Ât at tik Çukurca- ada
7~aHa %$**'>
Onu büyük zaferden, Yurdun halâsından sonra ilk gören bağrına basan ( Çukurova ) i d i .
Onu hastalığından sonra son gören yine ( Çukurova )
old u j O, Ad anaya : i l l i ¿a f erden ve İ s t ik lâ l harbinden sonra
b ir bahar sabahı g e lm işti.
(15
wart 1925 )Yine o Adanaya son olarak y a k ıcı b ir güneş a ltın d a u ğrad ı, (24 .*ayıs 1938)
Hatay davasının en h a ra re tli b ir günüydü... 0 gün Atatürk’ ün Hatay cih etin e dalan g ö z le r i, önünden resmi ge ç i t yapan orduyu t e f t i ş eylemesi dünyayı yerinden oy n a ttı, iş te Çukurova a ta sın ı en t a r ih i b ir günde h a s ta lı ğ ın ı unutmuş gürbüz b ir vücut olarak son defa böyle gördü. Şehirden a y r ılır k e n , Çukurovanın sararan b aşak la rı, başla r ı n ı yere i ğ d i l e r . Ve sanki Atanın bu a y r ılış ın ın ebedi b ir veda olduğunu iça re t ed iy o r la r d ı. . .
x
X X
Atatürk zaferden şv v el Adanana Çıldırıra ordı
Imnandanı olarak bulundu. / / __
'oapL aüny^'jöuu ( ¿‘u n t^ ia ^ e ,•£ ) » ¿ r a k tânıyınc; .¿dana da onun sessiz h a t ır a la r ın ı c anla t mağa başladı^
mfte&i Şef İ s t ik lâ l savaşından son Hatay savaşına kadar ¿danaya 7 defa g e ld i. Ife» müteaddit d efa la r da is ta s —
ır a k t ığ ı h a tır a la r ın ı u rofca lıla f’ daima
yronundan geçti^ğDniH ide
C
en içten* Şağli^b ^kalp lerin d e b ir heyecan olarak ta ş im k ta d ırljı
Atatürk Çukurovaya yap t i ğ i seyahatlerde, yaln ız görüp geçen b ir insan d e ğ il, y o l göstermiş hakiki b ir mürşit de olmuştur.
- Z
-Onun buradaki nutukları, v e c ib e le r le , memleketin refahına a it iş a r e t le r le doludur.
0, bütün Türklüğün kalbinde ve tarih in de e b ed id ir. Çukurova onun ebedi h a tır a la r iy le baç başa yaşamaktadır. Ve daima o h a tıra la rın k u d eiy eti, samimiyeti ve harareti
iç e r is in d e k a la ca k tır.
Atatürkün ilk cenup seyahati:
Baş Kukandan ve Büyük M illet I e c lis i He is i Gazi Mustafa Kemal, 15/M art/l923 de Adanaya g e ld i.
ZaJttedilaesl güç b ir heyecanla k a rşıla n d ı. Sevinç y a ş la r ı bu kadar b ol o l a b i l i r d i .
Ayaklarına kapananlar, yolunda kurdan
jJl jj^fTTlUTı isteyen babaların sevinç k oca la rın ı
vatan uğrunda şehit veren kadınlar, babaların ı b ir kere
olsun görmeden kaybeden yetim ço cu k la r, e v lâ t la r ın ı onun
emrine fena eden kimsesiz a n a la r ... ou k a la b a lığ ın en can l ı tablosunu t e ş k il e d iy o r d u ...
Oğlunu kaybeden ana baba, Gaziyi gürünce s e r in liy o r . İşte hakiki oğlunuz budar, d iy o r la r d ı. Babalarını şehit ve ren çocuklar hakiki babaların ı sevinç y a ş la r ı içe risin d e se y re d iy o r la r d ı.
0
gün, tdananın eşine ra stla m a d ığ ı'b ir bayramdı.H içb ir kurban bayramında, bu kadar kurban kesilroem işti. H içbir şeker bayramında,Mini m iniler bu kadar se -
vinm em işti.
0
, bayramların üstünde bayramların h a lik i, sev in ç le r in , s e v g ile r in fevkinde b ir kudsiyetin tim s a liy d i. Ona k u rta r ıc ı diye a a n la n la r , hakikatin ifa d e s i olan sözlerinde
b i l e hakikati tamamiyle iafededen â ciz ka lı y o r l a r d ı .
Gazi vukurovanın düşman zehrinden kurtulmuş temiz havasına nur g e t ir d i. Gazi, Vatan uğrunda İ s t ik lâ l uğrunda
v a zifey e ç a ğ r ılıp da ilk ica bet eden AdanalIlara i l k seya— h a tla r ın ı hasretmekle t a r iiıî b ir ş e r e f v e r d i.
Gazi, bu bereket feşAz diyarına, manen de in k iş a f, hamle ve h ız g e t ir d i. Hülasa Gazi bu seyahatiyle Adanaya
hakiki b ir ta rih ve edebi b ir h atıra b a h ş e tti,
O Büyük Ada?;; bu seyahatinde t Bende bu vekayiin
ni ş - ı teşebbüsü bu ne
12
lek et , e , bu güzel -sdanada dcgmuş—tur?
İşte b ir söz k i , Adanayı tarih e ve t a r ih i \danhya bavlıyan mânâlarla doludur.
Demek, Çukurovanın kalbi olan Adana, Gaziye de yudu kurtarmak, hürriyet ve i s t i k l â l i yaratmak iş in ilh an voren b ir şehir olanı tu r.
Bu v e c iz e , Onun Adanaya d ik ile n heykeline de yazı l ı d ı r .
Atatürk’ ün 2, n ci cenup seyahati*
v — — — — — — — — — - - — . ■
-Atatürk’ ün ik in c i cenup seyahati
1925
y ılın ınOcak ortasına r a s t la r . Bu seyahatte beraberinde r e fik a s ı
L a tife Hanım da bulunmakta i d i .
13
/ Ocakta Adanaya gelenAtatürk, aynı gün Dörtyola hareket etmiş 17 Ocak Pazar günü tek ra r -^danaya dönmüştür. A aldığı üç gün zarfında z ia a i te
s i s l e r i gezmiş ve ş i f çilim in yükselmesi mevzuunda b ir e nutuk ira t e tm iş tir . 0, Çukuruvalılara şu tavsiye de bulun
muştur,
İ Zamanlarını boş getirmeyip i y i b ir ç i r f ç i , a s r ı
tekâraülât ve terakkiyata v a k ıf b ir z ir a a t ç i o lm a lıs ın ız )
Atatürk’ ün
3
üncü cenup seyahati:~--j[ ;--—
---9 /M a y ıs /l---9 2 6 da Yeniceye gelen Atatürk o gün Mer
s in 'e gelm iş, oradan S ilifk e y e kadar uzanm ıştır.
Bu bahar havasında Pars us a da uğrayıp M illi .lüca- deleyd d a ir hasbühallerde bulunmuştur.
16/ülayısta Adanaya gelerek D örtyol’ a g e çm iştir. Bu cenup seyahatindeki konuşmalarında te k r a r la d ığ ı cümle Şudur*
(Sebep ne olursa olsun Vatandaşın derdine çaresaz olmak ona muavenette müzaharette bulunmak Cumhuriyet Hükü
metinin şita p edeceği b ir v a z if e d ir .)
4
-Atatürk’ ün 4 .üncü cenup seyahati*
Atatürk’ ün Adan ay a en mühim seyahati 1931 Şubatında v ukubul muş t u r,
¿.temle ket in İk tisa d î ve z i r a î buhranı Atatürk’ e mübalâa-
1
a n d ırılarak an la tılm ış^ 'O , her taraftan gelen bu haberlerinb iz z a t trtenbaaada tetk ik a t yapmak i s t e d i. Ve hakikatenAjknamn ’ para s ı k ı n t ı l ı n ı onun kadar kimse t a h li £ edemedi. Bu h a s ta lı
ca onun kadar kimse te şh is koyamadı.
l^/Şubat/1931 de Eğe vapurundan ..¡ersine çıkan Ata,
saat 23 de ’.danadan .lalat yay a geçm işti.
Dönüşünde 15 Şubat g e cesin i b ir çok seyahatlerinde
olduğu g ib i his is te geçirfcü^,
16
/Ş u b a t /l931
de^anaya döndü.17/Şubatta Türkocağamia Halka h itap eden sözle rin d e , aşağıdaki düşle i l e bilhassa Çukurovadakidil mevzuuna dokunmuştu*
( Türk demek d i l demektir. M illiy e tin çok bariz v a s ıf
-,u. u i r i s i .ila i r . i’irŞ
1
illet'İh a e n im diyen - iıssaMâraa^fe^rşeyden evvel ve behemehal Türk
o.zıy.ziyon b ir insan Türk h arsin e, camiasına mensubiyetini iddia ete #
-se buna inanmak doğru olaiaaz.
4
’ r— ~Atatürk’ ün 5. in c i cenup seyahati*
23/0cak/1935 de Adanadan Gaziantep’ e geçen Atatürk Uç gün sonra tekrar uğradı.
Tetkiklerinde i k i anaü$#fc meseleyi e le a lm ıştı.* 1 - Türkçenin z e n g in liğ i ve Türk d ilin in yayılm ası,
2 - iensucat fa b rik a la r ı ve İk tisa d î vaziyet in in k iş â fı,
pamuk z e r r iy a t ı, ovanın sulanm ası..
Atatürk bu mevzular üzerinde f i k i r l e r sordu ve d r e k t if- l e r v e r d i.
Bu d ir e k t if le r le danada ( Türk D i l i )n in kökleşmesi i ç i n irşa a tta bulundu. Z ira i ve İk tisa d î k a b iliy etim izin te r a k k is i iç in g e re k li te d b irle r e de temas e t t i .
inen Ata*doğruca Atatürk parkına götürüldü. Bu su retle i lk ziy a ret y e r i, kendi adı v e r ile n parkla, ortasında ebedi b ir kale g ib i duran heykeli oldu.
Atatürk, abidenin kaidesinde durarak uzun müddet hey k elin e b ak tı. Heykelin arkasında y a z ı l ı olan ( Benden Bü£ün bu vekajciin ilk h i s s i teşebbüsü bu memlekette, bu güzel Ada- nada doğmuştur. ) cümlesini okudu, 0 anda Ş e f i n e sk i günle
re ait h a tır a la r ı canlanm ıştı. Atatürk'ün burada ilk ve son defa olarak h eyk eliyle b ir lik t e fo t o ğ r a fla r ı a lın d ı.
Atatürk'ün son cenup seyahati:
Ona hasta d i y o r l a r d ı ... Yabancı ve müfsit propoğanda- c ı l a r , Hatay i s t i k l a l i n i darbelemek iç in daha ile r iy e de gi d iy o r la r d ı.
0, yatağında b ile D evletler ve M ille tle r idare ede
b ile c e k b ir adamdı. 19/lJayıs/l938 de Ankarada Gençlik bay
ramında bizzat bulundu. Bütün b ir m illet onu d ip d ir i ayak ta görmekle meserretin erişilm ez saadetine kavuşmuştu.
İk in ci b ir sevinç de Atatürk'ün o gün tr e n le r iy le cenup seyahatlerine çıkm asiy4x,. . .
Mersin'e iner inmez askeri t e f t i ş etmesi dünya dip lom atlarının kafa ta sların da b ir top g ib i g ü r le d i..
Ebedi Ş ef, üç dört gün Mersinde meşgul olduktan 3onra 24/M ayıs/l938 de Adanaya g e ld i. Durgun, fakat b ir çok mana la r ifade eden çehrelerindeki h atla rın k e s k in liğ i i l e vakur ve h e y b e tli i d i .
Ç ılgın a lk ış la r , g en çliğ in tezahürü, halkın coşkurL- luğu arasında Atatürk, heykelinin önünne g elin ce otomobi l i n i durdurdu.
Yere in d i, h ey b etli heykeline son kere baktı ve yüzü nü Hatay'a ç e v i r d i .. 0, şimşek g özler şimdi önünden geçen arslan Mehmetçikleri süzüyordu.
- 6
-Ordu, Önünden bütün kudret ve ihtişam iyle g e ç t i . . O, bütün kahraî^nlık ve kumandanlığı i l e a sk e rle ri t e f t i ş e t t i . Bunlar bilâhare Hatay'a girecek k ıt a la r d ı. Atatürk bunları ayakta ve y a k ıc ı b ir güneş altından alnından t e r le r b e lir e r e k seyrediyordu.
O gün, H atay'ın i s t i k l â l i b ir kere daha kuvvet bul d u .. O,gün, Türklük biraz daha g e n iş le d i. O gün Çukurova, h a t ır a la r ın ı halâ unutmadığı mukaddes dakikalar y a ş a d ı...
x
X X
Son dakika y a k la ş tı. A ta'nm sıcak e l i öpüldü$$ tr e n h a fifç e s a l l a n d ı ... Onun la c iv e r tle ş e n g ö z le r i b ir daha görmemek üzere şehre ve AdanalIların kajı^leri de ebe
diyen unutmamak üzere l s g4r.e bağlandı k a l d ı . . .
O, solgun fakat vakur çeh resiy le kompartımanla r ın ın penceresinden bakarken, Çukurovanın s a n başakları boyunlarını onun g e ç t iğ i y ola doğru i ğ d i l e r . . .
0 gsft, onun a yrılışın d a n üzüntünün en büyüğünü duyan memleket omun ölümünü duyduğu zaman b ır a k t ığ ı son h a tır a la r iy le uzun uzun a ğ la d ı.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi
