Dörtlerin Ermeni politikası:İngiltere çıkarları için Ermeni oyununa girdi

26 NİSAN 1982 PAZARTESİ

t ı u ' ©

' ;

voüîls«*

New York

• Herald muhabiri Amerikalı

Sidney Whiteman Ermenileri

savunan İngiliz gazetecilere

pırlanta kalemlerin rüşvet

olarak verildiğini belirtiyor

İngiltere

çıkarları

için Ermeni oyununa girdi

1876 yılında Patrik Nerses (1) Ingiliz Elçisi Sir Eliot ile İstan­ bul’da bir görüşme yaptı. İngiliz Elçisi (2) bu görüşmenin ardın­ dan ülkesine yolladığı mektu­ bunda, “ Avrupa devletlerinin dikkatini çekmek için isyan ve ihtilâl gerekiyorsa, Ermeniler için bunu başarmanın zor olma­ yacağım" i İade ediyordu. Ayıtı yılın eylül ayında ise İstanbul’­ daki Ermeniler adına İngiltere Dışişleri Bakanlığına bir muhtı­ ra verilecekti (3).

Diyorlardı ki: "Ermenistan, ızdıraplurına nihay el s eritmesini İngiltere'den ister."

Patrik Nerses’in istediği başka şeyler de vardı. Manchester Er­ meni Komitesi Başkanı Karakin Papazyan’a yazdığı mektupta “ Eğer İngiltere isterse Ermenis­ tan kurtulur" diyor ve projenin gerçekleşmesi için şunları da tek­ li! ediyordu: “ Sizden Ermeniler için hergün Londra gazetelerin­ de bir şey ler yazdırmak fedakâr­ lığını millet namına rica ediyo­ rum" (4) Ve bazı gazetecilerin satın alınması böyle başladı.

1890’ların Ingiltere'de sözü dinlenir kişilerinden Lord Evers- ley, Ermeni liderleriyle yaptığı görüşmelerin yorumunu şöyle yapacaktı: "Ermeniler, Rusya (diasından olmayı istemiyorlar. İngiltere'nin padişahın tepesin­ de bir sopa tutması halinde Türkiye’yi tercih ediyorlar. İn­ giltere bunu y apmazsa Türkiye’­ ye Rusya'yı, hâttâ şeytanı bile tercih edecekler." (5)

Oysa Ermeııilerin Türkiye’yi arzu edişlerinde, Sovyet Icrin kendilerini istemeyişi rol oynu­ yordu. Prens ÇobanolT’u Le­ ningrad’da 8 Mart 1895’de ziya­ ret eden İngiliz elçisine bu açıkça anlatılmıştı. Elçi Frank L.I.as- celles ÇobanolT tarafından ken­ disine Anadolu ve dünyada Er- menilerin çok dağınık biçimde olduklarını, bu yüzden birdeviet kurmalarının mümkün olama­ yacağının ifade edildiğini İngil­ tere’ye bildiriyordu.

Rusya, Fransa Osmanlı İıııpa- atorluğumın her bölgesinde Konsolosluklar açıyor ve İngilte­ re de yarışta başsııayı alıyordu. Kohsoloslukiar diplomatik gö­ rünüşlü ajanlar yatağıydı. Olay­ lara karışanlar, silâhlı tedhişçi­ ler bu konsolosluklara sığınıyor­ lar ve yabancı okullarla kiliseler­ le hastaneler bile açıyorlardı. 1894’te İngiltere’nin Van Kon­ solos Vekili Muş çevresinde böy- lesine bir tetkik gezisine çıkmış­ tı. Diplomat İngiltere namına Hıristiyanların yarasına melhenı olacaktı. Abdüİlıamit bu tür ge­ zilerin kışkırtma olduğunu ve konsolosların isyan çevresinde dolaşmasının, kan dökülmeleri­ ne sebep teşkil edebileceğinin İn­ giltere elçiliğine bildirilmesi tali­ matını seriyordu (6).

Abdüİlıamit'in konsolosluk mensup .irinin yaptığı tahripkâr gezi ve kışkırtmalara koyduğu yasak, özellikle İngiltere’de yine dışişleri kanalı ile olay haline ge­ tirilecekti. Ingiliz gazete ve ajansları bütün haberleri lers yüz. ediyor ve Ermeni vahşetini Füı k vahşeti olarak sunuyordu. Özellikle Daily News bu konuda öncülük ediyordu. Ermeni ör­ gütlerinin Ingiliz basınım satın alışını bir başka gazeteciden öğ­ renmek mümkün. Üstelik bu ga­ zeteci \merikalı. New York He­ rald muhabiri Sidney Whiteman (7) lehte yayın yapan İngiliz

ga-“ HINCAKLARIN MAKSATLARI

İSLÂMLARI HIRİSTİYANLARA

KARSI TAHRİK ETMEK VE

KATLİAM ÇIKARMAKTIR”

İNGİLİZ KONSOLOSU BÜYÜKELÇİ

CURRİ’YE BÖYLE YAZIYORDU

<•/ > .A'*’1 Jj \ \ t .s -** - - y c.'*s . l- 4A J l. ^ ,

Türk Ermenileri

ne eliyor?

BERİ, TURAN (YÜKSEK MÜHENDİS)

" I ürkiye benim vulanımdır. İnsan olarak yaşadığını mem­ leketin sevinç se ızdıraplarına memnuniyetle iştirak ederim. Burada yaşayan bizler tam manasıyla hür. mesut ve eşit hak­ lara ayın bir I»irk vatandaşı gibi sahibiz. Bu huzurumuzun ne sebeple ulursa olsun bozulmasını istemiyoruz.”

VAHE Al.EKSANYAN (DOKTOR)

"Sebepleri ne olursa olsun biz Türkiy e'de kanunların mut­ lak himayesi altında ve saadet içinde yaşıyoruz ve hu gibi ha­ reketleri esefle karşılıyoruz."

KİRKOR (iİ'NBEYAN (TÜCCAR)

"Ermeni camiasını tahrik,dünyanın çeşitli yerlerinde za­ man. zaman yapılır. Bizler Türk vatandaşıyız. Türk vatanı­ nın bütünlüğünün korunması için askerlik yaparız, sergi şe­ ririz. Türkiye’nin kalkınması için çalışırız. Türkiye satandaş- ları arasında dil, din, ırk gözetilmemektedir. Türkiye bir bü­ tündür. parçalanamaz. Türkiye Cumhuriyetine bağlıyız se başka bir yere gitmesi de hiç bir zaman düşünmeyiz."

CARBİS MURADYAN (ÖĞRETMEN)

"Bir Türk vatandaşı olmaktan iftihar ediyorum. Türkiye’­ deki Ermeııilerin gördükleri yakın alaka ve sevgiyi unuta­ mayız. Kendi mektepleri, kendi kiliseleri ile devletin himaye­ si altında hür se rahat hiçbir kimse tarafından gölgelendiril­ meden yaşıyoruz. Türk bayrağı altında hepimizin Türk ol­ duğunu defalarca se iftiharla söyledim..."

s * '/• 1 ‘ *y'wjkj\yt y. L ; ' ' —l>'.1 4-*s • -•• , -jüK "-J ZZj.\

- e / vs^V

_-ssrk

yS

İçişleri Bakanlığından, Dışişleri Bakanlığına 8658 sayılı yazı. Kadıyof Gadeyof ve Boyarbey isimli 3 Ermeni temsilcisi­ nin Oltu'da yakalanarak Erzurum'a getirildikleri belirtiliyor. Bu konuda Avrupa’nın hislerine dikkat edilmesi ve bu tür hareketlerin Türkiye aleyhinde kullanılacağı ifade ediliyor­ du. Özellikle ingilizler tarafından

zetecilerin ödüllendirildiğini ya­ zıyor. Erzurumlu Ermeniler adı­ na pırlanta kalemler, Tiflisliler adına da kıymetli halılar ödül olarak gösterilen rüşvetler ara­ sında yer alıyor.

Ermeni meselesinde çıkarları açısından sürekli savunucu kesi­ len Ingiltere, bu konuyu kendi onaylarına ve gerçeklere rağmen

saptırıyorlardı. Trabzon’daki Ingiliz Konsolosunun Büyükelçi Niı Philip Curri'ye yazdığı mek­ tup bunun bir örneğidir. 28 Ekim 1895 tarihli bu mektubun bir paragrafı şöyle: "Huıçak - lar hareketleri dışardan idare ediyorlar. Maksatları, İslâmları llıristiyanlara karşı tahrik et­ mek s e katliam çıkarmaktır."

Aradan yıllar geçiyor fakat Ingiliz politikası meseleyi yine tersten bakarak yorumluvordu. Amerikalı gazeteci Sidney Whit­ man Erzurum’daki Ingiliz M.Ciraves’e soruyor: "Eğer şıı memlekete hiçbir Ermeni koıııi- tacisi gelmemiş se Ermenileri is- \ ana teşs ik s e tahrik etmemiş ol­ saydı kıtal olur muydu?"

İstanbul ve yurdun işgali Avrupa’da büyük sevinç yaratmıştı. Yüzyıllardır süren Os­ manlI egemenliğine son verildiğini yazan İngiliz gazeteleri, askerlerinin İstanbul’a se­ vinçle girdiğini belirtiyordu

1900'lerde Avrupa basını Türkiye'ye özel il­ gi gösteriyordu, Her küçük olay bile onlar için kendileri açısından yorumlanması ge­ reken bir meseleydi. İste Avrupa çizgisi ile 1900’de İstanbul

Cevap ilgi çekicidir: "Hayır zannetmem, bir tek Ermeni öl­ dürülmüş olsun."

Batının Türkiye üzerindeki Ermeni oyunları genel olarak Arap ve Anadolu toprakları is­ teklerinden kaynaklanmıştır. Bir yatıda Almaııya-Osmanlı it­ tifakının zay ıflatılması, bir yan­ da sömürgeciliğin gereği olarak Arap ve Anadolu topraklarının paylaşılması isteği yüzünden "Ermeniler" her zaman mesele olarak, taze tutulmuşlar ve kullanılmışlardır.

Avrupa'nın Ermeni meselesi­ ne bakış acısında inanç değil eı- kar vardır.

\'e bu çıkar, biıbirleriyle ne kadar ıızlaşmasalar da, tümünü birleştirmiştir.

11) İstanbul Ermeni Patriği Yar- jahedyan Norses

(2) Elini Nir Hcnry Genrge. 1817'de Cenevre'de doğdu. İs­ tanbul'da elçilik yaptı. I907'de öldü.

(3) A.Apkar tarafından Bakan l ord Derby'e verildi.

(4) Manchesler Ermeni Muha­ cirleri, Mıışeg. Boston 1911. Say fa 82-85

(5) The Tıırkısh Em pire its

Ğrovvth and decav-Londra

1917- Say fa 341.

(A) 4424 3886 Say ı-Başhakuıılık arşivi, A ıldız evrakı Kısım 35 (7) T ürkiye Hatıraları-1914S.77

Y A R I N :

-R U S Y A “ K -R M K N I

ıM K S K I.K S İY O K T U R

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi