T.C.
GAZĐ ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ EL SANATLARI EĞĐTĐMĐ ANA BĐLĐM DALI
NAKIŞ EĞĐTĐMĐ BĐLĐM DALI
ANKARA KIZ MESLEK LĐSELERĐ NAKIŞ BÖLÜMÜNE DEVAM EDEN EĞĐTĐLEBĐLĐR ÖZEL EĞĐTĐM GEREKTĐREN ÖĞRENCĐLER ĐÇĐN UYGULANAN
KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
Hazırlayan DĐLEK ASLAN
T.C.
GAZĐ ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ EL SANATLARI EĞĐTĐMĐ ANA BĐLĐM DALI
NAKIŞ EĞĐTĐMĐ BĐLĐM DALI
ANKARA KIZ MESLEK LĐSELERĐ NAKIŞ BÖLÜMÜNE DEVAM EDEN EĞĐTĐLEBĐLĐR ÖZEL EĞĐTĐM GEREKTĐRENÖĞRENCĐLER ĐÇĐN UYGULANAN
KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
Hazırlayan Dilek ASLAN
Danışman
Yrd Doç.Yakude DEVELĐOĞLU
JÜRĐ ÜYELERĐNĐN ĐMZA SAYFASI
………..’ın ………... ……….. ……….tarihinde, jürimiz tarafından ………... ………... Anabilim / Anasanat Dalında Yüksek Lisans / Doktora / Sanatta Yeterlik Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı Đmza
Üye (Tez Danışmanı): ………. ………..
Üye : ……… ……….. Üye : ……….... ……….. Üye : ……….... ……….. Üye : ……….... ………..
ÖNSÖZ
Bu araştırmada,Ankara Kız Meslek Liseleri Nakış Bölümüne Devam Eden Eğitilebilir Özel Eğitim Gerektiren Öğrenciler Đçin Uygulanan Kaynaştırma Uygulamaları değerlendirilmiştir.
Araştırma beş bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümü;problem,araştırmanın amacı, önem,sayıltılar,sınırlılıklar ve tanımlar,ikinci bölümü;kaynaştırma uygulamalarıyla ilgili çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgilerin toplandığı literatür bölümü ve konu ile ilgili yapılmış araştırmalar,üçüncü bölümünü;yöntem,dördüncü bölümünü;bulgular ve yorumlar oluşturmaktadır.Beşinci ve son bölümde ise araştırmadan elde edilen sonuçlar ve öneriler yer almaktadır.
Tez konusunun seçiminden itibaren araştırmanın her bölümünde engin bilgi ve tecrübeleriyle beni aydınlatan ve yönlendiren Değerli Danışmanım Yrd.Doç.Yakude DEVELĐOĞLU’na teşekkürlerimi sunarım.
Araştırmada,çalışmalarımda bana yol gösteren ve benden desteğini esirgemeyen Yrd.Doç.Dr.Melek ÖZTÜRK’e teşekkür ederim.
Araştırma süresi boyunca hep yanımda olan, desteğini ve sevgisini esirgemeyen aileme sevgilerimle...
ÖZET
ANKARA KIZ MESLEK LĐSELERĐ NAKIŞ BÖLÜMÜNE DEVAM EDEN EĞĐTĐLEBĐLĐR ÖZEL EĞĐTĐM GEREKTĐREN ÖĞRENCĐLER ĐÇĐN
UYGULANAN KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ
ASLAN DĐLEK
Yüksek Lisans,Nakış Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı:Yrd.Doç.Yakude DEVELĐOĞLU
Ocak 2008
Bu araştırmada, Kız Meslek Liselerinin Nakış Bölümünde okuyan normal öğrenciler ile aynı sınıfta yer alan özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitim gereksinimlerini karşılamak üzere yerleştirildikleri kaynaştırma uygulamalarının etkililiğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Çalışma survey yöntemine dayalı bir araştırmadır.Araştırma verileri,öğrencilere ve öğretmenlere uygulanan anket formundan elde edilmiştir.
Araştırmanın evrenini, Ankara Kız Meslek Liseleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örnekleminde;bünyesinde kaynaştırma öğrencileri bulunan Ankara Yenimahalle Anadolu Meslek ve Meslek Lisesi,Zübeyde Hanım Kız Meslek Lisesi,Etimesgut Kız Meslek Lisesi ve Sincan Kız Meslek Lisesi Nakış Bölümünün 11.sınıflarındaki’Kaynaştırma Uygulamalarında’ yer alan 14 özel eğitim gerektiren öğrenci, 16 öğretmen ve 57 normal öğrenci yer almıştır.
Verilerin çözümlenmesinde SPSS sürüm 11.0 kullanılmıştır. .Engelli öğrenciler,öğretmenler ve normal öğrencilerin anket formu ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Öğretmen, engelli öğrenci anket formunun birinci bölümünün çözümlenmesinde öğretmenlere ve engelli öğrencilere ait kişisel bilgilerin frekans ve yüzde dağılımları alınmıştır. Öğretmen ve engelli öğrenci anket formunun ikinci
bölümünde, öğretmen ve engelli öğrencilerin sayı (n) ve yüzde dağılımları (%) alınmış ve her bir maddenin aritmetik ortalaması ( X ) hesaplanmıştır. Normal öğrenci anket formunun analizinde ise her bir faktörün maddelerinin sayı (n),yüzde dağılımları (%) ve aritmetik ortalaması ( X ) hesaplanmıştır.
Öğretmenlerin, öğretim programının içeriğinin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 3,47 ; öğretme ortamının yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 3,09 ; öğrenme-öğretme etkinliklerinin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 3,30 ; sınıf-içi iletişimin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 4,29’dur.
Öğrencilerin, öğretim programının içeriğinin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 3,11 ; öğretme ortamının yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 2,55 ; öğrenme-öğretme etkinliklerinin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 2,97 ; sınıf-içi iletişimin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 2,83’tür.
Engelli öğrencilerin, öğretim programının içeriğinin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 2,92 ; öğretme ortamının yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 2,86 ; öğrenme-öğretme etkinliklerinin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 3,37 ; sınıf-içi iletişimin yeterlilik düzeyine ilişkin elde edilen aritmetik ortalama ( X ) 2,90’dır.
ABSTRACT
ANKARA GIRLS CRAFT SCHOOL
THE REVĐEW OF PRACTICE COMBINING IMPLEMENTATION FOR EMBROIDERY STUDENTS WHO ARE EDUCABLE AND ĐN NEED OF
EXCLUSIVE EDUCATION ASLAN DĐLEK
Principal Part of Embroidery Graduate Education Assistant of Tesis: Ass. Proffessor Yakude DEVELĐOĞLU
January 2008
In this research,It is aimed to remove education necessities for evaluating effectivenes of combinition application on the students who are put into the same classroom.People who educated normal students embroidery departure of Girl Proffesion High School and other individuals who are students,needing private education in the same classroom.
Studying is a research wich is prepared accordingto Survey method.Datas of research are obtainned with public survey wich is applied to teachers and students.
Ankara Girl profession High schod constitutes universe of Research.Ankara Yenimahalle Anatolia Profession and High school wihich have combinition students,Mrs Zübeyde Hanım Girl Profession High School,Etimesgut Girl Profession High school ofemroidery departure the eleventh classroom,needing private education fourteen students who take partin”Combinition Application”sixteen teachers and fifty-seven normal students take partin sample ofresearch.
Solution ofdatas is used SPSS 11.0. Public surveys are are evduated for handicapped students,teachers and normal students in different ways.Private information freakans and percent distribution are got to sdve teachers and handicapped,students public survey of the first departure.In the second departure of teacher and handicapped students public survey numbers and handicapped students are got as (n) and (%) and arithmetic avarage of each substance is culcaleted as ( X ).
For teachers,related to content’s sufficiency level of instruction programme,wich is obtanied by arithmetic avarage is ( X ) 3,47; related to sufficiency level, of instruction place which is obtained by arithmetic avarage is ( X ) 3,09; related to sufficiency level,learning-teaching activities which are obtained by arithmetic avarage is ( X ) 3,30;relatingto sufficiency level,inside Communication of classroom wihich is obtained by arithmetic avarage is ( X ) 4,29.
For students,relatingo content’s sufficiency level of instruction programme which is obtained by arithmetic avarage is ( X ) 3,11; relating to sufficiency level of instruction place which is obtained by arithmetic avarage is ( X ) 2,55; relating to sufficiency level Learning and teaching activities which are obtained by arithmetic avarage is ( X ) 2,97; relating to sufficiency level,communication of classroom inside which is obtained by arithmetch avarage is ( X ) 2,83.
For handicapped students,relating to sufficiency level,instruction programme which is obtained by arithmetic avarage ( X )2,92; relating to sufficiency level,instruction place which is obtained by arithmetic avarage ( X ) 2,86; relating to sufficiency level,learning-teaching activities which are ob tained by arithmetic avarage is ( X ) 3,37; relating to sufficient level,communicationof classroom inside which is obtuined by an thmetic avarage is ( X ) 2,90.
ĐÇĐNDEKĐLER
Sayfa
JÜRĐ ÜYELERĐNĐN ĐMZA SAYFASI………..i
ÖNSÖZ………..ii ÖZET………...iii ABSTRACT……….iv ĐÇĐNDEKĐLER………...v TABLOLAR LĐSTESĐ………..vı BÖLÜM 1. GĐRĐŞ……….1 1.1.Problem Durumu...………1 1.2.Araştırmanın Amacı.………6 1.3.Alt Amaçlar...7 1.4.Araştırmanın Önemi...………7 1.5.Sayıltılar...………10 1.6.Sınırlılıklar……….10 1.7.Tanımlar……….11
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĐLGĐLĐ ARAŞTIRMALAR...………...13
2.1.Kavramsal Çerçeve...13
2.1.1.Eğitim Nedir?...13
2.1.2.Özel Eğitim………...……14
2.1.2.1.Özel Eğitimin Amaçları………...………15
2.1.2.2.Özel Eğitimin Đlkeleri………...…...16
2.1.2.3.Özel Eğitim Gerektiren Bireyler………...……...17
2.1.2.4.Özel Eğitimle Đlgili Varsayımlar………...…...18
2.1.3.Kaynaştırma Uygulamaları………...……19
2.1.3.1.Kaynaştırma Nedir?...19
2.1.3.2.Kaynaştırmadan Sorumlu Olan Kişiler ve Görevleri…...…21
2.1.3.3.Sınıf Öğretmeninin Sosyal Kabule Yönelik Çalışmaları…….22
2.1.3.4.Eğitim Ortamının Düzenlenmesi………...…..23
2.1.3.5.Kaynaştırma Yoluyla Eğitim ve Uygulama………...…...24
2.1.3.6.Destek Özel Eğitim Hizmetleri………...…..25
2.1.3.6.1.Kaynak Odada Eğitim………...26
2.1.3.6.2.Sınıf-Đçi Yardım………...26
2.1.3.6.3.Özel Eğitim Danışmanlığı………...27
2.1.3.7.Öğretmen Çocuğun Öğretimi ve Değerlendirmesine Yönelik Neler Yapabilir?...27
2.1.3.8.Değerlendirme Süreci………...28
2.1.4.Mesleki Eğitimin Tanımı………...29
2.1.4.1.Mesleki Eğitimin Amacı………...30
2.1.4.2.Rehabilitasyon Hizmetleri ve Önemi………...…31
2.1.4.2.1.Tıbbi Rehabilitasyon………...…32
2.1.4.2.3.Mesleki Rehabilitasyon....………...….33
2.2.Đlgili Araştırmalar...36
3. YÖNTEM……….41
3.1.Araştırmanın Yöntemi...………..41
3.2.Araştırmanın Evreni ve Örneklemi...………41
3.3.Veri Toplama Aracı..……….42
3.4.Verilerin Toplanması...43
3.5.Verilerin Çözümlenmesi………43
4. BULGULAR ve YORUMLAR………...45
4.1.Eğitilebilir Özel Eğitim Gerektiren Öğrencilerin Engel Grubu Dağılımlarına Đlişkin Bulgular...45
4.2.Öğretmenlerin Demografik Özellikleri Đle Đlgili Bulgular...46
4.2.1.Öğretmenlerin Meslekteki Hizmet Süreleri Dağılımları...46
4.3.Öğretim Programının Đçeriğinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Bulgular ve Yorumlar...…47
4.3.1.Öğretmenlerin Öğretim Programının Đçeriğinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...47
4.3.2.Öğrencilerin Öğretim Programının Đçeriğinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...49
4.3.3.Engelli Öğrencilerin Öğretim Programının Đçeriğinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...50
4.4.Öğretme Ortamının Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Bulgular ve Yorumlar....52
4.4.1.Öğretmenlerin Öğretme Ortamının Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...52
4.4.2.Öğrencilerin Öğretme Ortamının Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...53
4.4.3.Engelli Öğrencilerin Öğretme Ortamının Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...55
4.5.Öğrenme-Öğretme Etkinliklerinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Bulgular ve Yorumlar...56
4.5.1.Öğretmenlerin Öğrenme-Öğretme Etkinliklerinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...56
4.5.2.Öğrencilerin Öğrenme-Öğretme Etkinliklerinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...58
4.5.3.Engelli Öğrencilerin Öğrenme-Öğretme Etkinliklerinin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...59
4.6.Sınıf-Đçi Đletişimin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Bulgular ve Yorumlar ...61
4.6.1.Öğretmenlerin Sınıf-Đçi Đletişimin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...61
4.6.2.Öğrencilerin Sınıf-Đçi Đletişimin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...63
4.6.3.Engelli Öğrencilerin Sınıf-Đçi Đletişimin Yeterlilik Düzeyine Đlişkin Görüşlerinin Dağılımı...64
5. SONUÇ ve ÖNERĐLER………..66
5.1.Sonuç………..66
5.2.Öneriler………...…...67
KAYNAKÇA………...69
EKLER………...75
Ek 1.Kaynaştırma Uygulamalarının Değerlendirilmesi ...75
Ek 2.Öğretmen Anketi (Kişisel Özellikler)………...76
Ek 3.Öğretmen Anketi (Kaynaştırma Uygulamalarının Değerlendirilmesi)...77
Ek.4.Öğrenci Anketi (Kaynaştırma Uygulamalarının Değerlendirilmesi)...78
Ek.5.Engelli Öğrenci Anketi (Kişisel Özellikler)...79
Ek.6.Engelli Öğrenci Anketi (Kaynaştırma Uygulamalarının Değerlendirilmesi)...80
TABLOLAR LĐSTESĐ
Tablo 1. Eğitilebilir Özel Eğitim Gerektiren Öğrencilerin
Engel Grubu Dağılımları...45 Tablo 2. Öğretmenlerin Meslekteki Hizmet Süreleri Dağılımları...46 Tablo 3. Öğretmenlerin Öğretim Programının Đçeriğinin Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...48 Tablo 4. Öğrencilerin Öğretim Programının Đçeriğinin Yeterlilik Düzeyi
Dağılımları...49 Tablo 5. Engelli Öğrencilerin Öğretim Programının Đçeriğinin Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...51 Tablo 6. Öğretmenlerin Öğretme Ortamının Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...53
Tablo 7. Öğrencilerin Öğretme Ortamının Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...54 Tablo 8. Engelli Öğrencilerin Öğretme Ortamının Yeterlilik Düzeyi
Dağılımları...55 Tablo 9. Öğretmenlerin Öğrenme-Öğretme Etkinliklerinin Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...57 Tablo 10. Öğrencilerin Öğrenme-Öğretme Etkinliklerinin Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...58
Tablo 11. Engelli Öğrencilerin Öğrenme-Öğretme Etkinliklerinin Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...60
Tablo 12. Öğretmenlerin Sınıf-Đçi Đletişim Đle Đlgili Yeterlilik
Düzeyi Dağılımları...62 Tablo 13. Öğrencilerin Sınıf-Đçi Đletişim Đle Đlgili Yeterlilik Düzeyi
Dağılımları...63 Tablo 14. Engelli Öğrencilerin Sınıf-Đçi Đletişim Đle Đlgili Yeterlilik Düzeyi Dağılımları...65
BÖLÜM Ι
GĐRĐŞ
Bu bölümde araştırmanın problem durumu açıklanmış,amacı ve önemi verilmiş,sayıltılar ve sınırlılıklar belirtilmiş ve araştırmayla ilgili temel kavramlar açıklanmıştır.
1.1.Problem Durumu
Ülkemizin ve toplumların kalkınmanın en önemli kaynaklarından biri de insan gücüdür. Toplumların refah düzeyi bir bakıma doğal kaynaklar ve insan gücü ile bunlardan yaralanılma durumu ile ilgilidir. Eğitim insan gücü yetiştirme aracı olarak bu sürece katkıda bulunmaktadır.
Her bireyin yeterlik yada yetersizlikleri ne olursa olsun bireysel yaşam amacına erişebilmesi ve gizil güçlerini kullanabilmesi, geliştirebilmesi için yardıma gereksinimi vardır . Bireylerin bu gereksinimlerinin giderilebilmesi için en iyi yardım ise eğitimdir (Özgüven,1999,s.328).
Eğitim her bireye sahip olduğu gizil güçleri geliştirme olanağı sağlayan planlı etkinlikler sürecidir. Her birey kendine özgü bir varlık olup, değişik niteliklere sahiptir. Bu nedenle çağdaş eğitimin bireyler farklılıklara duyarlı olması her bireye ihtiyaç olan gelişme fırsatını sağlaması beklenir (Kuzgun,1991,s.10).
Zamanla oluşan bedensel, zihinsel ve sosyal psikolojik özürler nedeni ile çalışamaz duruma düşmüş, mesleğini kaybetmiş özel sorunlu bireyler ve gene bu durumda olan genç ve yetişkinlerin topluma kazandırılması gerekir. Bu bireylerin
özel durumlarına uygun eğitim programlarına gereksinim en fazla desteğe ihtiyacı olan grup zihin engellileridir. Doğumda yaşadığı bir takım anormalliklerden , geçirdiği bulaşıcı hastalıktan, zehirlenmelerden, kromozom anomolileri gibi nedenlerden dolayı yaşıtlarına göre zihinsel işleri geri kalmış bireylerin ileriki yaş dönemlerinde hayatlarını kimseye bağlı 0lmadan da devam ettirebilmeleri, bağımsız yaşam becerilerini kazanabilmeleri, erken yaşta destek ve eğitim hizmetlerinden yararlanabilmelerine bağlıdır (Şahsuvaroğlu,2003,s.1).
Yetersizlik neticesinde kişinin yaşından beklenen davranışları gösterememesi toplum içerisinde yaşına uygun rolleri oynamaması bir engellik durumunu oluşturduğunu gösterir. Bu engellilik durumu bireylere göre farklılık göstermektedir. Uzmanlar tarafından değerlendirilebilen bireyler engel gruplarına göre uygun programlara yerleştirilmişlerdir (Özsoy,Özyürek ve Eripek,1998,s.5).
Bireyler arasındaki bu farklılık çeşitli eğitim ihtiyaçlarını ortaya çıkarmaktadır. Bu ihtiyaçları karşılamak amacı ile bireylerin gelişimlerine katkıda bulanacak özel eğitim hizmetleri bulunmaktadır.
Özel eğitim; özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim gereksinimlerini karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitime denir (http://www.rehberogretmen.com/Rehfiles/ogretyon).
Özel eğitim gerektiren öğrencilerin normal akranları ile aynı sınıfta veya aynı okulda eğitim görmelerini sağlamaya yönelik çalışmalara öncelik verilmiştir. Bu noktadan hareketle durumu uygun olan öğrenciler normal sınıflarda kaynaştırma uygulamalarına alınmıştır. Durumu normal akranları ile aynı sınıfta öğrenim göremeye uygun olmayan öğrenciler için normal okulların bünyesinde özel eğitim sınıfları açılmıştır (http:// www.rehberogretmen.com).
‘Kaynaştırma,özel eğitim gerektiren bireylerin ,yetersizliği olmayan akranları ile birlikte özel öğretimlerini ,resmi ve özel,okul öncesi,ilköğretim,ortaöğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan ,destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarıdır’(MEB,2001).
Ülkemizdeki özel eğitim hizmetleri engel gruplarına göre oluşturulmuş özel eğitim okullarında yürütülmüştür.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ülkemizde engelli nüfusun genel nüfusa olan oranı % 12’dir. Bununla birlikte “Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü” web sitesinde bu rakam % 14’tür. Engel gruplarına göre dağılım ise şöyledir: Görme engelli % 0.2 Đşitme Engelli % 0.6 Ortopedik Engelli % 1.4 Zihinsel Engelli % 2.3 Uyum Güçlüğü Olanlar % 1 Süreğen Hastalığı Olanlar % 1 Konuşma Güçlüğü Olanlar % 3.5 Üstün ve Özel Yetenekliler % 2 Korunmaya Muhtaç Çocuklar % 2
Bu sonuçlara göre ülkemizde toplam 9.5-10 milyon engelli bulunduğu tahmin edilmektedir (www.meb.gov.tr/OzelEgitim/Oesayisaldurum.htm)
Özel eğitim kurumlarında yürütülen bu programların içerisinde yer alan gruplardan biride eğitilebilir özel eğitime gereksinim duyan bireylerdir.
Kaynaştırma uygulamalarına devam eden öğrencilerin bireysel özellikleri dikkate alınarak mevcut programlar uygulanmaktadır. Sadece zihinsel öğrenme
yetersizliği olan öğrenciler için özelliklerini dikkate alınarak hazırlanmış olan ayrı bir program uygulanmaktadır (http://www.rehberogretmen.com/Rehfiles/ogretyon).
Günümüzde zihinsel engellilere iş ve meslek kazandırmak,onları ekonomik açıdan bağımsız hale getirmek özel eğitimin önemli amaçlarından biri sayılmaktadır.Bu amaçla zihinsel engeli olan bireylere yardım ve destek götürebilmek,bağımsız yaşam becerileri kazandırabilmek kişisel sosyal ve topluma uyum yeteneklerini geliştirebilmek varolan gizil güçlerin farkına varabilmelerini sağlamak için eğitim en önemli araç olarak kullanılmalıdır (Özgüven,1999,s.328).
Eğitilebilir özel eğitim gerektiren bu öğrencilerin gelişimlerini normal zeka bölümüne sahip çocuklardan önemli bir farklılık göstermez ve tanılanmaları okula başladıkları dönemde akademik çalışmalardaki güçlükleri sonucunda yapılabilmiştir.
Her birey kendine özgü bir varlık olup çok çeşitli niteliklere değişik düzeylerde sahiptir. Bu nedenle çağdaş eğitimin bireysel farklara duyarlı olması her bireye ihtiyaç olan gelişme fırsatını sağlaması beklenir. Çünkü toplum yaşamında bireyler arasında gözlenen nitelik çeşitliliğine denk düşerek mesleki faaliyet çeşitliliğini gözlemektedir. Bireylerin niteliklerine uygun ve isteklerine cevap vererek programlara yerleşmelerine ve bu yolla toplumda başarılı ve mutlu olabilmeleri meslek alanlarına yönelmelerine yardımcı olmak üzere başlatılan rehberlik uygulamaları önemli ve vazgeçilmez öğesi olmuştur (Kuzgun,1991,s.10-11).
Engelli bireyleri mesleğe yöneltme ve hazırlama her şeyden önce her bireyin kendini gerçekleştirme hakkına saygı ilkesine uygun bir davranıştır. Hangi türden ve derecede ne olursa olsun her bireyin sağlam kalmış ve geliştirilmesi gereken gizil güçleri vardır. Bu gizil güçlerin atıl kalması kişide huzursuzluğa yol açabilir. Ayrıca başkalarına her yönden bağımlı olmanın bireylerde yetersizlik duygusuna ve depresyona yol açması muhtemeldir. Bu sorunların giderilmesi için yapılacak yatırımların engellileri meslek ve kalkınmaya ayrılması topluma ekonomik katkı sağlayacak bir iş gücünün oluşmasına yardımcı olacaktır. Engellilere verilecek
mesleki eğitim ve rehberlik hem onların bireysel mutluluğa ulaşmalarına yardımcı olacak hem de toplum kalkınmasına katkı sağlanacaktır (Kuzgun,1991,s.10-11).
Normal çocuklar mevcut eğitim olanaklarından yararlanarak ve ailelerinin kendilerine sağladığı fırsatlarla sistematik olmayan her biçimde öz bakım,dil,psikomotor ve bilişsel alanla ilgili beceri ve kavramları kazandırabilmektedirler. Oysa ki; özel eğitime gereksinim duyan çocuklar okul öncesi ve ilkokul düzeyinde yeteri kadar öğrenme fırsatlarını yakalayamamaktadırlar. Eğitim hizmetlerinden yararlanır görünen özel eğitime gereksinim duyan çocukların ise uygun eğitim ortamlarında yetiştikleri uygun programlarla karşılaştıkları ve bu alanda yetişmiş olan uzmanları ile çalıştıklarını söylemek güçtür (Şahsuvaroğlu,2003,s.5).
Kaynaştırmanın başarıya ulaşmasındaki en önemli etmenlerden biri,özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırma ortamındaki eğitimini sağlayan sınıf öğretmeninin özellikleridir.
Bunun yanı sıra engelli olan kişinin toplum hayatına uyum sağlaması ve günlük yaşamını kolaylaştırmak için gerekli olan her türlü araç – gereç, sosyal rehabilitasyonun kapsamı içine girmektedir (Bilgin,1998,s.152).
Şüphesiz ki normal çocuklar gibi ;zihinsel, duygusal iletişimle ilgili duygusal, sosyal, fiziksel özellikleri nedeni ile normal eğitim süreci içerisinde daha özel hizmetlere gereksinim duyan bireyler için farklı eğitsel çabalara ihtiyaç vardır (Kuzgun,2002,s.53).
Özel eğitim gerektiren öğrencilerin normal akranları ile aynı sınıfta veya aynı okulda eğitim görmelerini sağlamaya yönelik çalışmalar öncelik verilmektedir. Bu noktadan hareketle durumu uygun olan öğrenciler normal sınıflarda kaynaştırma uygulamalarına alınmaktadır (http:// www.rehberogretmen.com).
Kaynaştırma, yetersizliği olan çocukların, eğitsel değerlendirmeleri yapılarak eğitsel gereksinimleri belirlendikten sonra normal sınıflara yerleştirilmeleri ve eğitsel gereksinimlerinin karşılanacağı şekilde özel olarak yetiştirilmiş elemanların özel desteğiyle, en az sınırlandırılacakları eğitim ortamlarında eğitimlerini sürdürmesidir.
Kaynaştırma uygulamasına hangi öğrencilerin alınacağının en önemli ölçütü; kaynaştırma ortamının o öğrenci için en az sınırlandırılmış eğitim ortamı olma özelliği göstermesidir (Timuçin,2005,s.7).
Eğer bir öğrenci normal sınıfta destek hizmetlerle birlikte eğitmesi yolu ile en çok amacı gerçekleştirecek ve en fazla davranış değişikliğine böyle bir ortamda sahip olacaksa işte bu ortam böyle bir öğrenci için en az sınırlandırılmış eğitim ortamı olma özelliği gösterecektir (Timuçin,2005,s.7)
Kaynaştırma uygulamalarında özel eğitime gereksinim duyan bireyleri toplum içindeki rollerini gerçekleştiren başkaları ile iyi ilişkiler kuran işbirliği içinde çalışabilen çevresine uyum sağlayabilen üretici ve mutlu bir yurttaş olarak yetiştirmelerini kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmeleri için temel yaşam becerilerini geliştirmelerini sağlamak önemli görülmektedir.
(www.geocities.com/OzelEgitim).
Bu araştırma;Ankara Kız Meslek Liseleri Nakış Bölümündeki sınıflarda öğrenim gören normal ve yetersizliği olan özel eğitim gerektiren öğrencilerin,eğitimlerinin,kaynaştırma programının uygulanabilirliğine ilişkin görüşlerinin alınması ve bu görüşler doğrultusunda uygulanan kaynaştırma uygulamalarının değerlendirilmesi için planlanıp yürütülmüştür.
1.2.Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı; Kız Meslek Liselerinin Nakış Bölümünde okuyan normal öğrenciler ile aynı sınıfta yer alan özel eğitim gerektiren bireylerin,
eğitim gereksinimlerini karşılamak üzere yerleştirildikleri kaynaştırma uygulamalarının etkililiğinin değerlendirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki alt amaçlarda belirtilen sorulara cevap aranmıştır.
1.3.Alt Amaçlar
Kız Meslek Lisesi Nakış Bölümü öğrencilerinin;
1. Eğitilebilir özel eğitim gerektiren öğrencilerin engelleri nelerdir? 2. Öğretmenlerin demografik özellikleri nelerdir?
3. Öğretim programının içeriği ne derece yeterlidir? a. Öğretmenlere göre ne derece yeterlidir? b. Öğrencilere göre ne derece yeterlidir?
c. Engelli öğrencilere göre ne derece yeterlidir?
4. Öğretme ortamı ( donanım ve materyal vb.) ne derece yeterlidir? a. Öğretmenlere göre ne derece yeterlidir?
b. Öğrencilere göre ne derece yeterlidir?
c. Engelli öğrencilere göre ne derece yeterlidir? 5. Öğrenme-Öğretme etkinlikleri ne derece yeterlidir? a. Öğretmenlere göre ne derece yeterlidir? b. Öğrencilere göre ne derece yeterlidir?
c. Engelli öğrencilere göre ne derece yeterlidir? 6. Sınıf –içi etkileşim ne derece yeterlidir?
a. Öğretmenlere göre ne derece yeterlidir? b. Öğrencilere göre ne derece yeterlidir?
c. Engelli öğrencilere göre ne derece yeterlidir?
1.4.Araştırmanın Önemi
Her birey çok çeşitli niteliklere değişik düzeylerde sahiptir. Bu nedenle eğitim bireyin davranışlarında değişiklik meydana getirirken, her bireye ihtiyacı olan gelişme fırsatını sağlayabilmelidir. Çünkü toplum yaşamında bireyler arasında
gözlenen nitelik çeşitliliğine denk düşecek mesleki faaliyet çeşitliliği gözlenmektedir. Bireylerin, niteliklerine uygun meslek alanlarına yönelmelerine yardımcı olmak amacıyla her bireye gerekli olan eğitimi sağlayabilmek için çeşitli eğitim programları bulunmaktadır. Bu programlar içerisinde yer alan ve özel eğitime gereksinim duyan bireyleri de eğitim ve meslek alanlarına yönelmelerine yardımcı olmak esas alınmaktadır. Çünkü niteliklere farklı düzeylerde sahip olma engelli bireyler içinde geçerli bir durumdur (Şahsuvaroğlu,2003,s.3).
Özel eğitim gerektiren bireyleri mesleğe yöneltme ve mesleğe hazırlama her şeyden önce her bireyin kendini gerçekleştirebilmesi için gerekli olan saygı ilkesine uygundur (www.geocities.com/OzelEgitim).
Yeni yapılan düzenlemelerle, eğitim kurumlarımızda özel eğitim gerektiren öğrencilerin normal akranları ile aynı sınıfta ve aynı okulda eğitim görmelerini sağlamaya yönelik çalışmalara öncelik verilmektedir. Bu noktadan hareketle durumu uygun olan öğrenciler için normal sınıflarda kaynaştırma uygulamaları ile aynı sınıfta öğrenim görmeye uygun olmayan öğrenciler için normal okulların bünyesinde özel eğitim sınıfları açılmaktadır. Bu sınıflarda görevlendirilen alan öğretmenlerinin de bu alanda yetiştirilmiş olmaları programın sağlıklı yürütülebilmesi açısından oldukça önemlidir (www.geocities.com/OzelEgitim).
Kaynaştırma uygulamalarında özel eğitime gereksinim duyan bireyleri toplum içindeki rollerini gerçekleştiren başkaları ile iyi ilişkiler kuran işbirliği içinde çalışabilen çevresine uyum sağlayabilen üretici ve mutlu bir yurttaş olarak yetiştirmelerini kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmeleri için temel yaşam becerilerini geliştirmelerini sağlamak önemli görülmektedir. (www.geocities.com/OzelEgitim).
Zamanla oluşan bedensel, zihinsel ve sosyal psikolojik özürler nedeni ile çalışamaz duruma düşmüş, mesleğini kaybetmiş özel sorunlu bireyler ve gene bu durumda olan genç ve yetişkinlerin topluma kazandırılması gerekir. Bu özel grup
içerisinde yer alan ve özel eğitim gerektiren öğrenciler için bireysel eğitim programları bulunmaktadır (Şahsuvaroğlu,2003,s.1).
Bu program sürecinde bireysel eğitime gereksinim duyan engelli bireyler bir ön değerlendirme sürecinden geçirilmektedir. Bu süreç sonucunda eğitim almasına karar verilen bireyin değerlendirme formları ile gelişim seviyesi tespit edilir. Çocuğun ihtiyacı olan alanlara yönelik olarak genel hedefler çıkarılır ve aylık hedefler belirlenir. Aylık hedefler doğrultusunda, kazandırılacak becerilere yönelik eğitim programları günlük olarak hazırlanır.
Bireysel eğitim sonunda çalışmaların değerlendirilmesi yapılır. Bu değerlendirme formları altı-sekiz ayda tekrar uygulanır ve hedefler yeniden belirlenerek bireysel eğitim programı yürütülür. Çocukların ilgi ve becerilerine göre oyun, sanat, müzik, drama,bilgisayar destekli eğitim ve kültürel faaliyetler kullanılarakeğitimleri desteklenir(http://www.geocities.com/solengitim/bireysel.htm).
Ayrıca bireylerin uygun eğitim programları ile özel yöntem personel ve araç gereç kullanarak ilgileri, ihtiyaçları ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenime iş ve meslek olanlarına ve hayata hazırlanmalarını sağlayarak gelişimlerini katkıda bulunmak ve olanı kavramsal ve pratik bir kaynak bulması açısından önemlidir.
Çalışabilecek kapasitede olan engellinin gelir getirici bir işte çalışması,yaşamını devam ettirecek ekonomik geliri elde edebilmek için bir zorunluluk olarak görülmektedir.
Engelli bireyin çalışması sonucunda,kişinin kendine olan güveni ve saygısının artmasının yanında,kendisine değer verildiğini hissettiği için toplumsal bağlılığı da artacaktır.
Bu araştırma, kaynaştırma programında öğrenim gören normal öğrenciler ile aynı sınıfı ve program içeriğini paylaşan eğitilebilir öğrencilerin,bu programın
işleyişi sırasında karşılaştıkları mevcut sorunların belirlenmesi ve değerlendirilmesi açısından önem taşımaktadır.
1.5.Sayıltılar
Bu araştırmanın temelinde aşağıdaki sayıltılar yer almıştır.
1. Araştırma için seçilen örneklem evreni temsil edecek niteliktedir. 2. Kaynaştırma uygulamalarının değerlendirilmesine ilişkin anketi cevaplayanlar,doğru cevap vermişlerdir.
3. Araştırma için uygulanan ‘eğitilebilir özel eğitim gerektiren öğrenciler için uygulanan kaynaştırma uygulamalarının değerlendirilmesi’ anketinin geçerlilik ve güvenilirliliği konusunda uzman kanısı yeterlidir.
1.6. Sınırlılıklar
Araştırmanın belirlenen amaçlara ulaşabilmesi ve araştırmanın sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için araştırma kapsamında sınırlamalar yapılmıştır.Bu sınırlılıklar aşağıda belirtilmiştir.
1. Ankara Kız Meslek Liseleri Nakış Bölümünde uygulanmakta olan kaynaştırma uygulamalarına devam eden eğitilebilir özel eğitim gerektiren 11. sınıflarda ki öğrencileri kapsamaktadır.
2. Ankara Kız Meslek Liseleri Nakış Bölümünde uygulanmakta olan kaynaştırma uygulamalarına devam eden normal öğrencileri kapsamaktadır.
3. Ankara Kız Meslek Liseleri Nakış Bölümünde uygulanan kaynaştırma uygulamalarında görev alan öğretmenleri kapsamaktadır.
5.2006-2007 öğretim yılında söz konusu sınıflarda okuyan öğrencileri kapsamaktadır.
1.7.Tanımlar
Özel Eğitim: Bedensel, duygusal, iletişimsel, zihinsel ve sosyal gelişimlerindeki özellikleri nedeniyle normal eğitimden yararlanamayan bireylere özel yetişmiş elemanlar tarafından bir ekip çalışması anlayışıyla ve özel müfredat, farklı metot ve / veya özel eğitim materyalleri kullanılarak verilen eğitimdir (Dunn, 1973, s.3-7).
Engel: Yetersizlik neticesinde kişinin yaşından beklenen davranışları gösterememesi toplum içerisinde yaşına uygun rolleri oynayamaması bir engellilik durumunun oluştuğunu gösterir (Şahsuvaroğlu,2003,s.8).
.
Yetersizlik: Zedelenme yada bazı sapmalar sonucu, bir insan için normal kabul edilen bir etkinliğin ya da yapımın önlenmesi, sınırlanması haline yetersizlik denilmektedir (Özsoy, Özyürek, Eripek, 1998, s. 5).
Kaynaştırma Eğitimi: Yetersizliği olan çocukların, eğitsel değerlendirmeleri yapılarak eğitsel gereksinimleri belirlendikten sonra normal sınıflara yerleştirilmeleri ve eğitsel gereksinimlerinin karşılanacağı şekilde özel olarak yetiştirilmiş elemanların özel desteğiyle, en az sınırlandırılacakları eğitim ortamlarında eğitimlerini sürdürmesidir (Timuçin,2005,s.7).
Mesleki Eğitim: Toplumsal ihtiyaçların karşılanması amacı ile belirli bir meslek alanına ilişkin bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandırmak suretiyle bireyin fiziksel, duygusal, sosyal, entelektüel ve ekonomik gelişmesini sağlama sürecidir (Sıdal, 1983,s.5).
Rehber Öğretmen: Uygun eğitim ortamlarının düzenlemesinde Öğretmenlere rehberlik ederek, Öğrencilerin gelişim düzeylerini inceleyerek aileye ve Öğretmene bilgi veren kişidir.
Rehabilitasyon: Doğuştan yada sonradan hastalık, kaza ve yaralanmak nedeniyle bedensel, zihinsel ve ruhsal sağlığı geçici yada devamlı bozulmuş, kendi kendini idare, davranış ve çalışma yeteneklerini kaybetmiş bir kişinin yeniden fonksiyonel yeteneklerini tıbbi, psikolojik, ekonomik, sosyal ve mesleki yönden en yüksek seviyeye kadar yükseltilmesini ve bu durumdaki hastanın yeniden yaşama adaptasyonunu sağlanmasını amaçlayan çok amaçlı tedavi ve koordine tedbirlere yönelik çalışmalardır (ILO, 1981, s.107).
Mesleki Rehabilitasyon: fiziksel yada zihinsel engeli olan kişilerin yararlı bir iş yapabilmeleri, kendi kendilerine daha yeterli olmaları ve parasal yardıma daha az ihtiyaç duymaları amacıyla eğitilmeleridir (T.C. Başbakanlık Özürlüler Đdaresi Başkanlığı, 1. Özürlüler Şurası Ön Komisyon Raporları, 1999, s. 21).
BÖLÜM ΙΙ
KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĐLGĐLĐ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde, araştırma konusu ile ilgili kavramsal çerçeve ve araştırma ile ilgili ulaşılabilen araştırmaların özetlerine yer verilmiştir.
2.1.Kavramsal Çerçeve
Araştırmayla ilgili problemin kavramsal çerçevesi ilgili literatür taramasına dayanarak aşağıda sunulmuştur.
2.1.1.Eğitim nedir?
Ülkemizin ve toplumların kalkınmanın en önemli kaynaklarından bir de insan gücüdür. Toplumların refah düzeyi bir bakıma doğal kaynaklar ve insan gücü ile bunlardan yaralanılma durumu ile ilgilidir. Eğitim insan gücü yetiştirme aracı olarak bu sürece katkıda bulunmaktadır.
Her bireyin yeterlik yada yetersizlikleri ne olursa olsun bireysel yaşam amacına erişebilmesi ve gizil güçlerini kullanabilmesi, geliştirebilmesi için yardıma gereksinimi vardır. Bireylerin bu gereksinimlerinin giderilebilmesi için en iyi yardım ise eğitimdir (Özgüven, 1999,s.328).
Eğitim,son zamanlara kadar eğitimcilerce farklı tanımlara gelmiştir.Düşünürlerin felsefelerinin ve bakış açılarının farklı oluşu böyle bir sonuç ortaya koymaktadır.Yapılan tanımlarda üç ortak yön dikkati çekmektedir:
1. Eğitimi bir süreç olarak görmeleri,
2. Bireyin mevcut haliyle yetersiz olduğu ve belli amaçlar doğrultusunda yeterli hale getirilmesi gerektiği,
3. Bireyin birinci halden ikinci hale geçmesi için mutlaka bir değişmenin olması gerektiği,
Bu üç ortak nokta dikkate alınarak yapılan eğitim tanımı şöyledir: (Öztürk,2007,s.3).
Eğitim,bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak itendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk,1998,s.12).
2.1.2.Özel Eğitim
Her çocuğun bir diğerinden farklı olduğu ve bu nedenle de eğitimin bireysel temelli olmasının gerekliliği, çağdaş eğitim anlayışının özünü oluşturmaktır. Zihinsel, duyusal, iletişimle ilgili, duygusal, sosyal, fiziksel özellikleri nedeniyle eğitim süreci içerisinde normal bireyler gibi daha özel hizmetlere gereksinim duyan bireysel için de farklı eğitsel çabalara ihtiyaç vardır. Bu çaba da özel eğitimin ve özel eğitime gereksinim duyan bireylere götürülecek hizmetin temelini oluşturur (Güven,2003,s.57).
“Özel eğitim, bireylerin bazı özelliklerinde meydana gelen zedelenme, sapma yetersizlikten kaynaklanan özür-engel durumları ve onların genel eğitim hizmetlerinden yararlanamadıklarında eğitim hizmetlerinin özelleştirilmesini kapsamaktadır” (Özsoy,1998,s.2).
Özel eğitim ve özel eğitime muhtaç çocuklar için çok değişik tanımlar yapılmıştır.
Özel eğitim; özel olarak düzenlenmiş öğretim biçimidir ve çocuğun farklı ihtiyaçlarını karşılamak üzere ayarlanmış sınıf, ev, hastane, kurum ve fiziksel öğretimi kapsar (Şahsuvaroğlu,2003,s.9).
“Beden, zihin, duygusal ve sosyal gelişimlerindeki özür ve üstün özellikleri yönünden eğitim ve öğretim amaçlarını gerçekleştirmek için normal çocukların eğitim hizmetlerine ek olarak bir takım özel hizmet ve önlemleri gerektiren çocuklara özel eğitime muhtaç çocuklar denir” (Özsoy ,1998,s.7).
Özel eğitime muhtaç çocuk; “genel eğitim ya da normal eğitim hizmetleri yoluyla kapasitesi ölçüsünde gelişim gösteremeyen, özel eğitim hizmetlerine ve destek servislerine gereği olan çocuktur” (Özçelik,1987).
Özel eğitime duyulan ihtiyacın artması, engelli bireylere götürülecek hizmet kalitesinin yükselmesi, özel eğitim alanındaki bazı tanımların zaman içinde değişmesine neden olmuştur. Zamanla özel eğitime muhtaç çocuklar tanımının yerini “özel eğitim gerektiren çocuklar” ifadesi almaya başlamıştır.
2.1.2.1.Özel Eğitimin Amaçları
Türk Milli Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda özel eğitim gerektiren bireylerin;
- Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, işbirliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir yurttaş olarak yetişmelerini,
- Kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmeleri için temel yaşam becerilerini geliştirmelerini,
- Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç gereç kullanarak ilgileri, ihtiyaçları, yetenekleri ve yeterlilikleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlamıştır.
2.1.2.2.Özel Eğitimin Đlkeleri
· Özel Eğitim gerektiren tüm bireyler; ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetinden yararlandırılır.
· Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimine erken yaşta başlanır.
·Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.
· Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak yetersizliği olmayan akranları ile eğitimlerine öncelik verilir.
· Özel eğitim gerektiren bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır.
· Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilir ve eğitim programları bireyselleştirilerek uygulanır.
· Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katılmaları ve eğitimleri sağlanır.
· Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum örgütleri ile işbirliği içinde çalışılır
· Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır (www.geocities.com/OzelEgitim).
2.1.2.3.Özel Eğitim Gerektiren Bireyler
Özel eğitim gerektiren birey; çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenen anlamlı farklılık gösteren bireye denir (573 sayılı kanun, 1977).
Culatta ve Tompkins (1999) özel gereksinimli çocuğu, “normal olarak kabul edilen çocuklardan fiziksel, duygusal ya da öğrenme açısından farklılık gösteren, bu farklılığı nedeniyle farklı gereksinimleri bulunan ve bu gereksinimlerinin karşılanması için özelleştirilmiş ve bireyselleştirilmiş eğitim programına dahil edilmeleri gereken çocuk” olarak ifade etmektedir (Şahsuvaroğlu,2003,s.10).
Yapılan sınıflandırmaya göre özel eğitime muhtaç çocuklar; 1. Görme engelliler
2. Đşitme engelliler 3. Konuşma özürlüler 4. Ortopedik özürlüler
5. Sürekli hastalığı olan çocuklar 6. Üstün yetenekliler
7. Zihinsel engelliler 8. Uyumsuz çocuklar
9. Korunmaya muhtaç çocuklar
10. Öğrenme güçlüğü olanlar şeklinde sınıflandırılmaktadır (Enç, Özsoy, Çağlar, 1981).
Özel eğitim kavramı içinde sıklıkla kullanılan kavramlardan bir tanesi de engelliliktir. Engellilik kavramı genel olarak insanlarda bulunabilen fiziksel veya
düşünsel kaynaklı her tür eksiklik ve bozukluklar olarak ifade edilebilecek engellilik, bir kimsenin görme, işitme veya bedensel gücünü, zekasının bir kısmını veya tümünü yitirmesi olarak da basitçe tanımlanabilir. Bir başka ifade ile, kişinin bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerinde belirli oranlarda ve sürekli olarak fonksiyon ve görüntü kaybı sonucu yaşamın normal gereklerine uyamaması engellilik durumudur.
Yine engellilik bir başka şekilde kişilerin doğuştan veya çeşitli sebeblerle sonradan oluşan bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerindeki engeller sonucu psikososyal ve ekonomik bağımsızlık ve uyumlarını tamamen veya kısmen kaybetmeleri şeklinde tanımlanabilir.
Çalışma hayatı açısından engelli kavramı ise kişinin işi yapabilme yeteneği ortadan kaldırmaksızın, günlük yaşam fonksiyonlarının önemli derecede değişikliğe uğramasına yol açan, fiziksel veya zihinsel bir durumdur (Uşan, 1999,s.12).
2.1.2.4.Özel Eğitimle Đlgili Varsayımlar
Özel eğitimin ilk ortaya çıktığı dönemlerde, özel gereksinimli öğrencilerin eğitimleri yatılı ya da gündüzlü özel eğitim okullarında yürütülmekteydi. Sonraları, normal okullar içinde özel sınıflar açıldı. Ancak giderek, özel gereksinimli öğrencilerin normal yaşıtlarından ayrılarak özel eğitim ortamlarına yerleştirilmeleri sorgulanmaya başlandı. Bu sorgulamanın temelinde yatan pek çok varsayım vardı. Bu varsayımlardan belli başlılar şunlardır:
1. Özel gereksinimli öğrencileri normal yaşıtlarından ayırmak insan haklarına aykırıdır.
2. Ayrı eğitim ortamlarında sağlanan özel eğitim hizmetleri, özel gereksinimli öğrencilerin normal toplum yaşamına uyum sağlamalarını zorlaştırmaktadır.
3. Genel eğitim ile özel eğitim arasında, sanıldığı kadar büyük bir fark yoktur: Etkili öğretim yöntemlerinin büyük bir çoğunluğu, tüm öğrencilerde işe yaramaktadır.
4. Bazı özel gereksinimli öğrencilerin eğitim gereksinimleri normal eğitim ortamlarında, özel eğitim ortamlarına kıyasla daha iyi karşılanabilmektedir.
Bu varsayımlardan hareketle, başta bazı Kuzey Avrupa ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere, pek çok ülkede, özel gereksinimli öğrencilerin normal eğitim ortamlarında eğitilmeleri uygulaması yaygınlaşmıştır (Đftar,1999,s.3).
2.1.3.Kaynaştırma Uygulamaları
2.1.3.1.Kaynaştırma nedir?
Özel eğitim gerektiren bireylerin diğer bireylerle etkileşimde bulunmasını sağlamak ve amaçlarını en üst seviyede gerçekleştirebilmelerini temin etmek için geliştirilmiş eğitim ortamlarının sınıflarında ve diğer bünyelerinde yapılan çalışmanın ortak adına denir (573 Sayılı Özel Eğitim Kanunu)
Özel eğitim gerektiren öğrencilerin normal akranları ile aynı sınıfta veya aynı okulda eğitim görmelerini sağlamaya yönelik çalışmalar öncelik verilmektedir. Bu noktadan hareketle durumu uygun olan öğrenciler normal sınıflarda kaynaştırma uygulamalarına alınmaktadır (http:// www.rehberogretmen.com)
Kaynaştırma, yetersizliği olan çocukların, eğitsel değerlendirmeleri yapılarak eğitsel gereksinimleri belirlendikten sonra normal sınıflara yerleştirilmeleri ve eğitsel gereksinimlerinin karşılanacağı şekilde özel olarak yetiştirilmiş elemanların özel desteğiyle, en az sınırlandırılacakları eğitim ortamlarında eğitimlerini sürdürmesidir.
- Eğitsel gereksinimlerin belirlenmesi
- Destek özel eğitim hizmetlerinin sunulması
- En az sınırlandırıcı eğitim ortamı olma özelliği göstermesi
Kaynaştırma uygulamasına hangi öğrencilerin alınacağının en önemli ölçütü; kaynaştırma ortamının o öğrenci için en az sınırlandırılmış eğitim ortamı olma özelliği göstermesidir.
Eğer bir öğrenci normal sınıfta destek hizmetlerle birlikte eğitmesi yolu ile en çok amacı gerçekleştirecek ve en fazla davranış değişikliğine böyle bir ortamda sahip olacaksa işte bu ortam böyle bir öğrenci için en az sınırlandırılmış eğitim ortamı olma özelliğini gösterecektir (Timuçin,2006,s.7).
Bu eğitim ortamında kaynaştırma uygulamalarının sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için dikkat edilmesi gereken unsurlar bulunmaktadır.Bunlar:
- Öncelikle çocuğun eğitsel değerlendirmesinden Bireysel Eğitim Planı hazırlanmış olması
- Çocuğun yetersizliğinin tek bir yetersizlik alanıyla sınırlı olması.
- Çocuğun eğitsel gereksinimlerinin karşılanması için çok özel donanımlı araç veya materyallerin gerekmemesi.
- Çocuğun, normal çocuklarla olumlu arkadaşlık geliştirme becerisine sahip olması.
- Çocuğun kaynaştırılacağı sınıfın 15-20 çocuktan oluşuyor olması.
- Çocuğun normal sınıf öğretmeni kaynaştırma uygulamasıyla ilgili olarak bilgili ve çocuğun problemi ile ilgilenmeye istekli olması
- Çocuğun ailesinin çocuğunun normal sınıfa yerleştirilmesine istekli ve çocuğun problemi ile ilgi olması da gerekmektedir (Timuçin,2006,s.7).
2.1.3.2.Kaynaştırmadan sorumlu olan kişiler ve görevleri
Kaynaştırma uygulamasının yapılabilmesi için araç gereç ve personel gereksinimlerini belirleme ve giderme gibi görevlerinin olmasının yanı sıra kaynaştırma uygulamasındaki asıl görev ve sorumluluklar uygulamasının yapıldığı okulda yer alacak personele düşmektedir.
Okul Müdürü:
-Bireysel Eğitim Planı Birimi oluşturarak,üyeleri belirler ve toplantıları planlar. -Bireysel Eğitim Planının geliştirilmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi sürecinde, bireyin gereksinimleri doğrultusunda kurum içi düzenlemeleri yapar.
-Bireysel Eğitim Planı geliştirme sürecindeki çalışmaları değerlendirir, izler, gereksinim duyulan araç-gerecin geliştirilmesi veya sağlanması için özel eğitim hizmetleri kurulu ile eş güdüm içerisinde çalışır.
Gezerek Özel Eğitim Görevi Verilen Öğretmen
-Bireysel Eğitim Planlarının hazırlanmasına ve uygulanmasına katılır. -Değerlendirme ölçeklerinin geliştirilmesinde görüşünü bildirir. -Bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgilendirme çalışmaları yapar.
Sınıf Öğretmeni
-Bireysel Eğitim Planının hazırlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde etkin görev alır.
-Planlanan eğitim programlarını uygulamaya dönüştürür.
-Bireyin gelişimine göre yeni Bireysel Eğitim Planı önerileri hazırlar.
-Kaynaştırma uygulamalarına başlamadan önce sınıfı ve kaynaştırmaya alınan öğrenciyi hazırlamalıdır.
-Kaynaştırılan öğrenci için eğitsel amaç saptamalıdır.
-Kaynaştırılan öğrenci için öğretimi kolaylaştırıcı ve destekleyici etkinliklerde bulunmalıdır.
-Kaynaştırılan öğrencinin diğer öğrencilerle etkileşimini sağlamalıdır.
-Kaynaştırılan öğrenci ile gerçekleştirilen öğretim etkinliğini değerlendirmektir.
Rehber Öğretmen-Psikolojik Danışman
-Bireyin özel gereksinimleri doğrultusunda görüşünü belirtir ve bireye rehberlik yapar.
-Bireyin gelişimini izler.
Eğitsel Tanılama, Đzleme ve Değerlendirme Ekibi Görevlisi
-Birey için saptanan destek eğitim hizmetlerinin uygulanmasında rehberlik eder. -Bireyin gelişimini okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi ile iş birliği içinde izler.
Eğitim Programları Hazırlamakla Görevlendirilen Öğretmen
-Bireysel Eğitim Planının hazırlanmasında, uygulamasında ve değerlendirilmesinde etkin görev alır.
-Değerlendirme ölçekleri geliştirir. Gereksinim duyulan araç-gerecin geliştirilmesi ve sağlanması için başkan ile eş güdüm içinde çalışır.
-Bireyin gelişimine göre yeni Bireysel Eğitim Planı önerileri hazırlar.
-Gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene danışmanlık yapar (Timuçin,2006,s.8)
2.1.3.3.Sınıf Öğretmeninin Sosyal Kabule Yönelik Çalışmaları
Sosyal kabul bilgilendirme ve yaşantı sağlama dayanağında olumlu tutumların geliştirilmesini içerir.
Sınıf Öğretmenleri kaynaştırılacak öğrenci sınıfa gelmeden önce öğrencileri ve ebeveynleri kaynaştırılacak öğrenci hakkında bilgilendirilmelidir. Ancak bu bilgilendirme özellikle kaynaştırılmış öğrencilerle normal öğrencilerin benzerliklerine odaklı ve kaynaştırılmış öğrencinin yapabildiklerine yönelik olmalıdır. Bilgilendirme sürecinde, kaynaştırılan öğrencinin neden ve nasıl bir yardım gereksinimi olduğu üzerinde durulmalıdır (Timuçin,2006,s.9).
2.1.3.4.Eğitim Ortamının Düzenlenmesi
- Bu düzenlemelerin ne olduğu ve nasıl yapılacağını kaynaştırılmış öğrencinin yetersizlik türü ve derecesine göre belirlenmektedir. Özellikle kaynaştırılan öğrencinin fiziksel ve duygusal özelliklerine yönelik ortam düzenlemelerine yer vermek gerekmektedir. Ancak bu düzenlemeler sadece sınıf ortamı değil okul ortamı düşünülerek desenlenmelidir.
Örneğin; kaynaştırılmış öğrenci tekerlekli sandalye kullanan bir öğrenci ise: - Öğrencinin sırası, tekerlekli sandalyenin kolay girip çıkması ve öğrencinin
ders etkinliklerine katılabileceği, rahat yazı yazabileceği, okuma yapabileceği şekilde düzenlenmelidir.
- Okul ve sınıf ortamı öğrencinin tekerlekli sandalye ile bağımsız olarak gezinebileceği şekilde fiziksel engeller ortadan kaldırılacak şekilde düzenlenmelidir. Tuvaletlere bedensel yetersizliği olan öğrencilerin öz bakım becerilerini bağımsız olarak gerçekleştirebilmelerini sağlayabilmeleri için alafranga türünde tuvaletlere tutacaklar konulmalıdır.
- Sınıf içi araçlar çocuğun kullandığı yardımcı araçlarla ulaşabileceği yerlerde olmalıdır. Posterler, haber panosu, vb. gibi araçlar tekerlekli sandalyeye bulunan öğrenci de düşünülerek onunda görebileceği seviyeye asılmalıdır.
Öğrenci Görme engelli ise;
- Öğrencinin sınıfta oturtulacağı yer işitsel uyaranları alabilmesini sağlayacak şekilde belirlenmeli.
- Yapılacak değişikliklerden öğrenci önceden haberdar edilerek öncelikle yapılan değişikliği algılanması sağlanmalıdır.
- Sınıf ortamının ya da öğrencinin sırasının ışıklandırılmasına dikkat edilmelidir.
Öğrenci Zihinsel ya da öğrenme yetersizliğine sahip bir öğrenci ise: - Sınıf ortamındaki dikkat dağıtıcı uyaranlar kaldırılmalıdır
(Timuçin,2006,s.10-11)
2.1.3.5.Kaynaştırma Yoluyla Eğitim ve Uygulama
‘Kaynaştırma,özel eğitim gerektiren bireylerin ,yetersizliği olmayan akranları ile birlikte özel öğretimlerini ,resmi ve özel,okul öncesi,ilköğretim,ortaöğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan ,destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarıdır’(Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).
Kaynaştırma eğitiminin başarıya ulaşabilmesi için öncelikle aile-öğretmen ve çevrenin öğrenciyi olduğu gibi kabul etmesinin çok büyük önemi vardır.Kaynaştırma, gerektiğinde sınıf öğretmenine ve engelli öğrenciye destek özel eğitim hizmetleri sağlanması koşulu ile engelli öğrencinin normal eğitim ortamlarında eğitilmesidir.Genel eğitim sürecinde kaynaştırma;engelli öğrencileri de,üstün yetenekli-üstün zekalı öğrencileri de kapsamaktadır (http://kolak.azbuz.com).
Kaynaştırma uygulamaları ;
a)Tam Zamanlı Kaynaştırma Uygulamaları.
a)Tam Zamanlı Kaynaştırma Uygulamaları
-Özel eğitim gerektiren bireyin,akranları ile birlikte okul öncesi Đlköğretim,ortaöğretim,yaygın eğitim kurumlarında aynı sınıfta eğitim görmesi ve sosyal açıdan bütünleştirilmesi için;özel destek hizmetleri özel araç-gereç ve eğitim materyalleri sağlanır.Özel eğitim gerektiren öğrenci sınıfa eşit olarak dağıtılır,bir sınıfta yetersizliği olan en fazla iki öğrenci verilebilir.
Durumları ayrı bir sınıfta eğitilmeyi gerektiren öğrenciler için okul,eğitim,Đlköğretim,ve yaygın eğitim kurumlarında özel eğitim sınıfları,özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından açılır.Sınıfların mevcudu en fazla okul öncesinde 6,ilköğretimde 12,ortaöğretimde 20,yaygın eğitimde 10 öğrenciden oluşur.
b)Yarı Zamanlı Kaynaştırma Uygulamaları
-Kaynaştırma uygulaması yapılan sınıflara veya özel eğitim sınıflarına devam eden öğrencilerin;özel eğitim-kaynaştırma uygulaması yapılan sınıfların etkinliklerine katılmaları oda,rehberlik ve araştırma merkezi ile özel eğitim kurumundan destek eğitimi alması için yeni düzenlemeler yapılması uygulamanın idealidir.
Kaynaştırma programının esası,müfredat programındaki hedeflere ulaşamayan öğrencilerin kendine güven,başarı hazzı,kabul görme duygusunu temel alarak çocuğun var olan kapasitesine desenlenen amaç ve davranışları kazandırmaktır (http://kolak.azbuz.com).
2.1.3.6.Destek Özel Eğitim Hizmetleri
Destek özel eğitim hizmetleri, kaynaştırılan özel gereksinimli öğrenciye ve/veya kaynaştırma sınıfı öğretmenine sağlanan özel eğitim hizmetleridir. Aşağıda belli başlı destek özel eğitim hizmetlerinin özellikleri ile yarar ve sınırlılıkları yer almaktadır (Đftar,1999,s.4).
2.1.3.6.1.Kaynak Odada Eğitim
Kaynaştırılan özel gereksinimli öğrencinin eğitim gereksinimlerinin tümünün normal sınıfta karşılanmadığı durumlarda, öğrenci belli derslerde normal sınıftan çıkarılarak kaynak odada eğitim görebilir. Kaynak odadaki eğitim, özel eğitim öğretmeni tarafından bireysel ya da küçük grup eğitimi olarak yürütülür. Ancak, kaynak odadaki eğitimin amacına ulaşabilmesi için, normal sınıf öğretmeni ile kaynak oda öğretmeninin yakın iletişim ve iş birliği içinde olmaları gerekir. Bunların sağlanamadığı durumlarda, normal sınıftaki eğitimle kaynak odadaki eğitim arasında tutarsızlıklar olabilmektedir. Ayrıca kaynak odada öğretmenle daha yakın çalışma fırsatı bulan öğrenci, normal sınıfta da benzer yakınlığı beklemeye başlayabilmektedir. Bu da kaynaştırma öğrencisinin normal sınıfta zorlanmasına yol açabilmektedir (Đftar,1999,s.4).
2.1.3.6.2.Sınıf – Đçi Yardım
Gerektiğinde kaynaştırma uygulamasının yürütüldüğü sınıfta, özel eğitim öğretmeni ya da yardımcı öğretmen tarafından sınıf-içi yardım sağlanabilir. Sınıf-içi yardım, kaynaştırma öğrencisine yönelik olduğunda sınıf öğretmeni sınıfın geri kalanıyla öğretim yaparken yardım sağlayan öğretmen kaynaştırma öğrencisiyle bireysel çalışır. Bunun tersi de olabilir: Sınıf öğretmeni kaynaştırma öğrencisiyle bireysel çalışırken yardım sağlayan öğretmen sınıfın geri kalanıyla ders yapabilir. Örneğin matematik dersinde tüm sınıfla problem çözme üzerinde çalışırken, kaynaştırma öğrencisiyle sayı kavramı üzerinde çalışılabilir. Bu tür sınıf-içi yardım çalışmaları kaynaştırma öğrencisi için çok yararlı olabilmekle birlikte, ortamın iyi düzenlenememesi durumunda önemli sakıncalara yol açabilmektedir. Örneğin dersliğin fiziksel özelliklerinin uygun olmaması durumunda, kaynaştırma öğrencisiyle sınıfta yürütülen bireysel çalışmalar diğer öğrencilerin dikkatlerini dağıtabilmektedir.
2.1.3.6.3.Özel Eğitim Danışmanlığı
Özel eğitim danışmanlığı, sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan normal sınıf öğretmenlerinin, kaynaştırma öğrencisine ilişkin olarak aldığı danışma hizmetidir. Özel eğitim danışmanlığı bu konuda uzmanlaşmış özel eğitim öğretmenleri tarafından sağlanabilir. Öğretmen, özel eğitim danışmanına kaynaştırma öğrencisinin öğrenme ya da davranış sorunları için başvurabilir. Danışman ve öğretmen birlikte çalışarak kaynaştırma öğrencisinin sorunlarının olası nedenlerini irdelerler ve bu sorunların çözümüne yönelik öneriler geliştirirler. Öğretmen bu öneriler doğrultusunda kaynaştırma öğrencisiyle sınıfta yürüttüğü çalışmaları farklılaştırır. Özel eğitim danışmanlığı kaynaştırma öğrencisinin davranış ve öğrenme sorunlarının çözümünün, sınıf öğretmeninin kendisi tarafından gerçekleştirilmesini sağlar. Dolayısıyla sınıf öğretmeninin öğretmenlik bilgi ve becerilerinin gelişmesine yol açar. Böylece öğretmenin benzer sorunlarla ileride de karşılaşması durumunda bu sorunları kendi başına çözme olasılığı artmış olur (Đftar,1999,s.5).
2.1.3.7.Öğretmen Çocuğun Öğretimi ve Değerlendirmesine Yönelik Neler Yapabilir?
- Ortam düzenlenmesinde olduğu gibi kaynaştırılmış öğrencinin yetersizliğini ödünleyecek şekilde öğretim ve değerlendirmeye yönelik düzenlemelere yer verilmelidir.
- Öğretim sürecinde öğretmen her bir yetersizlik türüne göre öğretim sürecinde öğrenciyle kuracağı iletişimi, öğretim araç gerecini ve sunusunu öğrencinin güçlü yanlarından yararlanacak şekilde planlamalıdır. Öğrencinin güçlü yanlarından yararlanılması yetersizliğinin olmadığı duyu organlarına hitap etmek anlamına gelmektedir (Timuçin,2006,s.9).
- Örneğin:
öğrencilerin her biriyle ismini söyleyerek iletişime girmelidir.
- Öğretim sırasında kullanılacak araç gerecin öğrencinin varsa görme kalıntısından yararlanabileceği şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Örneğin: Büyük boy defter kullanımı, kalın uçlu kalem kullanılması vb. gibi
- Öğrenci tahta kullanırken tahtaya yazılan sözleri aynı zamanda seslendirmeli, yazdıklarının tamamını okumalıdır.
- Öğretmen sunu sırasında not tutmayla ilgili düzenlemeler yapmalıdır. Öğretmen bazı derslerde vereceği yazılı materyali görme yetersizliği olan öğrenciye önceden verebilir. Öğrencinin teyp kullanılmasına izin verilebilir. Đşitme:
- Öğretim sürecinde öğretmen sunuyu işitme yetersizliği olan öğrenciye dönük olarak yapılmalıdır. Abartılı jest ve mimikler kullanmaktan kaçınmalıdır.
- Daha fazla görsel materyallerden yararlanma yoluna başvurmalıdır. Zihinsel:
- Öğretim amaçları öğrencinin seviyesine uygun olarak seçilmiş olmalıdır.
- Öğretim süreci sistematik olarak yapılandırılmalı ve kazandırılan davranışların sürekliliğine ve genellenmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır.
2.1.3.8.Değerlendirme Süreci
Değerlendirme sürecinde de yine her bir yetersizlik alanındaki öğrencinin zayıf yanlarının ödünlenmesi temeline dayalı bir süreç benimsenmelidir. Değerlendirme sürecinde öğrencinin yetersizliğinin olmadığı duyu organlarından yararlanılacak şekilde yapılandırmalar yapılmalıdır.
Görme yetersizliği olan öğrenci yazılı değerlendirme yerine sözlü yapabilir.
Đşitme yetersizliği olan bir öğrenci ise sözlü yerine yazılı değerlendirmeye alınabilir.
Ya da Görme yetersizliği olan bir öğrencinin normal bir arkadaşından yararlanarak, soruların okunmasını ve cevapların yazılmasını sağlayabiliriz.
Ancak Sınıf Öğretmeni seçtiği değerlendirme yoluyla, çocuğun sınav türünü belirlerken her bir derste öğrencinin gerçekleştirmesini beklediği amaçları değerlendirdiğinin farkında olmalıdır.
Sınıf öğretmeninin seçtiği değerlendirme yoluyla istenilen hedeflere ulaşmak önemlidir.Sınıflarında kaynaştırılmış özel öğrenciler bulunan sınıf öğretmenleri için bir öz değerlendirme aracı geliştirilmiştir.Bu ölçü aracının amacı,sınıf öğretmeninin kaynaştırılmış özel gereksinimli öğrenciler ile gerçekleştirdiği eğitim-öğretim çalışmalarını kendisinin değerlendirmesini sağlamaktır (Timuçin,2006,s.10).
.
2.1.4.Mesleki Eğitimin Tanımı
Mesleki eğitim kavramı yıllar boyunca bir hayli değişikliğe uğramıştır. Bugünkü bilimsel ve pedagojik mesleki eğitim kavramı, bir çok araştırmaların sonucu ve uzun çalışmaların ürünüdür. Bununla birlikte zamanımızda çeşitli mesleki eğitim kavramları mevcuttur.
Mesleki eğitim, toplumsal ihtiyaçların karşılanması amacı ile belirli bir meslek alanına ilişkin bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandırmak suretiyle bireyin fiziksel, duygusal, sosyal, entelektüel ve ekonomik gelişmesini sağlama sürecidir (Sıdal, 1983,s.15).
Bu kavramda dikkati çeken en önemli husus aslında eğitim – öğretim süreci, meslek veya iş ile bireyde oluşan üç boyutlu mesleki eğitim bütünün meslek alanına ilişkin, bilgi, beceri ve tavır kazandıran ve birey kabiliyetlerini çeşitli yönlerden geliştiren bir eğitim sürecidir (Alkan ve Doğan ,1976,s.30).
Mesleki eğitim, insanı yaşadığı toplumda zihinsel, duygusal, sosyal ve en önemlisi ekonomik olarak ifade etmesine yardımcı olan bir eğitim süreci olarak kabul etmek mümkündür.
2.1.4.1.Mesleki Eğitimin Amacı
Eğitimin temel hedefi; bireyi bir bütün olarak mümkün olan en yüksek yetişkinlik düzeyine ulaştırmak olduğundan, her çeşit eğitim programının, bu amaca hizmet etmesi gerekir. Bu açıdan bakılınca, mesleki eğitim temel amacının da bireyin mesleki ilgi gereksinimine güdüleme faktörü olarak kullanılmak suretiyle onu bütünüyle eğitmek olduğu ortaya çıkar.
Mesleki eğitim, faydalı ve üretici bir işe girmek ve o işte ilerlemek için çalışanların ihtiyaç duydukları genel ve mesleki bilgileri kapsayan, beceri, yeterlilik, anlayış, tavır, iş alışkanlığı ve taktir duygularını geliştirmek amacıyla düzenlenmiş bir eğitimdir (Ercan, 1988,s.261).
Mesleki eğitim; bireye iş hayatındaki belirli bir meslek ile ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleri ile geliştiren eğitim sürecidir (Sezgin, 1982,s.21).
Bu gün mesleki eğitim, bir toplumda çevresi ile etkileşimde bulunan birey için gerekli deneyim olanaklarının sağlanmasında belirli bir meslek alanına ilişkin bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandıran, birey yeteneklerini fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal, ekonomik ve kişilik yönlerinden geliştiren bir eğitim sürecidir (Alkan ve Doğan ,1988,s.25).
Bu yasal kurala göre meslek eğitimi, yalnız eğitim sisteminin bir parçası değil, tüm eğitim sürecinin ana hedeflerinden birisi olarak algılamak ve örgün – yaygın eğitimin tüm basamaklarında bu hedefe varacak eğitim politikalarını günün gereksinimlerine göre düzenlemek ve yaşama geçirmek gerekmektedir.
