Herakles

Perseus'un soyundan gelen Alkmene'ninΝveΝTanrıΝZeus'unΝoğluΝolanΝHeraklesΝ

güçΝveΝcesaretinΝsembolüyleΝözdeΒleΒtirilmiΒtir.ΝOlymposluΝtanrılarΝarasınaΝöldüktenΝ

sonraΝ katılmıΒΝ olduğuΝ söylenir193_{.Ν HemΝ tanrıΝ hemΝ deΝ kahramanΝ olarakΝ tapınım}

görmüΒtür.Ν

Herakles, insanınΝ doğayaΝ karΒıΝ yenilmezΝ saldırmaΝ veΝ dayanmaΝ gücünüΝ

simgeleyen biri olarakΝkarΒımızaΝçıkar.ΝDoğanınΝinsanınΝbaΒınaΝsaldığıΝfelaketleriΝyokΝ

ederekΝ insanlığaΝ sonsuzΝ iyilikleriΝ olmuΒtur.Ν FakatΝ kendisiyleΝ ilgiliΝ trajikΝ birΝ yönüΝ vardır.Ν KahramanΝ olmayıΝ kendisiΝ seçmemiΒtir.Ν TanrıΝ vergisiΝ olarakΝ kabulΝ edilenΝ gücünden,ΝkuvvetindenΝhiçΝhazΝduymamıΒtır.ΝGücünüΝdizginleyemediğiΝzamanlarda kendindenΝ geçerekΝ çıldırmıΒtır.Ν Herakles'eΝ bütünΝ iΒlerΝ veΝ kahramanlıklarΝ zorlaΝ yaptırılmayaΝ çalıΒılmıΒtır.Ν Herakles'inΝ karaΝ kaderinde,Ν ömrüΝ boyuncaΝ insafsızΝ birΝ efendininΝ boyunduruğuΝ altındaΝ çalıΒmakΝ vardır.Ν Herakles,Ν Roma'da Hercules ile özdeΒleΒtirilmiΒtir. Hercules, Herakles'eΝ göreΝ dahaΝ yumuΒakΝ birΝ kahramanΝ olarakΝ verilmiΒtir194

.

KentΝ sikkeleriΝ üzerindeΝ genellikleΝ HeraklesΝ tekΝ baΒınaΝ görülür.Ν Atribütleri,Ν sadakΝiçindeΝyayΝveΝok,Νlobutu veΝaslanΝpostuΝyanındaΝbetimlenir. Katalogda Laranda

sikkeleri üzerindeΝHerakles'inΝ2ΝtipΝolmakΝüzereΝιΝtaneΝgümüΒΝsikkesiΝbulunmaktadırΝ

( Kat. No. 1- 7).

TipΝ 1μΝ SikkeninΝ önΝ yüzündeΝ cephedenΝ sakallıΝ HeraklesΝ baΒıΝ betimlenmiΒtir.Ν TarihΝolarakΝdaΝMÖΝ4Νyy'aΝ(MÖΝ361-334) tarihlenir (Lev. I, Kat. No. 1, 2).

Tip 2: Sikkenin önΝ yüzündeΝ boynunda aslan postuyla sol omzunda ise

lobutuylaΝ beraberΝ geniΒΝ birΝ ΟHΟΝ harfiΝ ileΝ cephedenΝ sakallıΝ HeraklesΝ baΒıΝ

193

Homeros 2008, XV, 1-10.

194 _{Herakles ile ilgiliΝdahaΝdetaylıΝbilgi,ΝyaptığıΝiΒlerΝveΝmitolojikΝhikâyelerΝiçinΝbkz.ΝCouchΝ1λλι,Νιλ-} 84; Grimal 1997, 251- 2ιλνΝCömertΝ1λλλ,Νs. 66- 71; Erhat 2002, 137- 140; Strabon, XII, 1, 56, XIII, 1, 117, 149; Bonnefoy 2000, 393- 399.

betimlenmiΒtirΝtarih olarak da MÖΝ4ΝyyΥaΝ(MÖΝ361-334) tarihlenir (Lev. I-II, Kat. No. 3-7).

4.1.2. Baal

Fırtına,Ν yağmurΝ veΝ verimlilikΝ tanrısıΝ olarakΝ karΒımızaΝ çıkanΝ Baal195

, semitik kökenliΝbirΝtanrıdır.ΝMÖ 2. binyıldan itibaren Suriye – FenikeΝbölgesindeΝyaygınΝbirΝ tapınımΝ görmüΒtür.Ν BaalΥın kelimeΝ kökeninin, Sami dillerinde ortak bir ad olarak, sahipΝveyaΝefendiΝanlamınaΝgeldiğiΝsöylenmektedir.ΝBu kelimenin, dinsel anlamda bir yerinΝveyaΝbirΝnesneninΝtanrısıΝanlamındaΝkullanıldığı düΒünülmektedir.ΝBaal,ΝgiderekΝ evrenselΝ birΝ bereketΝ tanrısıΝ haliniΝ almıΒtır. Bölge,Ν kentΝ veΝ kültürlereΝ göreΝ tanrınınΝ ikonografisiΝ farklılıklar göstermektedir.Ν KatalogdaΝ LarandaΝ kentindeΝ tanrınınΝ 2Ν tipΝ olmakΝüzereΝ4κΝtaneΝgümüΒΝsikkesiΝkaΒımızaΝçıkar ( Kat. No. 8- 65).

Tip 1: SikkeninΝ önΝ yüzündeΝ sakallıΝ erkekΝ BaalΝ baΒıΝ karΒımızaΝ çıkmaktadır

(Lev. II-IV, Kat. No. 8- 24).

Tip 2: Sikkelerin önΝ yüzünde görülen bu ana tipte, çiftΝsıraΝnoktalıΝkenarΝileΝ

çevriliΝbordürΝiçerisindeΝarkalıksızΝbirΝtahtΝüzerindeΝoturmuΒΝsolaΝdönükΝyarıΝgiyimliΝ BaalΝ tasviriΝ yerΝ alır.Ν SolΝ eliΝ ileΝ asasınaΝ dayanırkenΝ ileriΝ uzattığıΝ sağΝ elindeΝ buğdayΝ baΒağıΝ veΝ üzümΝ salkımıΝ tutuyor. BaΒak ve üzümΝ salkımıΝ tutanΝ tanrıΝ ülkedeΝ büyükΝ fırtınaΝtanrısıΝTarhunt'u simgeler (Lev. V-XI, Kat. No. 25- 65).ΝMÖ 400'lerde Pers satraplarıΝ (Tiribazos, Pharnabazos)Ν dönemindenΝ sonraΝ ortayaΝ çıkanΝ buΝ tasvirlerΝ yaklaΒık MÖΝ323ΝyılınaΝkadarΝvarlığınıΝsürdürür.

Sikkemizdeki her iki tip Baal'in benzerleri Kilikia Bölgesi'ndeΝ yaygındır.Ν

Baaltars olarak adlandırılan,ΝTarsosΝkentininΝBaal'ına196yakınΝbenzerlikΝgösterir.ΝBuΝ

bölgedeΝanaΝtiplerdeΝiseΝtahtta oturan Baal,ΝasasınaΝyaslanmıΒΝBaaltarsΝtasvirleriΝyerΝ alır.Ν Tarsos kentininΝ tanrısıΝ olanΝ BaaltarsΝ dıΒında,Ν birΝ örnekΝ Nagidos'taΝ daΝ görülür.Ν DolayısıylaΝLaranda'ya ait sikkeler üzerindekiΝBaalΝ(Tarsos'un Baal'i) betimi,ΝGüneyΝ

Lykaonia ve Kilikia arasındakiΝiliΒkileriΝdeΝgözlerΝönüneΝsermektedir. ÇünküΝKilikia

sikke darbıΝMÖΝ5.ΝyüzyılınΝgeçΝdönemlerindenΝbaΒlayıpΝHellenistik Dönem'e kadar

uzanmakta ve özellikleΝ Tarsos’ta yeniΝ bulunmuΒΝ sikkelerde Fenike-Kenan Baal

195 _{Ayrıntılı bilgiΝveΝkaynaklarΝiçinΝbkz.ΝMeyerΝ1κκ6-1890, 2867 vd.}

196 _{Kilikia Bölgesi'ndekiΝBaalΝtasvirleriΝkonusundaΝayrıntılıΝbilgiΝveΝkaynaklarΝiçinΝbkz.ΝPohl 2004, 63-} 73.

tanrısıylaΝgözeΝçarpmaktadır.ΝBuΝΒaΒırtıcıΝolmamalıdır. ÇünküΝFenike’denΝKenanΝveΝ KilikiaΝ yakınlığıΝ doğal olarakΝ buΝ bölgelerΝ arasındakiΝ birΝ bağıΝ iΒaretΝ etmektedir.

AçıkçasıΝ RasΝ ShamraΝ antikΝ kentindeΝ bulunanΝ tabletlerΝ –eski ugarit- Baal’aΝ dikkatΝ

çekmektedir.ΝKenanΝpantheonun zirvesinde yerΝalmamasınaΝrağmenΝBaal yine de Ras

ShamraΝyazıtlarındakiΝenΝönemliΝtanrıdır.197

Kilikia sikkeleri üzerindekiΝ Baal’aΝ dairΝ birçokΝ tasvirΝ RasΝ ShamraΥda

bulunanlarlaΝuyuΒmaktadır.ΝÖzellikle birΝstelΝüzerindeΝboynuzluΝmiğferΝtakmıΒ olan sağΝ elindeΝ lobutΝ veΝ solΝ elindeΝ stilizeΝ edilmiΒ asaΝ bulunanΝ veΝ birΝ dağ üzerindeΝ

dikilmekteΝolanΝTanrıΝBaalΥe rastlanmıΒtır.198_{BuΝbileΒenlerinΝbirçoğuΝyaΝhepΝberaberΝ}

yaΝ daΝ farklıΝ kombinasyonlarΝ içerisindeΝ Kilikia sikkelerindeki Baal tasvirlerinde bulunmaktadırΝ veΝ Baal’ınΝ solΝ veyaΝ sağΝ elindeΝ asaΝ tutmasıΝ enΝ yaygınΝ ögelerdenΝ

birisidir.Ν Hiçbir sikkede dağΝ üzerindeΝ dikilenΝ BaalΝ tasviriΝ bulunmamasınaΝ rağmen,Ν

onuΝtahtaΝçıkarkenΝtasvirΝedenΝbetimlemelerleΝiliΒkilendirilebilirΝkiΝbuΝdaΝRasΝShamra yazıtlarıΝ içerisindeΝ ZaphonΝ Dağı'naΝ tahtaΝ çıkmıΒΝ veΝ oradanΝ hükmetmeΝ tasvirineΝ

göndermeΝyapmıΒΝolabilir.199

Kilikia sikkeleri üzerindeΝgeçΝBaalΝtasvirlerindeΝyaygınΝolanΝbaΒkaΝbirΝnoktaΝ

iseΝ üzüm,Ν arpa/mısırΝ demetidir.Ν SatrapΝ Tiribazos’unΝ yönetimiΝ altındakiΝ dönemdeΝ olmamasınaΝrağmenΝbuΝsembollerΝSatrapΝDatames’inΝyönetimiΝdönemindeΝgörülmeyeΝ baΒlamıΒΝ veΝ SatrapΝ Mazaios ile Satrap ArsamesΝ dönemindeΝ deΝ devamΝ etmiΒtir.Ν İskender’inΝ bölgeyiΝ fethindenΝ sonraΝ atadığıΝ BalakrosΝ isimliΝ yöneticiΝ deΝ buΝ düzeniΝ

devamΝ ettirmiΒtir.200 _{BuΝ yaygınΝ sembollerΝ Baal’ınΝ ölümΝ veΝ yaΒamınΝ mevsimselΝ}

dönüΒümüneΝhükmedenΝbirΝtanrıΝolarak betimlenmesiyle iliΒkilendirilebilir,ΝtıpkıΝRasΝ ShamraΝ tabletlerindekiΝ ΟBaalΝ DöngüsününΟΝ sonΝ parçalarındaΝ tasvirΝ edilmiΒΝ olduğuΝ

gibi.201 DahasıΝ buΝ sembollerΝ Kilikia’nınΝ verimliΝ düzlüklerineΝ veΝ bundakiΝ rolüneΝ

spesifikΝbirΝgöndermeΝ yapıyorΝolabilir202

. SoloiΝΒehrindeΝortayaΝçıkan sikkelerde203

yer alan üzümΝ veΝ mısırΝ yapraklarıΝ betimi sadeceΝ soyutΝ Baal’ınΝ inançΝ durumunaΝ

197 Finegan 1997, 139. 198 Finegan 1997, 144. 199 Finegan 1997, 143. 200 Kraay 1976, 284. 201 Finegan 1997, 144-146. 202 Kraay 1976, 282.

203 _{Özellikle,Ν5600-5603, 5606-5609, 5613-5614 tiplerinde ve 5632 tipinde. Tip 5587 Nagidos'a aittir,} DionysosΝsolaΝdurmuΒΝΒekilde elindeΝüzümΝsalkımıΝtutar (Sear 1979, 509-512).

(verimlilikΝyönünden)ΝgöndermedeΝbulunmayabilirΝaynıΝzamandaΝKilikia’nınΝverimliΝ

topraklarınıΝdaΝyansıtıyorΝolabilir.ΝSoloiΝveΝİssos’tanΝtoplamdaΝikiΝörnek204_olmasınaΝ

rağmenΝ buΝ verimlilikΝ sembolleriyleΝ Baal’ınΝ iliΒkisiΝ Tarsos’taΝ bulunanΝ sikkeler ile tasvirΝ edilmektedir.Ν BuΝ daΝ TarsosΝ bölgesiΝ içerisindeΝ BaalΝ tapınımınınΝ yapıldığınaΝ iΒaretΝ etmektedir.Ν Baal’ıΝ resmeden, çoğuΝ KilikiaΝ üzerineΝ olanΝ konuΝ Tarsos’laΝ iliΒkilendirilmektedir.205

ÇalıΒmamızaΝ konuΝ olanΝ sikke SatrapΝ MazaiosΝ dönemineΝ aittir.Ν MÖΝ 361’deΝ Satrap Mazaios KilikiaΝ yönetimineΝ satrapΝ olarakΝ atanmıΒtır.Ν OnunΝ otoritesiΝ altındaΝ Tarsos’taki sikkelerde Baal tasviri enΝüstΝnoktasınaΝçıkmıΒtır.ΝÇalıΒmamızaΝkonuΝolanΝ BaalΝsolaΝdoğruΝtahtaΝoturmuΒΝfakatΝbuΝseferΝsağΝelindeΝbirΝasaΝbulunur,ΝsolΝeli ise boΒtadır.ΝSolundakiΝboΒluktaΝüzümΝsalkımıΝveΝmısırΝkoçanıΝbulunur.

İlgiΝçekiciΝbirΝnoktaΝiseΝAthena,ΝAfroditΝveyaΝBaal’ıΝtasvirΝetsin ya da etmesin

Kilikia sikkeleri üzerindekiΝbirçokΝoturanΝfigürΝaynıΝyaygınΝstilistikΝözelliğeΝsahiptir.

Afrodit, Kilikia sikkeleri üzerindeΝ yerΝ alan,Ν oturanΝ figürlerΝ arasındaΝ kısmenΝ iyiΝ

ΒekildeΝ tasvirΝ edilmiΒtir. AfrodisiasΝ veΝ Nagidos’taΝ bulunanΝ 5523Ν veΝ 55κι206

tipli

sikkeler göreceΝ olarakΝ figürlerinΝ üzerindekiΝ süslemelerinΝ akıΒınıΝ veΝ bacaklarınΝ

konumunaΝ iΒaretΝ edenΝ benzerΝ birΝ stileΝ dikkatΝ çekmektedirνΝ herΝ ikiΝ figürdeΝ solaΝ oturmuΒ, profildenΝ iΒlenmiΒΝ veΝ Tarsos’takiΝ oturanΝ BaalΝ gibiΝ sağΝ kollarınıΝ uzatmıΒlardır.

Greklerde, Hellenistik tanrılarınΝveΝkahramanlarınınΝKilikia sikkeleri üzerindeΝ

resmedilmesiΝ yaygındır.Ν YukarıdaΝ belirtildiğiΝ gibiΝ AfroditΝ veΝ AthenaΝ bunlarınΝ ikiΝ örneğidir.Ν BunaΝ ilavetenΝ Herakles,Ν HeraΝ veΝ DemeterΝ hatırıΝ sayılırΝ birΝ bölümünüΝ oluΒturmaktadırΝ veΝ çoğuΝ Tarsos’taΝ bulunmamıΒtır.Ν AçıkçasıΝ Baal, sikke türleriΝ üzerinde sayıcaΝ varlığınaΝ rağmenΝ Hellenistik olmayanΝ tanrılardanΝ sadeceΝ birΝ

tanesidir207veΝ İskender’inΝKüçükΝAsya’yıΝfethindenΝönceΝ yayılmıΒΝolanΝ Hellenistik

204 _{Sear 1979, 511. Tip 5617 Soloi'ye atfedilir.Ν5556ΝiseΝİssosΝΒehrineΝaitΝmısırΝkoçanıΝveΝüzümΝsalkımıΝ} tutan BaalΝtipininΝkesinΝbirΝörneğidir.Ν

205 _{Tip 5554, Sear 1979, 505. Elinde asa tutanΝsolaΝdurmuΒΝBaalΝfigürü,ΝIssos'a aittir.} 206

Sear 1979, 502, 508.

207 _{Sear 1979,Ν 512.Ν TipΝ 5633Ν solaΝ doğruΝ durmuΒΝ MezopotamyaΝ tanrısıΝ NergalΥıΝ temsilΝ eder,Ν aslanınΝ} üzerinde elindeΝmızrakΝveΝyayΝbulunur.

kültürünΝetkilemeΝseviyesineΝdikkatΝçekmeseΝdeΝbu Kilikia’daΝBaalΝtapınmasınınΝbaΒΝ ΒehrininΝTarsosΝolduğunaΝdikkatΝçekmektedir.

Hellenistik tanrılarΝaçısından ise Zeus,ΝBaal’aΝeΒdeğerdir.ΝİlkΝkezΝİskender’inΝ

dönemindeΝ ortayaΝ çıkanΝ MÖΝ 2.Ν yy’aΝ kadarΝ devamΝ edenΝ Herakles’iΝ aslanΝ postunaΝ bürünmüΒ,Ν Baal’ınΝ tahtaΝ oturmuΒΝ tasviriniΝ andıranΝ AttikaΝ dönemiΝ tetradrahmiΝ

sikkelerindeki benzerlikΝharicindeΝkesinΝbirΝkanıtΝyoktur.ΝHerakles’inΝüzümΝsalkımıΝ

veΝ mısırΝ koçanıΝ ileΝ bezenmiΒΝ tasviriΝ TiribazosΝ dönemindekiΝ BaalΝ tasviriniΝ

andırmaktadır,Ν İskender’inΝ Mazaios’laΝ olanΝ arkadaΒlığıΝ Zeus’un208_{buΝ ΒekildeΝ tasvirΝ}

edilmesininΝbenimsenmesindeΝbüyükΝbirΝpayaΝsahipΝolmuΒΝolabilir.Ν

MÖΝ 4.Ν yyΥda,Ν KüçükΝ Asya’daΝ yerΝ alanΝ tanrılar içerisindeΝ farklıΝ birΝ karakterΝ olarakΝyerΝalanΝBaalΝbölgeninΝkültürelΝtarihininΝçalıΒılmasıΝaçısından ilginç bir odak noktasıΝoluΒturmaktadır.ΝLaranda sikkeleri üzerineΝyapılanΝbuΝçalıΒma, bölgeninΝbirΝ taraftanΝ GeçΝ PersΝ İmparatorluğuΝ altındaΝ KenanΝ veΝ FenikeΝ bölgesineΝ aitΝ eskiΝ geleneklerΝ diğerΝ taraftanΝ batıdanΝ yükselerekΝ gelenΝ HelenΝ etkisiΝ arasındaΝ sıkıΒmıΒΝ kültürelΝbölgeninΝçoğulculuğunaΝgözΝatmayı sağlamaktadır.

4.1.3. Zeus

Yunan pantheon'ununΝ baΒΝ tanrısıΝ Zeus'tur209. YunanΝ mitolojisindeΝ bilgeliğinΝ

doruğundakiΝ tanrıΝ olup Titanlardan Rheia ve Kronos'unΝ oğludur210_{.Ν BirΝ çokΝ AntikΝ}

ÇağΝ kültürününΝ baΒΝ tanrılarındaΝ olduğuΝ gibiΝ gökyüzününΝ hakimi211_{,Ν tanrılarınΝ veΝ}

insanlarınΝbabasıdırΝ212

. Zeus antik kaynaklardaΝıΒıkΝsaçan,ΝΒimΒekΝatan; kar, dolu ve

yağmurΝ yağdıran birΝ tanrıΝ olarakΝ karΒımızaΝ çıkmaktadır. Zeus, Demeter'le birlikte

yeraltınaΝveΝölümeΝdeΝhükmeder213

. Ayrıca dağ,Νbereket,Νkefaret,ΝahlakınΝveΝdevletΝ

düzenininΝ deΝ koruyucusudur.Ν TanrıΝ yerelΝ tapınımlarındaΝ ise,Ν birçokΝ epithetonlaΝ birlikteΝanılır.Ν

208 _{Sear 1979, 622-623.ΝÖzellikleΝ6ι12-6725 tipleri. HerΝneΝkadarΝİskenderΝTetradrahmilerininΝbüyükΝ} çeΒitliliğiΝiçerisindeΝküçükΝayrıntılarΝolsalarΝda. 209 _{AyrıntılıΝbilgiΝveΝkaynaklarΝiçinΝbkz.ΝSchwablΝ1λικ,ΝΝλλ4Ν- 1481; Voutiras vd. 1997, 310 – 374;} ΑahinΝ2001,Ν33. 210 _{BaldıranΝ2012a, 88.} 211 Voutiras vd. 1997, 310. 212

Homeros 1999, I ,581; XIV, 213; Homeros 2000, 397; Hesiodos 1991, 49. 213

Katalogda Zeus'unΝ tekΝ tipΝ olmakΝ üzereΝ 25Ν taneΝ bronzΝ sikkesiΝ bulunmaktadırΝ

(Kat. No. 67- 91). SikkeninΝönΝyüzündeΝsağaΝdönükΝsakallıΝbaΒındaΝdiademiΝbulunanΝ

TanrıΝ ZeusΝ baΒıΝ betimlenmiΒtir (Lev. XII- XVI, Kat. No. 67-91). Waddington'a214

göre sikkelerin farklıΝbasımΝzamanlarınınΝolduğu veΝAmyntasΝ yönetimΝzamanındanΝ

birkaçΝyılΝönceΝbasıldığını yazdığıΝdüΒünülmektedir215

. BudaΝyaklaΒıkΝolarakΝMÖΝ3κ-

3ιΝyıllarındaΝdarpΝedildiğiniΝgöstermektedir. 4.1.4. Tyche

Antik Yunan'daΝ ΒansΝ veΝ kaderΝ tanrıçası216olarakΝ geçenΝ Tyche217, Hesiodos'a

göreΝOkeanosΝveΝTethys'inΝkızıdır218

. Homeros destanlarındaΝadıΝgeçmeyenΝveΝmitosu

olmayanΝ tanrıçadır. TycheΝ ilkΝ önceΝ iyiΝ talihi,Ν olumluΝ kaderiΝ simgelemekteydi219

. AntikΝ Çağ'da Tyche'ninΝ kralların,Ν devletlerinΝ veΝ ΒehirlerinΝ kaderlerineΝ hakimΝ olduğunaΝdaΝinanılırdı.Ν

Kent tanrıçasıΝkarakterindeΝatribütlerνΝbaΒındaΝcorona muralis, elinde genellikle

baΒakΝ veyaΝ sazΝ kamıΒıΝ (bazenΝ aphlaston,Ν haΒhaΒ,Ν çelenk,Ν ödülΝ vazosu),Ν ayaklarınınΝ altındaΝnehirΝtanrılarıdır. TanrıçanınΝRoma'daki karΒılığıΝolanΝ FortunaΝise,Ν İtalya'da

Latium Bölgesi'nde eski birΝ kültüΝ olan,Ν önceleriΝ bereket dahaΝ sonraΝ Βans,Ν bahtΝ

tanrıçasıdır220

. GenellikleΝ ΒehirΝ tanrıçasıΝ olarakΝ birΝ "corona muralis" giyer.Ν KültüΝ

Roma'ya KralΝServiusΝTulliusΝtarafındanΝgötürülmüΒtür221.

Katalogda Tyche'nin 1Ν tipΝ olmakΝ üzereΝ 1Ν taneΝ bronzΝ sikkesiΝ bulunmaktadırΝ

(Kat. No. 92). SikkemizinΝ önΝ yüzündeΝ sağaΝ dönükΝ corona muralisli ΒehirΝ tanrıçasıΝ

TycheΝ baΒıΝ betimlenmiΒtirΝ (Lev.Ν XVI,Ν Kat.Ν No. λ2).Ν PiramidalΝ ΒekildeΝ yükselenΝ figürünΝ baΒlığı surΝ duvarlarınıΝ gösterenΝ birΝ uzunΝ stephaneΝ ileΝ betimlenmekte222

, bu

durum kurulanΝ ΒehrinΝ yaniΝ Antiokheia'nınΝ konumunuΝ bizeΝ göstermektedir223.

214

Waddington 1883, 50. 215

Aulock 1976, 53.

216 _{Herzog – Hauser, Ziegler 1943, 1646.}

217_{AyrıntılıΝbilgiΝveΝkaynaklarΝiçinΝbkz.ΝVillardΝ1997, 115 – 125; Balty 1981, 840 – 851; Herzog –} Hauser, Ziegler, 1943, 1643 – 1696; Waser 1916-1924, 1309 – 1380; Drexler - Peter 1886 – 1890, 2074 – 2139. 218 Hesiodos 1991, 346 - 362. 219_{CömertΝ1λλλ,Ν5κ.} 220 Erhat 2002, 289. 221 Karayaka 2007, 227. 222 Smith 2002, 78 223 Broucke 1994, 40.

Sikkemizde bulunan bu tipinΝ benzerleriΝ dahaΝ çokΝ Kilikia Pedias kent sikkelerinde görülmektedir.Ν TanrıçanınΝ ΟKentΝ TanrıçasıΟ olarakΝ literatüreΝ girmiΒΝ olanΝ kentΝ kiΒileΒtirmesi olup bu tip, ilk kez BüyükΝİskender dönemindeΝortayaΝçıkarΝveΝRomaΝ İmparatorluğuΝdönemineΝkadarΝvarlığınıΝsürdürür.Ν

4.1.5. Dionysos

Dionysos, Zeus ve Semele'denΝolmadır.ΝBüyükΝtanrılarΝarasındaΝannesiΝölümlüΝ

olanΝtekΝtanrıdır224

. Dionysos, Latince "Bacchus" adıΝileΝadlandırılır.ΝBirΝdoğaΝtanrısıΝ olanΝ topraktanΝ fıΒkıranΝ bitkileriΝ veΝ buΝ bitkilerΝ arasındaΝ insanıΝ enΝ çokΝ etkileyenleri,Ν yaΒamınaΝ yönΝ verenleriΝ simgelediğiΝ gibiΝ üzümΝ veΝ ΒarapΝ tanrısıΝ olarakΝ da bilinir.

Dionysos onuruna gösteriΒliΝ geçitΝ alaylarıΝ düzenlenmiΒtir.Ν BuΝ geçitΝ alaylarındaΝ

bereket ve toprak cinleri maskelerleΝ canlandırılmıΒtır.Ν BuΝ geçitlerΝ dahaΝ düzenliΝ birΝ ΒekilΝ alarakΝ tiyatroΝ mimariΝ formun oluΒmasınaΝ nedenΝ olmuΒtur.Ν Thiasos denilen

DionysosΝalayı,ΝSilenos'lar, Satyr'ler, Nympha'lar ve Bakkha225

'lardanΝoluΒmaktadır.Ν

PekΝ çokΝ değiΒikΝ isimΝ veΝ biçimdeΝ tapınımΝ görmüΒtür.Ν AntikΝ kaynaklardanΝ öğrendiğimizΝ kadarıylaΝ AnadoluluΝ olduğuΝ söylenir.Ν ÖrneğinΝ Euripides'in tragedyasındaΝ açıkçaΝ Dionysos'unΝ kökenΝ olarakΝ Lydia-PhrygiaΝ tanrısıΝ olduğundan

bahsedilir. HomerosΝdestanlarındaΝDionysos'uΝAnadoluΝkökenliΝbirΝtanrıΝolarakΝifadeΝ

eder. BazenΝ ayaklarınınΝ dibindeΝ panter/panterlerΝ vardırΝ veΝ baΒındaΝ asmaΝ

yapraklarındanΝ birΝ taçlaΝ daΝ görülür.Ν Dionysos'unΝ tasvirleriΝ yüzyıllarΝ boyuncaΝ

değiΒikliğeΝuğramıΒtır.

Katalogda Dionysos'unΝ1ΝtipΝolmakΝüzereΝ2ΝtaneΝbronzΝsikkesiΝbulunmaktadırΝ

(Kat. No. 93, 94). SikkemizinΝönΝyüzündeΝsağaΝdönükΝsaçlarıΝkurdeleΝileΝbağlanmıΒΝ

DionysosΝ baΒıΝ betimlenmiΒtir.Ν SikkemizdeΝ görülenΝ buΝ DionysosΝ betimiΝ bazenΝ bağcılıkΝ bazenΝ deΝ bölgedeki kültΝ alanlarıylaΝ iliΒkiliΝ birΝ Grek etkisi olarak yer

224_{BaldıranΝ2012a, 98.}

225 _{Dionysos'unΝdinselΝtörenleriniΝkutlayanΝkadınlarΝalayıdır.ΝDionysosΝgibiΝçıplakΝbedenleriniΝnebris} denilenΝbenekliΝceylanΝpostlarıΝileΝörterek,ΝbaΒlarınaΝsarmaΒıkΝçelenkleriΝtakarak,Νellerinde thyrsos ve Prometheus'unΝ insanlaraΝ ateΒiΝ taΒıdığıΝ narteksΝ kamıΒıΝ ileΝ tanrınınΝ peΒindenΝ koΒarak,Ν geceleriΝ dağda,Ν bayırda,ΝormandaΝkendilerindenΝgeçerekΝtanrıyaΝkarıΒırlar (Erhat 2002, 71- 72).

almaktadır.Ν AnadoluΥda ise Lykaonia Bölgesi'ndeΝ DionysosΝ kültΝ alanlarıΝ oldukçaΝ azdır226

.

4.1.6. Perseus

Argos KralıΝAkrisios'unΝkızıΝDanaeΝileΝZeus'unΝoğludur.ΝBirΝkâhin,Νkrala kızıΝ

Danae'ninΝ birΝ oğluΝ olacağınıΝ veΝ buΝ çocuğunΝ kendisiniΝ öldüreceğiniΝ söylemiΒtir.

BununΝ üzerineΝ KralΝ Akrisios,Ν kızıΝ Danae'yiΝ yeraltınaΝ bronzdanΝ yapılmıΒΝ birΝ odayaΝ kapatmıΒtır.Ν FakatΝ Zeus,Ν altınΝ yağmurΝ damlalarıΝ biçimindeΝ gelerekΝ DanaeΝ ileΝ birleΒmiΒtir.ΝBuΝbirleΒmedenΝPerseusΝdünyayaΝgelmiΒtir.Ν Perseus'unΝkahramanlıklarıΝ

ise annesi DanaeΝ ileΝ birΝ sandığaΝ konulupΝ denizeΝ atılmasıylaΝ baΒlar.Ν DahaΝ sonra,Ν

annesineΝgözΝkoyan Seriphos Kralı Polydektes'in verdiğiΝgörevleΝMedusa'yıΝöldürürΝ

veΝasılΝyurduΝolanΝArgos'aΝgeriΝdöner227

. Perseus Grek sanatında,ΝerkenΝdönemlerdenΝ

itibaren,Ν genellikleΝ khylamisΝ giymiΒ,Ν çıplak,Ν gençΝ birΝ erkekΝ olarakΝ tasvirΝ edilir. BaΒında,Ν Hades'inΝ görünmezlikΝ Βapkası,Ν ayağındaΝ Hermes'tenΝ aldığıΝ kanatlıΝ

sandaletler, elinde ise harpa ile betimlenir. YalnızΝtasvirΝedildiğiΝgibi,ΝyaygınΝbilinenΝ

tiplerinde Medusa ile tasvirleriΝvardır.

Katalogda Perseus'unΝtekΝtipΝolmakΝüzereΝ5ΝtaneΝbronzΝsikkesiΝbulunmaktadırΝ

(Kat. No. 94-99). SikkemizinΝönΝ yüzündeΝbaΒınınΝarkasındaΝharpaΝveΝMedusaΝbaΒıΝ

olanΝ sağaΝ dönükΝ PerseusΝ baΒıΝ betimlenmiΒtirΝ (Lev.Ν XVI- XVII, Kat. No. 94-99).

IconiumΝsikkelerininΝarkasındaΝyerΝalanΝbuΝtasvirinΝanlamıΝKonya'nınΝadı,ΝBrown'a228

göreΝ ΟkutsalΝ tasvirΟ anlamındakiΝ IKONΝ sözcüğündenΝ gelenΝ DeukalionΝ tufanındanΝ

sonra Prometheus'unΝ yaptığıΝ insanΝ biçimliΝ kalıplaraΝ veyaΝ evvelceΝ DanaiaΝ kentineΝ

eziyet eden ejderinΝkafasınıΝkesenΝPerseus'unΝanısınaΝdikilenΝanıtaΝbağlanmaktaΝolupΝ

sikkemizΝ üzerindeΝ PerseusΝ ileΝ Medusa'nınΝ resimlerininΝ bulunmasıΝ daΝ buΝ görüΒüΝ

destekler niteliktedir.

226_{AmbladaΝ yakınlarındaΝ YeniceköyΥdekiΝ birΝ yazıttaΝ AmbrosiaΝ adıΝ geçmektedir.Ν Hall, bu terimi} Etymologicum Magnum'aΝ göreΝ DionysosΝ festivalininΝ adıΝ olarakΝ ifadeΝ eder. Sterrett 1888a,184, No. 302; Swoboda vd. 1935,32, Res. 26; Karayaka 2007,113-114.

227

Agizza 2001, 165. 228

4.1.7. Medusa

Antik Yunan mitolojisinde Deniz TanrısıΝ PhorkysΝ ileΝ Keto'nunΝ kızlarıΝ olanΝ

Gorgon'lar229, Stheno, Euryale ve Medusa'dır.Ν BuΝ Gorgon'lar ejderhaΝ kanatlıΝ

ΟkorkunçΟ diΒi canavarlar olarakΝgörülmektedir230

. Gorgon'larΝiçerisindeΝenΝbilineniΝ olanΝ Medusa,Ν erkenΝ dönemΝ vazoΝ resimlerinde,Ν baΒındanΝ yılanlarΝ çıkan,Ν korkunçΝ köpekΝ diΒleriΝ olanΝ birΝ canavarΝ olarakΝ tasvirΝ edilir.Ν MÖ 5. yy'dan itibaren ise saçlarının arasındanΝ yılanlarΝ çıkan,Ν güzelΝ amaΝ soğukΝ yüzlüΝ birΝ kadınΝ olarakΝ tasvirΝ

edilmiΒtir.Ν Medusa ölümsüzΝ olanΝ diğerΝ kardeΒlerinΝ aksine ölümlüdür231_{.Ν ÖlümΝ}

mitosunda, PerseusΝtarafındanΝöldürülenΝMedusa'nın kesilen boynundan, Poseidon'un

çocuklarıΝolanΝPegasos ve KhrysaorΝçıkmıΒtır.ΝMedusa'nın kesikΝkafasınıΝalanΝAthenaΝ ise, onu "aigis"ininΝortasınaΝyerleΒtirerek,ΝdüΒmanlarını taΒaΝdönüΒtürmüΒtür232.

Katalogda Medusa'nınΝtekΝtipΝolmakΝüzereΝ2ΝtaneΝbronzΝsikkesiΝbulunmaktadırΝ

(Kat. No. 100, 101). SikkemizinΝ önΝ yüzündeΝ geneldeΝ baΒındaΝ kıvırcıkΝ birΝ haldeΝ

yılanlarΝ bulunan,Ν ağzıΝ açık,Ν diliΝ dıΒarıΝ çıkmıΒΝ soğukΝ birΝ yüzΝ tasviriΝ olarakΝ betimlenmiΒtirΝ(Lev.ΝXII,ΝKat.ΝNo. 100, 101).ΝSikkemizinΝüzerindeΝdeΝtasvirΝedilmesi IconiumΝkentininΝanlamıΝolanΝ"IKON" tasviriyleΝbağlantılıΝolabilir233.

4.2. Sikkelerin Ön Yüzünde Görülen İmparatorluk veya Yönetici Betimlemeleri

4.2.1. Satrap Mazaios

PersΝKralıΝKyros MÖΝ546'da Lydialılar'ıΝyendiktenΝbirΝsüreΝsonraΝoΝzamanlar AsiaΝ olarakΝ anılanΝ tümΝ Anadolu'yuΝ imparatorluğunaΝ ekledi.Ν MÖΝ 521-4κ5Ν yıllarıΝ arasındaΝİmparator I. Dareios dönemindenΝitibarenΝAnadolu'nunΝbirçokΝyerleΒiminde olduğuΝgibiΝKilikia BölgesiΝmerkezi Tarsos'taΝolmakΝüzereΝsatraplık sistemineΝgeçildiΝ veΝbölge Tiribazos, Pharnabazos, Datames ve Mazaios gibi Pers krallarınınΝatadığıΝ

satraplar tarafındanΝ BüyükΝ İskender'inΝ hâkimiyetineΝ kadarΝ yönetildi. Mazaios'tan

229 _{AyrıntılıΝbilgiΝveΝkaynaklarΝiçinΝbkz.ΝFurtwänglerΝ1886-1890, 1701-1727; Krauskopf 1988, 285 -} 330. 230 Aiskhylos 1956, 800. 231 Hesiodos 1991, 274 232 Grimal 1997, 218. 233_{ΟKutsalΝtasvirΟΝanlamındakiΝ"IKON" sözcüğündenΝgelenΝDeukalionΝtufanındanΝsonraΝPrometheus'un} yaptığıΝ insanΝ biçimliΝ kalıplaraΝ veyaΝ evvelceΝ DanaiaΝ kentineΝ eziyetΝ edenΝ ejderinΝ kafasınıΝ kesenΝ PerseusΥunΝanısınaΝdikilenΝanıtaΝbağlanmaktadırΝ(BrownΝ2000,Ν113).Ν

öncekiΝ Ν satraplarΝ dahaΝ çokΝ güneydekiΝ MısırΝ veΝ KıbrısΝ gibiΝ ülkelereΝ yapacaklarıΝ seferlerΝ içinΝ Kilikia'yıΝ birΝ üsΝ olarakΝ yönetirlerdi.Ν MÖ 361Ν yılındaΝ satrap ayaklanmasınınΝ bastırılmasındanΝ hemenΝ sonraΝ Mazaios doğrudanΝ Kilikia SatrabıΝ olarakΝ atanmıΒtırΝ (MÖΝ 361-334).Ν MÖΝ 351Ν yılındaΝ ise Kilikia'nınΝ sözΝ sahibiΝ olarakΝ SuriyeΝ Satrabı Beleys ile birlikte ayaklanan Fenikelilere karΒıΝ görevlendirilmiΒtir.Ν BüyükΝkralΝtarafındanΝbuΝgörevΝiçinΝbaΒkomutanΝolarakΝatanmıΒtır.ΝAncakΝbuΝharekatΝ maalesefΝ baΒarısızΝ olmuΒturΝ veΝ herΝ ikisiΝ deΝ SidonΝ KralıΝ TenesΝ veΝ onunΝ Yunan

generalleriΝtarafındanΝgeriΝpüskürtülmüΒtür234

. KilikiaΥdaΝ2ιΝyılΝgörevΝyapanΝMazaios,

KilikiaΝ BölgesiΥnde basılanΝ sikkelerin arkaΝ yüzünde,Ν Aramice235

Mazdai zi al

Ebernahara vu Khilik = KilikiaΝveΝFıratΝötesiΝsatrabıΝolarak ifade edilirdi236. BüyükΝ

İskender'inΝbölgeyiΝeleΝgeçirmesindenΝsonraΝBabil'eΝkaçıp İskender'inΝgözüneΝgirmeyiΝ

baΒarmıΒΝ veΝ BabilΝ satraplığına atanmıΒtır. Lehmann'a237 _{göreΝ Hellenistik Çağ'da}

Mazaios'un, DareiosΝ yönetimiΝ altındaΝ artıkΝ Kilikia'nınΝ satrabı olmadığınıΝ aksineΝ

Arsemes'inΝ yanındaΝ yerΝ aldığınıΝ söylemiΒtir. Bunun aksine Leuze238, Mazaios'un

SuriyeΝ vilayetiniΝ BüyükΝ İskender'inΝ iΒgalineΝ kadarΝ elindeΝ bulundurmuΒΝ veΝ DariosΝ IIIΥün yanındaΝ büyükΝ birΝ kazanımΝ eldeΝ etmiΒΝ olabileceğiniΝ söylemiΒtir.Ν Leuze aynıΝ

zamanda Diador ve Curtius'unΝ yanındaΝ sürekliΝ bulunanΝ filozof,Ν tarihçiΝ Arrian'nınΝ

ilgili pasajlarınıΝincelemiΒΝArsemes'inΝKilikiaΝSatrabı olarakΝanıldığıΝverilerinΝtarihselΝ

değeriniΝreddetmiΒtir. Buna ek olarak Leuze, Granikos'taΝsavaΒanΝveΝ Issos'taΝdüΒenΝ

Arsemes'inΝ kimliğiniΝ açıklamaΝ gereğiΝ duymuΒtur. Arsemes'in Darios III

hükümdarlığıΝ altındaΝ Kilikia'nınΝ Satrabı olduğuΝ düΒüncesiΝ ArrianΝ yaΝ daΝ diğerΝ inanılmasıΝ muhtemelΝ yazarlarΝ tarafındanΝ doğrudan aktarılmadığıΝ içinΝ kendinceΝ birΝ

sonuca varmıΒΝveΝΒuΝΒekildeΝaktarmıΒtırμΝ"Mazaios'unΝMÖΝ334 yılınaΝkadarΝKilikia ve

SuriyeΝvilayetleriniΝ yönetmiΒΝ olduğunu, fakat Arsames'in neΝonunΝ yönetimiΝaltındaΝ olduğuΝ ne de Tarsos'unΝ garnizonΝ komutanıΝ olduğuΝ neΝ deΝ Kilikia'ya ait garnizon

birliklerindeΝgörevΝyapmıΒΝolmasıΝmümkündür"239 . 234 Erzen 1940, 125. 235 _{SamiΝdillerininΝKuzeyΝveyaΝKuzeybatıΝkoluna bağlıΝbirΝdil.ΝMÖΝι.ΝveΝ6.ΝyyΥdaΝYakındoğuΥdaΝfarklıΝ} dillerΝkonuΒanΝhalklarınΝbirbirleriyleΝanlaΒmakΝiçinΝkullandıklarıΝbirΝortakΝdildir.ΝDahaΝsonralarıΝPersΝ İmparatorluğu'nunΝresmiΝdiliΝolmuΒtur.ΝAramcaΝdaΝdenir. 236 Sear 1979, 515. 237 Lehmann 1971, 23-36. 238 Leuze 1935. 239 Erzen 1940, 126.

Katalogda Satrap Mazaios'unΝ 1Ν tipΝ olmakΝ üzereΝ 1Ν taneΝ gümüΒΝ sikkesiΝ bulunmaktadır (Kat. No. 66).ΝSikkeninΝönΝyüzündeΝnoktalıΝbordürΝiçerisindeΝsakallıΝ veΝdiademliΝçiftΝerkekΝbüstüΝSatrapΝMazaios betimlenmiΒtirΝ(Lev.ΝXI,ΝKat.ΝNo. 66). MÖΝ 361-334Ν yıllarınaΝ tarihlenenΝ buΝ obolΝ sikkedenΝ hareketle yapılan araΒtırmalar,Ν dahaΝ önceΝ basılanΝ ve TarsosΝ atölyesineΝ malΝ edilenΝ birΝ takım sikkelerin Laranda'da

Belgede Lykaonia sikkeleri (sayfa 67-79)