Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi

(1)

KIR EH R REHBERL K VE ARA TIRMA MERKEZ

ÖZEL E T M BÖLÜMÜNDE NCELENEN Ö RENC LER N

ÇE TL DE

KENLERE GÖRE N TEL KLER

Cengiz AH N

Ahi Evran Üniversitesi E itim Fakültesi,

Psikolojik Danı ma ve Rehberlik Anabilim Dalı, Kır ehir/TÜRK YE Gazenfer PEHL VAN

Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Müdürü, Kır ehir/TÜRK YE

Geli Tarihi: 11.08.2006 Yayına Kabul Tarihi: 20.09.2006

ÖZET

Bu ara tırmada, Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Müdürlü ü (Kır ehir RAM) bünyesinde gerçekle tirilen zeka testleri sonuçlarının ö rencilerin cinsiyetleri, anne-baba e itim durumları, anne-baba mesle i, anne-babanın akrabalık durumu, yerle im yerleri açısından nitelikleri ara tırılmı tır. Ara tırma kapsamına 2000-2005 yılları arasında Kır ehir RAM’a müracaat eden 623 ö renci alınmı tır. Ö rencilerin zekâ düzeyleri ve aile bilgileri Özel E itim Hizmetleri “Vaka Kayıt Dosyası” ve “Ö renci Ki isel Dosyaları”ndan elde edilmi tir. Bu dosyalardaki bilgiler incelendi inde ö rencilerin zeka düzeylerinin ölçülmesinde Stanfort-Binet ve WISC-R zeka ölçeklerinin uygulandı ı görülmü tür. Verilerin de erlendirilmesi SPSS paket programı ile yapılmı tır. Tüm de i kenlerin istatistiksel analizinde yüzdelikler ve frekanslar kullanılmı tır. Ara tırmada, anne-babanın e itim düzeyi dü tükçe çocukların zekâ düzeylerinde de bir dü ü oldu u, akraba evlili i sonucunda do an bireylerin zihinsel engelli olarak do ma ihtimallerinin yüksek oldu u, ancak ya anılan yerle im yerinin, çocukların zihinsel engelli olmasına etkisinin anlamlı bir düzeyde faklılık olu turmadı ı görülmü tür.

Anahtar Kelimeler: Rehberlik, rehberlik ve ara tırma merkezi, özel e itim, zeka, ö renci.

THE QUALITIES ACCORDING TO THE ASSORTED VARIABLES

OF THE STUDENTS THAT ARE EXAMINED AT PRIVATE

TRAINING DEPARTMENT OF KIRSEHIR GUIDANCE AND

RESEARCH CENTER

ABSTARCT

This study is carried out at Private Training Department of Kirsehir Guidance and Research Center and the examined students’ intelligence test results are researched according to the qualities of the individuals’ sex, parents’ training level, parents’ profession, parents’ relationship situation and their settlement environ. 623 individuals that applied o Kırsehir Guidance and Research Center between the years of 2000-2005 have been included into this study. Students’ intelligence level and their family information have been gathered from Private Education Service “Incident Report File” and “Personal Student File”. When both of these files were examined, it was seen that Stanfort-Binet and WISC-R intelligence scales were used to measure the students’ intelligence level. The evaluations of data have been made by SPSS packet programme. Percentages and frequencies have been used at statistical analysis of all variables. In this study, it has been seen that as the parents’ training level decrease, children’s intelligence level decrease too, the possibility of being burned mental disabled is very high from the parents whom are relationships, but the settlement environ doesn’t effect a meaningful result for the children being mental disables.

(2)

1. G R

Engelli bireylerin varlı ı insanlık tarihi kadar eskidir. Ancak, e itimleri pek o kadar da eski de ildir. E itimlerinin geç ba laması ve çe itli evrelerden geçi i normal bireylerin engellilere kar ı tutumundan kaynaklandı ı söylenebilir. Normal bireylerin tutumu da bilim, teknoloji ve uygarlı ın geli imi ile de i iklik göstermektedir.

Bir dönem engellileri öldürme, ölüme terk etme yoluyla engellilerden kurtulma çareleri aranmı tır. Bu, ço unlukla onların geçim ve korunma yönünden normal bireyler için yük oldu u ikâyetinden kaynaklanıyordu. Hıristiyanlık, slamiyet gibi büyük dinler, bilimdeki geli meler normal bireylerin engellilere kar ı tutumunu de i tirmi , onların da insan oldu u, insanca ya ama haklarının oldu u,

olması gerekti i görü ünü

yaygınla tırmı tır. Bu görü onlara e itim hizmetlerinin verilmesini getirmi tir (Özsoy, Özyürek, Eripek, 1998)

Ülkemizde engellilere yönelik özel e itimin ba laması, yaygınla ması ve geli mesi engel gruplarına göre de i iklik göstermektedir. Bu geli melere tarihsel

süreç içinde bakacak olursak,

Cumhuriyetten önce Osmanlı Devleti

dönemindeki “Enderun” üstün

yeteneklilerin e itiminde dünyadaki ilk sistemli e itim örne ini olu turmaktadır.

(Sumption, 1960; Hildreth, 1966; Kirk, 1972. Akt.:Ataman, 1997; Kargın, 2003).

Enderun uygulaması dı ında özel e itim tarihçesi açısından yine Osmanlı Devleti döneminde 1889 yılında stanbul’da Ticaret Mektebi bünyesinde i itme ve görme engelliler sınıfları açılmı tır. Bu sınıflar daha sonra ayrı bir okul olarak i itme ve görme engellilere 1912 yılına kadar 30 yıl süreyle e itim vermi tir. 1921 yılında Kurtulu Sava ı döneminde zmir’de “Özel zmir Sa ırlar ve Körler Müessesi” adıyla bir okulun açıldı ı, daha sonra bu okulun Sa lık Sosyal Yardım Bakanlı ı’na ba lı olarak 1950 yılına kadar hizmet verdi i bilinmektedir (Akçamate ve Kaner, 1999).

Cumhuriyet döneminde özel e itim alanı açısından en çarpıcı ve önemli geli melerin 1950’li yıllardan ba layarak olu tu unu görmekteyiz. Bu dönemin en çarpıcı geli melerinden birisi özel e itim hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesi i inin Sa lık Sosyal Yardım Bakanlı ı’ndan Millî E itim Bakanlı ına devredilmesidir. Özel e itim hizmetlerinin bir bakanlıktan di erine devredilmesi, konunun bir sa lık sorunu olmaktan daha çok bir e itim konusu olarak ele alınmasını göstermesi açısından önemlidir. Böylece özel e itim hizmetleri 1950 yılından ba layarak 1980 yılına kadar lkö retim Genel Müdürlü ü bünyesinde bir ube müdürlü ü tarafından

(3)

yürütülmü tür (Akçamete ve Kaner, 1999; Kargın, 2003).

Gazi E itim Enstitüsü bünyesinde 1952 yılında kurulan Özel E itim ubesi, bu dönemin özel e itim alanına personel yeti tirmede ilk sistemli çabası olarak kar ımıza çıkmaktadır (Enç, Ça lar ve Özsoy, 1987). 1955 yılında kapatılan Özel E itim ubesi’nin yerine aynı yıl yine Gazi E itim Enstitüsü bünyesi’nde Ölçme De erlendirme Labaratuar’ı ile daha sonra Test ve Ara tırma Bürosu açılmı tır (Akçamete ve Kaner, 1999; Kargın, 2003).

1955 yılına ili kin mevcut kayıtlarda dikkati çeken bir di er geli me ise, u anda tüm illerimizde bulunan ve özel e itim

hizmetlerinin bütünlük içinde

yürütülmesinde önemli görevleri üstlenen “Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri”nin temelini olu turan “Psikolojik Servis Merkezi” nin kurulmu olmasıdır (Özsoy, 1990; Ye ilyaprak, 2002).

1955 yılında ya anan bir ba ka geli me ise, Ankara’da Yeni Turan ve Hıdırlıktepe ilkokullarında zihin engelliler için açılan özel sınıfların, daha sonraki yıllarda “alt özel sınıf” uygulamasına dönü mesi ve bu

durumun günümüze kadar gelen

uygulamanın ilk örneklerini olu turmasıdır (Özsoy, 1990).

1960’lı yılların en önemli özelli i, özel e itime gereksinimi olan bireylerin haklarının 1961 Anayasası’nda devlet

tarafından garanti altına alınmı olmasıdır. Bu dönemde 1961 yılında yayınlanan 222 sayılı “ lkö retim ve E itim Kanunu”nun 12. maddesindeki “mecburi ilkö retim ça ında bulundukları halde zihnen, bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan özürlü olan çocukların özel e itim ve ö retim görmeleri sa lanır” hükmü ile zorunlu ilkö renim ça ında bulunan engelli çocukların e itimleri yasa önünde tanınmı tır (Kargın, 2003).

Gazi E itim Enstitüsünden sonra, Türkiye’de özel e itimin üniversite düzeyinde ele alını ının ikinci önemli ba langıcı 1965 yılında Ankara Üniversitesi E itim Fakültesi bünyesinde kurulan Özel E itim Bölümü olarak görülmektedir. 1965 yılından 1982 yılına kadar özel e itim personeli yeti tirme açısından tek kaynak durumunda olan Özel E itim Bölümü 1982 yılında YÖK Yönetim Kurulu kararı ile E itimde Psikolojik Hizmetler Bölümü ile birle tirilmi tir (Akçamete ve Kaner, 1999; Kargın, 2003).

1980’li yıllar özel e itim alanında önemli geli melerin ortaya çıktı ı yıllardır. lk olarak 1950 ile 1980 yılları arasında lkö retim Genel Müdürlü ü bünyesinde ayrı bir ube müdürlü ü tarafından yürütülen özel e itim hizmetleri, 1980

yılında genel müdürlük bünyesine

alınmı tır. 1983 yılında genel müdürlük Özel E itim ve Rehberlik Dairesi Ba kanlı ı’na dönü türülmü ise de 1992

(4)

tarihinde kabul edilen 3797 sayılı yasa ile tekrar Özel E itim Rehberlik ve Danı ma Hizmetleri Genel Müdürlü ü kurulmu tur. Bu yapılanma ile özel e itim hizmetlerinin, Bakanlık örgütünde genel müdürlük ile, ta ra örgütü olarak da illerde Millî E itim içinde bir müdür yardımcısı ve ona ba lı Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri ile yönetimi sa lanmı tır ( ahin, 1996, Akçamete ve Kaner, 1999; Kargın, 2003).

Görüldü ü gibi yakla ık 80 yıllık Cumhuriyet tarihinde özel e itim alanında pek çok geli me ve de i me ortaya çıkmı bulunmaktadır. 80 yıllık çabanın olumlu etkilerini, hem bu alana ili kin yapılan yasal düzenlemeler boyutunda, hem alanda çalı an personelin nicelik ve nitelik açısından artı ında, hem de uygulama düzeyinde elde edilen olumlu geli meler sonucunda görmekteyiz.

Milli E itim Bakanlı ının özel e itime

ili kin i lemler Milli E itim

Müdürlüklerince yürütülmektedir. lçelerin ço unda Milli E itim Müdürlüklerine ba lı olarak “Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri” bulunmaktadır. Bu merkezler; bulundukları il ve çevrelerinde, özel e itime gereksinimi

olan çocukların tanılanması ve

yönlendirilmesi, hizmetiçi e itimle ö retmen yeti tirme, program hazırlama, rehberlik ve psikolojik danı ma hizmetleri, e itim seminerleri, ara tırma ve yayın gibi görevler yapmaktadır (Özgüven, 1999).

Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri, “Özel E itim Hizmetleri” ve “Okul

Rehberlik ve Psikolojik Danı ma

Hizmetleri” bölümleri olmak üzere iki bölüm halinde örgütlenmi tir. Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri bünyesinde bulunan Özel E itim Hizmetleri Bölümünün çalı maları de erlendirildi inde, çe itli nedenlerle bireysel özellikleri ve e itim yeterlilikleri açısından anlamlı farklılık gösteren bireylere;

- Görme, i itme, zihinsel ve ortopedik engelli ö rencilerin özel e itim okullarına yönlendirilmesi,

- Uygulanan zekâ testleri sonucunda, ö renme yetersizli i oldu u tespit edilen ö rencilerin durumlarına uygun okullara yönlendirme, yerle tirme ve izleme çalı maları,

- Özel e itime ihtiyacı olan bireylerin ailelerine aile rehberli i,

- Özel e itimle ilgili doküman hazırlanması gibi hizmetler sundu u görülmektedir.

Bu hizmet kapsamında özel e itim hizmetleri bölümü, okullarımızdan gönderilen, aile tarafından getirilen ya da doktor tarafından gönderilen herhangi bir nedenden dolayı ö renme güçlü ü ya ayan ö rencilerin tespiti ve sonucunda gerekli yönlendirmenin yapılabilmesi için zeka

testi uygulamaktadır. Bu yapılan

(5)

bireyin geçmi i, ailesi, tutum ve davranı ları.. vs. konularında aileden ve ö retmeninden bilgi alınmakta ve bunlar ö renci dosyalarında tutulmaktadır.

2. PROBLEM

2000-2005 yılları arasında Kır ehir

Rehberlik ve Ara tırma Merkezi

Müdürlü ü Özel E itim Bölümünde incelenen ö rencilerin zeka testleri sonuçlarının cinsiyetleri, anne-baba e itim durumları, baba mesle i, anne-babanın akrabalık durumu, yerle im yerleri açısından nitelikleri nasıldır?

3. YÖNTEM

3.1. EVREN VE ÖRNEKLEM Bu ara tırmanın evrenini Kır ehir ilinde 2000–2005 yılları arasında Kır ehir

Müdürlü ü Özel E itim Bölümü’ne müracaat eden 623 ö renci olu turmu ve

ara tırma tüm evren üzerinden

gerçekle tirilmi tir.

3.2. VER LER N TOPLANMASI VE ANAL Z

Ö rencilerin zekâ düzeyleri ve aile bilgileri Özel E itim Hizmetleri “Vaka Kayıt Dosyası” ve “Ö renci Ki isel Dosyaları”ndan elde edilmi tir. Bu dosyalardaki bilgiler incelendi inde

ö rencilerin zeka düzeylerinin

ölçülmesinde Stanfort-Binet ve WISC-R zeka ölçeklerinin uygulandı ı görülmü tür.

Zekanın ölçülmesinde bireylerin; ö renme gücü, fikirleri organize edebilme davranı ı, adepte etme, problemleri anlama ve soyut sembolleri kullanabilme, problem çözme, sahip olunan bilgi seviyesi, akıl yürütme, anlama, karar verme üzerinde yo unla maktadır (Özgüven, 1994)

Zeka testleri genellikle grup ve bireysel

olmak üzere iki grup altında

toplanmaktadır. Grup testleri aynı anda birden fazla ki iye uygulanmaktadır. Bireysel zeka testleri ise bireylere tek tek uygulanmaktadır. Bireysel zeka testleri, okul öncesi çocuklar veya 6-8 ya arasındaki ö renciler gibi belirli bir ya grubu için geli tirilen bireysel testler oldu u gibi, erken çocukluk döneminden yeti kinlik seviyesine kadar bütün ya grupları için uygun olanları da vardır. Her bir alt test aynı beceri veya yetene i ölçen maddeleri kapsar ve bu test maddeleri güçlük derecelerine göre dizilir.

Günümüzde en yaygın olarak

kullanılan bireysel zeka testleri Stanford-Binet ve WISC-R’dır. Bu testlerin, di er testlere göre geçerlik ve güvenirlikleri daha yüksektir. Her iki testte de sözel ve edim

(performans) soru maddeleri yer

almaktadır. Ancak WISC-R’da,

performansa ili kin soru maddeleri daha fazladır. Testlerde sorulara verilen cevapların do rulu una göre zeka ya ı hesaplanmaktadır. Daha sonra formül uygulanarak, zeka bölümü bulunmaktadır.

(6)

Ara tırmada, verilerin de erlendirilmesi SPSS paket programı ile yapılmı tır. Tüm de i kenlerin istatistiksel analizinde yüzdelikler ve frekanslar kullanılmı tır.

4. BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde, toplanan verilerin istatistiksel analizleri sonucunda elde edilen bulgular tablolar halinde verilmi ve yorumlanmı tır.

Tablo 1: Ö rencilerin Cinsiyetlerine Göre Da ılımı statistik Cinsiyet f % Erkek 384 61,6 Kız 239 38,4 Toplam 623 100,0

Tablo 1’de görüldü ü gibi, 2000-2005 yılları arasında Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Müdürlü ü Özel E itim Bölümüne toplam olarak 623 ö renci “bireysel inceleme” için ba vurmu tur. Bunların 384’ü (%61.6) erkek, 239’u (%38.4) ise kızlar olu maktadır.

Tablo 2: Ö rencilerin Test Sonuçlarına Göre Da ılımı statistik Test Sonucu f % Test alamamı 66 10,6 Klinik 17 2,7 A ır ö renme yetersizli i 152 24,4 Orta ö renme yetersizli i 245 39,3 Hafif ö renme yetersizli i 37 5,9

Normal Zeka 80 12,8

Normal Üstü Zeka 26 4,2

Toplam 623 100,0

Tablo 2’ye göre, son be yılda bireysel incelenmeye gelen bireylere uygulanan

testler sonunda çıkan sonuçları

inceledi imizde; birinci sırada orta düzeyde zihinsel ö renme yetersizli ine sahip bireylerin 245 (%39.3), ikinci sırada

a ır düzeyde zihinsel ö renme

yetersizli ine sahip bireylerin oldu u 152 (%24.4), üçüncü sırada normal zeka seviyesine sahip bireylerin 80 (%12.8), daha sonra ise hafif düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i olan bireylerin 37

(%5.9) ve çocuk psikiyatrisine

yönlendirilen bireylerin 17 (%2.7) oldu u

görülmektedir. ncelenmeye gelen

bireylerin 26’sının (%4.2) normal üstü zekaya sahip oldukları tespit edilmi tir. Ayrıca 66 (%10.6) birey test alamamı tır.

(7)

Tablo 3: Ö rencilerin Ya Grubuna Göre Da ılımları statistik Ya ı Grubu f % 0-5 ya 59 9,5 6-11 ya 431 69,2 12- yukarısı 133 21.3 Toplam 623 100,0

Tablo 3’de görüldü ü üzere, Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Özel E itim Bölümü’nde bireysel incelemeye alınan ö rencilerin ya larına baktı ımızda; 431 (%69,2)’sinin 6-11 ya grubunda oldu u, 133 (%21.3)’ünün 12 ya yukarısı oldu u, 59 (%9.5)’inin ise 0-5 ya grubunda oldu u görülmektedir.

Bireysel incelemeye alınan

ö rencilerin büyük bir kısmının

ilkö retimin 1. kademesinde olmasının nedenine bakıldı ında; çocukların okula ba ladıktan sonra ö retmenler tarafından daha iyi gözlenerek, sorun durumlarının daha iyi tespit edilme olasılı ının artması olabilir.

Tablo 4: Ö rencilerin Babalarının E itim Durumlarına Göre Da ılımı statistik Babanın E itim Durumu f % Okur-Yazar De il 25 4,0 Ilkokul 288 46,2 Ortaokul 85 13,6 Lise 116 18,6 Yüksekokul-Üniversite 49 7,9 Cevapsız 60 9,6 Toplam 623 100,0

Tablo 4’de görüldü ü gibi, bireysel incelenmeye gelen bireylerin 288’inin (% 46,2) babalarının e itim düzeylerinin ilkokul mezunu oldu u görülmektedir. Ortaokul mezunlarının sayısının 85 (%13,6), lise mezunlarının sayısının 116 (18,6), yüksekokul veya üniversite mezunlarının sayısının ise 49 (%7,9) oldu unu görüyoruz. Ayrıca 25 (%4,0) bireyin babası ise okuryazar de ildir. Tablo 5: Ö rencilerin Annelerinin E itim

Durumlarına Göre Da ılımı statistik

Annenin E itim Durumu f % Okur-Yazar De il 74 11,9 Ilkokul 369 59,2 Ortaokul 48 7,7 Lise 60 9,6 Yüksekokul-Üniversite 23 3,7 Cevapsız 49 7,9 Toplam 623 100,0

Tablo 5’te annelerin e itim düzeyine bakıldı ında; yine ço unlu un ilkokul mezunu oldu u 369 (%59,2), onları lise mezunlarının izledi i 60 (%9,6), daha sonra ise ortaokul mezunlarının 48 (%7,7) geldi i, en son kısımda ise yüksekokul veya üniversite mezunlarının 23 (%3,7) yer

(8)

aldı ı görülmektedir. Ayrıca, 74 (%11,9)

annenin okur-yazar olmadı ı

görülmektedir.

Baba ve annelerin e itim düzeylerini genel olarak de erlendirdi imizde büyük bir kısmının ilkokul mezunu veya okuryazarlı ının olmadı ı, bu verilere göre ö rencilerin anne-babalarının e itim düzeylerinin dü ük oldu unu söyleyebiliriz. ncelemeye alınan bazı çocukların ebeveynlerinin herhangi birisinin vefatından ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’ndan incelenmeye gelen çocukların aileleri hakkında net bilgi elde edilememesinden dolayı 60 baba ve 49 annenin e itim düzeyleri hakkında de erlendirme yapılamamı ve tablolarda cevapsız olarak gösterilmi tir.

Tablo 6: Ö rencilerin Babalarının Mesleklerine Göre Da ılımı statistik Babanın Mesle i f % Serbest 150 24,1 Çiftçi 79 12,7 Memur 114 18,3 I çi 152 24,4 siz 54 8,7 Emekli 14 2,2 Cevapsız 60 9,6 Toplam 623 100,0

Tablo 6’da görüldü ü gibi, Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Özel E itim Bölümünde incelemeye alınan çocukların

babalarının 152’si (%24,4) i çi, 150’si (%24,1) serbest ( oför, esnaf, serbest çalı an...), 114’ü (%18,3) memur, 79’u (%12,7) çiftçi, 54’ü (%8,7) i siz ve 14’ünün (%2,2) emekli oldu u görülmektedir. Ayrıca 60 (%9,6) babanın meslek grubuna ili kin herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Tablo 7: Ö rencilerin Annelerinin Mesleklerine

Göre Da ılımı statistik Annenin Mesle i f % Ev hanımı 527 84,6 Temizlikçi-Bakıcı 16 2,6 Memur 28 4,5 Emekli 3 0,5 Cevapsız 49 7,8 Toplam 623 100,0

Tablo 7’de görüldü ü gibi, Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Özel E itim Bölümünde incelemeye alınan çocukların annelerin 527’si (%84,6) ev hanımı, 28’i (%4,5) memur, 16’si (%2,6) temizlikçi-bakıcı, 3’ünün (%0,5) emekli oldu u görülmektedir. Ayrıca 49 (%7,8) annenin meslek grubuna ili kin herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Ö rencilerin anne-babalarının meslek

gruplarını genel olarak

de erlendirdi imizde ço unlu unun

ekonomik geliri dü ük meslek gruplarında çalı tı ı görülmektedir. Bu nedenle bireysel incelenmeye gelen çocukların ailelerinin

(9)

büyük bir kısmının ekonomik gelirlerinin az ya da yetersiz oldu u söylenelebilir. Tablo 8: Ö rencilerin Oturdukları Yerle im

Yerine Göre Da ılımları statistik Yerle im Yeri f % Merkez 377 60,5 lçe 98 15,7 Kasaba 45 7,2 Köy 91 14,6 Cevapsız 12 1,9 Toplam 623 100,0

Tablo 8’e göre, Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Özel E itim Bölümünde bireysel incelemeye alınan çocukların yerle im yerlerine göre da ılımlarına bakıldı ında; 377’sinin (%60.5) merkez ilçede, 98’inin (%15,7) ilçe merkezinde, 91’inin (%14,6) köyde, 45’inin (%7,2) kasabada ya adı ı ve ba vuruların ço unlu unun merkez ilçeden yapıldı ı görülmektedir. Bunun nedeni, nüfus yo unlu unun merkezde olması, Rehberlik ve Ara tırma Merkezinin merkez ilçede bulunması, l Merkezinde RAM’ın tanınması ve ula ımın kolay olmasına ba lanabilir.

Tablo 9: Ö rencilerin Anne-Babalarının Akrabalık Durumlarına Göre Da ılımları

statistik Evlilikte Akrabalık Durumu f % Evet 137 22,0 Hayır 444 71,3 Bilinmeyen 42 6,7 Toplam 623 100,0

Tablo 9’a göre, Rehberlik ve Ara tırma

Merkezi Özel E itim Bölümünde

incelemeye alınan çocukların anne-babalarının akrabalık açısından evlilikleri de erlendirildi i zaman 444’ünün (%71,3) akraba olmadı ı, 137’sinin (%22,0) anne-babasının akraba evlili i yaptı ı görülmektedir. Bu verilere göre ba vuruda bulunan ailelerin yakla ık be te birinden fazlasının akraba evlili i yaptı ı anla ılmaktadır. 42 anne-baba hakkında ise bilgi bulunmamaktadır.

Tablo 10: Yetersizlik Düzeyine Göre Anne-Babanın Akrabalık Durumu Akrabalık

Durumu

N X t p

Evet 137 2,56

Hayır 444 2,93 -2.96 0.00

Tablo 10’da görüldü ü gibi, akrabalık

durumuna göre zihinsel ö renme

kapasitelerini de erlendirdi imizde aralarında anlamlı bir faklılı ın bulundu u görülmektedir. Yani, akrabalık durumu

(10)

olan ailelerin çocuklarında zihinsel yetersizlik görülme olasılı ı daha yüksektir. Bu nedenle akraba evliliklerinin zihinsel

yetersizlik durumuna sebep olan etkenlerin ba ında geldi ini söyleyebiliriz.

Tablo 11: Bireysel ncelemeye Alınan Ö rencilerin Ya Gruplarının Zeka Testi Sonuçlarına Göre Da ılımı

Ya ı Toplam

Test Sonuçları statistik 0-5 ya 6-11 ya 12 ve üzeri

Birey Sayısı 18 36 10 64

Grup çi % De eri 28,1 56,3 15,6 100

Test Alamamı

Toplam % De eri 2,9 5,8 1,6 10,3

Grup çi % De eri 17,6 64,7 17,6% 100

Klinik

Toplam % De eri ,5 1,8 ,5 2,7

Grup çi % De eri 7,9 69,7 22,4 100

A ır Düzeyde Ö renme Yetersizli i

Toplam % De eri 1,9 17,1 5,5 24,6

Grup çi % De eri 3,7 78,7 17,6 100

Orta Düzeyde Ö renme Yetersizli i

Toplam % De eri 1,5 31,0 6,9 39,4

Grup çi % De eri 11,1 72,2 16,7 100

Hafif Düzeyde Ö renme Yetersizli i

Toplam % De eri 0,6 4,2 1,0 5,8

Grup çi % De eri 12,5 57,5 30,0 100

Normal Düz. Zeka

Toplam % De eri 1,6 7,4 3,9 12,9

Grup çi % De eri 11,5 53,8 34,6 100

Normal Üstü

Toplam % De eri ,5 2,3 1,5 4,2

Toplam Birey Say. 59 431 129 619

Toplam Grup çi %

De . 9,5 69,6 20,8 100

Toplam

Toplam % De eri 9,5 69,6 20,8 100

Tablo 11’e göre elde edilen verileri de erlendirdi imizde incelenmeye gelen çocukların zihinsel ö renme kapasiteleri, e itsel tanılama ya dönemlerine göre binde bir düzeyinde anlamlı bir farklılık

göstermektedir. ncelemeye gelen

çocukların büyük bir kısmının 6-11 ya

grubunda oldu u görülmektedir. Bunu ise, 0-5 ya grubu ve 12 ve üzeri ya grubu izlemektedir.

Bunun nedeninin de, özellikle çocukların 6-11 ya döneminde ilkö retime ba layarak ö renme ya antısıyla kar ı

(11)

kar ıya kalmaları ve ö retmenler tarafından bu duruma daha objektif bakılması oldu u söylenebilir.

0-5 ya grubundaki ö rencilerin zeka

durumlarına göre da ılımlarına

baktı ımızda e it bir da ılımda oldu unu görmekteyiz. 6-11 ya grubundaki ö rencilerin zeka durumlarına göre

da ılımını inceledi imizde, büyük bir kısmının a ır düzeyde ve orta düzeyde ö renme yetersizli i kısmında toplandı ı anla ılmaktadır. 12 ya ve yukarısına baktı ımızda ö rencilerin a ır düzeyde, orta düzeyde ö renme yetersizli i ile normal düzeyde zekâ gruplarına da ıldı ını görmekteyiz.

Tablo 12: Bireysel ncelemeye Alınan Ö rencilerin Baba E itim Durumlarının Zeka Testi Sonuçlarına Göre Da ılımı

Babanın E itim Durumu

Test Sonuçları _statistik _Okur-Yazar

De il lkokul Ortaokul Lise Yüksekokul-Üniversite _Toplam

Birey Sayısı 2 34 13 7 5 61

Grup çi % De eri 3,3 55,7 21,3 11,5 8,2 100 Test Alamamı

Toplam % De eri 0,4 6,0 2,3 1,2 0,9 10,8

Grup çi % De eri 0,0 42,9 14,3 28,6 14,3 100 Klinik

Toplam % De eri 0,0 1,1 0,4 0,7 0,4 2,5

Birey Sayısı 7 74 11 34 8 134

Grup çi % De eri 5,2 55,2 8,2 25,4 6,0 100

A ır Düzeyde Ö renme

Yetersizli i _{Toplam % De eri} _1,2 _13,1 _2,0 _6,0 _1,4 _23,8

Birey Sayısı 15 139 41 23 6 224

Grup çi % De eri 6,7 62,1 18,3 10,3 2,7 100 Orta Düzeyde

Ö renme

Grup çi % De eri 0,0 36,4 24,2 21,2 18,2 100 Hafif Düzeyde

Ö renme

Birey Sayısı 1 21 9 29 12 72

Grup çi % De eri 1,4 29,2 12,5 40,3 16,7 100 Normal Düz.

Zeka _{Toplam % De eri} _0,2 _3,7 _1,6 _5,2 _2,1 _12,8

Grup çi % De eri 0,0 8,0 4,0 48,0 40,0 100

Normal Üstü

Toplam % De eri 0,0 0,4 0,2 2,1 1,8 4,4

Toplam Birey Sayısı 25 288 85 116 49 563

Toplam Grup çi %

De . 4,4 51,2 15,1 20,6 8,7 100

Toplam

Toplam % De eri 4,4 51,2 15,1 20,6 8,7 100

Tablo 12’e göre elde edilen verileri de erlendirdi imizde, çocukların zihinsel ö renme kapasitelerinin babanın e itim

düzeyine göre binde bir düzeyinde anlamlı bir farklılık göstermektedir.

(12)

Tabloyu genel olarak de erlendirdi imizde; zihinsel ö renme yetersizli i olan bireylerin babalarının ço unlu unun e itim seviyesinin dü ük oldu unu görülmektedir. Oysa normal ve üstün düzeyde zihinsel kapasiteye sahip

bireylerin babalarının mezun oldukları okullara baktı ımızda e itim seviyelerinin daha yüksek oldu unu söylenebilir. Bu duruma göre, baba e itim seviyesinin çocukların zihinsel yeterliliklerinde önemli bir etken oldu u dü ünülebilir.

Tablo 13: Bireysel ncelemeye Alınan Ö rencilerin Ya adıkları Yerle im Merkezlerinin Zeka Testi Sonuçlarına Göre Da ılımı

Yerle im Yeri

Test Sonuçları statistik _Merkez _Ilçe _Kasaba _Köy Toplam

Birey Sayısı 43 9 3 8 63

Grup çi % De eri 68,3 14,3 4,8 12,7 100

Test Alamamı

Toplam % De eri 7,0 1,5 0,5 1,3 10,3

Grup çi % De eri 62,5 31,3 6,3 0,0 100

Klinik

Toplam % De eri 1,6 0,8 0,2 0,0 2,6

Birey Sayısı 94 23 10 22 149

Grup çi % De eri 63,1 15,4 6,7 14,8 100

A ır Düzeyde Ö renme

Yetersizli i _{Toplam % De eri} _15,4 _3,8 _1,6 _3,6 _24,4

Birey Sayısı 132 38 25 47 242

Grup çi % De eri 54,5 15,7 10,3 19,4 100

Orta Düzeyde Ö renme

Grup çi % De eri 58,3 19,4 8,3 13,9 100

Hafif Düzeyde Ö renme

Grup çi % De eri 71,3 15,0 3,8 10,0 100

Normal Düz.

Zeka _{Toplam % De eri} _9,3 _2,0 _0,5 _1,3 _13,1

Grup çi % De eri 80,0 16,0 0,0 4,0 100

Normal Üstü

Toplam % De eri 3,3 0,7 0,0 0,2 4,1

Toplam Birey Sayısı 377 98 45 91 611

Toplam Grup çi %

De . 61,7 16,0 7,4 14,9 100

Toplam

(13)

Tablo 13’e göre, yetersizlik düzeyini

ya anılan yerle im yerine göre

de erlendirdi imizde, anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Bu verilere dayanarak ya anılan yerle im yerinin büyüklü ünün, zihinsel yetersizli in ortaya çıkmasında önemli bir etken olmadı ı söylenebilir.

Yetersizlik düzeyinin, ya anılan yerle im yerine göre anlamlı bir farklılık olu turmamasına ra men il merkezinden gelen ö renci sayısının fazla oldu u görülmektedir. Bunun nedenini ise

Müdürlü ü’nün merkez ilçede olması ve

buradaki bireylerin kurumun

hizmetlerinden daha fazla yararlanmasını sa lamı olmasıdır. Ayrıca merkez ilçede kurumun yeterince tanınması ve ula ımın daha kolay olması da bir di er etkendir.

5. SONUÇLAR VE ÖNER LER 5.1. SONUÇLAR

Bu ara tırmada, 2000–2005 yılları arasında Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma

Merkezi Müdürlü ü bünyesinde

gerçekle tirilen zeka testleri sonuçlarının bireylerin cinsiyetleri, anne-baba e itim durumları, baba mesle i, anne-babanın akrabalık durumu, yerle im yerleri açısından ili ki düzeyleri incelenmi tir.

Ara tırmanın elde edilen bulguları genel olarak de erlendirildi inde;

• Özellikle bireylerin zekâ geli imlerinde (ve di er geli im

özelliklerinde de) ailenin önemli bir yeri oldu u, özellikle anne-babanın e itim

düzeyi dü tükçe çocukların zekâ

düzeylerinde de bir dü ü oldu u görülmü tür.

• Akraba evlili i sonucunda do an bireylerin zihinsel engelli olarak do ma ihtimallerinin yüksek oldu u görülmü tür.

• lkö retim kademesinde okuyan ö rencilerin tanılanmasında, ö retmenlerin kız ö rencileri erkek ö rencilere göre daha kolay tespit etti i görülmü tür.

5.2. ÖNER LER

o Zihinsel yetersizli i bulunan çocukların ailelerinin, özellikle de annelerin e itim seviyelerinin dü ük olmasının annenin hamilelik sürecinde ve sonrasında çocu un geli imini olumsuz etkiledi inden, hamilelikten itibaren aileler çocuk geli imi, e itimi konusunda bilgilendirilebilir ve ailelere yönelik e itim seminerleri ve programları düzenlenebilir.

o Akraba evlili inin sonucunda do acak bireyleri bekleyen sorunlar hakkında aileler bilgilendirilerek, gerekli tedbirler alınabilir.

o Ailelerin 0-6 ya geli iminin önemi hakkında bilgilendirilmelidir. Çünkü zihinsel yetersizli i olan çocukların bu ya döneminde geçirdi i havale, ate li hastalık, kaza, travma gibi durumların çocukların zihinsel yeterlilikleri (yetersizlikleri) üzerinde önemlidir.

(14)

o lkö retim kademesindeki ö rencilerin tanılanması sürecinde daha sa lıklı veri edilebilmesi için ö retmenlere dikkat eksikli i ve hiperaktivite, özgül ö renme güçlü ü, cinsiyetler arasındaki farklılık gibi konularda gerekli bilgilendirme çalı maları yapılmalı ve ö retmenlerin bu konularda daha dikkatli olmaları sa lanmalıdır.

o Her düzeydeki e itim ö retim

çalı malarından tüm engelli

bebeklerin/çocukların yararlanması için

hizmetlerin yaygınla tırılması

gerekmektedir. Hangi ya ta olursa olsun tüm engelli bireyler potansiyellerini en üst düzeye çıkarabilmek için parasız uygun e itimden yararlanmalıdırlar. Her ya taki parasız e itim hakkı ailelerinin ba lı bulundu u sosyal güvence gözetilmeksizin tüm çocuklara verilmelidir.

o Ülkemizde engelli bireylerin ya ama, e itim, çalı ma gibi hakları yasalarca belirlenmi tir. Ancak bu hakların

hayata geçirilmesinde güçlükler

bulunmaktadır. leriye yönelik yapılacak çalı malarda bu güçlüklerin ortadan kaldırılmasına çalı ılmalıdır.

o Engelli bireylere yönelik sürdürülen

hizmetlerin süreklilik içinde

gerçekle tirilmesi geli me için gereklidir. Bu süreklili i sa lamak için hizmet verenler arasında i birli i ve e güdümün olması da önemlidir.

o Tüm geli mi ülkelerde oldu u gibi nsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde

belirlenen haklar gerçek ya ama

geçirilmeye çalı ılmı tır. Buna göre nsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 26. maddesinde “Herkesin e itim hakkı vardır” ifadesiyle tüm bireylerin kendi ki ili i geli tirme yönünde e itim almaları gerekti i vurgulanmı tır. Böylece özel e itime gereksinimi olan bireylerin, normal geli im özelli i gösteren bireylerle e it

e itim ve ya am fırsatlarından

yararlanmaları için yasal, idari ve e itsel düzenlemeler olu turulmaya çalı ılmalıdır.

6. KAYNAKLAR

Akçamete, G ve Kaner, S. (1999). II. Ulusal

Çocuk Kültürü Kongresi:

Cumhuriyet ve Çocuk. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Ara tırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No:2, 395-405.

Ataman, A. (1993). Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel E itime Giri . Ankara: Gündüz E itimcilik ve Yayıncılık.

Ataman, A. “Türkiye’de Özel E itimde Yeni Yakla ımlar”. Milli E itim Dergisi, 136, 22-23, Ankara. Ataman, A. (2003). Özel E itime Giri .

Ankara: Gündüz E itimcilik ve Yayıncılık.

Enç, M., Ça lar, D. ve Özsoy, Y. (1987). Özel E itime Giri . Ankara:

(15)

Ankara Üniversitesi E itim Bilimleri Fakültesi Yayınları. Kargın, T. (2003). “Cumhuriyetin 80.

Yılında Özel E itim”, Milli E itim Dergisi. 160, Ankara.

M.E.B. Milli E itim Bakanlı ı (2000). Özel

E itim Hakkında Kanun

Hükmünde Kararname ve Özel E itim Hizmetleri Yönetmeli i. Ankara: Milli E itim Basımevi. M.E.B. (2001) “Rehberlik ve Psikolojik

Danı ma Hizmetleri Yönetmeli i”. Tebli ler Dergisi. Sayı: 24376, 17.04.2001.

M.E.B. Özel E itim Rehberlik ve Danı ma

Hizmetleri Genel Müdürlü ü

Dergisi (Cumhuriyetin 75. yıl anısına). Ankara: MEB Yayınları. Özsoy, Y. (1971). Özel E itime Giri .

E itim Fakültesi Ders Notları, Ankara.

Özsoy, Y. (1990). “Türkiye’de Özel E itim”, E itim Bilimleri I. Ulusal

Kongresi. Ankara: Ankara

Üniversitesi E itim Bilimleri Fakültesi Yayınları.

Özsoy, Y., Özyürek, M., Eripek, S. (1998). Özel E itime Muhtaç Çocuklar “Özel E itime Giri ”. Ankara: Karatepe Yayınları.

Özgüven, . (1994). Psikolojik Testler. Ankara: PDREM Yayınları.

Özgüven, . (1999). Ça da E itimde Rehberlik ve Psikolojik Danı ma. Ankara: PDREM Yayınları. ahin, C. (1996). Mesleki Rehberlik (Ders

Notu). Kır ehir: KREF Yayınları ura Raporu, (1999). I. Özürlüler urası:

Ça da Toplum Ça da Ya am ve

Özürlüler. Ankara: T.C.

Ba bakanlık Özürlüler daresi Ba kanlı ı Yayınları.

Ye ilyaprak, B. (2002). E itimde Rehberlik Hizmetleri. Ankara: Nobel