaΝ iΒaretiniΝ taΒıyan,Ν basıldığıΝ döneminΝ yaΝ daΝ öncesininΝ kültürüne,Ν tarihine,Ν inancına, askeri, sosyal ve siyasi yaΒantısınaΝ ıΒıkΝ tutan,Ν taΒınabilmeΝ veΝ kullanmaΝ kolaylığındanΝ dolayıΝ geneldeΝ yuvarlak (disk seklinde) olarak darp edilen bir ödemeΝaracıdırΟ tanımıΝyapılabilir.
ÖdemeΝaracıΝolarakΝkullanılanΝsikkeΝileΝparaΝarasındakiΝfarkı,ΝherΝsikkenin bir paraΝ olduğu,Ν fakatΝ herΝ paranınΝ sikkeΝ olmadığıΝ ΒeklindeΝ açıklayabiliriz.Ν ÇünküΝ sikkeninΝ icadındanΝ öncedeΝ paraΝ vardı.Ν TahılΝ ürünleri,Ν aletler, üçΝ ayaklıΝ kazanlar, baltalar,ΝhayvanlarΝhepΝparaΝolarakΝkullanılabiliyordu.ΝSikkeΝbuΝçeΒitliliğeΝsonΝverip, standartΝbirΝΒekildeΝiΒlemΝgörmeyiΝbaΒarmıΒtır3
.
SikkelerΝaynıΝzamandaΝbirerΝtarihiΝbelgeΝolanΝküçükΝmadeni verilerdir. Sikkeler birΝ kentinΝ yaΝ daΝ devletinΝ yalnızcaΝ ticariΝ veΝ ekonomikΝ durumununΝ aydınlatılmasınaΝ değil,ΝaynıΝzamandaΝdöneminΝsiyasiΝolaylarınınΝaydınlatılmasınaΝdaΝkatkıdaΝbulunur. SikkelerinΝ yardımıylaΝ herΝ dönemdekiΝ günlükΝ yaΒamı,Ν inançları,Ν tapınılanΝ tanrıΝ veΝ tanrıçaları,Ν tapınakları,Ν kentteΝ yapılanΝ festivalleri,Ν sporΝ karΒılaΒmalarınıΝ veΝ neticesindeΝverilenΝödülleri,ΝΒehirlerdeΝinΒaΝedilenΝköprü,ΝsuΝyolu,ΝdenizΝfeneriΝgibiΝ yapıları,Ν kutsalΝ hayvanlarΝ ileΝ avΝ hayvanlarını,Ν mitolojikΝ hikâyelerΝ veΝ kahramanları,Ν ΒehriΝ ziyaretΝ edenΝ imparatorlarΝ gibiΝ yüzlerceΝ konudaΝ enΝ kesinΝ veΝ doğruΝ bilgileriΝ öğrenebiliriz. 1 Tekin 1997, 21. 2 Atlan 1976, 1. 3 Tekin 1997, 19.
1.1. Çalışmanın Amacı ve Kapsamı
Lykaonia veΝçevresindeΝKlasik, Hellenistik ve Roma Dönemleri'ne tarihlenen yerleΒim yerleri ve buluntularΝ tespitΝ edilmiΒtir.Ν Bu buluntuları Klasik DönemΥden RomaΝ DönemiΥneΝ kadarΝ geniΒΝ birΝ süreceΝ yayılanΝ ve Laranda, Iconium, Lystra, Laodikeia Combusta, Savatra, Barata, Dalisandos, Derbe, Hyde ve Ilistra gibiΝfarklı kentlere aitΝ sikkelerΝ oluΒturmaktadır.Ν SikkelerΝ bölgelerΝ arasıΝ iliΒkilerΝ konusunda önemliΝipuçlarıΝsağladığındanΝbuΝdoğrultuda Lykaonia Bölgesi'nde sikke darp eden kentleriΝveΝgeliΒiminiΝtanımakΝgerekmektedir.
ÇalıΒmamızda,Ν tarihi,Ν arkeolojik,Ν ekonomikΝ değeriΝ olanΝ veΝ çeΒitliΝ dönemlereΝ tarihlenen antik dönem içindeΝLykaoniaΝolarakΝadlandırılan bölgedekiΝkentlerinΝdarpΝ ettikleriΝ sikkelerΝ üzerindekiΝ tiplerinΝ tespitΝ edilmesi,Ν tipleriΝ tespitΝ edilen bu sikkelerdenΝ yolaΝ çıkılarakΝ genelΝ olarakΝ tipolojilerininΝ oluΒturulmasıΝ veΝ yineΝ buΝ sikkeler üzerinden bölgeninΝekonomik, kültürel,Νinanç yapısı ve siyasalΝgeliΒimi ile ilgiliΝbilgilerinΝyorumlanması amaçlanmaktadır.
BuΝ çalıΒmanın kapsamını ise Türkiye'de arkeolojiΝ müzelerindeΝ bulunan Lykaonia bölgeΝ sınırlarıΝ içerisindeki kentlerin Klasik, Hellenistik ve Roma Dönemleri'ndeΝ darpΝ ettiğiΝ sikkelerΝ oluΒturmuΒtur. İnternetΝ üzerindenΝ tanıtılanΝ veΝ satıΒaΝ sunulmuΒΝ sikkelerΝ sağlıklıΝ birΝ arkeolojikΝ veriΝ sağlamadığındanΝ buΝ çalıΒmayaΝ dahilΝedilmemiΒtir.
1.2. Uygulanan Yöntem
TürkiyeΥde özellikleΝ Konya il sınırlarında ve çevreΝ illerde bulunan arkeoloji müzelerindekiΝ LykaoniaΝ sikkeleriΝ araΒtırılmıΒ ayrıcaΝ bölgedeΝ günümüzeΝ kadarΝ yapılmıΒΝolanΝçalıΒmalar da literatürΝtaramasıΝileΝirdelenmiΒtir. MüzeΝaraΒtırmasıΝileΝ eldeΝ edilenΝ verilerΝ diğerΝ bölgelerdekiΝ örneklerleΝ kıyaslanarakΝ çalıΒmaΝ detaylandırılmıΒΝ ve arkeolojikΝ materyallerΝ ıΒığındaΝ bilimsel temeli kuvvetlendirilmeyeΝçalıΒılmıΒtır.
BirinciΝ bölümde,Ν sikkeΝ terimininΝ tanımı, iΒleviΝ veΝ kullanımΝ amacıΝ hakkında bilgi verilip çalıΒmanınΝamacı,ΝkapsamıΝveΝ yöntemiΝeleΝalınarakΝkonununΝçerçevesi çizilmiΒtir.
İkinciΝbölümde Lykaonia Bölgesi ve LykaonialılarΝhakkındaΝantikΝkaynaklarınΝ bizeΝ bildirdiğiΝ veΝ modernΝ araΒtırmacılarınΝ yaptığıΝ kazıΝ veΝ araΒtırmalardanΝ yararlanılarak Lykaonia'nın tarihiΝ coğrafyasıΝ konusundaΝ genelΝ birΝ değerlendirmeΝ yapılmıΒtır.
ÜçüncüΝ bölüm Lykaonia BölgesiΥnde, Klasik Dönem'den Roma Dönemi'ne kadar sikkeΝdarpΝedenΝkentlerinΝsikkeΝbasımlarıΝhakkındaΝgenelΝbilgileriΝiçermektedir.Ν ÇünküΝ sikkelerΝ arkeolojikΝ veriΝ anlamında ortayaΝ çıkarılanΝ önemliΝ birΝ buluntuΝ grubunuΝ oluΒturmaktadır.Ν AncakΝ genelΝ olarakΝ bakıldığındaΝ kent, eyalet, koloni sikkeleriΝ hakkındaΝ fazlaΝ çalıΒmaΝ yapılmamıΒtır.Ν Lykaonia BölgesiΥndeki kentlerde darp edilen sikkeler içinΝdeΝdurumΝaynıdır.ΝLykaonia Bölgesi'ndeΝsikkeΝbasanΝbirçokΝ kentteΝ nümizmatikΝ konusunda ayrıntılıΝ çalıΒmaΝ görülmemektedir. Ancak sikke kataloglarındaΝ rastlanmaktadır.Ν BuΝ konudaΝ yapılanΝ araΒtırmalarΝ dahaΝ çokΝ sikke kataloglarındanΝ yararlanılarak,Ν Lykaonia BölgesiΥndeki sikkeΝ geliΒimiΝ değerlendirilmesiΝΒeklindedir.
DördüncüΝ bölümde ise Lykaonia Bölgesi'ndeki kentlerin darpΝ ettiğiΝ sikkeler,Ν imparatorΝveΝimparatoriçelere, yöneticilere ve ikonografiye göreΝsınıflandırılmıΒ ve eleΝ alınanΝ herΝ tipin portreΝ anlamındaΝ detaylıΝ irdelenmesi ve LykaoniaΝ bölgeΝ politikalarıΝ içerisindeΝ neΝ amaçlaΝ tercihΝ edildiğiΝ veΝ kullanıldığıΝ araΒtırılmıΒtır.Ν BuΝ bağlamdaΝ ikonografideΝ önemΝ verilen nokta her tipin geliΒiΝ güzelΝ seçilmesiΝ değil, bölgeninΝΒehir, eyaletΝveΝkolonizeΝettiğiΝkentlerde tercihΝettiğiΝbirΝözellik olan tipler önΝplanaΝçıkarılmıΒtır.
BeΒinciΝ bölümdeΝ sikkeninΝ basıldığıΝ dönemdeΝ egemenΝ olanΝ veΝ varsaΝ sikkeΝ üzerindeΝtasviriΝbulunanΝimparatorunΝadının veΝsikkelerinΝöncelikleΝönΝveΝarkaΝ yüzΝ lejantları,Νmonogramları ve betim isimleri okunabildiğiΝkadarı ileΝverilmiΒ, baΒlıklarΝ halindeΝsıraΝileΝsunulmuΒtur.ΝKatalogda bulunan yerΝveΝΒahısΝadları,ΝkökenlerininΝeskiΝ YunancaΝ yaΝ daΝ LatinceΝ oluΒuΝ gözΝ önündeΝ tutularakΝ yazılmıΒtır. Eksik ya da silik
lejantınΝ görünmeyenΝ fakatΝ oΝ ΒekildeΝ olmasıΝ gerekenΝ harfleriΝ köΒeli parantez ([ ]) içindeΝgösterilmiΒtir.
KataloglarΝtarandıktanΝsonra,ΝteknikΝbilgilerineΝveΝgörselΝmalzemesineΝulaΒılanΝ döneminΝ tümΝ sikkeleriΝ kronolojikΝ olarakΝ tasnifΝ edilmiΒΝ veΝ tekΝ birΝ katalogΝ haline getirilmiΒtir.ΝSikkelerΝ1ΥdenΝbaΒlayarakΝnumaralandırılıp toplamda 202 adet sikkeye ulaΒılmıΒtır.Ν Sikkeler üzerindekiΝ ikonografiyeΝ veΝ kentteΝ adınaΝ sikkeΝ darpΝ edilenΝ imparatorlarınΝ isimleriyle veΝ darpΝ edildiğiΝ kentlerle birlikteΝ kronolojikΝ sırasıylaΝ verilmiΒΝolupΝeserlerinΝdeğerlendirilmesiΝyapılırkenΝgrafiklereΝbaΒvurulmuΒtur.
2. LYKAONİA BÖLGESİ 2.1. Coğrafi Konumu
Lykaonia,ΝgenelΝolarakΝdoğudaΝKapadokia,ΝgüneydeΝKilikia,ΝbatıdaΝPamphyliaΝ ve Psidia,ΝkuzeydeΝPhrygiaΝveΝGalatiaΝileΝçevrili,ΝbugünküΝKonyaΝveΝKaramanΝilininΝ büyükΝ birΝ kısmınıΝ içineΝ alanΝ antikΝ bölgeΝ ismidir 4 .Ν LykaoniaΝ adıΝ İlk ÇağΝ kaynaklarındanΝtanınanΝbirΝbölgeninΝadıdır5.ΝLykaoniaΝBölgesiΥninΝidariΝdurumuΝtarihiΝ süreçΝ içindeΝ değiΒikliklerΝ gösterdiğinden,Ν bölgeninΝ sınırlarınıΝ kesinΝ çizgilerΝ ileΝ tanımlamakΝ oldukçaΝ zordur6.Ν Xenophon,Ν bölgeΝ hakkındaΝ enΝ iyiΝ bilgiyiΝ 4.Ν yy'da İskenderΥinΝ DariusΥaΝ karΒıΝ yaptığıΝ seferininΝ konuΝ edindiğiΝ AnabasisΝ adlıΝ eserinde anlatır.Ν XenophonΝ bölgeyiνΝ PhrygiaΥnınΝ enΝ sonΝ ΒehriΝ IconiumΥunΝ doğuΝ tarafındanΝ baΒlatırΝveΝbeΒΝgünlükΝyürüyüΒΝmesafesindekiΝDana'ya7kadarΝuzandığınıΝifadeΝeder8
. StrabonΝ ise,Ν bölgeninΝ sınırlarınıΝ veΝ ΒehirleriniΝ belirlemekΝ yerine,Ν batısıΝ Phrygia'ya, doğusuΝ Kappadokia, kuzeyi Galatia,Ν güneyiΝ ToroslarlaΝ çevriliΝ bölgedir diyeΝ sadeceΝ komΒuΝ bölgelerdenΝ sözΝ eder9.Ν IsauriaΝ BölgesiΥninΝ bazıΝ ΒehirleriniΝ LykaoniaΝ BölgesiΝ içerisindeΝ göstermesineΝ rağmen,Ν bölgeyiΝ ilkΝ defaΝ StrabonΥun sınırlandırdığınıΝ söyleyebiliriz 10
. Plinius, Tetrahia ex Lykaonia= Lykaonia PrensliğiΥndenΝ sözΝ ederkenΝ Iconium ve Toroslardaki Thebase ve Galatia ile Kappadokia hududundaki Hyde'yiΝdeΝiçineΝalanΝ14ΝΒehirdenΝbahseder11.
ÖrneklemeyeΝçalıΒtığımızΝantikΝkaynaklardanΝdaΝanlaΒılacağıΝgibiΝPliniusΝΒehirΝ sayısınıΝ daΝ belirtmesiΝ açısındanΝ bölgeΝ hakkındaΝ enΝ iyiΝ tanımlamayıΝ yapmıΒΝ diyebiliriz.Ν PliniusΥunΝ tanımladığıΝ eyaletΝ sistemiΝ (TetrahiaΝ exΝ Lykaonia)Ν GalatiaΝ veΝ Lykaonia MS I ve II. yy'da bir eyaletΝ kabulΝ edilirken,Ν aynıΝ GalatiaΝ veΝ LykaoniaΝ Bizans Dönemi'ndeΝiseΝAnatolikonΝThemasıΝiçerisindeΝyerΝalırdı.ΝHiorecles,ΝGalatiaΝ ve Lykaonia Bölgesi'ndekiΝΒehirΝlisteleriniΝverirken,ΝbuΝbölgeleriΝGalatiaΝI,ΝGalatiaΝIIΝ
4GöktürkΝ1λλ6, 53. 5
Xenophon Anabasis I, 19. Daha sonraki antik yazarlardan Strabon (Strabon XII, 11,6) ve Plinius (Nat. His.V, 95) de LykaoniaΝbirΝbölgeΝismiΝolarakΝgeçmektedir.
6
Ruge 1927, 2253-2265.
7
Dana, NiğdeΝcivarındaΝbulunan Kilisehisar/KappadokiaΝΒehridir.
8
Xenophon, Anabasis I ,11,19.
9
Strabon XII, 11,10.
10
Strabon XII, VI, I; Bahar 1991, 3.
11
(GalatiaΝSalutarisΝveyaΝGalatiaΝSalutaria)ΝveΝLykaoniaΝbölgeleriΝdiyeΝtanımlamıΒtır.Ν ThemaΝ düzeniΝ kurulduktanΝ sonraΝ buΝ eyaletΝ sınırlarınınΝ siyasiΝ durumuΝ MS 7. yy'da öneminiΝyitirir.ΝFakatΝ"KiliseΝEyaletleriΟΝolarakΝbütünΝBizansΝDönemi'nde, hatta daha sonraΝdaΝkalmayaΝdevamΝediyorΝveΝsözΝkonusuΝolanΝüçΝeyaletinΝsınırlarıΝ(GalatiaΝI,Ν Galatia II ve Lykaonia) kuzeyde Patnos Dağları'na,ΝgüneydeΝTorosΝDağları'na,ΝbatıdaΝ yukarıdaΝ üstΝ veΝ orta Sakarya Nehirleri'ndenΝ baΒlayarak,Ν aΒağıdaΝ BeyΒehirΝ Gölü'ne doğudaΝyukarıdaΝKızılırmakΥınΝ(Halys)ΝilerisindenΝaΒağıdaΝTuzΝGölü'ne (Tatta Limne) veΝLykaoniaΝOvası'nınΝdoğusuna kadar uzanmaktaydı12
.
Belke-Restle ΟGalatiaΥnınΝKappadokiaΝileΝolanΝdoğuΝsınırınıΝIΝTabian=ΝTaviumΝ (YozgatΥın ilçesiΝ BüyükΝ NefesΝ köy)ΥunΝ doğusundanΝ baΒlatırνΝ oradanΝ güneybatıΝ istikametineΝ doğruΝ Αedit HöyükΝ (Aspona)Ν ileΝ ParlasonΝ (Parnessos)Ν Βehirleri arasındakiΝTuzΝGölüΝ(TattaΝLimne)ΥnünΝkuzeyΝucundanΝgeçirtir"νΝyalnızΝbuΝbölgeninΝ kesinΝ sınırlarıΝ tanımlanamamıΒtır.Ν TuzΝ Gölü'nünΝ (TattaΝ Limne)Ν güney kıyısındakiΝ (Lykaonia-KappadokiaΝsınırı)ΝLykaoniaΝsınırΝΒehriΝiseΝAksarayΝ(Konoeia)Νarasından, güneyeΝ doğruΝ ulaΒırΝ veΝ ArsamaΝ Dağı'nınΝ doğusundaΝ KaracadağΥıΝ geçerekΝ AkgölΥeΝ uzanıyordu.Ν DolayısıylaΝ AkgölΥünΝ güneyindeΝ bulunanΝ DivleΝ Ovası'nıΝ (bugünküΝ Oçharman)Ν KappadokiaΝ ileΝ sınırΝ olarakΝ verebiliriz.Ν DahaΝ doğudaΝ bulunanΝ Kappadokia-KilikiaΝsınırıΝgibiΝLykaoniaΥnınΝİsauriaΝileΝolanΝgüneyΝsınırıΝdaΝgeneldeΝ ToroslarınΝsırtınıΝtakipΝediyordu.ΝYaniΝDivleΝNehri'ninΝkaynaklarındanΝKocadereΥdenΝ sonraΝ bugünküΝ modernΝ vilayetΝ KonyaΝ ileΝ MersinΝ (İçel)Ν arasındakiΝ sınırlarınıΝ aΒağıΝ yukarıΝ izleyerek Karaman (Laranda)'ınΝ güneyindeΝ SertavulΝ Geçidi'ndeΝ enΝ uçΝ noktasınaΝ varıyordu,Ν buradanΝ kuzeybatıyaΝ doğruΝ bükülüpΝ ToroslarınΝ kuzeyΝ sırtınıΝ BozkırΥaΝ kadarΝ izleyip,Ν SuğlaΝ GölüΝ (Trogitis Limne) ' n ü dolanıpΝ GidengelmezΝ Dağı'naΝ (GeyikΝ Dağları)Ν uzanıyordu.Ν LykaoniaΝ PamphyliaΝ veΝ PsidiaΝ ileΝ olanΝ batıΝ sınırıΝGeyikΝDağlarıΝveΝKüpeΝDağları'nıΝizleyerekΝLykaoniaΥnınΝsınırındakiΝΒehirleriΝ olanΝVassadaΝveΝAmbladaΥyıΝgeçipΝBeyΒehirΝGölüΥnünΝgüneyΝkıyısınaΝkadarΝulaΒıyor.Ν BatıdaΝ iseΝ PsidiaΝ Bölgesi'ninΝ doğuΝ sınırıΝ olan BeyΒehirΝ GölüΥnünΝ doğusundan baΒlayıp,ΝkuzeydeΝGalatiaΝBölgesiΥninΝgüneyiΝileΝsınırlananΝveΝdoğuyaΝdoğruΝuzananΝ birΝ koyunΝ içerisindeΝ BizansΝ Devri'nde Yunuslar (Pappa Tiberiopolis), Adaras
12
(Adrianupolis), IlgınΝ (Tyraion)Ν veΝ LadikΝ (Laodikeia-Katakekaumene)Ν ΒehirleriΝ bulunurdu (Harita 1).
PsidiaΝileΝLykaoniaΥnınΝsınırıΝiseΝBeyΒehirΝGölüΥnünΝkıyısındaΝbulunan KuΒlucaΝ köyündenΝEflatunpınarΥınΝkuzeyiΝarasındanΝgeçmekteydi.ΝLykaoniaΥnınΝΒehirlerindenΝ MistheiaΝ ΒehriΝ arazisiniΝ BeyΒehirΝ Gölü'nünΝ kuzeyindeΝ bulunan devlet arazilerinden (Psidia)ΝayıranΝbugünküΝBeyΒehir-KonyaΝkarayoluΝüzerindekiΝSarıköyΥünΝ yakınındaΝ bulunan antik mil taΒlarıdır.Ν ErenlerΝ (eskiΝ ismiΝ Elengirif)Ν Dağı'ndan sonra kuzeydoğuyaΝ bükülerekΝ KızılörenΥiΝ geçtiktenΝ sonraΝ KonyaΝ Ovası'nınΝ batısındaki dağlarıΝ izleyipΝ LâdikΝ (Laodikeia-Katakekaumene)Ν veΝ SarayönüΥnünΝ güneyindenΝ birΝ sınırΝhattıΝoluΒturuyordu.
BölgeninΝ batıΝ sınırınınΝ kuzeyΝ kısmınınΝ doğalΝ sınırΝ çizgileriΝ hiçbirΝ zaman belirlenememiΒtir.Ν ZatenΝErkenΝ BizansΝDönemi’ndeΝdeΝsınırlarΝsürekliΝ değiΒiyordu; buΝsınırınΝPsidia veya Phrygia taraflarıΝancakΝΒehirlerΝ yardımıylaΝbelirginleΒiyordu.Ν CeΒmelisebil (Gulan-ma),Ν TurgutΝ (Klaneos),Ν HisarΝ (Amorion,Ν EmirΝ Dağı'nınΝ doğu-sunda),Ν AlikelΝ (Orkistos,Ν Ortaköy),Ν KoymazΝ (Troknada)Ν veΝ SarıcalarΝ (Lulipolis, EskiΒehirΥde)Ν LykaoniaΝ veyaΝ GalatiaΝ tarafındanνΝ IlgınΝ (Tyraion),Ν AkΒehirΝ (Philomelion), BolvadinΝ (Polybotos),Ν İscehisar (Dokimeion),Ν ÇiftelerΝ (Kabarkion), KarahöyükΝ (Midaion,Ν PorsukΝ Çayı'nınΝ vadisinde)Ν iseΝ PsidiaΝ veΝ PhrygiaΝ tarafındaνΝ yaniΝPorsukΝÇayıΝ(Tembros)ΥnınΝAlpulu-AkköprüköyΝarasındaΝSangariousΥuΝbugünküΝ GökçekayaΝBarajı'ndanΝgeçiyordu.ΝHacıΝyolundakiΝtekΝsabitΝnoktaΝdurakΝolanΝFinesΝ Bithynia ile Galatia arasındakiΝsınırΝolarakΝsözΝediliyordu.ΝYeniΝaraΒtırmalaraΝgöreΝdeΝ FinesΝNallıhanΥınΝ34ΝkmΝbatısındaΝbulunanΝEricekΝköyündeΝyerΝalıyordu13
.
KısacaΝ LykaoniaΝ Bölgesi'ninΝ sınırlarınıΝ çizmekΝ gerekirseνΝ enΝ geniΒΝ konumaΝ göreΝ BeyΒehirΝ Gölü'nünΝ doğuΝ kıyısıΝ sınırΝ olmakΝ üzereΝ güneyeΝ doğruΝ BeyΒehir (Mistheia)'e, oradan Gorgoreme'yeΝoradanΝdaΝ yineΝgüneydoğuyaΝdoğruΝSuğlaΝGölüΝ (Trogitis Limne)'nünΝ kuzeyΝ kıyısıΝ sınırΝ olmakΝ üzereΝ SedasaΥyaΝ uzanır.Ν GüneyΝ sınırΝ zamanΝ zamanΝ LykaoniaΝ ΒehirleriΝ arasındaΝ dahilΝ edilenΝ İsauriaΥdanΝ baΒlamakΝ üzereΝ güneydoğuda DülgerlerΝ (Artanada)Υe,Ν buradanΝ GöksuΝ IrmağıΝ (Kalykadnos) sınırΝ olmakΝ üzereΝ doğuyaΝ doğruΝ gidilerek,Ν buradanΝ KaramanΝ (Laranda)ΥaΝ birΝ yayΝ çizilir.Ν
13
DoğuΝsınırıΝKaramanΝ(Laranda)ΥdanΝbaΒlayarakΝkuzeyeΝdoğruΝKaramanΝKaradağΥdakiΝ Barata'yaΝ ulaΒır.Ν BarataΥdanΝ kuzeydoğuyaΝ doğruΝ KarapınarΝ KesmezΝ köyüΝ (Thebase)ΥndenΝGölören (Hyde)'e, oradan kuzeydoğuyaΝdoğruΝGeneΝköyüΝ(Kanna)'ne, KannaΥdanΝTuzΝGölüΝ(TattaΝLimneΝ)'nünΝbatıΝkıyısıΝsınırΝolmakΝüzereΝPertaΥya,ΝoradanΝ daΝ kuzeyeΝ doğruΝ VerinepolisΥeΝ uzanır.Ν KuzeyΝ sınırıΝ ise,Ν VerinepolisΥtenΝ baΒlamakΝ üzereΝ batıyaΝ doğruΝ YaglıbayatΝ (Savatra)Ν veΝ oradanΝ Lâdik (Laodikeia- Katakekaumene)'eΝburadanΝdaΝgüneybatıyaΝdoğruΝBeyΒehirΝ(Mistheia)ΥeΝulaΒırΝ(HaritaΝ 2).
2.2. Tarihi Coğrafyası
Lykaonia BölgesiΝ Hitit imparatorlukΝ dönemiΝ kaynaklarında Tarhuntassa/ HulayaΝNehriΝülkesiΝolarakΝadlandırılıyordu.ΝBölgeΝIV.ΝTuthaliyaΝdönemindeΝKuruntaΝ tarafındanΝ idareΝ edilmiΒtir.Ν BuΝ dönemdeΝ LykaoniaΝ siyasiΝ sınırlarıΝ dahilindeΝ FırtınaΝ TanrısıΥnaΝ ithafenΝ pekΝ çokΝ tapınağınΝ inΒaΝ edildiğiΝ bilinir.Ν Eflatunpınar,Ν Fasıllar,Ν Yalburt ve Hatip kaya anıtıΝ buΝ döneminΝ ürünleridir.Ν BronzΝ tabletteΝ Ikuwaniya14 ΒeklindeΝ geçerkenΝ II.Ν ΑuppiluliumaΥΝ yaΝ aitΝ BoğazköyΝ SüdburgΝ yazıtındaΝ iseΝ IkunaΝ ΒeklindeΝgeçer15
.
DemirΝ Çağı'ndaΝ Batı-KuzeyΝ AnadoluΝ veΝ AkdenizΝ kültürlerininΝ etkisiΝ altında kalan16LykaoniaΝBölgesiΝPhryglerinΝsiyasiΝgücünüΝkaybettiğiΝMÖΝ6λ5ΝyılındanΝsonra ise LydiaΝ egemenliğineΝ girmiΒΝ veΝ Lydia’nınΝ sınırlarınınΝ daΝ güneydeΝ KarapınarΝ yakınlarındakiΝ KıcıkıΒlaΝ (Yağmapınar)Ν höyüğüne 17 kadarΝ geniΒletildiğiΝ anlaΒılmaktadır.Ν
Anadolu'nunΝ PersΝ iΒgalinden sonra (MÖ 546)Ν LykaoniaΝ Bölgesi’ninΝ siyasalΝ durumuΝ hakkındaΝ enΝ erkenΝ bilgiΝ MÖΝ 401Ν yılındaΝ PersΝ KralıΝ Kyros’unΝ Sardes’tenΝ baΒlayıpΝPhrygΝ-LykaoniaΝBölgesiΝsınırındaΝkalanΝIconium’aΝuğrayıpΝburadanΝdoğuyaΝ birΝsefereΝgiriΒtiğininΝXenophonΝtarafındanΝaktarılmasıdır18 . 14 RGTC VI 1978, 137. 15 KarauğuzΝ2005. 16 MellinkΝ1λλ1,Ν152νΝKarauğuzΝvd. 5, 2004. 17 ZoroğluΝ1λλ4,Ν1νΝKarauğuzΝvd. 5, 2004. 18 Xenophon, Anabasis I, 19.
Pers Devleti'ninΝİskenderΝtarafındanΝyıkılmasınaΝkadarΝLykaonia,ΝKappadokia ileΝ aynıΝ satrabınΝ idaresiΝ altındaΝ kalıpΝ yönetilmiΒtir.Ν DahaΝ sonraΝ SeleukosΝ krallığınaΝ bağlanılmıΒΝ olupΝ AntiochosΥunΝ yenilmesindenΝ sonraΝ iseΝ RomalılarΝ LykaoniaΥyıΝ BergamalıΝ II.Ν EumenesΥin idaresineΝ bırakmıΒlardır 19
. MÖΝ 160Ν sıralarındaΝ BergamaΥnınΝ tesiriΝ AmbladaΥdaΝ (Asardağı-BeyΒehir)Ν etkisiniΝ iyiceΝ göstermiΒtir.Ν MÖΝ 12λΥdaΝIII.ΝAttalosΥunΝölümündenΝsonraΝLykaoniaΝRomalılarΝyanındaΝAristonikusΝileΝ yaptığıΝsavaΒtaΝtutsakΝdüΒenΝKappadokialıΝIV.ΝAriarathesΥinΝçocuklarınaΝverilmiΒtir.Ν
LykaoniaΝ Bölgesi’ndeΝ MÖΝ 103Ν yılındaΝ AntoniusΝ tarafındanΝ düzenlenenΝ seferler sonucunda Kilikia eyaleti kurulur.
MÖΝ λ2Ν yılındaΝ LuciusΝ SullaΝ eyaletΝ valisiΝ olmasınaΝ karΒınΝ sürenΝ huzursuzluklar MÖΝ 64Ν yılındaΝ Pompeius’unΝ KilikiaΝ Eyaleti’ndeΝ yaptığıΝ düzenlemelerle,ΝeyaletΝKilikiaΝPedias,ΝKilikiaΝTracheia,ΝPamphylia,ΝPsidia,ΝİsauriaΝveΝ LykaoniaΝolmakΝüzere 6 bölgeyeΝayrılır20
.
Büyük MithridatesΝ zamanındaΝ LykaoniaΥnın MithridatesΝ tarafındanΝ iΒgalΝ edilmiΒΝolduğuΝdüΒünülmektedir.ΝMÖΝI.ΝyyΝortalarındaΝLykaoniaΝbatıdaΝLaodikeiaΥyaΝ kadarΝ bütünΝ arazisiyleΝ KilikiaΝ kralınınΝ birΝ ΒehriΝ olarakΝ görülmüΒΝ olupΝ aynıΝ zamanΝ içindeΝLykaoniaΥnınΝgüneyindeΝbulunanΝDerbe temsilcisi idaresinde bulunuyordu. Bu tarihte Iconium ilk defa Lykaonia ve Laranda da Antipater'e aittiler.
Polemo, Marcus Antonius'tan Iconium'uΝMÖΝ3λΝyılındaΝaldı.ΝAntonius,ΝGalatiaΝ ileΝLykaoniaΥnınΝbirΝkısmıΝMÖΝ36ΥdaΝAmyntasΥaΝverdiğiniΝveΝMÖΝ31ΥdeΝAugustusΝbuΝ hediyeyi teyitΝ etmiΒtir.Ν AmyntasΝ sonralarıΝ AntipaterΥdenΝ IsauriaΝ veΝ DerbeΥyiΝ aldı21. Isauria Bölgesi'nin günümüzeΝ kadarΝ ayaktaΝ kalabilenΝ kentinΝ mimariΝ kalıntılarındanΝ ise Roma ve Bizans Dönemleri'ndeΝ deΝ iskanΝ gördüğüΝ anlaΒılmaktadır22. OΝ hâldeΝ bütünΝ LykaoniaΥyıΝ kendiΝ idaresiΝ altınaΝ almıΒΝ olmasıΝ ihtimallerΝ içindedir.Ν MÖΝ 25ΥteΝ ölünceΝ devletiΝ AugustusΝ tarafındanΝ eyaletΝ yapıldı23
. Augustus, Lystra ve Parlais'e kolonilerΝ yerleΒtirmiΒtir.Ν MÖΝ 6ΥdaΝ ViaΝ SebasteΥninΝ inΒaΝ edilmiΒΝ olmasıΝ daΝ buΝ
19 Magie 1950, 19. 20 KarauğuzΝvd. 2004, 6. 21 Pauly – Wissowa 1949, 8. 22
DoğanayΝ2012,Νλκ; 2013 97-104νΝDoğanay-KökerΝ2014Ν20ι-213νΝDoğanayΝ- Sunay 2015, 431-433.
23
kolonilerinΝ mevcutΝ olduğuna iΒaretΝ etmektedir.Ν Ne LystraΥnın ne de Parlais'in bu dönemdeΝ LykaoniaΥya ait olmadığıΝ düΒünülmektedir.Ν BuΝ bilgiye Augustus'un vergilereΝ aitΝ vermiΒΝ olduğuΝ raporundaΝ PsidiaΥdaΝ kolonilerΝ tesisΝ ettiğiniΝ söylediğiΝ hâlde,ΝLykaoniaΥdanΝhiçΝbahsetmemiΒΝolmasından anlıyoruz24
. Iconiumlu "Epithropos Galatikis Eparhias"25 içinΝ dikmiΒΝ olduğuΝ ΒerefΝ kitabesindeΝ olduğuΝ gibi,Ν Iconium Neron'un idaresinde iken bile Galatia Bölgesi'ndeΝyerΝalıyordu.Ν
BölgeΝ MSΝ 3ιΝ yılında Kilikia Trakheia ve Lykaonia'nınΝ birΝ kısmıΝ ileΝ birlikteΝ Caligula GermanianusΝ tarafındanΝ IV.Ν Antiochos ile Iotape Philadelphos'a verildi. Derbe, Laranda, Musbanda'yıΝ içineΝ alanΝ StrategiaΝ AntiokhianeΥye,Ν 4.Ν AntiokhosΥa izafetenΝbuΝisimΝverildi.ΝBölgedeΝkolonilerΝkuranΝAugustusΝhiçΝΒehir kurmamıΒtır.ΝΝBu bölgenin kentleΒmesiΝ dahaΝ sonrakiΝ RomaΝ İmparatorlarıΝ TiberiusΝ veΝ özellikle de Claudius zamanındaΝ olmuΒtur.Ν ΑehirlerinΝ Kappadokia'dan Lykaonia'ya nakledildikleriΝtarihΝbilinmemekleΝbirlikteΝClaudioderbeΝadınınΝClaudiusΝ(MSΝ41-54) tarafındanΝ hakimiyetininΝ ilkΝ yılındaΝ buΝ değiΒikliğiΝ yaptığıΝ zamanΝ verilmiΒΝ olmasıΝ olasıdır.Ν ZiraΝ HomonadlarlaΝ mücadelelerindenΝ önemliΝ derslerΝ çıkaranΝ Roma,Ν böyleΝ sorunlarlaΝ yenidenΝ karΒılaΒmakΝ istemediğiΝ içinΝ dahaΝ önceΝ baΒlamıΒΝ olanΝ yolΝ ΒebekesininΝyapımınaΝdaΝhızΝvermiΒtirΝ(HaritaΝ3).
ÜzerindeΝLykaonionΝyazılıΝsikkeler26
Kommageneli IV. Antiochos (MS 38-72) veΝ ikiΝ çocuğunun sikkeleriΝ olarakΝ karΒımızaΝ çıkmaktadır.Ν BuΝ sikkelerΝ LarandaΥda darpΝ edilmiΒtir27
. Iconium, Derbe, Laranda, OlbasaΝ veΝ MusbandaΝ Βehirleri de bu dönemdeΝ ΟStratiaΝ AntiocheiasΟΝ adıΝ altında birleΒtirilmiΒΝ veΝ Caligula'nınΝ KilikiaΝ sahilindekiΝ arazisindenΝ birΝ parçaΝ almıΒΝ olanΝ IV.Ν AntiochosΥunΝ LykaoniaΥnınΝ dörtΝ ΒehriniΝ topraklarınaΝ dahilΝ ettiğiΝ kabulΝ edilir.Ν Ramsay,Ν DerbeΥninΝ kuzeyindeΝ Konya-KaramanΝ demiryoluΝ yakınındaΝ birΝ süreΝ uzayanΝ taΒΝ iΒaretlerΝ bulunduğunu,Ν bunlarınΝ RomaΝ eyaletiyleΝ LykaoniaΝ AntiochiaΝ arasındaΝ birΝ hudutΝ olduğuΝ hemenΝ tahminΝ edilebilirΝ olduğunuΝ dileΝ getirir28.Ν DolayısıylaΝ DerbeΝ AntiochosΥunΝ sınırlarıΝ içindeΝ olmadığınıΝ kesinΝ olarakΝ söyleyebiliriz.Ν BuΝ nedenleΝ Ramsay,Ν PtolemaiosΥunΝ birΝ eserindeΝDerbeΥninΝonaΝaitΝolduğuΝifadesiniΝbirΝyanılmaΝolarakΝifadeΝederΝ(HaritaΝ4). 24 Calder – Cormack 1962, 177. 25 Strabon XII, V, 1. 26 Usman 1949, 56. 27 Cronin 1902, 339-376. 28 Pauly-Wissowa 1949,9.
ClaudioderbeΝ ismiΝ iseΝ ClaudiusΥunΝ idaresiΝ altındaΝ RomaΝ eyaletineΝ bağlıΝ olduğunuΝ göstermektedir.ΝBuΝdurumun dahaΝakılcıΝolacağıΝkabulΝedilmektedir.ΝÇünküΝClaudiusΝ ΒerefineΝmalΝederekΝonaΝbuΝismiΝverebilir.ΝBergamaΝkitabesinde29
Lykaonia Antiochia ismineΝ rastlanmıΒtır.Ν GerçiΝ isimΝ tahripΝ olduğundanΝ dolayıΝ buΝ isminΝ tamamlanmıΒΝ ΒekliΝ kesinΝ olmamaklaΝ birlikteΝ yineΝ de büyükΝ birΝ dikkatleΝ tamamlanmalıdır.Ν Lykaonia,Ν AntiochianaΝ IV.Ν AntiochosΥunΝ hükümdarlığınınΝ bitimindenΝ sonraΝ Kappadokia'da Ptolemaios'unΝiΒaretΝettiğiΝyerlereΝkadarΝuzanmıΒtır.ΝΝ
Provincia Galatiae, Kappadokia, Psidia, Paphlagonia, Lykaonia, Armaenia eyaletleri, MS 80-151Ν yıllarınaΝ aitΝ olanΝ birerΝ kitabedeΝ sözΝ ediliyorνΝ dahaΝ sonraΝ DomitianΝzamanındanΝkalanΝveΝdönemiΝkesinΝ olarakΝsaptanamayanΝbirΝ yazıttaΝaynıΝ ΒekildeΝ Provinc(ia) Gal(atiae), Psid(iae), Phryg(ia), Lyk(onia), Isaur(iae), Paphlag(oniae), PontiΝGalat(ici),ΝPorrtripolemeniani,ΝArm(aenia)ΥnınΝbirΝelçisindenΝveΝ TraianΥınΝ hükümdarlığınınΝ sonundaΝ yineΝ Provinc(ia), Galat(iae), Phryg(iae), Lykonium(iae),Ν Paphlag(oniae)Ν yazıttaΝ daΝ bahsediliyorΝ veΝ HadrianΝ zamanındanΝ kalmaΝbirΝyazıttaΝdaΝLykaoniaΝGalatiaΥyaΝbağlıdırΝΒeklinde ifade ediliyor. Buradan da çıkarılanΝ sonuçΝ Lykaonia'nınΝ birΝ zamanlar,Ν GalatiaΥyaΝ bağlıΝ olduğuΝ PtolemaosΥtakiΝ (V,Ν4νΝV,Ν6)ΝeyaletΝpaylaΒımının daΝdoğruΝolmadığıΝaçıkçaΝkanıtlanmaktadır.
Antoninus Pius'un idaresinde Lykaonia'nınΝ güneyΝ sınırlarıΝ ayrıldı.Ν Lykaonia,Ν Isauria ve Kilikia üçlüΝeyaletΝolarak birleΒtirildi.ΝBu durum Isauria'daki bir kitabede, ArhitratigosΝ EparhionΝ Kilikia,Ν İsaurias,Ν LykaoniosΥtan Βeklinde sözΝ edilir.Ν HerΝ üçΝ eyalet de kendi idari durumunu muhafaza eder. Bunu Antoninus Pius'tan Philippus Arabs'a (MS 244-24λ)Ν kadarΝ sikkelerΝ üzerindeΝ yazılanΝ ΟKoinonΟΝ ifadesindenΝ anlamaktayız.ΝHükümetΝmerkeziΝiseΝTarsos idi.
III. Gordian (MS 238-244)Ν içinΝ belkiΝ ZostaΥdaΝ yaptırılanΝ ΒerefΝ kitabesindekiΝ ΟProvincieΝ İsauriaΟΝ kelimelerineΝ göreΝ diğerΝ ikiΝ eyaletinΝ isimleriniΝ deΝ tamamlayabiliriz30.ΝBuΝçıkarımaΝCommodusΝzamanındanΝkalanΝbirΝkitabeΝüzerindekiΝ "Antipatos Lykias ke Pamphiliaske Isaurias"31 yazıΝ ileΝ birisineΝ söylenenΝ sözdenΝ varıyoruz.ΝClarcΥınΝkabulΝetmiΒΝolduğuΝfikirΝİsauriaΥnınΝkısaΝbirΝzamanΝiçinΝdiğerΝikiΝ 29 Ramsay 1906b, 2. 30 Head 1911, 2733. 31
eyalettenΝ ayrılmıΒΝ olabileceğidir32.Ν BuΝ üçΝ parçalıΝ eyalet olanΝ Kilikia,Ν İsauria,Ν LykaoniaΥnınΝAntoninusΝPiusΝ(MS 138-161) zamanındaΝbirleΒtirildiğini biliyoruz.
BölgeΝ MS 3 yy’daΝ SasaniΝ hükümdarıΝ ShapurΝ tarafındanΝ birΝ akınaΝ maruzΝ kalmıΒtır33.ΝMSΝ260ΝyılındaΝİmparatorΝValerianΝDönemi'ndeΝdüzenlenenΝikinciΝakındaΝ Persler,ΝRomalılarıΝyenilgiyeΝuğratmıΒtır.ΝShapurΝSuriyeΝveΝKilikia’danΝKappadokiaΝ veΝ güneyΝ Lykaonia’yaΝ kadarΝ uzananΝ geniΒΝ birΝ alandaΝ atağaΝ geçmiΒΝ veΝ ancakΝ İmparator L. DomitiusΝAurelianusΝbölgeyiΝMSΝ2ι2’deΝgeriΝalabilmiΒtir34
.
MS 3. yy'ınΝ sonlarınaΝ doğruΝ LykaoniaΥnınΝ kuzeyΝ kısmıΝ tahminenΝ GalatiaΥyaΝ bağlıydı.Ν BuradaΝ Vasada,Ν LystraΝ veΝ AntiocheiaΝ evvelceΝ GalatialılaraΝ aitΝ olduğuΝ daΝ ortayaΝçıkar35
. DiocletianΥınΝeyaletΝtaksimatında da MS 3. yy'ınΝsonundaΝLykaoniaΝadıΝ karΒımızaΝ çıkmamaktadır.Ν ÇünküΝ LykaoniaΝ PsidialılarlaΝ IsaurialılarΝ arasındaΝ payΝ edilmiΒtir36
.
Constantinus Magnus (MS 306-33ι)Ν zamanında,Ν MS 325 Nikaia Konsili kayıtlarında Lykaonia’nınΝ kuzeyiΝ GalatiaΝ eyaletlerininΝ sınırlarıΝ içerisindeΝ kalmaktadır.
MSΝ 354Ν yılındaΝ politikΝ olarakΝ IsauriaΝ EyaletiΝ içindeΝ görülenΝ Lykaonia’nınΝ güneyi37IsaurialıΝçetelerΝtarafındanΝtalanΝedilmiΒtir.
İmparatorΝ ValensΝ (MSΝ 364-3ικ)Ν zamanında,Ν Kappadokia’nınΝ bölünmeΝ sürecindeΝ LykaoniaΝ özerkΝ birΝ eyaletΝ konumunuΝ almıΒtır.Ν BuΝ durumu,Ν KaisareiaΝ metropolitlerindenΝolanΝBasileios’unΝmektuplarındanΝöğrenmekteyiz38
.
Diocletian zamanındaΝ eyaletlerdeΝ büyükΝ çaplıΝ değiΒikliklerΝ yapıldı.Ν PsidiaΝ Bölgesi,Ν KonyaΝ OvasıΥnıΝ geçerekΝ KaradağΥaΝ kadarΝ uzandıΝ veΝ AntiokhΝ MetropolitliğineΝ yükseltildi.Ν Theodosius (MS 379–3λ5)Ν zamanındaΝ RomaΝ İmparatorluğuΝikiyeΝayrılıncaΝLykaoniaΝBölgesiΝDoğuΝRomaΝİmparatorluğuΝsınırlarıΝ içerisindeΝkaldı.
32
LykiasΝveΝPamphiliasΝveΝIsauria’nınΝAntipatos’u olarak bilinir.
33 Magie 1950, 694-698. 34 Belke – Restle 1984, 53-54. 35 Ramsay 1906c, 195-215; Ramsay 1960, 290 vd. 36 Ramsay 1902-1903, 249 vd. 37 Ramsay, 1906c, 59. 38 Ramsay, 1906c, 59.
Notitia Dignitatum39 ile Polemius Silvius (MS 400Νcivarında)ΝprensiplerindenΝ öğrendiğimizeΝ göreΝ LykaoniaΝ DiocesusΝ AsianaΥdaΝ tekrarΝ serbestΝ birΝ eyaletΝ olarakΝ düzenlenmiΒΝ olup Lykaonia Bölgesi'ndeki Iconium, Lystra, Misthia, Amblada, Vasada, Homonada, Derimi, Barata, Hyde, Isaurapolis, Korna, Gabatra, Perta, Kanna,ΝGlauama,ΝRingnonΝΒehirlerindeΝdeΝpiskoposlarΝvardıΝ(HaritaΝ5). GeçΝBizansΝ DönemiΥndeΝiseΝLykaoniaΝtamamıylaΝAnatolia themasıΝiçerisindedirΝ(HaritaΝ6). Bunu ConstantineΝ themasıΝ veΝ baΒkaΝ birΝ vesikaΝ olanΝ AnatoliaΝ themasıΝ daΝ KilikiaΝ ileΝ sınırΝ olduğunuΝkaydederekΝtasdiklemektedir40.
2.3. Antik Dönem Yolları
BaΒlıcaΝ tarihiΝ doğalΝ yollarınΝ kesiΒtiğiΝ birΝ coğrafyada yer alan Anadolu, Eski ÇağΥdanΝ günümüzeΝ kadarΝ önemliΝ birΝ geçiΒΝ noktasınaΝ veΝ yerleΒmeΝ yerineΝ sahneΝ olmuΒtur41
.
Anadolu,Ν dönemlereΝ göre,Ν Hitit-Arzava, Phryg-Assur-Kimmer, Grek-Pers, Bergama-Seleukos, Roma-Galat, Roma-Part, Sasani, Arap ve Bizans-TürkΝ mücadelelerindeΝ önemliΝ birΝ cepheΝ olmasıΝ homojenΝ birΝ halktanΝ çokΝ hareketliΝ heterojenΝbirΝnüfusaΝsahipΝolduğunuΝgöstermektedir.ΝBuΝyelpazeyeΝticaretΝyollarınınΝ geçmesiΝsonucuΝtüccarlarınΝyerleΒmeleriΝayrıΝbirΝözellikΝkatmaktadır.
KüçükΝ AsyaΥda Hititler'denΝ beriΝ birΝ yolΝ ağınınΝ varlığıΝ bilinmektedir.Ν BuΝ bölgelereΝ egemenΝ olanΝ uluslarΝ zamanındaΝ gereksinimeΝ göreΝ orduΝ veΝ ticaretΝ yollarıΝ kurmuΒtur42
.
Bölge,ΝİçΝAnadoluΝileΝBatıΝAnadoluΝarasında,ΝgeçiΒΝyollarıΝüzerindeΝstratejikΝbirΝ önemeΝ sahipΝ olduğundan Anadolu'daΝ önemliΝ birΝ uygarlıkΝ olanΝ Phrygler'in Orta AnadoluΝ ileΝ iliΒkilerindeΝ deΝ önemliΝ birΝ yolΝ güzergâhıΝ olmuΒtur. Phrygler'in bu güzergâhtanΝAkdenizΥeΝindiğiΝsavınıΝKonyaΝçevresindekiΝPhrygΝDönemiΝeserleriΝveΝ AsurΝbelgeleriΝkanıtlamaktadır. 39 NotitiaΝDignitatum,ΝRomaΝİmparatorlukΝkayıtlarındanΝgünümüzeΝulaΒabilmiΒΝenderΝörneklerdenΝbiriΝ olan,ΝDoğuΝveΝBatıΝRomaΝİmparatorluklarınınΝaskeriΝveΝidariΝyapılanmaları,ΝİmparatorlukΝsaraylarındaΝ veΝeyaletlerdeΝbulunanΝresmiΝgörevlerΝhakkındaΝdetaylıΝbilgiΝverenΝresmiΝİmparatorlukΝdökümanıdır. 40 Ramsay 1960, 361. 41 Koçak-ΑahinΝ2002,Ν346. 42ÖzsaitΝ1λκ2,Ν40λ.
Anadolu'nun merkezinde bulunan Lykaonia BölgesiΝ doğudan,Ν batıdan,Ν kuzeydenΝ veΝ güneydenΝ gelenΝ yollarınΝ merkeziΝ bir konumda bulunanΝ İkonion Kenti'ndeΝ birleΒmekteydi.Ν Kuzeybatıda,Ν DorylaionΥdan baΒlayanΝ yolΝ Amorion ve LaodikeiaΥdanΝ geçerekΝ Iconium'aΝulaΒmakta,Νoradan Herakleia'yaΝuzanmaktadır.ΝBuΝ yolunΝgüneyindeΝbulunanΝAntiocheiaΥdanΝbaΒlayanΝyolΝsistemiΝΟVia Sebaste"43 olarak bilinmekte Antiocheia'dan44 çıkıΒΝ noktasıΝ sağlayanΝ buΝ taΒΝ döΒemeliΝ yolΝ ApolloniaΝ yolu ileΝdahaΝbatıyaΝComamaΥyaΝuzanıpΝordanΝdaΝParlais'eΝgeçmekteydi.ΝYolunΝdoğuΝ kısmıΝNeapolisΥeΝulaΒmaktaΝveΝKaralis45GölüΥnünΝkıyısındanΝdolanmaktaydı.ΝBirΝkolΝ doğuyaΝ dönerek Pappa Tiberiopolis'eΝ varırkenΝ diğerΝ kolΝ dahaΝ doğudaΝ Kızılviran46 Iconium ve Lystra'yaΝ uzanmaktaΝ olupΝ güneydoğuΝ uzantısıΝ iseΝ TrogitisΝ GölüΝ kıyısındanΝSedasaΥya oradan da daha ileriye Isaura'ya gidiyordu47.ΝAyrıca,ΝIconium48 Lystra49 ve Isaura50'yıΝ bağlayanΝ birΝ yolΝ da güneyden,Ν PamphyliaΝ veΝ KilikiaΥdan önemliΝ vadiΝ veΝ geçitlerdenΝ LykaoniaΝ BölgesiΥne yollarΝ bağlanmaktaydı.Ν Pamphylia'da, Side'denΝ baΒlayanΝ yolΝ MistheiaΝ veΝ PappaΝ üzerindenΝ Iconium'a bağlanmaktaydı,Ν Iconium üzerindenΝ dahaΝ doğuda bulunan Koloneia'ya uzanmaktaydı51.
Lykaonia Bölgesi'neΝ üçΝ anaΝ yolΝ iseΝ DağlıkΝ KilikiaΥdanΝ ulaΒmaktaydı.Ν Anemurion'danΝbaΒlayanΝilkΝyolΝGermanikopolis'e kadar uzanmakta ve buradan yol ikiΝ kolaΝ ayrılmaktaydı.Ν BatıyaΝ yönelenΝ kol,Ν Leontopolis,Ν LystraΝ üzerinden Iconium'a52ulaΒmaktaΝolupΝdoğuyaΝ yönelenΝkolΝiseΝLaranda53(Karaman)ΝüzerindenΝ Iconium'aΝ kadarΝ ulaΒmaktaydı54.Ν İkinciΝ yolΝ Kalykadnos55 (Göksu)Ν VadisiΥnden,
43ViaΝ Sebaste,Ν RomaΝ DönemiΥndeΝ Psidia ve Lykaonia'daΝ kurulanΝ kolonilerinΝ irtibatıΝ veΝ askeriΝ
operasyonlarınΝdahaΝrahatΝyapılmasıΝiçinΝMÖ 6. yy'da kurulmuΒtur.
44 ÖzsaitΝ1λκ5,Νλ6. 45 ÖzsaitΝ1λκ5,Νλ6. 46 Ballance 1962, xi. 47 Magie 1950, 1314-1315. 48
Ruge 1927, 2.2256 (Lykaonia maddesi).
49
Zgusta 1964, 92.
50
Ruge 1916, 2055-2056 (Isaura maddesi).
51 Belke-Restle 1984, 102. 52 ÖzsaitΝ1λκ5,ΝΝλ2-93; Zgusta 1964, 92. 53 Sterret 1888b, 19. 54 Belke-Restle 1984, 109; Bahar 1991, 46. 55 Beaufort 1818, 222.
Claudiopolis (Mut)56 LarandaΝ üzerinden Lykaonia'ya,Ν uzanmaktaydı.Ν Seleukeia ile baΒlayanΝüçüncüΝyolΝiseΝOlba, LarandaΝüzerindenΝIconium'aΝbağlantıΝsağlamaktaydı.ΝΝΝΝ
Lykaonia Bölgesi Klasik Dönem'deΝPersΝordularınınΝönemliΝgeçiΒΝyollarındanΝ biriydi.Ν AntikΝ kaynaklarınΝ aktardığınaΝ göreΝ Pers seferlerinin birinde, Kyros'un ordularıΝTyriaionΝ(Ilgın)57ΒehrindeΝkonaklamıΒΝveΝ ovadaΝbirΝ geçitΝtöreniΝ yapmıΒtır. Bunlara dayanarak IlgınΥınΝo dönemdeΝΒehirΝkonumundaΝbüyükΝbirΝyerleΒmeΝolduğu sonucunuΝ çıkarabiliriz. ÜçΝ günlükΝ birΝ yürüyüΒleΝ Kyros,Ν PhyrgiaΥnınΝ sonΝ kentiΝ olan Iconium ΒehrineΝ gelmiΒti.Ν AyrıcaΝ Pers komutan Kyros, Kilikia kapılarınıΝ Tarsos'a geçmekΝiçinΝkullanmıΒtı 58
.
BölgeΝOrtaΝAnadoluΝveΝAkdenizΝarasındaΝbirΝköprüΝgibidir.ΝHitit Dönemi'nde Konya OvasıΝileΝAkdenizΝarasıΝTarhuntassaΝidi59.ΝMilΝtaΒlarıΝbölgedekiΝyolΝbağlantısıΝ hakkındaΝenΝiyiΝbilgiyiΝverenΝkanıtlarΝolarakΝkarΒımızaΝçıkmaktadır.ΝSilifkeΝilçesinin kuzeyinde,ΝAğaderesiΝmevkiindeΝbulunanΝbuΝmil taΒıΝ(MÖ 79-81) Seleukeia'yıΝMutΝ (Klaudiopolis)ΝüzerindenΝLykaonia'yaΝbağlayanΝantik yolΝüzerineΝdikilmiΒtir60.
Kilikia eyaleti, Lykaonia'dan Kappadokia'yaΝ kadarΝ uzanmaktaydı61. Kilikia - LykaoniaΝsınırıΝLarandaΝolarakΝgeçmektedir62
. Isauria'nınΝLykaoniaΝileΝiliΒkisiΝKilikia ve Lykaonia63arasındaΝ tamponΝ birΝ bölgeΝ olmasıyladır64.Ν DolayısıylaΝ buΝ dönemdeΝ bölgedenΝ AkdenizΥeΝ bağlananΝ birΝ baΒka yol daha bulunmaktaydı.Ν Akdeniz'i Orta Anadolu'yaΝbağlayanΝbuΝyollarıΝdüzenliΝbirΝΒekildeΝverirsekμΝ
-Seleukeia (Silifke) - Diocaesareia (Uzuncaburç)Ν - Laranda (Karaman) - Iconium (Konya).
-Pompeipolis (Soloi Mersin) - Tetrapyrgia - Laranda (Karaman). Bu yollar arasındaΝIconium hepΝkilitΝnoktaΝolmuΒtur65 . 56 Sterret 1888b, 8-12. 57
Hamilton 1842b: 200; Ramsay 1890, 42; Magie 1950, 1313.
58 Bahar 1991, 44. 59 Bahar 1991, 15. 60 Sayar vd. 1994, 146. 61ÖzsaitΝ1λκ5,Νι1-72 -74. 62 Bahar 1991, 23. 63 Ammianus 1935 I.XIV. 2.2-6. 64 Bahar 1991, 24. 65ÜnalΝ- Girginer, 2007, 44.
EskiΝ ÇağΝ tarihindeΝ önemliΝ geçiΒΝ noktalarındanΝ birisiΝ iseΝ Konya-Karaman Bölgesi'dir. ÇarΒambaΝ veΝ GöksuΝ Havzaları,Ν LykaoniaΝ OvasıΝ (OrtaΝ Anadolu)Ν ileΝ güneyindekiΝ İsauriaΝ ileΝ giriΒ-çıkıΒΝ göreviniΝ üstlenirler.Ν TorosΝ DağlarıΝ buΝ bağlamdaΝ LykaoniaΝveΝIsauriaΝiçinΝaynıΝgöreviΝyapar66
.
AntikΝ ÇağΥda da Homonadeis ve Katanneler'le67 sınırıΝ oluΒturanΝ birΝ bölge,Ν Konya ve Karaman Bölgesi'ydi.Ν BuΝ durumΝ daΝ dahaΝ çokΝ dağlarınΝ aΒılabilecekΝ yerlerindekiΝ geçitlerleΝ AnadoluΥnunΝ içΝ kesimlerineΝ veΝ Asya-AvrupaΝ gibiΝ kıtalaraΝ ulaΒılmasına olanakΝsağlamıΒtır.
BirçokΝ antik kaynak68 tarafındanΝ LykaoniaΝ - IsauriaΝ sınırıΝ olarakΝ GüdelesinΝ köyüΝgösterilir69 (Harita 7).
Konya'nınΝ κ0Ν kmΝ güneyindeΝ bulunanΝ Belören70ise French'inΝ bölgedeΝ yaptığıΝ değerlendirmelerΝ sonucundaΝ DalisandosΥuΝ BelörenΥeΝ konumlandırmıΒΝ olupΝ burasınıΝ İsauriaΝveΝLykaoniaΝarasındaΝbirΝsınırΝΒehriΝolarakΝifadeΝetmiΒtir.Ν
Strabon 71 ΥaΝ göre TrogitisΝ GölüΝ (SuğlaΝ Gölü)ΥnünΝ güneyinde yer alan Homanadeis BölgesiΝ Lykaonia,Ν İsauriaΝ veΝ PsidiaΝ arasındakiΝ yerΝ olarakΝ daΝ gösterilmektedir72
.
Provincia Asia73 eyaletininΝ sınırları,Ν Lykaonia'yaΝ kadarΝ uzanmaktaydı74. StrabonΥun,Ν baΒlangıcınıΝ EphesosΥtan gösterdiğiΝ antikΝ yol,Ν LykaoniaΥnın yakınındaΝ bulunan Philomelion'aΝ (AkΒehir)75 gelip, oradan Laodikeia'yıΝ (Lâdik)76 geçerekΝ bölgeyiΝ dolanmaktaydı. Hristiyan azizlerinden St. Paul'un77
, Derbe78, Lystra79 Konya, PsidiaΝ AntiochiaΝ (Yalvaç)80 arasındaΝ HristiyanlığıΝ yaymaΝ giriΒimlerindeΝ
66 Bahar 1991, 4,6,25. 67 Strabon, XII.7.1. 68
Ramsay W. M. 1906c, 60. Calder - Cormack 1962, 35.
69 Bahar 1991, 5. 70 Freely 2004, 144. 71 Broughton 1975, 730. 72 Bahar 1991, 5. 73 Sterret 1888a, 144. 74 Bahar 1991, 90. 75 Magie 1950, 1313. 76
Ramsay W. M. 1906c, 5; Calder 1956μΝxviiνΝBaykaraΝ1λκκ,Ν16Ν(Laodıkıye)νΝÇelebi 1999, 15.
77 Gurney 1961, 22; Ramsay 2001, 98-101. 78 Hamilton 1842a, 320. 79 Hamilton 1842a, 320. 80SterretΝ1κκ5,ΝλνΝRamsayΝ1κλ0,Ν3λ6νΝÖzsaitΝ1λκ2,Ν40λ.
bulunması da KonyaΝulaΒımΝgüzergahlarınıΝbelirlemesiΝaçısındanΝbirΝkaynakΝolarakΝ karΒımıza çıkmaktadır.Ν ÖrneğinΝ Peutinger tablosunda, Efes'tenΝ baΒlayarakΝ Seleukeia'yaΝkadarΝuzananΝyolΝgüzergâhınınΝüzerindeΝKonyaΥnınΝ(Iconium)81olduğuΝ görülmekte82
. BuΝ yolΝ MagnesiaΝ (Manisa),Ν TrallesΝ (Aydın),Ν AntiokheiaΝ (Yalvaç),Ν Laodikeia,ΝApameiaΝ(Dinar),ΝPhilomelionΝ(AkΒehir),ΝTyriaionΝ(Ilgın)Ν83
- Amorion'a bağlanıyordu84
. MS IV. yy mezarΝkitabelerinde,ΝAkΒehir-KonyaΝarasındaΝMenderes VadisiΝ boyuncaΝ görülenΝ ΟEumeneion Formula" olarak bilinen kitabelerde, ünlü mezar taΒı kitabesiΝformülü "SrooeıΝXöyoyoero" Lykaonia'da85 ismi Philomelion'dan Iconium'aΝkadarΝ yaygınΝolduğuΝtespitΝedilmiΒtir.ΝBuΝgüzergâhtaΝözellikleΝLaodikeia Combusta'da86 keΒifΝ birΝ ΒekildeΝ görülür.Ν BunlardanΝ birΝ örnek Philomelion'da, iki örnekΝPessinusΥta87bulunmuΒtur.ΝLykaoniaΝgrubunun yan kolu Phrygia Paroreios'un kuzeyineΝ yayılmıΒtır88
. Kuzeyde Iconium'dan Ankara'ya89 uzananΝ önemliΝ birΝ yol90 güzergâhıΝ LykaoniaΥnınΝ kuzeyindekiΝ bölgelerleΝ bağlantısınıΝ oluΒturduğuΝ anlamınaΝ gelir91.
KuzeyeΝdoğruΝuzananΝbirΝyolΝgüzergâhıΝiseΝSarayönü-Gözlü-ÇeΒmelisebil92 ve Kadınhanı93
- AtlantıΝ (Dokuzatlı)Ν üzerindenΝ geçtiğiΝ görülür.Ν Ilgın94 Kadınhanı,Ν DoğanhisarΝveΝSarayönü95kesimininΝönemliΝtarihi doğu- batıΝyolΝgüzergâhıΝüzerindeΝ olduğuΝgibi,ΝkuzeyΝkesimleΝdeΝirtibatıΝsağlayanΝbirΝkonumdaΝyerleΒimlerΝolduğuΝdaΝ anlaΒılmaktadır.ΝBuΝalandakiΝyerleΒmeler,ΝKonya-Sarayönü-Kadınhanı-Ilgın-AkΒehirΝ bağlantısıΝ yönündeΝ yoğunlukΝ göstermektedir.Ν Ayrıca kuzey veΝ güneyΝ ileΝ bağlantılıΝ
81 Freely 2004, 134. 82 Ramsay 1960, 50. 83 Calder 1956, xviii. 84 Ramsay 1890, 49; 1967, 228. 85
Plutarch's 1926, II, 410 (Lycaonia-index).
86
Ramsay 1890, 40; Bosch 1949, 179; Calder 1956, xiv,1-4; Ballance 1958, 223, 229; Sarre 2002,401
87 Calder 1956, xxii. 88 Haspels 1971, 206. 89 Ramsay 1890, 50. 90 French 1981, 25. 91 Belke-Restle 1984, 109. 92 Calder 1956, xvii. 93 Calder 1956, 6. 94 Sarre 2002, 401. 95 Drew vd. 2004, 107.
yollar daΝharitaΝüzerindeΝizlenebilmektedir. Bölgenin doğuΝbağlantısınıΝiseΝIconium, KoloneiaΝüzerindenΝKaisareia'yaΝuzananΝyolΝgüzergâhıΝsağlıyordu96
.
2.4. Lykaonia Bölgesi Antik Sikke Darbı
AntikΝbölgeΝLykaonia halkınınΝKlasikΝveΝHellenistik Çağ'daΝkendilerineΝözgüΝ kullandıklarıΝ ödemeΝ aracıΝ olanΝ sikkelerΝ hakkındaΝ 1λι3Ν yılındaΝ yayımlananΝ ΟAn Inventary of Greek Coin Hoards" adlıΝ kitaptanΝ bazıΝ sonuçlarΝ çıkarılabilir97. Lykaonia'daΝ ortayaΝ çıkarılan Grek sikkeleriΝ buluntularıΝ hakkındaΝ bazıΝ bilgiler kaydedilmiΒtir. AnaΝhatlarıyla bahsedilirseΝKlasikΝÇağ'da Tarsos, Aspendos ve Selge kentlerinin tetradrahmi ve staterΝ sikkeleriΝ basılırken,Ν Hellenistik Çağ'da Suriye'de Pergamon krallarının,ΝLysimachusΥunΝveΝBüyükΝİskenderΥin tetradrahmi sikkeleriΝsözΝ konusuΝolmuΒtur.ΝΝ
Lykaonia, Lysimachos'unΝ ölümündenΝ sonraΝ (MÖΝ 2κ1)Ν SeleukoslarΝ arasındaΝ payΝ edilmiΒΝ veΝ MagnesiaΝ savaΒınaΝ kadarΝ iseΝ buΝ bölgeΝ kendilerineΝ aitΝ olduğuΝ içinΝ tarihiΝgeliΒimleriΝparalellikΝgöstermiΒtir.ΝDahaΝsonraΝRomalılarΝMÖΝ12λΝyılınaΝkadarΝ hükümΝ sürdükleriΝ buΝ yeriΝ PergamonΝ krallarınaΝ bırakmıΒlardır.Ν LykaoniaΝ halkının kendineΝ özgüΝ sikkeΝ basımınıΝ MÖΝ 1. yy'ın muhtemelenΝ ikinciΝ yarısındaΝ gerçekleΒtirmiΒΝ olduğuΝ söylenir98.Ν TümΝ buΝ söylenenlerinΝ aksineΝ yaptığımızΝ buΝ tez çalıΒmasıΝ sayesinde Lykaonia'dakiΝ sikkeΝ basımının bilinendenΝ çokΝ dahaΝ geriyeΝ gittiğiniΝ görmekteyiz.Ν PersΝ hâkimiyetiΝ Anadolu’daΝ MÖΝ 546’danΝ itibarenΝ etkisiniΝ göstermeyeΝ baΒlamıΒtır.Ν BuΝ etkiyleΝ beraberΝ PersΝ kültürününΝ veΝ inancınınΝ kendiniΝ göstermesiΝ sonucundaΝ PersΝ tanrıları veΝ yöneticileri Anadolu’daΝ tanınmayaΝ baΒlamaktadır99.
Karaman Müzesi'ndenΝ eleΝ geçenΝ Kat. No. 1-65 nolu sikkeler bu durumuΝ kanıtlar niteliktedir. Bu sikkelerin birininΝ önΝ yüzünde " " monogramlı,Ν HeraklesΝbaΒlı,ΝtahtaΝoturmuΒΝBaalΝveΝsakallıΝerkekΝBaalΝbaΒlı betim bulunmakta, arka yüzünde ise kurt protomlu tasvir görülmektedir.ΝDiğerΝsikkeninΝiseΝPers hakimiyeti sırasındaΝ SatrapΝ MazaiosΝ dönemineΝ (MÖΝ 361-334) tarihlenen obolleri100 olmasıΝ
96 Belke-Restle 1984, 103. 97 IGCH 1973, 1243-1245. 98 IGCH 1973, 1395-1414. 99 Hakman 2015, 69-70. 100
Obol "demir ΒiΒΟ anlamınaΝ gelenΝ GrekçeΝ ΟObelosΟdanΝ türemiΒtirΝ (Carradice – Price 1988, 91). GüvenilirΝ antikΝ kaynaklardanΝ sikkeninΝ icadındanΝ önceΝ bazıΝ kap,Ν kazanΝ gibiΝ aletlerinΝ değiΒimΝ aracıΝ
Laranda kentinin muhtemel Klasik Dönem'de sikkeΝdarpΝettiğininΝenΝönemliΝkanıtıΝ olarakΝ karΒımızaΝ çıkmaktadır.Ν SonuçΝ olarakΝ LykaoniaΝ Bölgesi'ndeki bu kentler Klasik Çağ'ınΝortalarından Roma Dönemi'nin sonunaΝkadarΝgümüΒΝveΝbronz101 sikke basmıΒtır (Grafik 1). AnlaΒılırΝolmasıΝiçinΝbuΝsikkeleriΝ4 grubaΝayırmakΝdahaΝuygunΝ düΒmektedir.Ν
1. Klasik DönemΝ önΝ yüzΝ Herakles,Ν BaalΝ veΝ SatrapΝ Mazaios, arkaΝ yüzΝ kurtΝ protom betimli Laranda sikkeleri,
2.Ν LykaoniaΝ birliğindeki (Koinon)102 6 katılımcıΝ kentin sikkeleri. Bunlar; Barata, Dalisandos, Derbe, Hyde, Ilistra ve Laranda kentlerine aittir. Bu 6 kentte İmparatorΝ Marcus Aurelius ve İmparatorΝ Lucius Verus (MS 161-169)'un bir arada hükümΝ sürdükleriΝ zamandaΝ sikke basmıΒlardır.Ν κ0Ν yılΝ aradan sonra Barata, Dalisandos, Ilistra ve Laranda kentleri tekrar Philippus Arabs (MS 244-249) hükümdarıΝtarafındanΝyönetilmiΒtir.
3.ΝKuzeydekiΝbağımsızΝkentlere ait sikkeler;
a. Laodikeia Combusta.Ν BuΝ kenttenΝ ΒimdiyeΝ kadarΝ sadeceΝ İmparator Vespasian ve sezarlar olarak bilinen oğullarıΝTitusΝveΝDomitian’a ait sikkeleriΝvardır.Ν b. Savatra. MS 2.Ν yyΥın ortalarında İmparator Antoninus Pius ve L. Verus sikkeleri gibi tarihi belliΝolan,ΝözerkΝsikkelerden sadeceΝbazılarıΝbilinmektedir.ΝYaniΝ MS en erken 13κΥdenΝenΝgeçΝ16λΥaΝkadarΝolanΝsüreΝiçerisindedir.Ν
4. Grek ΒehirΝ devletiΝ olarakΝ arkasındaΝ uzunΝ birΝ geçmiΒeΝ sahipΝ olanΝ Roma kolonileri Iconium ve Lystra sikkeleri;
A. Eikonion/ Iconium. Bu kent hem YunanΝΒehirΝdevletiΝolarakΝhemΝdeΝRomaΝ kolonisiΝolarakΝyaniΝkısmenΝikisininΝdeΝözelliklerineΝsahipΝbirΝΒekildeΝsikke basmıΒtır.Ν
olarakΝ kullanıldıklarınıΝ öğrenmekteyiz.Ν ΑiΒlerinΝ deΝ buΝ anlamdaΝ kullanıldıklarıΝ düΒünülür.Ν GrekçeΝ DrahmiΝterimininΝΟavuçΝdolusuΟΝanlamınaΝgelenΝΟDraksΟ kelimesindenΝtüretildiğiΝgözΝönüneΝalınırsaΝ buΝikiΝterimΝasında birΝiliΒkiΝkurmakΝhiçΝdeΝzorΝolmaz.ΝZiraΝbirΝavucaΝnormalΝolarakΝ6ΝadetΝΒiΒΝsığmaktaΝ dolayısıylaΝ1ΝDrahmi 6 Obol'e eΒitΝolmaktadırΝ(GöktürkΝ1λλ6,Ν6κ).
101
RomaΝİmparatorlukΝdönemindeΝaltın,ΝgümüΒΝsikkelerΝileΝbirlikteΝbakırΝbronzΝveΝpirinçΝsikkelerdeΝ basılmıΒtır.ΝRomaΝİmparatorlukΝdönemininΝbelliΝbaslıΝbakır/bronzΝsikkeleriΝolarakΝ as, dupondius, ve
sestertius’uΝ gösterebiliriz.Ν BunlardanΝ as,Ν bakırdanνΝ dupondiusΝ veΝ sestertius,Ν pirinçtenΝ (orichalcum)Ν
basılmıΒlardır.ΝAs,ΝbakırΝolduğundan,ΝkızılımsıΝyaΝdaΝkiremitΝrengiνΝdupondiusΝveΝsestertiusΝdaΝpirinçΝ olduklarındanΝsarıΝbirΝgörünümeΝsahiptirlerΝ(TekinΝ2000,Ν14).
102
Grek sikkesi Olarak; MÖΝ1. yyΥın ikinciΝyarısındaΝküçükΝveΝortaΝnominalΝdeğerlereΝ sahipΝsikkelerμΝMuhtemelenΝAugustusΝzamanındaΝbasılmıΒtır103
.
Roma Kolonisi Olarak;
a. Augustus'tanΝ dolayıΝ kolonilerinΝ ilkΝ çekilmesindenΝ sonra,Ν yaniΝ MS 69-81 Vespasian,ΝTitusΝveΝDomitianΝyönetimiΝaltındaΝbasılmıΒtır.
b. AntoninusΝPiusΝyönetimiΝaltında,ΝMS 138-161 yıllarıΝarasında,ΝHadrian'dan dolayıΝkolonilerinΝikinciΝçekilmesindenΝsonraΝbasılmıΒtır.
c. Gordian III (MS 238-244) yönetimiΝaltındaΝbasılmıΒtır.Ν
B. Lystra. Augustus tarafındanΝkurulanΝkolonilerΝΟAugustus, Titus, Antoninus Pius, Marcus Aurelius ve Lucius Verus" imparatorlarınınΝyönetimi altındaΝenΝerkenΝ MÖ 25ΝenΝgeçΝMSΝ1κ0Ν(belkiΝ16λ)Νde basılmıΒtır.ΝΝGözeΝçarpanΝdurumΝise,ΝbuΝzamanΝ içerisinde Lykaonia'daΝhiçbirΝΒehrinΝsikkeΝbasmamasıdır.ΝTahminenΝkentΝbuΝzamanΝ içerisindeΝι0ΝyılΝsikke basmaΝhakkınıΝkaybetmiΒtir.Ν
ÖzetΝolarak önΝveΝarkaΝyüzlerdekiΝbetimlemelerinΝdeΝverildiği Tablo 1 ve 2'de Lykaonia BölgesiΥndekiΝherΝΒehrinΝdarpΝettiği sikkelerΝayrıΝayrıΝdağıtıldığındaΝtoplamΝ 202Ν sikkeΝ bulunabilmiΒtir (Harita 8). BuΝ çalıΒmamızda da Lykaonia Bölgesi'nde Klasik, Hellenistik ve Roma Dönemleri'ne ait sikkeler darpΝ edildiğiΝ görülmüΒtürΝΝ (Grafik 2).
ÇalıΒmamızaΝkonuΝolanΝtümΝsikkelerin yarısındanΝçoğu da Eikonion/Iconium kentindenΝ gelmektedir.Ν TekΝ tükΝ sikke darp eden diğerΝ çoğuΝ kentlerinΝ sikkeleriΝ az rastlananΝ türdendir.Ν Iconium sikkelerindeΝ sanatsalΝ veΝ mitolojikΝ bakıΒΝ açısıΝ vardır.Ν Lykaonia sikkeleri üzerindeΝbulunanΝtanrılarınΝkentlere (Tablo 3) ve cinsiyetineΝgöreΝ dağılımına baktığımızda tanrı olarak Zeus, Herakles, Baal, Perseus, Dionysos, nehir tanrısı,ΝMarsyasνΝtanrıça olarak ise Athena, Tyche, Nike, Kybele ve Medusa betimi karΒımızaΝçıkmaktadır(Grafik 3 ve 4). SikkelerΝbetimselΝolarakΝdeğerlendirildiğindeΝ
103
SikkeΝüzerindeΝRomalıΝyöneticilerinΝresmedilmesini,ΝHelenΝyönetimΝaristokrasisininΝRomaΝileΝyeniΝ iliΒkilerΝ kurmaΝ veΝ buΝ iliΒkileriΝ kuvvetlendirmeΝ çabalarınınΝ birΝ göstergesiΝ olarakΝ düΒünmekteyiz.Ν BaΒarılıΝ yöneticilerinΝ varlığıΝ yerelΝ betimlerdenΝ ziyadeΝ RomalılarınΝ resmedildiğiΝ tiplerinΝ basımınınΝ kentlerΝ arasındaΝ yaygınlaΒmasınaΝ olanakΝ vermiΒtir.Ν RomaΝ iseΝ kendiΝ siyasiΝ ideolojisiΝ doğrultusunda,Ν fethettiğiΝ bölgelerdekiΝ ΒehirlereΝ kendilerineΝ aitΝ sikkeleriΝ darpΝ etmeΝ izniΝ vererek,Ν özgürΝ olduklarınıΝ hissettirenΝbirΝyolΝizlemiΒtir (Butcher 1988, 18).
iseΝ baΒΝ tanrılarν Zeus, Herakles, Athena, Tyche veΝ ayrıca Iconium kentindeki Perseus'dur.Ν BunlaraΝ ekΝ olarakΝ isimlendirilmeyenΝ nehirΝ tanrılarıΝ dahaΝ büyükΝ nehirlerinΝ eksikliğindenΝ dolayıΝ sadeceΝ küçükΝ sularlaΝ veΝ sayısızΝ bataklıkΝ gölleriΝ ileΝ iliΒkilendirilmiΒtir104
.
104
