8.SINIF TÜRKÇE KONU ANLATIMLI KİTAP

Tam metin

(1)FÝÝLÝMSÝ. 1. Ünite. 1. ÜNÝTE KAZANIMLARI 1. Fiilimsilerin cümledeki iþlevlerini kavrar.. Türkçe. 5.

(2) 1. Ünite. Kiþisel Geliþim Kiþisel Geliþim. Ýnsanlar potansiyel ile doðar. Ancak dünyada bir iyiler ve bir de daha iyiler vardýr. Yani insan fiziksel olduðu kadar nitelik olarak da geliþebilir. Kiþinin herhangi bir alanda sahip olduðu potansiyeli biraz daha öteye taþýmasý iþine kiþisel geliþim diyebiliriz. Kiþisel geliþimin en temel noktasý, kiþinin kendini tanýmasýdýr. Kiþinin kendini tanýmasý, hangi alanlarda ne durumda bulunduðunu belirlemesi ve eksik olduðunu düþündüðü alanlarda kendini geliþtirmeye karar vermesi, kiþisel geliþim sürecinin baþladýðý andýr. Kiþisel geliþim, hedeflerimize ulaþmada bizi motive eden birçok teknik ve strateji içeren süreçtir. Kiþisel geliþim, baþkalarýyla iyi iliþkiler ve iletiþim kurmada adýmlar atmaktýr. Kiþisel geliþim; içimizdeki olumsuz düþünce, yargý ve inanç kalýplarýný deðiþtirerek olumlu olan yeni düþünce, yargý ve inanç kalýplarýný benimsemektir. Kiþisel geliþim, insanýn bulunduðu durumdan en yüksek potansiyelini ortaya çýkarmasýdýr. Kiþisel geliþim olarak tanýmladýklarýmýz kiþinin en yüksek potansiyelini açýða çýkarmada, bu potansiyeli en iyi þekilde oluþturmada ve kullanmada katkýsý olacak olan yollardan sadece birkaçýdýr. Ne hedefler belirlemek ne iyi iliþki ve iletiþim içinde olmak ne de düþünceleri, inançlarý, yargýlarý deðiþtirmek tek baþýna kiþisel geliþim demek deðildir. Bunlar kiþilikte ve yaþamda geliþimlerdir. Kiþisel geliþime katkýsý olan olumlu yaþamsal geliþimlerdir. Ve her insan ister istesin ister istemesin deðiþimin içinde yer alýr. Ýnsanlar hayatlarý boyunca büyüyebilir, öðrenebilir, geliþebilir ve bunu yapabilmeleri hayatýn birçok alanýný etkiler. Kiþisel büyüme, hem iþ hem de iliþki hayatýnda gereklidir. Kiþisel geliþimin sorumluluk, öðrenme, davranýþ ve yaklaþým gibi birçok elemaný vardýr. Bu alanlarý geliþtirmek için uðraþmak daha iyi fýrsatlar ve saðlýklý iliþkiler olarak geri döner.. 6. Türkçe.

(3) Kaþýktaki Yað. 1. Ünite. Kaþýktaki Yað. Bir tüccar, mutluluðun gizini öðrenmesi için oðlunu insanlarýn en bilgesinin yanýna yollamýþ. Delikanlý, bir çölde kýrk gün yürüdükten sonra, sonunda bir tepenin üzerinde bulunan güzel bir þatoya varmýþ. Söz konusu bilge burada yaþýyormuþ. Bir ermiþle karþýlaþmayý bekleyen delikanlý, girdiði salonda hummalý bir manzarayla karþýlaþmýþ. Tüccarlar girip çýkýyor, insanlar bir köþede sohbet ediyor, bir orkestra tatlý ezgiler çalýyormuþ. Dünyanýn dört bir yanýndan gelmiþ lezzetli yiyeceklerle dolu bir masa da varmýþ. Bilge, sýrayla bu insanlarla konuþuyormuþ ve bizim delikanlý kendi sýrasýnýn gelmesi için iki saat beklemek zorunda kalmýþ. Delikanlýnýn ziyaret nedenini açýklamasýný dikkatle dinlemiþ bilge ama mutluluðun gizini açýklayacak zamaný olmadýðýný söylemiþ ona. Gidip sarayda dolaþmasýný, kendisini iki saat sonra görmeye gelmesini salýk vermiþ. “Ama sizden bir ricada bulunacaðým.” diye eklemiþ, delikanlýnýn eline bir kaþýk verip sonra bu kaþýða iki damla sývý yað koymuþ. “Sarayý dolaþýrken bu kaþýðý elinizde tutacak ve yaðý dökmeyeceksiniz.” Delikanlý, sarayýn merdivenlerini inip çýkmaya baþlamýþ; gözünü kaþýktan ayýrmýyormuþ. Ýki saat sonra bilgenin huzuruna çýkmýþ. “Güzel” demiþ bilge, “Peki, yemek salonumdaki Acem halýlarýný gördünüz mü? Bahçývanbaþýnýn yaratmak için on yýl çalýþtýðý bahçeyi gördünüz mü? Kütüphanemdeki güzel parþömenleri fark ettiniz mi?” Utanan delikanlý, hiçbir þey göremediðini itiraf etmek zorunda kalmýþ. Çünkü bilgenin kendisine verdiði iki damla yaðý dökmemeye çabalamýþ, baþka bir þeye dikkat edememiþ. “Öyleyse git, evrenin harikalarýný taný.” demiþ ona bilge. “Oturduðu evi tanýmadan bir insana güvenemezsin.” Ýçi rahatlayan delikanlý, kaþýðý alýp sarayý gezmeye çýkmýþ. Bu kez duvarlara asýlmýþ, tavanlarý süsleyen sanat yapýtlarýna dikkat ediyormuþ. Bahçeleri, çevredeki daðlarý, çiçeklerin güzelliðini, bulunduklarý yerlere yakýþan sanat yapýtlarýnýn zarafetini görmüþ. Bilgenin yanýna dönünce gördüklerini tüm ayrýntýlarýyla anlatmýþ. “Peki, sana emanet ettiðim iki damla yað nerede?” diye sormuþ bilge. Kaþýða bakan delikanlý, iki damla yaðýn dökülmüþ olduðunu görmüþ. “Peki” demiþ bunun üzerine bilgeler bilgesi, “Sana verebileceðim tek öðüt var: Mutluluðun gizi dünyanýn tüm harikalarýný görmektir ama kaþýktaki iki damla yaðý unutmadan...”. Türkçe. 7.

(4) 1. Ünite. Kaþýktaki Yað. TEST - 1. A) Aþaðýdaki sözcüklerin anlamlarýný yazýnýz. Tüccar: Hummalý: Ezgi: Acem: Parþömen: Zarafet: Salýk vermek: Huzura çýkmak: Emanet etmek:. B) Aþaðýdaki sorularý “Kaþýktaki Yað” metnine göre cevaplayýnýz. 1.. Aþaðýdaki 5N1K sorularýný metne göre cevaplayýnýz.. Olay nedir Olayýn yapýlmasýnýn nedeni nedir Olay nasýl gerçekleþmiþtir Olay nerede yaþanmýþtýr Olay ne zaman yaþanmýþtýr Olayý yaþayan kimlerdir. 2.. Bu metindeki “Mutluluðun gizi dünyanýn tüm harikalarýný görmektir ama kaþýktaki iki damla yaðý unutmadan...” cümlesi neyi anlatmaktadýr, bu metinde dünyanýn bütün harikalarý ve kaþýktaki iki damla yað neleri sembolize etmektedir?. 8. etkinlik testi.

(5) Fiilimsi. 1. Ünite. Fiilimsi. Ýþ, oluþ, hareket bildiren sözcüklere fiil denir. Çekimli fiiller ve fiilimsiler fiil soylu sözcüklerdir. Kip ve kiþi eklerinden herhangi birini alan fiillere çekimli fiil denir. Çekimli fiillerde -miþ/-mýþ/-muþ/-müþ, -di/-dý/-du/-dü/-ti/-tý/tu/-tü, -yor, -ecek/-acak, -r/-ar/-er/-ýr/-ir/-ur/-ür, -se/-sa, -e/-a, -meli/-malý kip eklerinden biri veya emir kipi bulunur. Ayrýca birinci, ikinci, üçüncü tekil ve çoðul þahýslara yönelik -m, -n, -(s)ýn, -ýz, -k, -(s)ýnýz, -lar/-ler eklerinden biri bulunur. “Okuyorum” sözcüðü bir çekimli fiildir çünkü okumak fiiline eylemin þimdiki zamanda yapýldýðýný bildiren kip eki ve birinci kiþi tarafýndan yapýldýðýný bildiren þahýs eki getirilmiþtir. Kip ve kiþi eki almayan fiil soylu sözcüklere fiilimsi denir. Eylemsi olarak da adlandýrýlýr. Hareket özelliði taþýmaya devam eder. Olumsuzluk ekini alabilir. Fiil soylu olduðu hâlde aldýðý eklerle cümlede isim, sýfat, zarf göreviyle kullanýlýr. Bütün fiilimsi ekleri fiilden isim yapan yapým ekidir, bu nedenle fiilimsiler türemiþ yapýlýdýr. Bir cümlede yüklemin olduðu kýsým temel cümle, fiilimsinin olduðu kýsýmsa yan cümlecik olarak adlandýrýlýr. Fiilimsiler, fiillere getirilen eklerle oluþturulur. Fiilimsiler, basit yapýlý bir cümleyi birleþik yapýlý hâle getirir. Fiilimsiler, isim soylu sözcük hâline geldiði için ek fiil alarak yüklem olur.. Fiilimsiler üçe ayrýlýr:. Ýsim - Fiil. Türkçe. Sýfat - Fiil. Zarf - Fiil. 9.

(6) 1. Ünite. Ýsim - Fiil Ýsim-Fiil. Fiillere getirilen -me/-ma, -iþ/-ýþ/-uþ/-üþ, -mek/-mak eklerinden biriyle yapýlan fiilimsiye isim-fiil denir. Mastar ve ad-eylem olarak da isimlendirilir. Ýsim-fiil eklerinin akýlda kalýcý olmasý için “MAYIÞMAK” kodlamasýndan yararlanýlabilir. Ýsim-fiiller, fiili cümle içinde isim yapar.. Aþaðýdaki cümlelerde renkli sözcükler isim-fiildir.. Kitap okumak en büyük tutkumdur.. Çocuk, yatmamak için türlü bahaneler öne sürüyordu.. Yol kenarlarý, parklar çiçeklenmeye baþladý.. Üç günden beri aramamasýna üzüldüm.. Öðretmenimizin þiir okuyuþunu çok beðeniyorum.. Söz verdiði hâlde gelmeyiþine kýzdým.. Þiir yazmak onun için huzur verici bir þeydi.. Ben de sizinle konsere gelmeyi düþünüyordum.. Baðlama çalmayý çok sever.. Programýn baþlayýþý herkesi heyecanlandýrdý.. Yanýmda oluþunu, bana verdiðin desteði hiç unutamam.. 10. Uçaða yetiþebilmek için acele ediyor.. Türkçe.

(7) 1. Ünite D). E). Aþaðýdaki cümlelerde geçen sýfat-fiilleri iþaretleyiniz.. 1. Aðlayan çocuk, annemin uzattýðý þekeri görünce sustu.. 2. Törende tanýdýk birilerini göremeyince üzüldüm.. 3. Öðretmenin anlattýðý fýkraya herkes güldü.. 4. Söyleyecek sözün kalmadýysa dýþarý çýkabilirsin.. 5. Kýrýlmýþ bir kalbi onarmak zordur.. 6. Hemþire, ateþi düþmeyen çocuða iðne yaptý.. Aþaðýdaki cümlelerde geçen adlaþmýþ sýfat-fiilleri sýfat tamlamasýna çeviriniz.. 1. F). TEST - 8. Fiilimsi. Dün telefonda seni arayan kimdi?. 2. Bütün taþýnmazlarýn listesini çýkarttýk.. 3. Çalýþan mutlaka karþýlýðýný alýr.. 4. Misafir umduðunu deðil, bulduðunu yer.. 5. Söylediklerim aklýnda kaldý mý?. 6. Dýþarýda baðýran sen miydin?. Aþaðýdaki cümlelerde geçen zarf-fiillerin altýný çiziniz.. 1. 2 Yaþlý gazi, savaþ yýllarýný aðlayarak anlatýyordu.. 3. Yeni iþime baþlayalý iki gün oldu.. 4 Kurt köpeði, yanýmýza havlaya havlaya geliyordu.. 5. 6 Biz kitap okurken sen oyun oynuyorsun.. 28. Elektrik kesilince herkes oynamayý býraktý.. Hiçbir karþýlýk beklemeksizin uðraþýyordu.. etkinlik testi.

(8) TEST - 8 G). Fiilimsi. 1. Ünite. Aþaðýdaki metinde geçen fiilimsileri bulup bulduðunuz fiilimsileri türlerine uygun kutucuklara yazýnýz.. Önden yürüyen görevli, Nurcan’a iþaret ederek kapýyý açmasýný söyledi. Nurcan, üzerindeki þaþkýnlýðýn etkisiyle görevliye bakakaldý. Sonra kapýnýn el demirine yapýþtý. Fakat demiri tutmasýyla kendini geri atmasý bir oldu. Demirin çok kýzgýn olduðunu anlatmaya çalýþtý. Bu beklenmedik olay onu allak bullak etmiþti. Görevli, oradakilere bunun birinci ders olduðunu söyleyerek onlarý uyardý.. Ýsim-fiil:. Sýfat-fiil:. Zarf-fiil:. H). Aþaðýdaki cümlelerde yer alan zarf - fiillerin cümlelere kattýðý anlamlarý -durum, zaman- altlarýna yazýnýz.. 1. 3. 5. etkinlik testi. Güne erken baþlayýnca insan daha mutlu oluyor.. Dilek Haným, yemek piþince yemeði ocaktan indirdi.. Dedemi hastaneye yatýrýp tansiyonunu ölçtürdük.. 2. Oyunun son perdesini beklemeden salondan ayrýldýk.. 4. Dumanýný savurarak geçen trenleri seyretmek çok güzel.. 6. Yusuf Efendi, caný sýkýldýðýnda kimseyle konuþmazdý.. 29.

(9) 1. Ünite I). TEST - 8. Fiilimsi. Aþaðýdaki cümlelerde geçen fiilimsilerin altýný çizip türünü yazýnýz.. 30. 1. Masaný temiz býrakman güzel bir davranýþtýr.. 2. Gide gele baþýmý döndürdün.. 3. Bize haber vermeden gitmeyin.. 4. Kitap okurken önemli gördüðüm yerlerin altýný çizerim.. 5. Kaçan zanlýyý yakalamak, polisler için kolay olmadý.. 6. Eline aldýðý öyküyü bitirmeden býrakmazdý.. 7. Adamýn sorulara verdiði cevaplara þaþmamak elde deðil.. 8. Gece olunca þehri derin bir sessizlik kaplar.. 9. Olasý tehlikelere karþý tedbir almayý unutma.. 10. Odanýn lambasýný yakýnca daðýnýklýðý gördüm.. 11. Size gelmeyi ben de çok istemiþtim.. 12. Bizim burada olduðumuzu haber verin.. 13. Anadolu’da yer alan birçok eser vardýr.. 14. Bugün gelemeyeceðini danýþmadan öðrendim.. 15. Size biraz bilinmedik fýkralar anlatayým.. 16. Ulusal parklarýn barýndýrdýðý yaban hayatý, koruma altýndandýr.. 17. Herkesin mutlaka görmesi gereken yerler vardýr.. 18. Bizimle gelemeyiþine çok üzüldüm.. etkinlik testi.

(10) TEST - 9 1.. Fiilimsi. 1. Ünite. Aþaðýdaki metinde geçen fiilimsileri bularak çeþitlerini yazýnýz. (20 puan). Türkiye’de büyük kentlerin dillerinin incelenmesi, bugün konuþulan Türkçenin kullanýmý açýsýndan karþýmýza çok deðiþik olgular çýkaracaktýr. Kentlerin toplumsal yapýlarýnda büyük deðiþikliler olunca Anadolu aðýzlarýnýn kendilerine özgü nitelikleri bütünüyle korunamamýþtýr. Türkçenin artýk saf bir Ýstanbul aðzý olduðu söylenemez. Tam tersine Türkçenin kullanýmýnda öteden beri temel alýnan bu aðzý konuþanlarýn sayýsý, yok denecek ölçüde azalmýþtýr. Ýstanbul aðzý gibi bugün konuþulan Türkçe de bölgesel kullanýmlarýn sýzmasý sonucunda birtakým deðiþikliklere uðrayarak farklýlaþmýþtýr.. Ýsim-fiil:. Sýfat-fiil:. Zarf-fiil:. 2.. Aþaðýdaki cümlelerde “-me/-ma” ekini almýþ sözcüðün türünü -çekimli fiil, isim-fiil, kalýcý isim- yazýnýz. (20 puan) Soðuk havalarda dýþarýda dolaþma,. A. Dolmadan bir tane daha almak istedi.. B hasta olursun.. C. Ýpi sarmasý tam bir saatini aldý.. Ç Berberin çalýþmasýný izledim bir süre.. D. Annemle ablam misafirlere gözleme yaptýlar.. E Durma, bir an önce git de gel.. F. Bugün bekleme beni istersen.. G Filmi izlemeyi ben de çok istedim.. Ð. Aklýna geleni iþleme, her aðacý taþlama.. H Uçurtma þenlikleri 1 Nisan’da baþlayacak.. yazýlý testi. 31.

(11) 1. Ünite. TEST - 9. Fiilimsi. 3. Aþaðýdaki cümlelerde yer alan zarf - fiillerin cümlelere kattýðý anlamlarý -durum, zaman- altlarýna yazýnýz. (20 puan) B. A Dersim bitince ben de yanýnýza gelirim.. Çocuklar güle oynaya okula gittiler.. C. Ç. Hiç durmaksýzýn üç saat yol aldýk.. Ýþlerimi yoluna koyduðumda borcumu öderim.. 4. Aþaðýdaki cümlelerde altý çizili sözcüðün türünü -sýfat-fiil, çekimli fiil- yazýnýz. (20 puan) B. A Bekleyen derviþ, muradýna ermiþ.. Piþmiþ aþa su katýlmaz.. C. Ç. Atmýþ çantasýný sýrtýna, yollara düþmüþ.. Dönülmez akþamýn ufkundayýz, vakit çok geç.. 5. Aþaðýdaki açýklamalardan doðru olanlarý (D), yanlýþ olanlarý (Y) ile belirtiniz. (20 puan). 32. A. “Bir saattir buraya gelmesini bekliyoruz.” cümlesindeki “gelmesini” sözcüðü fiilimsidir.. B. “Bir daha onunla sakýn konuþma.” cümlesindeki “konuþma” sözcüðü kalýcý isimdir.. C. “Söylediklerimi dinleyenlere teþekkür ederim.” cümlesindeki “söylediklerimi ve dinleyenlere” sözcükleri adlaþmýþ sýfat-fiildir.. Ç. “Ödevlerini her zaman severek yapar.” cümlesindeki zarf-fiil, cümleye durum anlamý katmýþtýr.. D. “Küçük yaþta kaybetmiþti babasýný.” cümlesindeki “kaybetmiþti” sözcüðü sýfat-fiildir.. yazýlý testi.

(12) SÖZCÜKTE ANLAM. 2. Ünite.

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)

(18)

(19)

(20)

(21)

(22) . Türkçe. 33.

(23) 2. Ünite. Millî Mücadele Millî Mücadele. Ben, 1919 yýlý Mayýs’ý içinde Samsun'a çýktýðým gün elimde, maddî hiçbir kuvvet yoktu. Yalnýz büyük Türk milletinin soyluluðundan doðan ve benim vicdanýmý dolduran yüksek ve manevî bir kuvvet vardý. Ýþte, ben bu ulusal kuvvete, bu Türk milletine güvenerek iþe baþladým. Ben Türk ufuklarýndan bir gün kesinlikle bir güneþ doðacaðýna, bunun sýcaklýk ve kuvvetinin bizi ýsýtacaðýna, bundan bize bir güç çýkacaðýna o kadar emindim ki bunu âdeta gözlerimle görüyordum. Milletimiz çok büyüktür. Hiç korkmayalým. O tutsaklýk ve aþaðýlýðý kabul etmez. Fakat onu bir araya toplamak ve kendisine, “Ey millet! Sen tutsaklýk ve aþaðýlýðý kabul eder misin?” diye sormak gerekir. Ben, milletin vereceði cevabý biliyorum. Ben, milletin büyüklüðünü biliyor ve bu soru karþýsýnda, onun, o soruyu soran çocuklarýný caný gibi seveceðini ve alýnlarýndan öpeceðini biliyorum. Ben biliyorum ki bu millet, kendisine bu soruyu soran çocuklarýnýn, hep o esasa dayanan çare ve hazýrlýklarýný canla baþla kabul edecektir. Onun için iþte, ben þimdi bu yoldayým, onun çok saðlam bir yol olduðuna inanarak! Ben ve benim gibi birçok vatandaþlar, kardeþler, milletin asýl vataný ümitsiz felâkete düþtüðü zaman görevli olduklarý, vicdan, namus, onur bakýmýndan yükümlü bulunduklarý görevi yapmak durumunda kaldýlar. Bunu elbette yapacaklardý yapmalarý zorunlu idi, vicdanî idi, insanî idi, millî namus gereði idi. Ben bu kutsal esaslarýn dýþýnda hareket edebilir miydim? Efendiler, elbette edemezdim. Türk milletinin gerçek hiçbir bireyi bu gereklerin dýþýnda hareket edemezdi. Ben elbette bu elim manzara karþýsýnda vicdanýmýn emirlerine muhalif, millî namusumuza aykýrý hareket edemezdim. Baðlý olmakla övünç duyduðum yüksek topluluðun yüksek onuruna elbette aykýrý hareket edemezdim. Bence baðlý olmakla övündüðüm milletin hiçbir bireyi bu namus gereðinden asla sapmamýþtýr. Mustafa Kemal Atatürk. 34. Türkçe.

(24) Sarý Zeybek. 2. Ünite. Sarý Zeybek. Atatürk, çok hastadýr. Doktorlar sürekli dinlenmesi gerektiðini, dýþarý çýkmasý bir yana yataðýndan bile çýkmamasýný söylemiþlerdir. Ancak o, hâlâ diri ve ayakta olduðunu göstermek için Bursa'daki yemeðe katýlmýþtýr. Ölüme meydan okuma cesaretini gösteren ve herkesi kendine hayran eden valsinden sonra orkestradan bir Rumeli türküsü olan Sarý Zeybek’i çalmasýný ister. Ýstediði Sarý Zeybek çalýnýr. Altýn saçlý, çakýr bakýþlý Atatürk; sarý bir zeybek edasýyla Sarý Zeybek türküsü eþliðinde oynar. Hastalýðýna ve yorgunluðuna inat, dizlerini vura vura zeybek oynayýþý etrafýndaki insanlarý o kadar etkiler ki seyredenler etrafýnda çember oluþturup onu izler. Onun hasta ve yataðýnda ölümü beklediðini iddia edenler, gözlerine inanamaz. Zaten Atatürk bu dansý, hastalýk haberlerini engellemek için yapmýþtýr. Oynadýðý zeybek havasý, ne kadar hasta ve yorgun olursa olsun hâlâ dimdik ayakta olduðunu göstermek içindir. Þöyledir Sarý Zeybek:. Sarý zeybek þu daðlara yaslanýr Yaðmur yaðar, silahlarý ýslanýr Bir gün olur, deli gönül uslanýr Eyvah olsun telli doru þanýna Eðil, bir bak mor cepkenin kanýna Karþý daðý kara duman bürüdü Üç yüz atlý, beþ yüz yaya yürüdü Sarý zeybek þu cihanda bir idi Eyvah olsun telli doru þanýna Eðil, bir bak mor cepkenin kanýna. Türkçe. 35.

(25) 2. Ünite. Sarý Zeybek. TEST - 1. A) Aþaðýdaki sözcüklerin anlamlarýný yazýnýz. Zeybek: Çakýr: Cepken: Ýddia etmek: Meydan okuma:. B) Aþaðýdaki sorularý “Sarý Zeybek” adlý metne göre cevaplayýnýz.. 1.. Atatürk’ün Sarý Zeybek’i oynama isteðinin nedeni nedir?. 2.. Öðretmeninizin dinleteceði Sarý Zeybek türküsünün hikâyesini araþtýrarak yazýnýz.. 3.. Metinle ilgili bir soru oluþturarak cevabýyla birlikte yazýnýz.. 4.. Aþaðýdaki açýklamalardan okuduðunuz metne ait olanlarý iþaretleyiniz.. a). Anlaþýlmasý zor bir dil kullanýlmýþtýr.. b). Ýçten bir dille anlatýlmýþtýr.. c). Nesnel yargýlara yer verilmiþtir.. ç). Bir olay anlatýlmaktadýr.. 36. etkinlik testi.

(26) Gerçek, Mecaz ve Terim Anlam. 2. Ünite. Sözcükte Anlam Gerçek Anlam. Sözcüðün akla gelen ilk anlamýna gerçek anlam denir. Temel anlam olarak da adlandýrýlýr. Gerçek anlamlý sözcükler, sözlükteki ilk anlamdýr.. Boþ: Ýçinde, üstünde hiçbir þey veya hiç kimse bulunmayan, dolu karþýtý Boþ kovayý bahçeye götürüp suyla doldurur musun?. Yýkmak: Kurulu bir þeyi parçalayarak daðýtmak, bozmak, tahrip etmek Depremde hasar gören binayý yýkmak için iþ makineleri getirildi.. Acý: Bazý maddelerin dilde býraktýðý yakýcý duyu, tatlý karþýtý Acý biberi çok yemek mideye zarar verir.. Keskin: Çok kesici, iyi kesen Keskin bir býçakla yemek için gerekli malzemeleri doðruyordu.. Bu cümlelerdeki koyu belirtilmiþ sözcükler, kendi anlamýnda kullanýldýðýndan gerçek anlamlýdýr. Türkçe. 37.

(27) 2. Ünite. Gerçek, Mecaz ve Terim Anlam Mecaz Anlam. Sözcüðün gerçek anlamýnýn tamamen dýþýnda yeni bir anlam kazanmasýna mecaz anlam denir. Mecaz anlamlý sözcükler, genellikle soyut bir özellik kazanýr. Mecazlý anlatýmda benzetme amacý vardýr; amaç, anlatýmý renklendirmek ve kuvvetlendirmektir. Gerçek anlamla mecaz anlamý ayýrt etmenin yolu, sözcüðün anlamýnýn gerçekte mümkün olup olmadýðýna bakmaktýr. Sözcük, kendi anlamýný koruyup gerçekte olabilecek bir durumdan bahsediyorsa gerçek anlamlý, gerçekte olamayacak bir durumu anlatýyorsa mecaz anlamlýdýr.. Küçük: Boyutlarý, benzerlerininkinden daha ufak olan, mikro, büyük karþýtý Eserlerinde ele aldýðý küçük insanlar, aslýnda büyük bir kalabalýðý yansýtýyordu. “Küçük” sözcüðü bu cümlede yukarýdaki ilk anlamýnda kullanýlmamýþ, “deðersiz, sýradan” anlamýný kazanmýþtýr.. Koyu: Yoðunluðundan dolayý güç akan, sulu karþýtý Koyu bir sohbete dalan iki arkadaþ, içerideki kargaþayý duymadý. “Koyu” sözcüðü bu cümlede yukarýda belirtilen ilk anlamýyla kullanýlmamýþ, "derin, hararetli" anlamýný kazanmýþtýr.. Köpürmek: Köpük yapmak, köpük çýkararak kabarmak Haklý olarak köpürünce suçlu çocuklar bir köþeye sindi. “Köpürmek” sözcüðü bu cümlede yukarýda belirtilen anlamýyla kullanýlmamýþ, “çok kýzmak, birdenbire öfkelenmek” anlamýnda kullanýlmýþtýr.. Bu örneklerde olduðu gibi, bir sözcük kendi anlamýnýn dýþýnda yeni ve soyut bir anlam kazanýyorsa mecaz anlamlý olur.. 38. Türkçe.

(28) Gerçek, Mecaz ve Terim Anlam. 2. Ünite. Terim Anlam. Bilim, sanat, meslek ve spor dallarýyla ilgili özel ve belirli bir kavramý karþýlayan sözcüklere terim anlam denir. Terimler mutlaka bir meslek, sanat, spor, edebiyat, bilim alanýna ait olmalýdýr. Bir sözcük, cümle içerisinde kullanýlmadan terim anlamlý olup olmadýðý anlaþýlmayabilir. Terimler, genellikle sözcüklerin gerçek anlamýndan türemiþ anlamlarýdýr. Bir terim birden fazla bilim, sanat vb. dalda ayrý anlamlarý karþýlayabilir. Meslek adlarý, terim anlam olarak kabul edilmez.. Ekvator: Yer yuvarlaðýnýn eksenine dik olarak geçtiði ve yer yuvarýný iki eþit parçaya böldüðü varsayýlan en büyük çember Ekvatorun çevresi, kýrk milyon kilometredir.. Nota: Bir müzik sesini belirtmeye yarayan iþaret Ayný notalar, nasýl olur da her þarkýda bambaþka duygular verir?. Penaltý: Ceza atýþý En tutulmaz penaltýlarý çeler, bakarsýn en olmayacak golleri yer.. Fay: Kayaç kütlelerinin bir kýrýlma düzlemi boyunca yerlerinden kaymasý, kýrýk Kuzey Anadolu fay hattý, tehlike sinyalleri veriyor.. Türkçe. 39.

(29) 2. Ünite. Gerçek, Mecaz ve Terim Anlam. TEST - 2. Aþaðýdaki cümlelerde bulunan altý çizili sözcüðün anlam özelliðini -gerçek, mecaz, terim- karþýlarýna yazýnýz.. 1. Köylüler, tarlalarý sulamak için arazinin belli yerlerine kanallar açtý.. 2. Yabancýlara kucak açan, onlarý kendimiz gibi gören bir milletiz.. 3. Maaþ gününde bankalarýn önünde uzun kuyruklar oluþurdu.. 4. Baþkan, yaptýðý son açýklamayla ortalýðý karýþtýrdý.. 5. Yardýmseverlik maskesini çoðu kiþi fark edemez.. 6. Karýncalar, aðacýn gövdesine yuva yapmýþ.. 7. Resimdeki perspektif çok güçlüydü.. 8. Düþüncesizliðinle insanlarý kendinden soðutuyorsun.. 9. Avucunun içinde sýký sýkýya tuttuðu küçük bir kâðýt vardý.. 10. 40. Yanlýþlar, insanýn omuzlarýnda aðýr bir yüktür.. etkinlik testi.

(30) 2. Ünite 5.. Sözcükte Anlam. TEST - 5. Dilimizde yabancý dillerden alýnan sözcükler yaygýnlaþtýkça bundan toplum olarak zarar görürüz. Bu nedenle yabancý sözcüklerin Türkçesini kullanmalýyýz. Buna göre, aþaðýdaki cümlelerin hangisinde bu açýklamaya uymayan bir sözcük kullanýlmýþtýr? A) Bir eser, öncelikle saðlam bir konuyu anlatmalýdýr. B) Arkadaþým, masadan adisyonu alýp hýzla kasaya yöneldi. C) Tehdit eder gibi konuþmasý herkesin canýný sýktý. D) Ýlk yardým, yaralýya yapýlacak ilk müdahaledir.. 6.. Ayný kavramý karþýlayan sözcüklere eþ anlamlý sözcükler denir. Örneðin “savaþ” ve “harp” sözcükleri birbiriyle eþ anlamlýdýr. Buna göre, aþaðýdaki cümlelerin hangisinde “besin” sözcüðünün eþ anlamlýsý kullanýlmýþtýr? A) Dengeli beslenmenin birçok faydasý bulunuyor. B) Yaðlý yiyecekler, özellikle karaciðeri doðrudan etkiliyor. C) Çocukluk döneminden baþlanýlarak þeker tüketimi en aza indirilmelidir. D) Hazýr gýdalar, saðlýk açýsýndan hiç önerilmiyor.. 7.. Anlamca birbirinin tam tersi durumlarý ifade eden sözcüklere zýt anlamlý sözcükler denir. Her sözcüðün zýt anlamý bulunmadýðý gibi bir sözcüðün zýt anlamlýsý kullanýldýðý cümleye göre deðiþir. Örneðin “iyi” sözcüðünün zýt anlamlýsý “kötü” sözcüðüyken “Ýyi para kazandý ama bunu kötü deðerlendirdi.” cümlesindeki “iyi” ve “kötü” sözcükleri birbiriyle zýt anlamlý deðildir. Buna göre, aþaðýdaki cümlelerin hangisindeki altý çizili sözcüðün zýt anlamlýsý yanlýþ belirtilmiþtir? A) Son gelen yüksek zamlar, herkesi sýkýntýya soktu. (Alçak) B) Denizin sýð kýsmýnda yüzmeyi tercih ettik. (Derin) C) Tatilde tenha bir yerde dinlenmek istiyorum. (Kalabalýk) D) Baðýmsýzlýk, bir milletin en önemli deðeridir. (Esaret). 8.. Yazýlýþý ve okunuþu ayný olduðu hâlde anlamlarý birbirinden farklý olan sözcüklere eþ sesli sözcükler denir. Sayý adý “yüz” ile çehre anlamýndaki “yüz” eþ sesli iki sözcüktür. Buna göre, aþaðýdaki cümlelerin hangisindeki altý çizili sözcüðün eþ seslisi bulunmaktadýr? A) Doðu Anadolu, diðer bölgelere göre daha soðuktur. B) Dünyadaki tüm kýta isimleri ayný harfle baþlayýp biter. C) Güneþ, gözlerimi rahatsýz ettiðinden perdeyi kapattým. D) Dumaný üstünde tüten ekmeði dayanamayýp ýsýrdý.. 52. kavrama testi.

(31) TEST - 6 1.. Millî Mücadele ve Atatürk. 2. Ünite. Aþaðýdaki cümlelerin hangisindeki altý çizili sözcük gerçek anlamýyla kullanýlmýþtýr? A) Her þeyi olduðu gibi anlat, aðzýnda geveleyip durma. B) Odadaki küçük dolabý kaldýrýp yerine kitaplýk koydum. C) Toplantý salonunun kapýsýnda onu görünce hepimiz donup kaldýk. D) Babasýnýn gölgesinde yaþamak, artýk sýkýntý vermeye baþlamýþtý.. 2.. 1. Uyarý. a. Pak. 1-d. 2. Baðýþlama. b. Yurt. 2-c. 3. Temiz. c. Affetme. 3-a. 4. Barýþ. d. Ýkaz. 4-b. Bu tablodaki harflerle ve numaralarla belirtilen sözcükler eþ anlamlarýyla eþleþtirilmiþ ancak bir sözcüðün eþ anlamlýsý yanlýþ belirtilmiþtir. Bu yanlýþlýðý düzeltmek için aþaðýdaki deðiþikliklerden hangisi yapýlmalýdýr? A) “Uyarý” sözcüðü yerine “duyuru” yazýlmalýdýr. B) “Yurt” sözcüðü yerine “sulh” yazýlmalýdýr. C) “Temiz” sözcüðü yerine “kirli” yazýlmalýdýr. D) “Barýþ” sözcüðü yerine “umut” yazýlmalýdýr.. 3.. Spontane geliþen kimi olaylarda sorunlarla karþýlaþmak olaðan bir durumdur. Yabancý sözcükler yerine Türkçesini kullanmayý tercih eden biri, bu cümledeki altý çizili sözcüðün yerine aþaðýdaki sözcüklerden hangisini kullanmalýdýr? A) Planlayarak B) Kendiliðinden C) Ara sýra D) Tamamen. 4.. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde zýt anlamlý sözcükler bir arada kullanýlmýþtýr? A) Mýknatýslarýn çevresinde çekme ve itme özelliði olan bir alan vardýr. B) Tohumlarýn geliþmeye baþlamasý için uygun sýcaklýk, su ve oksijen gerekir. C) Sincaplar, ormanlarda bulunan meyve ve tohumlarla beslenir. D) Sonbaharla birlikte karþýmýza birçok güzellik çýkar.. 5.. Bir sanatçý, çevresindeki olaylarý kendini hiç karýþtýrmadan anlatýrken baþka biri, penceresinden gördüðü þekilde aktarýr; iþte, yazarlarýn arasýndaki temel farklýlýk bence bundan kaynaklanmaktadýr. Bu metindeki altý çizili sözlerin anlamlarý aþaðýdakilerin hangisinde sýrasýyla doðru verilmiþtir? A) Dar bir bakýþ açýsýyla anlatmasý ve geniþ bir dünyasýnýn olmasý B) Nesnel bir tarzýnýn olmasý ve kendi bakýþ açýsýyla anlatmasý C) Yaþamýn gizli kalmýþ yönlerini belirtmesi ve herkesi etkileyecek þekilde anlatmasý D) Gerçekliðin aðýr basmasý ve yazarýn hayal dünyasýnda gezinmesi. mantýk ve muhakeme testi. 53.

(32) 2. Ünite. TEST - 6. Sözcükte Anlam. 6, 7, 8 ve 9. sorularý aþaðýdaki metne göre cevaplayýnýz.. Kimi zaman yerkabuðunu oluþturan plakalardan bazýlarý birbirlerine yaklaþarak çarpýþýr. Bu çarpýþma neticesinde plakalardan biri diðerinin altýna girerek “dalma” adý verilen bir durum gerçekleþtirir. Dalmanýn anlamý, yoðunluk bakýmýndan üstün olan plakanýn daha az yoðun olan plakanýn altýna kaymasý olayýdýr. Bu bölgelerde þiddetli depremler görülebilir ve depremlerin oluþtuðu derinlikler, levhalarýn büyüklüðüne göre 700 kilometreyi bulabilir. Mariana Çukuru, Pasifik plakasý ile Mariana plakasýnýn birbirine çarpmasý sonucu oluþmuþ bir çukurdur. Mariana Çukuru, Büyük Okyanus’un batýsýndaki Mariana adalarýnýn en büyüðü olan ve en güneyindeki adasý olarak bilinen Guam adasýnýn güneybatýsýnda, Japonya ve Endonezya’nýn tam ortasýnda yer alýr. Dünya üzerindeki en derin noktadýr. Bilim adamlarý tarafýndan yapýlan araþtýrmalar neticesinde en derin noktasýnýn 10.994 metre olduðu belirlenmiþ ve uzunluðunun 2542 kilometre olduðu tespit edilmiþtir. Çukurun geniþliði ise 69 kilometredir. Doðal olarak oluþmuþ bu çok büyük derinliðe ilk inen kiþiler, Amerikalý asker Teðmen Donald Walsh ve Ýsviçreli bilim adamý Jacques Piccard’týr. Dalýþý gerçekleþtirmek için batiskaf adý verilen, çok yüksek basýnçlara dayanabilen, sert maddeden yapýlmýþ, çelik küre biçimli, su altýna dalýp çýkabilen bir araç kullanmýþlardýr. Dalýþ tam beþ saat sürmüþ ve 10.916 metre derinliðe inilmiþtir. 25 Mart 2012 tarihinde de Titanik, Terminatör, Aliens ve Avatar gibi ünlü filmlerin yönetmenliðini ve ayný zamanda prodüktörlüðünü yapmýþ olan James Cameron, kendi özel denizaltýsýyla 156 dakikada tabana inmeyi baþardý ve bu derinlikte yapmýþ olduðu saatler süren araþtýrma sonunda 70 dakikalýk bir yukarý çýkýþ yolculuðu ile macerasýný tamamladý.. 6.. Bu metindeki sözcüklerin anlam özelliðiyle ilgili, 1. Terim anlamlý sözcükler kullanýlmýþtýr. 2. Düþüncenin yönünü deðiþtiren ifadeler kullanýlmýþtýr. 3. “Çukur” sözcüðü mecaz anlamýyla kullanýlmýþtýr. 4. “Tespit edilmek” söz grubunun yerine “saptanmak” sözcüðü getirilebilir. yargýlarýndan hangileri doðrudur? A) 1 ve 2. 7.. D) 3 ve 4. B) Serüven. C) Seyahat. D) Sonuç. Yabancý sözcüklerin Türkçe karþýlýðýný kullanmak isteyen biri, bu metinde geçen aþaðýdaki sözcüklerden hangisini kullanmaz? A) Yoðunluk. 9.. C) 2 ve 3. Aþaðýdaki sözcüklerden hangisinin eþ anlamlýsýna bu metinde yer verilmemiþtir? A) Heyelan. 8.. B) 1 ve 4. B) Macera. C) Dalýþ. D) Prodüktör. Bu metinde geçen sözcüklerle ilgili aþaðýdaki açýklamalardan hangisi yanlýþtýr? A) “Çýkýþ” sözcüðünün zýt anlamlýsý “iniþ” sözcüðüdür. B) “Yukarý” sözcüðünün zýt anlamlýsý “aþaðý” sözcüðüdür. C) “Bilim” sözcüðü “ilim” sözcüðü ile eþ anlamlýdýr. D) “Dalýþ” sözcüðünün eþ seslisi bulunmaktadýr.. 54. mantýk ve muhakeme testi.

(33) TEST - 7 1.. Sözcükte Anlam. 2. Ünite. Aþaðýdaki cümlelerin hangisindeki altý çizili sözcük mecaz anlamlýdýr? A) Sýnav kâðýdýna yapacaðýnýz iþaretlemeler belirgin olsun. B) Dedem, inat damarý tutarsa kimseyi dinlemez. C) Yazarýn anlatýmýndaki samimi havayý her okuyan hisseder. D) Perdeleri kenara toplayýp bir kurdeleyle baðlamýþlar.. 2.. “Ayak” sözcüðü aþaðýdaki cümlelerin hangisinde diðerlerinden farklý bir anlamda kullanýlmýþtýr? A) Yerdeki ip ayaðýma dolaþtý, az kalsýn düþüyordum. B) Annem ayaðýndaki aðrý sebebiyle doktora gitti. C) Van Gölü’nün dýþarýya çýkan bir ayaðý olmadýðýndan suyu acýdýr. D) Karlý havalarda ayaðýma yün çorap giyip battaniyeye sarýlýrým.. 3.. • • • •. Evden okula gidene kadar hep hayal kuruyordu. Sabahlarý uyanabilmek için mutlaka alarm kurarým. Annem kýþ için çeþit çeþit turþu kurdu. Her pazar harika bir kahvaltý sofrasý kurarýz.. Bu cümlelerde “kurmak” sözcüðü kaç farklý anlamda kullanýlmýþtýr? A) 1. 4.. B) 2. C) 3. D) 4. Bir iþin erbabý olmak kolay bir iþ deðildir. Hele hele öðretmen olmak, kanaatimce en zor iþtir. Sabrý, güveni, sevgiyi, saygýyý þahsiyetimizde bulundurmadan hele de öðrenme ve öðretme tutkusuna sahip olmadan öðretmen olamayýz. Aþaðýdaki açýklamalardan hangisi bu metindeki altý çizili sözcüklerden herhangi birinin anlamý deðildir? A) Kiþilik B) Düþünce C) Yararsýz D) Bir iþten anlayan kimse. 5.. Günümüzde Türkçe, neredeyse ana dilimiz olduðunu unutturacak ölçüde yabancý sözcüklerle dolduruluyor; kendi sözcüklerimiz acýmasýzca dýþlanýyor. Türkçe karþýlýklarý bulunsa da yabancý sözcükleri kullanmak çoðu kiþiye büyük bir haz veriyor. Bu durum, dilimiz için büyük bir tehlikedir. Aþaðýdaki cümlelerin hangisindeki altý çizili sözcük, bu metindeki eleþtirinin bir örneði olabilir? A) Yarýyýl tatili için þimdiden yer ayarlamalýyýz. B) Uçak kalkmadan hemen önce check-in iþlemlerini yaptýrabildi. C) Kurumlara piyasaya çýkacak eserin tanýtým gösterisini gönderdik. D) Evin tasarýmý için ünlü bir mimarla görüþtük.. mantýk ve muhakeme testi. 55.

(34) 2. Ünite. TEST - 7. Sözcükte Anlam. 6, 7, 8 ve 9. sorularý aþaðýdaki metne göre cevaplayýnýz.. Dünyadaki plastik kirliliðini azaltmaya yönelik çalýþmalar sonucunda bulunan yeni bir tür biyoplastik, Londra Tasarým 1 Festivali’nde tanýtýldý. Mýsýr niþastasý, þeker ve yemeklik yaðdan üretilen, tamamen doðal bu maddeyi balýklar bile 2 yiyebiliyor. Plastik benzeri bu dayanýklý ve doðada çözünebilir maddeye farklý tekniklerle þekil verilebiliyor. Bu maddeden yapýlan ürünler on beþ yýl boyunca saðlam kalabiliyor ve 100 derece üzerindeki sýcaklýklara dayanabiliyor. 3 Pipet, tabak, poþet, su þiþesi gibi tek kullanýmlýk plastik ürünlerin üretiminde bu maddenin kullanýlmasýnýn çevre kirliliðini önemli ölçüde azaltacaðý düþünülüyor. 4. 6.. Bu metindeki sözcüklerin anlam özelliðiyle ilgili aþaðýdaki deðerlendirmelerden hangisi yanlýþtýr? A) Çalýþmalar sözcüðü, gerçek anlamlýdýr. B) Þeker sözcüðü, terim anlamlýdýr. C) Saðlam sözcüðü, mecaz anlamlýdýr. D) Çevre sözcüðü, gerçek anlamlýdýr.. 7.. Bu metindeki numaralanmýþ sözcüklerden hangisi terim anlamlý deðildir? A) 1. 8.. C) 3. D) 4. Aþaðýdaki sözcüklerden hangisinin zýt anlamlýsýna bu metinde yer verilmemiþtir? A) Artýrmak. 9.. B) 2. B) Temizlik. C) Tüketim. D) Hatýrlamak. Bu metinde geçen sözcüklerle ilgili aþaðýdaki açýklamalardan hangisi yanlýþtýr? A) Çalýþma sözcüðünün eþ anlamlýsý uðraþýdýr. B) Þekil sözcüðünün eþ anlamlýsý biçimdir. C) Sonucunda sözcüðünün eþ anlamlýsý neticesindedir. D) Doða sözcüðünün eþ anlamlýsý tabiattýr.. 56. mantýk ve muhakeme testi.

(35) TEST - 8. Sözcükte Anlam. 2. Ünite. A) Aþaðýdaki cümlelerde bulunan altý çizili sözcüðün anlam özelliðini -gerçek, mecaz, terim- karþýsýna yazýnýz.. 1. Hava basýncýndaki deðiþimi ölçerek deniz seviyesinden ne. 2. Ýnadý kýrýlýnca masaya oturdu ve tabaðýný bitirdi.. 3. Baþkalarýnýn sýrtýna basarak yükselmek yetenek deðil, acizliktir.. 4. Ýyi bir þiir, insaný hayatýn sýkýcýlýðýndan alýp hayal âlemine götürür.. 5. Dünyanýn dört bir yanýnda kendiliðinden yanan ateþler vardýr.. kadar yüksekte olduðumuzu hesaplayabiliriz.. B) Aþaðýdaki cümlelerde “ayak” sözcüðünün karþýsýnda belirtilen anlama uygun kullanýlanlarý iþaretleyiniz.. Bir þeylerin ayakta durmasýný saðlayan 1 destek. Masaya çok dayanma, ayaklarýndan biri kýrýk.. Yürüyüþün aðýrlýk veya çabukluk derecesi. Vücudun belden aþaðý bölümü. Ayaðýna giydiði pantolonu hemen alýp maðazadan çýktý.. Bacaklarýn bilekten aþaðýda bulunan ve yere basan bölümü 4. 3. 2. Çocuðun ayaðýyla ancak bu kadar ilerliyoruz.. Merdivenin ayaðýndan çýkarken birden tökezledi.. C) Aþaðýdaki yabancý sözcüklerin Türkçe karþýlýklarýný yazýnýz.. Dejenere. 4. Buton. 2. 1. Faks. etkinlik testi. Naturel. 3. Perspektif. 5. Reaksiyon. 6. 57.

(36) 2. Ünite. TEST - 8. Sözcükte Anlam. D) Aþaðýdaki sözcüklerin eþ anlamlýlarýný yazýnýz. 1. 6 Nazik. 2. 3. 4. 5. 11 Öðüt. 7. Kuvvetli. 8. Tutum. 9. Mana. 10. Olasýlýk. Kanun. Hediye. Gayret. Ulus. Güvenlik. 12. 13. 14. 15. Kent. Hürmet. Ýtimat. Mutluluk. E) Aþaðýdaki açýklamalardan doðru olanlarýný D, yanlýþ olanlarý Y harfiyle belirtiniz. 1 Uzak ve ýrak sözcükleri zýt anlamlýdýr.. 2 Hýrçýn ve uysal sözcükleri zýt anlamlýdýr.. 3 Pay ve hisse sözcükleri eþ anlamlýdýr.. 4 Alçak ve yüksek sözcükleri zýt anlamlýdýr.. 5 Þahsiyet ve kiþilik sözcükleri eþ anlamlýdýr.. 6. 58. Fiþ sözcüðü eþ seslidir.. etkinlik testi.

(37) TEST - 9. Sözcükte Anlam. 2. Ünite. 1 ve 2. sorularý aþaðýdaki metne göre cevaplayýnýz.. Güzel yazýlmýþ bir yazýyý okumak, yitip gitmiþ bir varlýðýn fotoðrafýna bakmak gibidir. Daha doðrusu donup kalmýþ, sessiz bir fotoðraf deðil; konuþan, düþündüklerini anlatan, canlý ve sesli bir sinema. Bu yüzdendir ki yazý, birçok olmazý olur yapmýþtýr. Yirmi lirayla dünya dolaþýlmaz, her büyük adam bizimle konuþmaz. Ama yirmi liraya büyük bir adamýn kitabýný aldýðýnýzda bu adam çaðlar öncesinde yaþasa da onu saatlerce dinleyebilirsiniz. Ýnsan için, ýþýðý kendinden çýkan zekâlara yaklaþmak, aydýnlanmaktýr. Onlarý anlamak için dimað dediðimiz düþünme makinesini iþletmek ve onu yormak lazýmdýr. Zaten hangi varlýk, yorulmadan iþler ve yanmadan parlar? Güneþ bile sonsuz karanlýklara ýþýklarýný verebilmek için bir ateþ kazaný gibi kaynar, durur.. 1.. Bu metinde geçen aþaðýdaki sözcüklerin ve söz gruplarýnýn anlamlarýný yazýnýz. (20 puan). 1. 3. 2.. Dimað:. 2. Lazým:. 4. Olsa olsa:. Iþýðý kendinden çýkan zekâ:. Bu metindeki sözcüklerin anlam özellikleriyle ilgili aþaðýdaki deðerlendirmeler doðruysa cümlenin sonuna “D” yanlýþsa “Y” yazýnýz. (20 puan) a) Fotoðraf sözcüðünün eþ anlamlýsý resimdir. b) Aydýnlanmak sözcüðü gerçek anlamlýdýr. c) Öðretmen sözcüðü terim anlamlýdýr. ç) Karanlýk sözcüðü gerçek anlamlýdýr.. 3.. Aþaðýdaki sözcüklerin eþ anlamlýlarýný karþýlarýna yazýnýz. b). a) Millet. c) Dil. ç). Birey. d) Kültür. yazýlý testi. (20 puan). Güçlü. 59.

(38) 2. Ünite 4.. TEST - 9. Sözcükte Anlam. Belli bir doðal ortam ve iklimdeki bitki ve hayvan topluluðuna biyom adý verilir. Bir biyomu öbüründen ayýran temel etken, iklimdir. Bir tropikal yaðmur ormanýnýn iklimi, iðne yapraklý ormanlarýn ikliminden son derece farklýdýr. Bu metindeki “biyom, iklim, iðne yapraklý” sözcüklerinin anlam özelliðini yazýnýz. (10 puan). 5.. Numaralanmýþ cümlelerdeki “bulmak” sözcüðünü harflerle belirtilmiþ açýklamalarýyla eþleþtiriniz. (20 puan). 1. 2. 3. 4. Ýlkokul öðretmenimin ismini bir türlü bulamadým.. Herkes bilir ki eden, ettiðini bulur.. Sen dinlenirken ben bir þeyler bulup yerim.. Aradýðým her þeyi bu þehirde buldum.. 1. 6.. A. B. Cezaya uðramak. C. Ýstenilene kavuþmak, nail olmak. Ç. 2. Hatýrlamak. Temin etmek. 3. 4. Aþaðýdaki numaralanmýþ yabancý sözcükleri harflerle belirtilmiþ Türkçe karþýlýklarýyla eþleþtiriniz. (10 puan). 1. Akrobasi. 2. Gök ada. B. A. 1. 60. Direktif. Bandrol. 3. Cambazlýk. 2. 4. Yönerge. C. 3. Ç. Galaksi. Denetim pulu. 4. yazýlý testi.

(39) CÜMLEDE ANLAM. 3. Ünite.

(40)

(41) . Türkçe. 61.

(42) 3. Ünite. Hoþgörü Baþkenti: Hatay Hoþgörü Baþkenti: Hatay. Bir þehir düþünün. Farklý dinden ve inançtan insanlar sevgi, barýþ ve kardeþlik duygularý içinde bir arada yaþýyor olsunlar… Kavgadan uzak dursunlar, sevgide saygýda kucaklaþsýnlar... “Ezan, Hazzan ve Çan” sesiyle, karþýlýklý sevgi ve kardeþliðin taçlandýðý, ayrýca yaþandýðý bir yer düþünün… Ýþte, burasý Hatay! Kente gelen ziyaretçilerin bu topraklar için kullandýðý ortak kelime: Hoþgörü! Ýlk yerleþimin MÖ 8000'li tarihlere kadar uzandýðý Hatay; Roma, Bizans ve Osmanlý gibi farklý medeniyetlere ve kültürlere ev sahipliði yapmýþtýr. Birinci Dünya Savaþý sonrasý Fransýz iþgali altýnda kalmýþ, bilahare baðýmsýz Hatay Devleti kurulmuþ ve özellikle Atatürk'ün bizzat mücadelesi sonucu 1939 senesinde resmen ana vatana baðlanmýþtýr. Kentin merkezini dolaþmaya çýktýðýmýzda þehri bir býçak gibi ikiye bölen Asi Nehri, durgun ve bulanýk karþýlýyor bizi. Adý gibi ne asi ne de deliþmen! Tam tersine asil duruþunun yanýnda üzgün ve dingin bir akýþý var. Artýk kültürel mozaiðin baþkentinde dünyanýn en büyük mozaik müzelerinden birisi olan Hatay Arkeoloji Müzesini de görme zamaný geliyor. Hatay’a yolu düþenlerin mutlaka görmesi gereken yerlerden birisidir bu müze. Yeni müze 32.754 metrekare kapalý alaný, 10.700 metrekare sergi alaný ve 3500 metrekare mozaik sergileme alanýyla deðil birkaç saat gezmek, gün boyu zaman geçirilebilecek bir yer. Müze, Paleolitik Dönem’den baþlamak üzere bütün dönemlere ait oldukça zengin bir koleksiyona sahip… Müze, 2017 yýlý sonu itibariyle 220.357 ziyaretçi sayýsýyla bir hayli ilgi görüyor. Apollon Daphne Mozaiði, Yakto Mozaiði, Talassa Deniz Mozaiði, Oceanos ve Tethys Mozaiði ve Antakya Lahti gerek mitoloji ve efsaneye olmuþ hikâyeleriyle gerekse eserlerin muhteþem görüntüleriyle büyülenmemek mümkün deðil. Hem Hristiyanlar hem de Müslümanlar için kutsal olarak kabul edilen Habib-i Neccar Cami’ne yolumuz düþüyor, manevi havasýný teneffüs ederken ruhumuzla birlikte bedenimizi dinlendirmek üzere... Ýþte, bu hoþgörünün sonucudur ki Hz. Ýsa’nýn ilk havarilerine inanan ve bu uðurda canýný veren Habib-i Neccar, Antakya’nýn âdeta sembolü olmuþ, Anadolu’da inþa edilen ilk cami olarak kabul edilen Müslüman ibadetgâhýna ismi verilmiþtir.. 62. Türkçe.

(43) Hoþgörü Baþkenti: Hatay. 3. Ünite. Bir tarafta þadýrvanda abdestini alan, Hz. Ýsa’nýn havarilerinden Pavlos ve Yahya'nýn türbelerini ziyaret eden, cami içinde ve türbesinde elleri havada huþu içinde ibadet ve dua eden farklý dinlere ve mezheplere mensup insanlarýn arasýnda manevi havayý teneffüs ederken bedenimle birlikte ruhumun da dinlendiðini hissediyorum. Bu topraklar neredeyse bütün dinler için kutsal mekânlarla dolu. Ýþte, Hristiyanlar için en önemlilerinden Saint Pierre (Sen Piyer) Kilisesi bir baþka uðrak yerimiz. Habib-i Neccar Daðý'nýn uzantýsý olan Hac Daðý'nýn eteðinde kayalara oyulmuþ bir maðara aslýnda. Hristiyan dünyasýnda ilklerin kilisesi… Hz. Ýsa’nýn ölümünden sonra St. Pierre (Aziz Petrus), ilk dinî toplantýsýný burada yapmýþ, Hz. Ýsa’ya inananlara “Hristiyan” adý ilk kez burada verilmiþ. Dünyanýn ilk Katolik kilisesi olarak kabul edilen bu kutsal mekân, bugün Hristiyanlarýn hac yeri ve ilk ibadethanelerinden birisi olmuþtur. Saymakla da gezmekle de bitmiyor Hatay’ýn tarihî ve turistik mekânlarý. Hatay Ulu Cami, Kudüs’ten sonra en eski kilise ve Ortodoks kiliselerinin en güzellerinden birisi olarak deðerlendirilen Ortodoks Kilisesi, içinde ceylan derisi üzerine Ýbranice yazýlmýþ 500 yýllýk mukaddes kitap Tevrat’ýn bulunduðu Havra gezilecek yerlerden bazýlarý… Titus Tüneli, Roma döneminde MS 1. yüzyýlda þehir ve limaný kurtarmak için daðlardan gelen sel sularýný baþka yöne aktarmak amacýyla Vespasianus döneminde baþlamýþ ve oðlu Titus tarafýndan tamamlanmýþtýr. Ýnsan eliyle oyularak yapýlan tünel, þehri sel felaketinden koruyan doðal bir mühendislik harikasýdýr âdeta… Hatay, yýlýn önemli bir bölümünde oldukça sýcak bir iklime sahip. Doðal klimasýdýr kentin ana merkezine 10 km uzaðýnda bulunan Harbiye Þelaleleri… Vadiye uzanan yamaçlarda onlarca çaðlayanýyla sýra sýra çay bahçeleri, restoranlarda, sularýn içindeki masa ve sandalyelerde ayaklarýnýz buz gibi sularda serinlerken Hatay'ýn lezzetlerini tatmanýz mümkün. Hatay mutfaðý denilince akla, ünü ülkemizin dört bir yanýna yayýlmýþ olan künefe geliyor elbette. Ancak sadece künefesiyle deðil, Hatay mutfaðý 170 çeþit kahvaltý, 600’ün üzerinde meze ve yemek çeþidiyle eþsiz ve farklý mutfaklardan birisidir.. Türkçe. 63.

(44) 3. Ünite. Hoþgörü Baþkenti: Hatay. TEST - 1. A) Aþaðýdaki sözcüklerin anlamlarýný yazýnýz. Hoþgörü: Bilahare: Mozaik: Mukaddes: Havra:. B) Aþaðýdaki sorularý “Hoþgörü Baþkenti: Hatay” metnine göre cevaplayýnýz. 1.. Hatay’a neden hoþgörü baþkenti denmektedir?. 2.. Hatay Arkeoloji Müzesi’nin özelliði nedir?. 3.. Aþaðýdaki açýklamalardan okuduðunuz metne ait olanlarý iþaretleyiniz.. a). Anlaþýlmasý kolay bir dil kullanýlmýþtýr.. b). Gezilip görülen bir yerle ilgili izlenimler anlatýlmýþtýr.. c). Anlatýcý kiþi, anlatýma kendi yorumlarýný katmamýþtýr.. ç). Niteleyici sözcükler kullanýlmýþtýr.. C) Hatay’ýn “Dünya Gastronomi Þehri” olmasýný araþtýrýnýz.. D) Hatay’daki “Medeniyetler Korosu” ile ilgili bilgi toplayýnýz.. E) Öðretmeniniz ve sýnýfýnýzla birlikte “Ezan, Çan, Hazzan” belgeselini izleyerek Hatay’ý daha yakýndan tanýmaya çalýþýnýz.. 64. etkinlik testi.

(45) Cümlede Anlam. 3. Ünite. Cümlede Anlam Bir düþünceyi, bir dileði, bir haberi veya duyguyu eksiksiz anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluþan anlatým birimine cümle denir. Tümce de denir. Cümleler, tamamlanmýþ bir yargýdýr. Yargýnýn tamamlanmasý için cümlenin çekimli bir fiille veya ek fiil almýþ bir isimle bitmesi gerekir. “Ali, iþlerini takip etmek için akþam uçakla Adana’ya geldi.” anlatýmýnýn cümle olmasýný saðlayan unsur, “geldi” sözcüðüdür. Bu sözcük, anlamý tamamlamaktadýr. Cümlede anlam, çeþitli kýsýmlardan oluþmaktadýr.. CÜMLEDE ANLAM. Cümle Yorumlama Cümlenin Konusu ve Ana Fikri. Anlamlara Göre Cümleler Öneri. Anlatýmýna Göre Cümleler Neden - Sonuç Cümleleri. Eleþtiri Yakýn Anlamlý Cümleler. Anlamca Çeliþen Cümleler. Ön Yargý Öz Eleþtiri. Amaç - Sonuç Cümleleri. Koþul - Sonuç Cümleleri. Uyarý Cümleden Çýkarýlabilen Yargýlar Cümleden Çýkarýlamayan Yargýlar Örtülü Anlam. Yakýnma Hayýflanma Sitem Piþmanlýk. Karþýlaþtýrma Cümleleri. Benzetme Cümleleri. Örneklendirme Cümleleri. Küçümseme Azýmsama Beklenti. Abartma Cümleleri. Öznel ve Nesnel Cümleler. Olasýlýk Beðeni Onay Özveri Varsayým Kanýksama Gerçekleþmiþ beklenti Gerçekleþmemiþ beklenti. Türkçe. 65.

(46) 3. Ünite. Cümlenin Konusu ve Ana Fikri, Yakýn Anlamlý ve Anlamca Çeliþen Cümleler, Çýkarýlabilen ve Çýkarýlamayan Yargýlar, Örtülü Anlam, Cümle Tamamlama ve Oluþturma. Cümlenin Konusu ve Ana Fikri Cümlede üzerinde durulan kavramlar, cümlenin konusunu verir. Cümlenin konusu, “Bu cümle neyi anlatýyor?” sorusu sorularak bulunur. Cümle yorumlandýðýnda ve cümledeki sözcüklerin ifade ettiði anlamlar deðerlendirildiðinde o cümlenin anlatmak istediði asýl yargý bulunur, bu yargýya ana fikir denir. “Eðitim, bir toplumun yapý taþýdýr.” cümlesinin konusu, eðitimin özelliðidir. Bu cümledeki yapý taþý sözcüðü esas, temel anlamýndadýr. Bu durumda bu cümlede, eðitimin bir toplumun temeli olduðu cümlenin ana fikridir.. Yakýn Anlamlý Cümleler Ýki farklý cümlenin konusu veya ana fikri aynýysa bu cümlelere yakýn anlamlý cümleler denir. Yakýn anlamlý cümlelerde genelde eþ veya yakýn anlamlý sözcükler kullanýlýr. “Bu dergi, uzun zamandýr piyasada olduðu hâlde güncelliðini hâlâ koruyor.” “Eski bir dergi olmasýna raðmen güncelliðini yitirmiyor.” cümleleri konu ve ana fikir bakýmýndan aynýdýr.. Anlamca Çeliþen Cümleler Anlamca birbiriyle çeliþen, zýt durumlarý ifade eden yargýlara anlamca çeliþen cümleler denir. Bu cümlelerde genelde birbiriyle zýt anlamlý sözcükler bulunur. “Teknoloji, doðanýn dengesini bozmaktadýr.” “Teknoloji, insan yaþamýný kolaylaþtýrmaktadýr.” cümlelerinden biri teknolojinin olumlu bir yanýný anlattýðý, diðeriyse olumsuz yanýndan söz ettiði için birbiriyle çeliþmektedir.. 66. Türkçe.

(47) 3. Ünite. Cümlede Anlam. TEST - 8. C) Aþaðýdaki cümlelerde bulunan duyguyu karþýlarýna yazýnýz.. 1. Zavallý köpek, ne kadar da acýkmýþ!. 2. Ýnsanlar, haksýzlýklara artýk herhangi bir tepki vermiyor.. 3. Okuyacaksýn da iþ sahibi olacaksýn, bu gidiþle zor.. 4. Bu sorunlarý çözebileceðimi umuyorum.. 5. Bir maaþla bu evi nasýl çekip çeviriyorsun?. 6. Bütün gün gelmeni bekledik ama sen aramadýn bile.. 7. Elbiselerin yarýna yetiþeceðine söz vermeseydim keþke.. 8. Tut ki sýnavda istediðin bölüme yetecek puan alamadýn.. 9. Öykülerinde bile nasihat vermekten geri durmuyor.. 10. 90. Kýþýn arabaya zincir takmadan yola çýkma.. etkinlik testi.