Vet.lJil.l)erg. (ZOO)), )7, 1 : 115-119
FARKLI CEVRE ISILARINDA ViTAMiN
C
UYGULANAN BOGALARDA BAZI
KAN PARAMETRELERi
Tufan Keyeci 1 Ercan Keskin ISome
11I0od
P-drameters
in
Bulls Administered Vitamin
C at Different
Environment.'l
l
Temperatures
Summary: A total of 84 healthy Swiss Brown bulls used in the study in order to investigate the effect of diHerent en· vironmentaltemperatures and vitamin C administration on the levels of certain blood melaboliles. For this purpose the amounl of 50 mVweek vitamin C solutioo contained 20% ascorbic acid (n:7) and Ihe same amount of sterile physi-ological saline (n:7) were intramuscularly injected within 4 weeks 10 the bulls which were at the same conditions of
maintenance and nutrition at two months intervals during one year. At the same period, the blood samples were taken
and the data of environmental temperatures were recorded. In hot environmental temperatures (20.8~C; 39.3% re-lative humidity (AH) and 23.7°C; 20.0% AH) serum glucose and total cholesterol levels of the bulls administered VI-tamin C or sterile physiological saline were delermined to be lower levels, when compared 10 the same values in cold environmental temperatures ( 3.2"C; 63.3% AH and S.3"C; 77% AH). Although aspartate aminotransferase (AST) ac-tivity 01 the animals in both groups at hot environmental temperatures was found to be higher amounts than the value at cold environmental temperatures. Vitamin C was not significantly influenced any investigated blood metabolites. Moreover, it was not determined any effect 01 the environmental temperatures 00 the serum alkaline phosphatase,
urea-nitrogen. total protein, albumin, calcium and inorganic phosphorus levels of the bulls. Consequently, it was de· termined that the environmentallemperatures caused to ailer the values 01 the serum glucose, total cholesterol and AST in Swiss Brown cattle and vitamin C was nol influenced on the investigated parameters at the ambient
tem-peratures recorded Ihis experiment.
Key words: Environmentallemperature, vitamin C, bull, blood metabolites.
Ozel: Bu yah!imada, farkh yevre ISllannm ve vitamin C uygulamasmm, bazl kan melabolitlen Ozerindeki elkHerini be-lirlemek amaclyla toplam 84 saghkh Isviyre Esmeri boga kullanlldl. Bir YII boyunca, iki ay arahktarla, aym baklm ve bes-lenme ~rtlaflnda olan bogalara 50 mVhafta miktarmda % 20 oranmda askorbik asil iyeren vilamin C solusyonu (n:7) ve aym miklarda sleril serum fizyolojik (n:7) kas iyi olarak 4 halta sureyle enjekle edildi. Aynl periyollarda kan or-neklen ahndl, yewe ISISI verileri kaydedildi. Soguk yevre ISllanndaki (3.2~C; % 63.3 nispi nem (NN) ve S.3eC; % 77.0
NN) miktarlafl ile kalllla!illflldlgrnda, sicak yevre ISllarmda (20.8"C; % 39.3 NN ve 23PC; %20.0 NN) vilamin C ve steril serum lizyolojik verilen bogalarln serum glikoz ve lotal koleslerol duzeylerinin daha
az
miklarlarda oldugu be-lirlendi. Buna kar!im, her iki gruplaki hayvanlann slcak yevre ISllafindaki aspartat aminolransferaz (AST) aktivitelerimn soguk yevre ISllafina gOre daha yuksek miklarlarda oldugu bulundu. Incelenen kan melabolillennin hiybirini vitamin C 3nemli otyude elkiiemedi. Bogalann serum alkalen foslalaz, ure nitrojeni, lotal protein, albumin, kalsiyum ve inorganik fosfor duzeyteri uzerinde yevre ISlSlnm Onemli bir etkisi belirlenemedi. Sonuy olarak, lsviyre Esmeri slgrrlarda yewe lSI' Slnln serum glikoz, lotal kolesterol ve AST degerlerinde deQi!iikli§e neden oIdugu ve bu yah!imadaki yewe ISllarrnda, vitamin C'nin ineelenen paramelreler uzerinde etkili oImadlgl betirlendi.Anahtar kelimeler: Cevre ISISI, vitamin C, boga. kan metabolitleri. Giri~
Geli~mekte alan Olkelerin coOunda, hay·
vanclilk sektorOnOn Onemli bir b6IQmOnO olu~luran
sl~lrlarin verim 6zelliklerinin anlnlmasl, hayvanlann sa~lIkll olmalanna, Islahma ve idari ~artlara oldu~u kadar. cevre fakl6r1erine de baOlldlr (Guerriero ve Raynes,1990). Cevre fakl6r1erinin en 6nemlile·
rinden saytlan cevre ISlslndaki deOi~iklikler, direk
veya indirek olarak hayvanlann fizyolojik me-kanizmalannl elkileyebilmekle ve sonucla da hay· van sa~hglnl bozacak ~ekilde strese yol aca·
Gcht Tarihi : 03.08.2000.
bilmektedir (Hooda ve Naqui,1990). Bu nedenle,
Ciftlik hayvanlarlnln cevre ISISlndaki deOi~ikhklere
adaptasyon yeteneOinin buyuk 6nem ta~ldlgl
(Hooda va Naqui,1990) ve 61cOIen bazl organik ya
da anorganik maddelerin kandaki duzeylerinin, hay· vanlann cevreye adaplasyonlan iCin blr 61cu
ola-bilece~i bildirilmektedir (Larsen ve ark.,1985). Ni· tekim, yevre ISISlna bagh olarak ruminantlann, degi~jk IQr ve Irklannda larkll dOzaylerde olsa da, genelde; kan serumu alkalen fosfalaz (ALP),
as-partal aminolransferaz (AST), Ore nllr0Jeni
KECEel, KESKIN
zamho{jlu,1987), kalsiyum, inorganik fosfor (Mo -lokwu,1978), glikoz, albOmin (Payne ve ark" 1974), lolal prolein ve lolal kolesterol (Kataria ve ark.,1993) gibi bazl kan melabolillerinin mik-larlannda Onemli de{Ji~ikliklerin olabilece{Ji kay-dedilmekledir.
C;:evre ISlslnln kan are nilrojeni Ozerine elkisini inceleyen c;:e~illi ara~lIrIcllar (Payne ve ark., 1974; Oltner ve Berglund,1983) sleak c;:evre ISISlna maruz kalan slQlrlann kan are nitrojeninin so{Iuk c;:evre ISI-larmda elde edilen deQerlerden daha iazla miktarda olduQunu bildirmelerine kar~.n, Hoistem dOvelerde c;:evre ISISlmn kan are nitrojeni dOzeyine onemli el-kisinin olmadlQl, aneak Ganey Anadolu Klnnlzisl dO -velerin soQuk mevsimlerde daha yOksek kan Ore nit -rOJemne sahip olduQu kaydedilmekledir (NizamlloQlu,1987).
Plazma prolein dOzeyinin lSI slresi ile ili~kili 01-duQunu ve lSI artl~1 ile birlikle plazma prolelnlerinde de artl~ gozlenebileceQini iddia eden Payne ve ark. (1974), yOksek c;:evre ISlsma maruz kalan kuru dO -nemdeki sOIC;:O slQlrlardaki plazma lolal protein ve albOmin miklarlanmn soQuk c;:evre ISlsmdaki aynl de-Qerlerden daha iazla miktarda olduQunu, c;:evre
ISI-smm plazma kalsiyum dOzeyinde onemli bir
el-kisinin olmamasma raQmen, lSI artl~1 ile birlikte plazma losfor dOzeyinde artt~ kaydedildigini bil-dirmekledirler. Kalaria ve ark. (1993) yOksek c;:evre ISlslnda k~ilerin kan serumu lotal protein, are nit· rojeni, kalsiyum ve inorganik losfor dOzeylerinde herhangi bir deQi~iklik meydana gelmediQini, AST aktivitesinde ise artl~ belirlendigini bildirerek, bu bul-gularm hayvanlann lSI slresine adaplasyonunun bir gOslergesi olabilecegini belirtmekledirler. Benzer ~ekilde, yOksek c;:evre ISllannda bulunan slglriann AST aktivilesinde bariz bir artl~ oldugu, benzer ar -tl~m ALP aklivitesinde de gOzlendiQi, aneak vevre ISlstnm ALP aktivitesine etkisinin degi~ik Ifklardaki slQlrlarda larkl. dOzeylerde olabilecegi kaydedilmi~tir (Shaller ve ark .. 1978). Aynea, slcak vevre lSI' lartndaki deQerlerl ile ka~lla~illnldlgmda, yevre ISISI
dO~Ok olan ortamlarda bulunan keyilerin serum gli-koz ve 10lal kolesterol dOzeylerinin daha yOksek 01· duQu ve bunun da soQuk havalarda vUcut ISISInI ko· rumak ic;:in bazal melabotik hlzm artmasmdan
kaynakianabileceQi vurgulanmaktadlr (Kataria ve
ark.,1993).
Gevi~ getiren hayvantarda vitamin C'nin ka· (aelgerde glikozdan sentezlendigi. bu nedenle ru-minanUann ekSlra vitamin C'ye ihllyay duymadlklan
lahmin edilmektedtr (lIze, 1983). Ancak, vevreye adapte olamayan hayvan strese ugrarsa, adrenal korteksteki vitamin C miktannln hlzla dO~mesinden ve vitamm C'nin adrenal korteks hormonlannm
sen-lezi ic;:in gerekli olmaslndan dolay', slglriann vitamin C'ye olan ihtiyac;: artabitir (Kolb ve ark., 1991). BOyle durumlarda, oral yolla allnan vllamln C'mn rumen mikroorganizmalarlnln etklslyle parc;:alanmasl ne· deniyle (Itze, 1983), parenteral vllamm C uy· guianmasl vevre ISlstndaki de{ll~lkltklere hayvanln adaple olmaslna yardlmel olabilir ve vevre ISISI ne· deniyle kandaki miktarlan deQi~en bazl parametre de{Jerleri Ozerlnde elkili olabilir. Ancak, Isvlyre Es· meri slglrlann tirolt hormonlan ile bazl hematoloJik
deQerlerine ((evre ISISI ve Vitamin C'mn elklsinin in· celendiQi ((alt~mada (Ke((eci ve ark., 2000), vevre ISISI nedeniyle tiroit hormonlan, alyuvar ve akyuvar saYllan, hemoglobin miklan, hematokril de~er, se· dimanlasyon hlZI, solunum ve nablz saylsl, vOeul ISISI gibi paramelre degerlerinin miktarlannm
de-Qi~mesine ra~men, lamamlmn fizyolojik slnlrlar lye· rislnde oldu{ju ve hemoglobin miktan haricinde VI' tamin C'nin ineelenen ozelliklere onemli bir elkismin olmadlgl bulunmu~lur.
Bu nedenle, daha Once Isvivre Esmeri SI'
Qlrlarda gervekle~tirilen c;:ah~manln (K8Ifeci ve ark., 2000) da tamamlaYlclsl olabitecek bu ara~ltrmada. TOrkiye hayvanclhQrnda 6nemli Veri olan Isvic;:re Es· merl slglriarda ((evreye adaplasyonda bir OlC;:O olarak kullanllabileceQl blldinlen (Katana ve ark .. 1993) baZI kan melaboliUerinde yevre lSI sma bagh olarak mey-dana gelebilecek degl~lkliklenn belirlenmesi ve In· celenen parametreler Ozennde vllamin C'nin et· kisinin bulunmaSI amaylanml~lIr.
Materyal ve Metot
Ara~ltrmada hayvan maleryali olarak Tarim ve KOy I~Ieri BakanllQl'na baQlt Hayvanclhk Ara~llrma EnstilOsO'nde bSrlndmlan 13-15 ayllk, yakla~lIk aynl aQlrllkla, toplam 84 ba~ sa{jllkll Isvilfre Esmeri bo{ja kullanlldl. Hayvanlara enslilCtde haztrlanan kon· santre yem (%14 lolal protein, 2.78 Mkallkg me·
tabolize olabilir ene~i) ile kuru yoncadan olu~an ras· yon ve su ad libitum verildi. Bir yll devam eden
ara~ttrmada, 7'~erli iki gruba ayr21an 14 hayvandan iki ayda bir kan Omekleri ahnd .. Omekler almmadan Onceki 4 hafla boyunca, slgtrlara bilc;;iminde %20 askorbik asi! bulunan vitamin C preparatl (Injacom· C, Roche; 1. Grup) ve steri! serum fizyoloJlk (2.Grup) SOmllhafta miklannda kas iyi en)ekte edlldl. OmekJerin ahndlQl gunlerdeki c;:evre ISISI ve mspl nem oram (NN) degerlen, Devlet Meteorolo)i i~len
Konya 80lge MudOr1uQO larafmdan, gOnde 3 kez 61-((OIOp ortalamasl ahnarak elde edildi.
Deneme gruplanndaki slglriann kan omeklen
her 6mekleme gOnOnde saal 11 'de vena JU-gularis'den 10'ar ml miktartnda allndl ve allnan or-neklerin serumlart vlkanlarak, analiz yapllana kadar -20°C'de saklandl. Serum AST. ALP, glikoz. lolal ko·
Farkh <;:r\'rr ISllarmda Vhamin C U~·gulallan ...
leslerol. 10Iai prolein. albumin. ure azolu, kalsiyum
ve inorganik foslor dOzeylen oloanalizar (Gilford
Impact 400E) ite bellrlendi. Ara~llrma sonucunda
elde edllen venlerin deQerlendirilmesinde varyans
analizi ve Duncan lesH kullanlldl (Inal.1992).
Bulgular
Call~mada elde edilen sonuylar Tablo 1'de
or-neklerin allndlQI gunlerdeki ortalama yevre 15151 ve
NN degerleri dikkale ahnarak slralanml~tlr. Vitamin
C uygulanan ve uygulanmayan gruplann aynl 151
derecelerindeki parametre degerleri arasJnda
anemli hiybir larkllilk elde edilememi~lir. Ancak
gerek serum lizyolojik gerekse vilamin C uy·
gulanan slglrlarln 3.2cC; % 63.3 NN ile 5.3°C; %
77.0 NN 151 derecelerindeki serum glikoz ve lolal
koleslerol degerlerinin 20.8cC; % 39.3 NN ile
23.7cC; %20.0 NN 151 derecelerindeki
dO-zeylerinden daha lazla miklarlarda olduQu
kay-dedilirken, soguk yevre ISllanndaki (3.2°C; % 63.3
NN ile 5.3~C; % 77.0 NN) deQerleri ile
kar-~lla~tlflldlgJnda AST dOzeyinin slcak yavre 151'
lannda (20.8"'C; % 39.3 NN ile 23.7"C; %20.0 NN)
daha yOksek miklarda oldugu bulunmu~lur. Bu·
nunla birHkle. yevre ISISJnIn incelenen diQer kan melabolllleri Ozerinde onemll bir elkisinin olmadlg' belirlenmi~tlr.
Tartl~ma ve Sonuy
Normal bir canh organizmada organlk ve anor-ganlk maddelerin kandaki miklarlan belli slnlrlar iyensJnde degi$ir. Bunlarm normal degerden sap·
malan ye$illi metabohk bozuklukiarm i~areti
sa-yllmak1adlf. Klinik le~hise yardlmel olmak i<;:in
ya-pllan kan analizlennden elde edilen sonuylann saghkll olarak degerlendirilebilmesi iyin, alyulen paramelreler Ozerine elkili olabilen yevre
lak-lar1erinln dikkale allnmas. gerekmektedir (Payne
ve ark .. 1974). Aynca, hayvanclhk sekt6rOnde
6nemli bir yeti olan slglriann saghk ve verim ozel·
liklenni etkileyen yevre lakiorieri arasJnda ikHmin
6nemH bir yeri oldugu vurgulanarak, yevre lSI'
smdaki farkhhklarJn sires nedeni olabilecegi
bil-dirilmekte (Payne ve ark.,1974) ve hayvanlarda
01-yO len bazl kan metabolitleri dOzeylerinin (fevreye
adaptasyonlan iyin bir kriler olabilecegi kay·
dedilmektedir (Kataria ve ark.,1993).
Bu yall$mada. degl$ik yevre ISllarlOda kay·
dedi len bazl kan parametrelerinin dOzeyleri ye~iUi
ara~llfIcllann (Amstutz ve ark .. 1986: Georgie ve
ark.,1973; NlzamlloglU,1987) bildirdikleri fizyolojik
slOlflar iyerisinde degi§mesine ragmen, kan se· rumu AST, glikoz ve total koleslerol dOzeylerinde
yevre ISlsJna bagll oJarak 6nemli degi~ikJikler
01-dugu bulunmu$ ve slglrlara siresii durumlarda
ih-Ilyacl arttlgl bildirilen (ltze,1983) vitamin Cnin
in-117
celenen kan metabolitleri Ozerinde onemli bir et·
kisinin olmadlgl gazlenerek, vitamin C uygulanan ve
uygulanmayan hayvanlann kan degerlerindeki de
-gi~iklikJerin birbiriyle paralel oldugu kaydedilmi$tir.
Protein yaplsmda 6nemli biyokatatizorler olan
enzimlerin bazllarmm aktivitesinin y8Vre ISlsma
bagll olarak olu~abilen melabolik degi~iklikler
ne-deniyfe etkilenebifecegi ve yOksek yevre ISllannda
AST ve ALP aktivitesinde artl~ olabilecegi
kay-dedilmektedir (Georgie ve ark.,1973). Roussel ve
ark. (1970) yOksek 'Yevre ISlsmda slglflann serum
AST aktivilesinde artl~ meydana geldigini ve bunun
da yevreye adaplasyon ile ilglli olabilecegini
bil-dirmektedirler. Benzer §ekilde Kataria ve ark.
(1993) da, k~ilerd8 yaptlklan bir 'Y81l~mada stcak
havalarda hayvaniarm yevreye adaptasyonunun
AST ak1ivilesinin artmasl ile desteklenebilecegini
iddia elmektedirler. SI{wlarda yapllan ye~ltli (fa
-II~malarda, slcak havalarda AST ve ALP ak
-livitesinin artllg. kaydedilirken (Georgie ve
ark.,1973; Nizamlloglu,1987: Roussel ve ark., 1970). ALP aktivitesinde yaz aylannda azalma 01
-dugunu bildiren ara~tlnc.lar (Shaffer ve ark., 1978)
da vardlf. Su ~ah~mada Ise. soguk 'Yevre tSllanna
gore, serum AST ak1ivlleslnln slcak yevre ISllannda
arttlg. belirlenirken, ALP ak1lvltesinde yevre ISIsma
bagh olarak onemll bir farkllilk buJunamaml$tlr.
Soguk ~evre ISllannda bulunan hayvanlann
vOcut ISlla(lnlO korunabilmesl iyin bazal metabolik
h.zm arthgmr ve bu nedenle kan serumu glikoz ve
total kolesterol dOzeylerinde artt~ gozlenebUecegi
vurgulanmaktadlf (Katana ve ark.,1993). Nitekim.
sOt'YO s'glrlarda (Payne ve ark.,1974) ve keyilerde
(Kalaria ve ark.,1993) soguk yevre ISllannda
be-lirlenen serum glikoz ve lolal kolesterol
dO-zeylerinin, slcak yevre ISllannda kaydedilen du
-zeylerine gore daha fazla miktarlarda oJdugunun
bildirilmesine uygun olarak, bu yafl§mada da 3.2"'C;% 63.3 NN ve 5.3"C; %77.0 NN yevre 151'
lanna maruz kalan bogalann serum glikoz ve total
koleslerol dOzeylerinin, 20.8°C; %39.3 NN ve
23.7°C: %20.0 NN ~evre ,sllanndaki degerferinden
daha lazla miktarda oldugu belirlenml~llr.
Payne ve ark. (1974), kuru d6nemdeki SUI~O 5
1-glrlann kl$ mevsimindeki serum albumin dOzeyini
2.93 g/dl, Ore nitrojenini 12.8 mg/dl. kalslyum mik
-tannl 9.59 mgldl ve inorganik foslor dGzeyini 5.96
mgldl olarak bildirirlerken, aynl degerlerin yaz mev·
simindeki dOzeylerini slfaslyJa: 3.41 gldl, 17.7 mg/
dr, 9.66 mgldl ve 6.04 mg/dl mlktarlannda b
e-lirlendigini ve kl~ mevsiminde albOmin ve ure nil
-rojeni duzeylerindekj azalmanm tSlallstlkj 6nem la -~ldl!}lm kaydetmek1edirler. Molokwu (1978) ise,
slcak mevsimferde stg.rlarm kalslyum ve fosfor du
"
Tablol. Farkll ~vre 1511annda VltammC uygulanan ve uygulanmayan Isv~re Esmen bogalarda kan serumu aspana! amlnotransleraz
I
g
(AST), alkali loslataz (ALP), glikoz, tolal koleslerol, ure-nitroJe",. total protein, albumin, kalsiyum va lnorganik fosfor duzeyleri (n:7).
"
I)l
I" Nisbi VitC 1 AST ALP Glikoz T.Kolesteroi Ure-N T.Protein Albumin Kalsiyum LFosfar
1
"
'1
'
C
Nem%un
un
mgtdl mg'dl mgtdl gldl gldl mgtdl mgtdl3,2 63.3 + 45.94±2.48b 45.36±1.96 53.13:1.:2.10 a 97.(X)±2,37 • 11.2O±1.37 7.79±O.14 3.07±O.10 9.14±O.15 S.86±O.16
46.11±1.54b 47A4±1,45 52.78:1.:2.34 II 96.78:1.:2.28 II 1'.32±1.28 7.82±O.17 3.10±0.14 9.16±O.17 S.I0±0.19 5.3 77.0 + 46.31±1.3Sb 48.01±1.37 52.40± 2,4S· 96.46:1.:2.27 a 11.25±1.34 7.91±O.tS 3.09±O.1 , 9.14±O.16 6.02±O. \5
46.24±1.fi2b 46.22t2.12 53.00±2.13 I 96.51:1.:2.32 a 11.87±1.25 7.8O±O.16 3.06±O.13 9.2O±O17 60810.11 7.7 69.3 + 49.37±2.57i1b 47.26t3.19 49.43±2.53ab 93.30±2.J28b 11.58±1.30 7.76±O.19 3.03±O.21 9.IS±O.14 6.06tO.15
49.24±2.538b 47.12±3.17 4S.71±2.62·b 93.38±2.23ab 11.47±1.32 7.93±O.10 3.12±O.15 9. 15tO. 15 5.92tO.17 13.6 31.7 + 49.27±2.68·b 46.68t3.01 47.S6±3.06'b 93.51±2.07ab 12.00±1.25 7.97±O.OS 3.13tO.l1 9.20±0.12 6.11tO.23
49.34t2.3211b 4S.12±2.41 48. 12t2.97ab 93.47±2.~ 11.92±1.48 7.S7±O.13 3.04tO.18 9.23±O.18 6.04±O.19
m
20.S 39.3 + 54.37±1.98· 49.88±2.31 45.93±2.68 b 91.00±2.13 b 12.08±1.43 7.9910.16 3.11tO.1S 9.26tO.13 6.09±0.10 SS.12±1.848 47.64±2.54 45.62±2.54 b 90.38±2. 17 b 11.S7±1.41 7.92±O.14 3.12tO.17 9.24±O.14 5.97±O.13 23.7 20.0 + 5S.44±1.77' 4S.80±2.39 44.67±2.S7 b 89.73±2.20 b 12.10±1.69 7.96±O.12 3.10tO.17 9.28±O. IS 5.9S1O.15
S5.48±1.9~ 48. 12±2.27 45.74±2.76 b 90.27±2.18 b 12.00±1.52 7.84±O.18 3.07tO.ll 9.2710.12 6.00±0.17
Kas
"ti
vllamln C enJeksiyonu.F:lrkh <;:evrc ISllarmda Vitamin C Un:UIIlIlIlIl ...
larlarda oldugunu kaydetmektedir. Keyilerde
ya-pltan bir denemede ise. yevre ISlsma bagh otarak
serum lolal protein, Ore nitrojeni, kalsiyum va
inor-ganik fosfor duzeyterinde 6nemli bir degi~iktik elde
edilemedigi bildirilerek. bu bulgunun hayvantann
yaz mevsiminde olu~an kurak yevreye
adap-tasyonlariOin bir g6stergesl olabilecegi Iddia
edll-mi~. ilave olarak plazma total protein dOzeyinin lSI
Slresi ile ili~kili olup, vucudun SIVI dengesinin
dO-zenlenmesine yardlmcl oldugu ve hayvanlann
yOk-sek ISllarda sirkOlasyon vohjmlenm korumalan ha-hnde, plazma proteintennde 6nemli bir degi~iklik
olmayacagl vurgulanml~tlr (Kataria ve ark.,1993).
Su 9all~mada da, slglrlann kan serumu total pro-tein, albOmin, Ore nilrojeni, kalsiyum ve inorganik losior dOzeylerinde 6nemli bir farkhhk elde
edj-lememi~tir .
Ruminantlar, karacigerde vila min C sentezlnin yelerli olmadlgl durumlarda ya da sires gibi ih-hyacm artllgl durumlarda askorbik asit
nok-sanhklanna duyarhhk gosterebilirler (lIze,1983). Su
nedenle, slglrlarda bazen strese yol a9abilen
gevre ISISlndaki larkllllkiann organizmadaki
olum-suz elkHerinin ortadan kaldlnlabilmesinde ve
adap-tasyonu kolayla~II(llabilmede parenteral vilamin C
uygulanmasl faydah olabilir. Nitekim, deneysel
ola-rak kanatJllarda meydana getirilen lSI stresinin
olumsuz elkilerinin ortadan kaldlfllmaSlnda vilamin
C'nin olumlu elkileri belirlenmi~llr (Freeman ve
ark" 1983). Ancak. bu 9ah~mada ((evre ISISlna bagh
olarak deneme hayvanlarmm serum ALP, Ore
nil-rojeni. tolal prolein. albOmin. kalsiyum ve inorganik fosfor dOzeylerinde 6nemh bir farkhhk g6z-lenmemesi ve AST, ghkoz, total koleslerol dO· zeylerinde 6nemli degi~iklikler belirlenmesine rag-men tamammm fizyolojik slnlTlar igerisinde (Amstutz ve ark" 1986) olmasl bu ara~llfmadaki
yevre ISllannm isviyre Esmeri slglrlarda ciddi bir
sires fakt6rO olmadlgl fikrini vermi~ ve vitamin
C'nin incelenen kan metabolitreri Ozerinde 6nemli
bir elklsi bulunamaml~tlf.
Sonu9 oJarak, ara-?tlfma sonuclarlnin
Sl-gJrlarda larkll yevre ISllanmn bazl kan metabolilleri
uzerindeki etkileri He ilgili bilgilere katklda
bu-lunabilecegi ve konu ile ilgili daha kapsamh
ya-h~malara kaynak le-?kil edebilecegi kanisina
va-nlml~llr.
Kaynaklar
Amstutz. H.E .. Archibald. l. Armour, J. Blood. D.C" Newberne. P.M.. Snoeyenbo. G.H. (1986). "The Merk Veterinary Manual" Ed. Fraser CM ., Merk and Co. Inc. Aahway UJ. USA.
Freeman. B.M .. Manning, A.C.C .. Flack, I.H. (1983). The Response of The Immature Fowl to Stressors.
119
Compo Biochem. PhYSlol" 74A. 51-56.
Georgie. G.C., Chand. D., Aazdan, M.N. (1973). Se
-osonal Changes in Plasma Cholesterol and Serum AI·
kaline Phosphatase and Transaminase activities in
Cross·Bred Cattle. Indian J. Exp. BioI.. 11,448-450. Guerriero. V .. Aaynes. DA (1990). Synthesis of Heal
Stress Proteins In lymphocytes from livestock
l.Anim.Sci., 68, 2779·2783.
Hooda, O .. K. and Naqui. S.M.K. (1990). PhysiOlogical Aesponses of Malpura and Avikalin Sheep dUring Ther-mal. Nutritional and Walking Stresses. Indian J.Anim.Sci.
60.8,958-961.
Itze. l. (1983). Ascorbic Acid Metabolism in Aumlnants. In"Ascorbic Acid In Domestic Animals" Eds. Wegger,l,
Tagwerker.F .. Moustgaard.J .. pp. 120·130 The Aoyal Da-nish Agri. Soc .. Copenhagen.
rnal,~. (1992). -Biyometn Ders Notlan". S.U.Vel. Fak ..
Konya.
Katarla, AX. Katana. N .. Bhatia. S.S., Ghosal. A.K. (1993). Blood Metabolic Profile of Marwari goals in re-lation to seasons. IndIan Vel. J .. 70,761·762.
Ketye<:i. T .. Keskin. E., Durgun. Z. (2000). Qevre ISIs I ve Vitamin C'nin [svi9re Esmeri Bogalarda Kan Serum':! Ti-roil Hormon Duzeyleri ile Bazl HematoloJlk Degerler Uze-rindeki Etkileri. Tr.J.VeI.Anim.Sci .• 24, 353-355.
Kolb,E .. DIUnch.G .. Dobelell,R. Schmalfuss,T.(1991). Un-tersuchungen uber den Gehalt an b·Caroten. Vitamin E und Ascorbln Saeure im Blutplasma von Weiblichen Ka-elbern. KOhen. Bullen Muchsen und Ochsen im Jah· resverlauf. Berl. Munch. Tlerarzll. Wschr. 104,387-391. Larsen. T.S., lagercranlz, H., Alemesma. A.A .• Bhx, A.S. (1985). Seasonal Changes in Blood lipids. Adrenaline. Glucose and Insulin in NorwegIan Reindeer. Physiol. Scand .. 124. 53·59.
Molokwu. E.C.I. (1978). Seasonal Changes In BovIne and
Capone Blood Chemistry and Hepatic Vitamin A In Sa·
vanna Zone of Nigeria. Br. Vet. J .. 134.493-500.
Nizamllo§lu. M. (1987). Qeillii MevSlmlerde Hotsleln. Guney Anadolu KmnlZISI ile Bunlann GIve G2 melezi Duvelerinde Glutamik Okzalaasetik Transaminaz. Alkali Fosfalaz, Kan Ore Nllroleni ve Serbest Vag Asitleri Uze-rine Araihrmalar. S.O. Vet. Fak. Der9 .. 3,1.207-219. Oltner, A .. Berglund, B. (1983). leukocytes, Packed Cell VolOme, Glucose, Urea. Calcium, Inorganic Phosphorus and Magnesium in The Blood of DaIry Cows. Zb!. Vet. Mad., 30, 530·541.
Payne, J.M., Aowlands. G.J .. Manston. R.. Dew. S.M ..
Parker. W.H. (1974). A Statistical Appraisal of The Result of The Metabolic Profile Test on 191 Herds in The BVAJ ADAS Joint Exercise in Animal Health and Productlvlly. 8r.Vel.J. 130,34·43.
Roussel. J.D .. Partlck. T.E .. Kellgren. H.C., Beathy, J.F_. Cousar. A. (1970). Temperature Effects on Blood Cells. Enzymes and Protein Activity 01 Bell Bulls. J.Anim.Sci ..
30.327-332.
Shaffer, l., Roussel, J.D. Koonce, K.l. (1978). Effects of
Age. temperature-Season and Breed on Blood
