Edirne Aile Hekimliği Polikliniğine Başvuran Hipertansiyon Hastalarının Sınıflandırılması ve Koroner Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi

Tam metin

(1)Araflt›rmalar. Türk Aile Hek Derg 2003; 7(3): 105-111. Edirne Aile Hekimli¤i Poliklini¤ine Baflvuran Hipertansiyon Hastalar›n›n S›n›fland›r›lmas› ve Koroner Risk Faktörlerinin De¤erlendirilmesi H. EVALUATION OF THE CLASSIFICATION OF HYPERTENSION AND CORONER RISK FACTORS OF THE PATIENTS ADMITTED TO ED‹RNE FAMILY PRACTICE CENTER. B. Murat Yalç›n1, E. Melih fiahin2, Cahit Özer3, Özlem Ö. fiahin4, Leyla Öner1, H. Nezih Da¤deviren2, Zekeriya Aktürk2. Özet. Summary. Amaç: 2000-2001 y›llar›nda poliklini¤imizde görülmüfl ya da takibe al›nm›fl hipertansiyon vakalar›n› s›n›fland›r›lmak ve gelecek 10 y›l içinde koroner kalp hastal›¤› geliflme riskini de¤erlendirmek.. Objective: To evaluate the classification of hypertension and. Yöntem: Vakalar retrospektif gözlemle DSÖ 1999 önerilerine uygun olarak kan bas›nc› de¤erlerine göre s›n›fland›r›ld›. Sürekli takip hastalar› tafl›d›klar› koroner riske göre 5 gruba ayr›ld›. Koroner risk faktörlerinin de¤erlendirilmesinde yafl, cinsiyet, sistolik kan bas›nc›, kolesterol ve trigliserid seviyeleri, (varsa) tütün kullan›m› ve kiflinin diyabetli olup olmamas› göz önüne al›nd›.. Method: Patients were classified by retrospective observation, according to blood pressure measurements as suggested in the 1999 WHO recommendations. Their coronary risk factors were evaluated and classified into 5 groups. Age, sex, systolic blood pressure, cholesterol and triglyceride levels, smoking status and presence of diabetes mellitus were taken into consideration.. Bulgular: Hastalar›n 96’s› evre I, 88’i evre II ve 87’si evre III hi-. Results: 96 of our patients had stage I, 88 of them had stage II and 87 of them had stage III hypertension. Sex was not found to act as a determinant for the stage of hypertension but the stage of hypertension increased as the patients got older. 7 (%9.0) of the patients were in the first, 21 (%26.9) of them in the second, 36 (%46.2). of them in the third, 13 (%16.7) of them in the fourth and only one patient (%1.3) were in the fifth risk group according to their coronary risk factors.. pertansiyon olarak s›n›fland›. Evre da¤›l›m›nda cinsiyet fark› yoktu, ancak evre yükseldikçe ortalama yafl da artmaktayd›. Koroner risk aç›s›ndan, sürekli takip hastalar›m›z›n 7’si (%9.0), 1., 21’i (%26.9) 2., 36’s› (%46.2) 3., 13’ü (%16.7) 4., 1’i (%1.3) ise 5. risk grubunda yer al›yordu. Sonuç: Hipertansiyon hastalar› homojen bir grup olmay›p farkl› özellikler göstermektedirler. Aile hekimi, hipertansiyon yönetiminde hastay› bulundu¤u evre ve koroner riskleri ile bir bütün olarak ele almal›d›r.. Anahtar sözcükler: Aile hekimli¤i, birinci basamak sa¤l›k bak›-. m›, hipertansiyon, koroner risk faktörleri. related coronary artery disease risk for the next 10 years in hypertensive patients attending our family practice center between 2000 and 2001.. Conclusion: Hypertensive patient population is not a homogeneous group; hence the classification of the hypertension and coronary risk factors should be considered as a whole in the management of hypertension in family practice. Key words: Family medicine, primary health care, hypertension, and coronary risk factors. *. Bu makalenin baz› bölümleri VI. Ulusal Aile Hekimligi Kongresi’nde poster olarak sunulmufltur.. 1). Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi, Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Araflt›rma Görevlisi, Dr. Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi, Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Yard. Doç. Dr. Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi, Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›. Edirne Devlet Hastanesi, Aile Hekimli¤i Uzman›.. 2) 3) 4). 2003 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2003 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul..

(2) ipertansiyon (HT) geliflmifl ve geliflmekte olan toplumlardaki en önemli kronik hastal›kt›r. ABD’de aile hekimlerine yap›lan baflvurular›n %6’s›n› HT oluflturur. Baflvuru s›kl›¤› aç›s›ndan ancak akut üst solunum yolu enfeksiyonlar› %7 ile HT’u geçmektedir.1. H. HT etiyolojisi henüz aç›kl›¤a kavuflturulamam›flt›r. Son yüzy›lda yaflam tarz›nda meydana gelen kökten de¤iflimler ile HT giderek yayg›nlaflm›flt›r. Ortalama yaflam süresinin uzamas› ile daha fazla kiflide HT’a ba¤l›, belirlenebilir düzeyde hedef organ hasarlar› görülmektedir. Bireylerin önemli bir bölümü hayatlar›n›n bir döneminde hipertansif süreçten geçeceklerdir. HT, organ hasar› yapmad›¤› sürece semptomsuz oldu¤undan hastal›¤›n erken döneminde hastalar doktora baflvurmamaktad›r. Bireyler HT hastas› olduklar›n› ancak hastal›¤›n ileri evrelerinde ö¤renmektedirler. HT, baflta kalp, böbrek, beyin ve göz arteriollerinde olmak üzere aterosklerozu h›zland›rmakta, iskemi; kronik hücre zedelenmesiyle organlarda tahribat yapmaktad›r. ABD’de 40 yafl›n alt›ndaki HT hastalar›ndan sadece yar›s› hastal›¤›n› bilmekte, tüm HT hastalar›n›n ise ancak %20’si etkin tedavi alabilmektedir.2 ABD ve Kanada’da son 20 y›lda HT’un erken teflhisi ve tedavisi konusunda oldukça yol kaydedilmifltir. Bu mücadelede aile hekimi önemli bir rol üstlenmifltir. Bu rol, temelde bireyle kurulan uzun süreli iliflki, düzenli kontroller ve f›rsatç› taramalarla HT’u erken tespit etmeye dayal›d›r. Aile hekimi bunun yan›s›ra hayat tarz› de¤iflikli¤i, (gerekirse) ilaç tedavisi ve düzenli izleme ile sürekli ve bütünsel bak›m sa¤lamaktad›r. Koroner kalp hastal›¤› ve HT ayn› hasta grubunda, s›kl›kla da birlikte görülür. HT, majör de¤ifltirilebilir koroner risk faktörlerinden biridir. Sigara d›fl›ndaki koroner risk faktörleri HT hastalar›n›n da risk faktörleridir. Hastan›n beklenen yaflam süresini art›rmak ve yaflam kalitesini yükseltmek için bu iki durum birlikte de¤erlendirilmeli ve klinik karar sürecinde her ikisine ait faktörler göz önüne al›nmal›d›r.. Gereç ve Yöntem Türkiye’nin 3’üncü aile hekimli¤i merkezi Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› bünyesinde Edirne flehir merkezi Yeni ‹maret semtinde hizmet vermektedir. 2000 May›s’›nda hizmete aç›lan merkezde; 2000 y›l› için 805, 2001 y›l› için 1914 hasta görüflmesi yap›lm›fl; 107 aile ve 852 birey dosyas› aç›lm›flt›r. Bu çal›flmada poliklini¤imizde 2001 y›l› sonuna kadar görülmüfl ya da takibe al›nm›fl hipertansiyon vaka-. 106. lar› s›n›fland›r›ld› ve koroner risk faktörleri ile 10 y›l içinde mutlak multifaktöryel koroner kalp hastal›¤› gelifltirme riskleri de¤erlendirildi. Retrospektif gözleme dayanan çal›flmam›zda aile hekimli¤i merkezi kay›tlar› taranarak HT tan›s› alan ya da takip edilen tüm vakalar çal›flmaya dahil edildi. Merkezin çal›flma esaslar› uyar›nca ilk baflvurular›ndan sonra HT kabul edilen hastalarda hastal›¤›n fliddeti belirlendi, komplikasyonlar aç›s›ndan gerekli görülen vakalar tetkik ve tedavi için üniversite hastanesine yönlendirildi. Poliklini¤imize baflvuran tüm hastalar›n kan bas›nçlar› uygun teknikle ölçülerek kaydedildi,3 HT tan›s› alanlar için ayr›nt›l› anamnez ve fizik muayene gerçeklefltirildi. Kan bas›nc› standardize edilmifl Erka anaeroid sfigmomanometre ile ölçüldü ve kaydedildi. Yeni kaydedilmifl hastalar›n günlük kan bas›nc› bir hafta süre ile takip edildi. Kolesterol seviyesi 12 saat açl›k sonras› Accutrend GCT (Roche Diagnostics) pratik dipstik cihaz› ile ölçüldü. Kan bas›nc› sistolik 140-159 veya diastolik 90-99 mm Hg olan hastalar evre I (hafif), sistolik160-179 mmHg veya diyastolik 100-109 mmHg aras›ndakiler evre II (orta), sistolik kan bas›nc› 180 veya diyastolik 110 mmHg üzeri olan vakalar evre III (a¤›r) HT olarak kabul edildi.4 Hastalara kan bas›nc› de¤erlerine ve sahip olduklar› organ komplikasyonlar›na göre tedavi önerildi. Hastalara tedavileri s›ras›nda kan bas›nc› kontrollerini düzenli aral›klarla merkezimizde yapt›rmalar› önerildi. ‹ki sene içerisinde bireysel dosyas› olan 852 hastam›zdan 271’ine (%31.8) HT tan›s› kondu, bunlardan 81’i sürekli takip hastam›z oldu. Bu sürekli takip hastalar›m›z sahip olduklar› mutlak multifaktöryel koroner risk aç›s›ndan 5 grupta s›n›fland›.5 Buna göre 10 sene içinde kardiyovasküler hastal›k ortaya ç›kma riski %5’in alt›nda olanlar düflük, %5-10 aras›ndakiler hafif, %10-20 aras›ndakiler orta, %20-40 aras›ndakiler yüksek ve %40’tan fazla riske sahip olanlar ise çok yüksek risk grubu olarak s›n›fland›r›ld›. Koroner risk faktörleri hesaplan›rken yafl, cinsiyet, sistolik kan bas›nc›, kolesterol veya trigliserid seviyeleri, kiflinin sigara veya di¤er tütün ürünleri kullan›p kullanmamas› ve DM hastas› olup olmad›¤› göz önüne al›nm›flt›r. Risk hesaplamada kullan›lan tablolar fiekil 1’de izlenebilir.. Bulgular 271 HT vakas›n›n 89’u erkek (%32.8) ve 182’si kad›nd› (%67.2). Ortalama yafl 57.18±13.69 (en az 23 en çok 86) y›l idi. Kad›n ve erkeklerin yafllar› aras›nda anlaml› farkl›l›k bulunamad› (t=0.199, p=0.842).. | Yalç›n B.M ve ark. | Edirne Aile Hekimli¤i Poliklini¤ine Baflvuran Hipertansiyon Hastalar›n›n S›n›fland›r›lmas›.

(3) Sigara içmeyen. Sigara içen. Sigara içmeyen. Sigara içen. Kolesterol mmol/dl. Kolesterol mmol/dl. Kolesterol mmol/dl. Kolesterol mmol/dl. 4. 5. 6. 7. 8. 4. 180 160. Yafl 70. 140 120 180 160. Yafl 60. 140 120 180 160. Yafl 50. 140. Sistotik kan bas›nc› (mmHg). 120 180 160. Yafl 40. 140 120 180. Yafl 30. 160 140 120. 5. 6. 7. 8. 4. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 5. 6. 7. 8 Yafl 70. 5. 6. 7. 8. 160 140 120 180. Yafl 60. 160 140 120 180. Yafl 50. 160 140 120 180. Yafl 40. 160 140 120 180. Yafl 30. 160 140 120. KADIN. ERKEK. Sigara içmeyen. Sigara içen. Sigara içmeyen. Sigara içen. Kolesterol mmol/dl. Kolesterol mmol/dl. Kolesterol mmol/dl. Kolesterol mmol/dl. 5. 6. 7. 8. 4. 160 140. Yafl 70. 120 180 160 140. Yafl 60. 120 180 160 140. Yafl 50. 120 180 160 140. Yafl 40. 120 180 160 140. Yafl 30. 120. diyabetikler. 5. 6. 7. 8. 4. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. 180. 180. 160. 160. 140. 140. 120. 120. SKALA. 4 180. Sistotik kan bas›nc› (mmHg). 4 180. Çok yüksek Yüksek Orta Hafif Düflük. 5. 6. %40’›n üzerinde %20 - %40 %10 - %20 %5 - %10 %5’in alt›nda. 7. 8. 4. 5. 6. 7. 8. 180. Yafl 70. 160 140 120 180. Yafl 60. 160 140 120 180. Yafl 50. 160 140 120 180. Yafl 40. 160 140 120 180. Yafl 30. 160 140 120. diyabetikler. fiekil 1 10 y›l içinde mutlak multifaktöriyel koroner kalp hastal›¤› gelifltirme risk tablosu5,12 (kolesterol için 4 mmol/dl yaklafl›k 150 mg/dl ve 8 mmol/dl yaklafl›k 300 mg/dl al›nabilir) Avrupa Kardiyoloji Derne¤i, 1999.. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 7 | Say› 3 | 2003 |. 107.

(4) Hastalar›n 96’s›nda (%35.4) evre I, 88’inde (%32.5) evre II ve 87’sinde (%32.1) evre III hipertansiyon mevcuttu. Farkl› evrelerdeki hastalar aras›nda cinsiyet aç›s›ndan (X2=1.605, p=0.448) anlaml› fark› yoktu ancak evre yükseldikçe ortalama yafl da artmaktayd› (fiekil 2, F=7.889, p<0.001). Sistolik kan bas›nc› de¤erleri ile yafl aras›nda güçlü pozitif lineer iliflki mevcuttu (fiekil 3, F=14.275, p<0.001) ve bu iliflkiye göre hastalar›n sistolik kan bas›nçlar› y›l bafl›na 0.41±0,11 mmHg art›yordu (t=3.778, p<0.001). Yafl ile diastolik kan bas›nc› aras›nda korelasyon yoktu (Pearson korelasyon=-0.092, p=0.133).. Mutlak koroner risk aç›s›ndan düflük risk grubunda 7 (%9.0), hafif risk grubunda 21 (%26.9) orta risk grubunda 36 (%46.2) yüksek risk grubunda 13 (%16.7) ve çok yüksek risk grubunda 1 (%1.3) vard›. Risk de¤erlendirmesi için gereken verilere 81 düzenli hastadan 78’inde ulafl›ld›. Hastalar›n hipertansiyon evreleri ve mutlak koroner risk gruplar› Tablo 1’de görülebilir.. Sigara içen 36 kifli (%13.3), DM tan›s› olan 26 kifli (%9.6) mevcuttu. Erkeklerde sigara içicili¤i (%21.3) kad›nlardan (%9.3) anlaml› olarak daha yüksekti (X2=7.481, p=0.012). Vücut kitle indeksine göre hastalar›n %13.6’s› normal kiloda veya zay›f, %12.3 fazla kilolu, %63.0’ü obez ve %11.1’i morbid obezdi (fiekil 4). Kolesterol de¤erleri 150 mg/dl’den düflük 2 kifli (%2.5), 150-199 mg/dl aras› 35 kifli (%43.2), 200-249 mg/dl aras› 30 kifli (%37.0), 250-299 mg/dl aras› 14 kifli (%17.3) vard›. Ortalama kolesterol de¤erleri aç›s›ndan erkek ve kad›nlar aras›mda anlaml› fark bulunmad› (t=1.046, p=0.299).. Koroner risk. Tablo 1 Hastalar›m›z›n HT evreleri ve koroner risklerinin da¤›l›m›. Hipertansiyon evresi Evre I. Evre II. Evre III. Toplam. Düflük Hafif Orta Yüksek Çok yüksek. 5 9 9 1 –. 1 9 13 6 1. 1 3 14 6 –. 7 21 36 13 1. Toplam. 24. 30. 24. 78. Tart›flma Bütün HT komplikasyonlar› içinde en fazla mortaliteye koroner hastal›klar ve intraserebral olaylar neden. 65. 60. Yafl ort. ± 1 SS. 55. 50 N=. 96. 88. 87. Evre 1. Evre 2. Evre 3. Hipertansiyon evresi. fiekil 2 Farkl› hipertansiyon evrelerindeki hastalar›n yafl özellikleri. 108. | Yalç›n B.M ve ark. | Edirne Aile Hekimli¤i Poliklini¤ine Baflvuran Hipertansiyon Hastalar›n›n S›n›fland›r›lmas›.

(5) 280. X. 260. X. 240. X. X XX. 220. X. 200. X. XX. Sistolik tansiyon mmHg. X. X. X. X. X XX. 180. X. X X X X. 140. X X X XX. 20. 30. X. X. X. XX. X X. X XX X. XX X. 40. X X. XXXX X X X XX X X. X XX XX XX XX X XXX. X XX X X. X. XX X. XXX. XX. 160. X. XX XX X X X. XX. X. X. X. X X XX X. XX XX XX. XX X X XX X XX X X. X X. X. X XX X X X X. X. X. X X XX XX XX. X X XX X. X XX X. 60. 70. X. X. X. X X X. X X X X X XX X X X X X XX X X XX X X. 50. XX. X X. X. X X XX. X X. X. 80. 90. Yafl. fiekil 3 Yafl - sistolik kan bas›nc› de¤erlerinin iliflkisi. olmaktad›r.6 Koroner kalp hastal›¤› Avrupa ülkelerinde 45 yafl üzerindeki erkeklerde ve 65 yafl üzeri kad›nlarda bir numaral› ölüm sebebi olmaya devam etmektedir.7 TEKHARF çal›flmas›n›n on y›ll›k izlem verilerine göre ülkemizde 2 milyon koroner kalp hastas› bulunmakta, 2010 y›l›nda bu rakam›n 3.4 milyon kifliye ulaflaca¤› tahmin edilmektedir. Koroner kalp hastal›¤›n›n y›ll›k mortalite h›z› Türkiye’de di¤er Avrupa ülkelerine k›yasla daha yüksek olup erkeklerde ‰5.1 kad›nlarda ‰3.3’tür.8 HT hastalar› kan bas›nc› yüksekli¤ine göre hafif, orta ve a¤›r olmak üzere üçe ayr›l›rlar. HT hastalar›n›n ço¤u sistolik 140-160 mmHg veya diyastolik 90-100 mmHg kan bas›nc›na sahip hafif (evre I) hastalardan oluflmaktad›r. Orta ve hafif HT’lu kiflilerde yaflam tarz› de¤iflikli¤i hastal›¤›n kontrolünde etkili ve maliyet etkin bir tedavi yöntemidir.9 Çal›flmam›zda, beklenildi¤i gibi yaflla sistolik kan bas›nc›n›n artt›¤› saptand›. Kendi bafl›na bir risk faktörü olan yafl, di¤er koroner risk faktörleri üzerinde de etkilidir.10 Bu nedenle HT’la mücadelede hastal›¤›n erken yafl ve evrelerde saptanmas› önemli yer tutar. Kan bas›nc›n› 18 yafl›ndan itibaren y›lda en az bir kez ölçmek, HT’u. koroner hastal›klar meydana gelmeden saptamak ve yaflam tarz› de¤iflikli¤inden (sigara ve tütün mamullerinin kullan›lmamas›, sa¤l›kl› beslenme, alkol kullan›m›n›n k›s›tlanmas›, düzenli egzersiz, vb) bafllayan uygun çözümler getirerek hastal›k seyrini kontrol alt›na almak aile hekiminin yaklafl›m›n›n bir parças› olmal›d›r. Bu mücadele, bireylerle iliflkinin yo¤un ve sürekli oldu¤u, hayat flartlar›n›n do¤rudan izlenebildi¤i ve hastaya en kolay ulaflabilecek birinci basamakta sürdürülmelidir. Düzenli aral›klarla kan bas›nc› ölçümünün yarar› bütün periyodik muayene önerilerinde yer almakta ve aile hekimleri için güçlü bir derleme sunan AAFP’nin periyodik sa¤l›k muayeneleri önerilerinde de her görüflmede tansiyon ölçülmesi yer almaktad›r.11 Koroner risk faktörleri uzun y›llard›r bilinen ve klinik uygulamada yer alan bir konudur. Ancak 10 y›ll›k koroner kalp hastal›¤› riski hesab› henüz yenidir. Bu hesab›n doktor ve hasta için mevcut riski somutlaflt›rmas› büyük avantajd›r. Basit tablolarla hesaplanabilen bu bilgi kiflinin hayat tarz› ve tedavi düzenlemelerine rehberlik yapabilir ve kiflinin sa¤l›kla ilgili riskleri daha iyi anlamas›n› sa¤layabilir.. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 7 | Say› 3 | 2003 |. 109.

(6) 35. 30. 25. 20. 15. 19. 10. 5. Kad›n. 0 Normal kiloda veya zay›f. Erkek. Fazla kilolu Obez (Evre I-II) Morbid obez. fiekil 4 Erkek ve kad›n hastalar›n vücut kitle indeksine göre da¤›l›m›. Tüm HT hastalar›nda mevcut koroner risk saptanmal› ve buna göre bir tedavi planlamas› yap›lmal›d›r. Erken yafltaki hastalarda gelecekte 60 yafl›nda benzer risk faktörlerinin devam etmesi halinde oluflacak mutlak riskin belirlenmesi, kaç›n›labilecek riski ortaya koyma aç›s›ndan de¤erli bir yöntemdir.12 Hastalar›n içinde bulunduklar› hastal›k evresi ve koroner risklerinin belirlenmesinden sonra kiflisel bak›m› yönlendirmekte ulusal ve uluslararas› kabul görmüfl tedavi algoritmalar›ndan yararlan›lmal›d›r.13-14 HT hastalar›n›n evrelendirilmesi ve koroner riskin belirlenmesi aile hekimli¤i prati¤inde yer almal›d›r. Bu, hastalara daha nitelikli sa¤l›k hizmeti ulaflt›r›lmas›na katk›da bulunacak ve aile hekiminin hizmet standart›n›n oluflumuna katk› sa¤layacakt›r. Kaynaklar. 3.. O’Brien E, Beevers G, Lip GYH. Kan bas›nc› ölçümü. Bölüm 3. BMJ Türkiye 2001; 6(7): 41-4.. 4.. The Sixth Report of Joint National Committee on the Prevention, Detection Evaluation and Treatment of High Blood Pressure. NIH People Science 1998; 11-9.. 5.. Wood D, Debaker G, Faergeman O, Graham I, Mancia G, Neil A, Orth-Gomer K, Pyörala K. Clinician’s Manual on Total Risk Management. London, Science Press LTD, 2000.. 6.. Center for Disease Control; National Centers for Health Statistics. Results for the Third National Examination Survey 1988-1991.. 7.. Boersma H, Doornbos G, Bloemberg BPM. Cardiovascular diseases in Europe. France, European Registries of Cardiovascular Disease and Patient Management. European Society of Cardiology 1999; 15-22.. 8.. Onat A, Sansoy V, Y›ld›r›m B ve ark. Eriflkinlerimizde kan bas›nc› 8 y›ll›k seyri, tedavi oran›, koroner kalp hastal›¤› ile ve baz› etkenlerle iliflkileri. Türk Kardiyoloji Derne¤i Arflivi 1999; 27: 136-46.. 9.. Mc Whinney IR. A Textbook of Family Medicine. 2. bask›. New York. Oxford University Press 1997: 319-42.. 10. Smith SC, Blair SN, Bonow RO, Brass LM, Cerqueira MD, Dracup RN. AHA/ACC guidelines for preventing hearth attack and death in patients with atherosclerotic cardiovascular disease: 2001 update. Circulation 2001; 104: 1577-9.. 1.. Dosh AS. The diagnosis of essential and secondary hypertension in adults. The Journal of Family Practice 2001; 50(8): 707-17.. 11. AAFP American Academy of Family Physicians (Amerikan Aile Hekimleri Akademisi). Periyodik sa¤l›k muayeneleri önerileri. http://www.aafp.org/exam/ adresinden eriflilmifltir.. 2.. Burt VL, Whelton P, Roccelle EJ. Prevalence of hypertension in US adult’s population. Results from the Third National Health and Nutrition Survey, 1988-91. Hypertension 1995; 25: 305-13.. 12. Kültürsay H. Girifl ve Epidemiyoloji. In: Kültürsay H (Ed). Koroner Kalp Hastal›¤› Primer ve Sekonder Korunma’da. Ed. Kültürsay H. ‹stanbul, Argos ‹letiflim Hizmetleri, 2001; 1-30.. 110. | Yalç›n B.M ve ark. | Edirne Aile Hekimli¤i Poliklini¤ine Baflvuran Hipertansiyon Hastalar›n›n S›n›fland›r›lmas›.

(7) 13. Subcommittee G. 1999 World Health Organization-International Society of Hypertension guidelines for the management of hypertension. Journal of Hypertension 1999; 17: 151-83.. 14. Türk Kardiyoloji Derne¤i Hipertansiyon Çal›flma Grubu. Ulusal hipertansiyon tedavi ve takip k›lavuzu. Türk Kardiyoloji Derne¤i Arflivi 2000; 28(6): 335-97.. Gelifl tarihi: 03.05.2003 Kabul tarihi: 31.07.2003 ‹letiflim adresi: Yard. Doç. Dr. Erkan Melih fiahin Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› ED‹RNE Tel: (0284) 234 76 40 / 1463 Faks: (0284) 235 76 52 e-posta: emsahin@yahoo.com emsahin@trakya.edu.tr. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 7 | Say› 3 | 2003 |. 111.

(8)