Lykaonia Bölgesi Antik Sikke Darbı

AntikΝbölgeΝLykaonia halkınınΝKlasikΝveΝHellenistik Çağ'daΝkendilerineΝözgüΝ kullandıklarıΝ ödemeΝ aracıΝ olanΝ sikkelerΝ hakkındaΝ 1λι3Ν yılındaΝ yayımlananΝ ΟAn

Inventary of Greek Coin Hoards" adlıΝ kitaptanΝ bazıΝ sonuçlarΝ çıkarılabilir97.

Lykaonia'daΝ ortayaΝ çıkarılan Grek sikkeleriΝ buluntularıΝ hakkındaΝ bazıΝ bilgiler

kaydedilmiΒtir. AnaΝhatlarıyla bahsedilirseΝKlasikΝÇağ'da Tarsos, Aspendos ve Selge kentlerinin tetradrahmi ve staterΝ sikkeleriΝ basılırken,Ν Hellenistik Çağ'da Suriye'de

Pergamon krallarının,ΝLysimachusΥunΝveΝBüyükΝİskenderΥin tetradrahmi sikkeleriΝsözΝ

konusuΝolmuΒtur.ΝΝ

Lykaonia, Lysimachos'unΝ ölümündenΝ sonraΝ (MÖΝ 2κ1)Ν SeleukoslarΝ arasındaΝ

payΝ edilmiΒΝ veΝ MagnesiaΝ savaΒınaΝ kadarΝ iseΝ buΝ bölgeΝ kendilerineΝ aitΝ olduğuΝ içinΝ tarihiΝgeliΒimleriΝparalellikΝgöstermiΒtir.ΝDahaΝsonraΝRomalılarΝMÖΝ12λΝyılınaΝkadarΝ hükümΝ sürdükleriΝ buΝ yeriΝ PergamonΝ krallarınaΝ bırakmıΒlardır.Ν LykaoniaΝ halkının kendineΝ özgüΝ sikkeΝ basımınıΝ MÖΝ 1. yy'ın muhtemelenΝ ikinciΝ yarısındaΝ

gerçekleΒtirmiΒΝ olduğuΝ söylenir98_{.Ν TümΝ buΝ söylenenlerinΝ aksineΝ yaptığımızΝ buΝ tez}

çalıΒmasıΝ sayesinde Lykaonia'dakiΝ sikkeΝ basımının bilinendenΝ çokΝ dahaΝ geriyeΝ gittiğiniΝ görmekteyiz.Ν PersΝ hâkimiyetiΝ Anadolu’daΝ MÖΝ 546’danΝ itibarenΝ etkisiniΝ göstermeyeΝ baΒlamıΒtır.Ν BuΝ etkiyleΝ beraberΝ PersΝ kültürününΝ veΝ inancınınΝ kendiniΝ göstermesiΝ sonucundaΝ PersΝ tanrıları veΝ yöneticileri Anadolu’daΝ tanınmayaΝ baΒlamaktadır99_.

Karaman Müzesi'ndenΝ eleΝ geçenΝ Kat. No. 1-65 nolu sikkeler bu

durumuΝ kanıtlar niteliktedir. Bu sikkelerin birininΝ önΝ yüzünde " " monogramlı,Ν HeraklesΝbaΒlı,ΝtahtaΝoturmuΒΝBaalΝveΝsakallıΝerkekΝBaalΝbaΒlı betim bulunmakta, arka yüzünde ise kurt protomlu tasvir görülmektedir.ΝDiğerΝsikkeninΝiseΝPers hakimiyeti

sırasındaΝ SatrapΝ MazaiosΝ dönemineΝ (MÖΝ 361-334) tarihlenen obolleri100 _olmasıΝ

96 Belke-Restle 1984, 103. 97 IGCH 1973, 1243-1245. 98 IGCH 1973, 1395-1414. 99 Hakman 2015, 69-70. 100

Obol "demir ΒiΒΟ anlamınaΝ gelenΝ GrekçeΝ ΟObelosΟdanΝ türemiΒtirΝ (Carradice – Price 1988, 91). GüvenilirΝ antikΝ kaynaklardanΝ sikkeninΝ icadındanΝ önceΝ bazıΝ kap,Ν kazanΝ gibiΝ aletlerinΝ değiΒimΝ aracıΝ

Laranda kentinin muhtemel Klasik Dönem'de sikkeΝdarpΝettiğininΝenΝönemliΝkanıtıΝ olarakΝ karΒımızaΝ çıkmaktadır.Ν SonuçΝ olarakΝ LykaoniaΝ Bölgesi'ndeki bu kentler

Klasik Çağ'ınΝortalarından Roma Dönemi'nin sonunaΝkadarΝgümüΒΝveΝbronz101 sikke

basmıΒtır (Grafik 1). AnlaΒılırΝolmasıΝiçinΝbuΝsikkeleriΝ4 grubaΝayırmakΝdahaΝuygunΝ

düΒmektedir.Ν

1. Klasik DönemΝ önΝ yüzΝ Herakles,Ν BaalΝ veΝ SatrapΝ Mazaios, arkaΝ yüzΝ kurtΝ

protom betimli Laranda sikkeleri,

2.Ν LykaoniaΝ birliğindeki (Koinon)102 6 katılımcıΝ kentin sikkeleri. Bunlar;

Barata, Dalisandos, Derbe, Hyde, Ilistra ve Laranda kentlerine aittir. Bu 6 kentte İmparatorΝ Marcus Aurelius ve İmparatorΝ Lucius Verus (MS 161-169)'un bir arada hükümΝ sürdükleriΝ zamandaΝ sikke basmıΒlardır.Ν κ0Ν yılΝ aradan sonra Barata, Dalisandos, Ilistra ve Laranda kentleri tekrar Philippus Arabs (MS 244-249) hükümdarıΝtarafındanΝyönetilmiΒtir.

3.ΝKuzeydekiΝbağımsızΝkentlere ait sikkeler;

a. Laodikeia Combusta.Ν BuΝ kenttenΝ ΒimdiyeΝ kadarΝ sadeceΝ İmparator

Vespasian ve sezarlar olarak bilinen oğullarıΝTitusΝveΝDomitian’a ait sikkeleriΝvardır.Ν

b. Savatra. MS 2.Ν yyΥın ortalarında İmparator Antoninus Pius ve L. Verus

sikkeleri gibi tarihi belliΝolan,ΝözerkΝsikkelerden sadeceΝbazılarıΝbilinmektedir.ΝYaniΝ

MS en erken 13κΥdenΝenΝgeçΝ16λΥaΝkadarΝolanΝsüreΝiçerisindedir.Ν

4. Grek ΒehirΝ devletiΝ olarakΝ arkasındaΝ uzunΝ birΝ geçmiΒeΝ sahipΝ olanΝ Roma

kolonileri Iconium ve Lystra sikkeleri;

A. Eikonion/ Iconium. Bu kent hem YunanΝΒehirΝdevletiΝolarakΝhemΝdeΝRomaΝ

kolonisiΝolarakΝyaniΝkısmenΝikisininΝdeΝözelliklerineΝsahipΝbirΝΒekildeΝsikke basmıΒtır.Ν

olarakΝ kullanıldıklarınıΝ öğrenmekteyiz.Ν ΑiΒlerinΝ deΝ buΝ anlamdaΝ kullanıldıklarıΝ düΒünülür.Ν GrekçeΝ DrahmiΝterimininΝΟavuçΝdolusuΟΝanlamınaΝgelenΝΟDraksΟ kelimesindenΝtüretildiğiΝgözΝönüneΝalınırsaΝ buΝikiΝterimΝasında birΝiliΒkiΝkurmakΝhiçΝdeΝzorΝolmaz.ΝZiraΝbirΝavucaΝnormalΝolarakΝ6ΝadetΝΒiΒΝsığmaktaΝ dolayısıylaΝ1ΝDrahmi 6 Obol'e eΒitΝolmaktadırΝ(GöktürkΝ1λλ6,Ν6κ).

101

RomaΝİmparatorlukΝdönemindeΝaltın,ΝgümüΒΝsikkelerΝileΝbirlikteΝbakırΝbronzΝveΝpirinçΝsikkelerdeΝ basılmıΒtır.ΝRomaΝİmparatorlukΝdönemininΝbelliΝbaslıΝbakır/bronzΝsikkeleriΝolarakΝ as, dupondius, ve sestertius’uΝ gösterebiliriz.Ν BunlardanΝ as,Ν bakırdanνΝ dupondiusΝ veΝ sestertius,Ν pirinçtenΝ (orichalcum)Ν basılmıΒlardır.ΝAs,ΝbakırΝolduğundan,ΝkızılımsıΝyaΝdaΝkiremitΝrengiνΝdupondiusΝveΝsestertiusΝdaΝpirinçΝ olduklarındanΝsarıΝbirΝgörünümeΝsahiptirlerΝ(TekinΝ2000,Ν14).

102

Grek sikkesi Olarak; MÖΝ1. yyΥın ikinciΝyarısındaΝküçükΝveΝortaΝnominalΝdeğerlereΝ

sahipΝsikkelerμΝMuhtemelenΝAugustusΝzamanındaΝbasılmıΒtır103

.

Roma Kolonisi Olarak;

a. Augustus'tanΝ dolayıΝ kolonilerinΝ ilkΝ çekilmesindenΝ sonra,Ν yaniΝ MS 69-81

Vespasian,ΝTitusΝveΝDomitianΝyönetimiΝaltındaΝbasılmıΒtır.

b. AntoninusΝPiusΝyönetimiΝaltında,ΝMS 138-161 yıllarıΝarasında,ΝHadrian'dan

dolayıΝkolonilerinΝikinciΝçekilmesindenΝsonraΝbasılmıΒtır.

c. Gordian III (MS 238-244) yönetimiΝaltındaΝbasılmıΒtır.Ν

B. Lystra. Augustus tarafındanΝkurulanΝkolonilerΝΟAugustus, Titus, Antoninus

Pius, Marcus Aurelius ve Lucius Verus" imparatorlarınınΝyönetimi altındaΝenΝerkenΝ

MÖ 25ΝenΝgeçΝMSΝ1κ0Ν(belkiΝ16λ)Νde basılmıΒtır.ΝΝGözeΝçarpanΝdurumΝise,ΝbuΝzamanΝ içerisinde Lykaonia'daΝhiçbirΝΒehrinΝsikkeΝbasmamasıdır.ΝTahminenΝkentΝbuΝzamanΝ içerisindeΝι0ΝyılΝsikke basmaΝhakkınıΝkaybetmiΒtir.Ν

ÖzetΝolarak önΝveΝarkaΝyüzlerdekiΝbetimlemelerinΝdeΝverildiği Tablo 1 ve 2'de

Lykaonia BölgesiΥndekiΝherΝΒehrinΝdarpΝettiği sikkelerΝayrıΝayrıΝdağıtıldığındaΝtoplamΝ

202Ν sikkeΝ bulunabilmiΒtir (Harita 8). BuΝ çalıΒmamızda da Lykaonia Bölgesi'nde

Klasik, Hellenistik ve Roma Dönemleri'ne ait sikkeler darpΝ edildiğiΝ görülmüΒtürΝΝ

(Grafik 2).

ÇalıΒmamızaΝkonuΝolanΝtümΝsikkelerin yarısındanΝçoğu da Eikonion/Iconium kentindenΝ gelmektedir.Ν TekΝ tükΝ sikke darp eden diğerΝ çoğuΝ kentlerinΝ sikkeleriΝ az rastlananΝ türdendir.Ν Iconium sikkelerindeΝ sanatsalΝ veΝ mitolojikΝ bakıΒΝ açısıΝ vardır.Ν

Lykaonia sikkeleri üzerindeΝbulunanΝtanrılarınΝkentlere (Tablo 3) ve cinsiyetineΝgöreΝ

dağılımına baktığımızda tanrı olarak Zeus, Herakles, Baal, Perseus, Dionysos, nehir

tanrısı,ΝMarsyasνΝtanrıça olarak ise Athena, Tyche, Nike, Kybele ve Medusa betimi

karΒımızaΝçıkmaktadır(Grafik 3 ve 4). SikkelerΝbetimselΝolarakΝdeğerlendirildiğindeΝ

103

SikkeΝüzerindeΝRomalıΝyöneticilerinΝresmedilmesini,ΝHelenΝyönetimΝaristokrasisininΝRomaΝileΝyeniΝ iliΒkilerΝ kurmaΝ veΝ buΝ iliΒkileriΝ kuvvetlendirmeΝ çabalarınınΝ birΝ göstergesiΝ olarakΝ düΒünmekteyiz.Ν BaΒarılıΝ yöneticilerinΝ varlığıΝ yerelΝ betimlerdenΝ ziyadeΝ RomalılarınΝ resmedildiğiΝ tiplerinΝ basımınınΝ kentlerΝ arasındaΝ yaygınlaΒmasınaΝ olanakΝ vermiΒtir.Ν RomaΝ iseΝ kendiΝ siyasiΝ ideolojisiΝ doğrultusunda,Ν fethettiğiΝ bölgelerdekiΝ ΒehirlereΝ kendilerineΝ aitΝ sikkeleriΝ darpΝ etmeΝ izniΝ vererek,Ν özgürΝ olduklarınıΝ hissettirenΝbirΝyolΝizlemiΒtir (Butcher 1988, 18).

iseΝ baΒΝ tanrılarν Zeus, Herakles, Athena, Tyche veΝ ayrıca Iconium kentindeki

Perseus'dur.Ν BunlaraΝ ekΝ olarakΝ isimlendirilmeyenΝ nehirΝ tanrılarıΝ dahaΝ büyükΝ

nehirlerinΝ eksikliğindenΝ dolayıΝ sadeceΝ küçükΝ sularlaΝ veΝ sayısızΝ bataklıkΝ gölleriΝ ileΝ iliΒkilendirilmiΒtir104

.

104

3. LYKAONİA BÖLGESİ'NDE SİKKE DARP EDEN ŞEHİRLER