T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
HALKLA ĐLĐŞKĐLER VE TANITIM ANA BĐLĐM DALI
HALKLA ĐLĐŞKĐLER BĐLĐM DALI
TANITIM FAALĐYETLERĐNĐN TURĐZM HAREKETĐNE
ETKĐSĐ VE FETHĐYE ĐLÇESĐ ÖRNEĞĐ
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
ZEHRA BURGUCU
DANIŞMAN
DOÇ.DR. NEJAT ÖZÜPEK
I
Önsöz
Ülkemiz doğal, kültürel ve tarihi zenginlikleri açısından büyük bir potansiyele sahiptir ve bu potansiyel ekonomik kalkınma aracı olarak turizm sektöründe önemli bir paya sahiptir. Bu zenginliklerin tanıtımının yapılması, turizm hareketliliğini önemli ölçüde etkileyebileceği gibi, artan hareketlilik ülke ekonomisi açısından da olumlu etkiler yaratacaktır. Tanıtım, ülkenin uluslar arası turizm pazarında marka olabilmesi için şarttır. Esnek kullanılabilen ve özellikle yurt dışında etkili olması gereken tanıtım faaliyetleri, belli ve doğru bir stratejiyle uygulanırsa ülkenin markalaşması açısından önemli etkiyi gösterecektir.
Bu çalışma, tanıtımın üzerinde hassasiyetle durulması gerektiğini ve tanıtımın haklılığını ortaya koyma amacı taşımaktadır. Bunu gösterebilmek için de, çalışmamın her aşamasında fikirleri ve tavsiyeleriyle bana rehber olan başta danışman hocam Doç.Dr. M. Nejat ÖZÜPEK’e; katkılarından dolayı değerli hocalarım Doç.Dr. Ömer BAKAN’a ve Doç.Dr. Şükrü BALCI’ya; tüm eğitim hayatım boyunca destekçim olan anneme, babama ve eşime teşekkürlerimi sunarım.
II
Özet
Turizm sektörü dünyada en hızlı gelişen ve büyüyen sektörlerin başında gelmektedir. “bacasız sanayi” olarak adlandırılan turizm, ülkelere sosyal, kültürel, ekonomik ve politik değerler kazandıran başlı başına bir endüstri haline gelmiştir.
Ülkemiz bütün turizm türlerine ev sahipliği yapabilecek konumda olduğu için, uluslararası turizm taleplerini göz ardı etmemiz imkânsızdır. Bu talepleri arttırabilmek ve karşılayabilmek için tanıtım faaliyetleri zorunlu hale gelmektedir. Çağımızın iletişim ve teknoloji çağı olması, doğal olarak tanıtmayı ve tanıtmanın önemini de arttırmıştır. Çoğu ülkenin vazgeçilmez silahı haline gelen tanıtma, ülkelerin uluslararası pazarda rekabet edebilme gücünü de arttırmaktadır. Dış tanıtımdaki yetersizlikler aynı zamanda uluslararası ilişkilerde de yetersizliklere ve başarısızlıklara yol açabilmektedir.
Ülkemizde, bir kalkınma aracı olarak görülen turizm sektörünü geliştirme yönündeki çalışmalar son yıllarda hız kazanmaya başlamıştır. 9. Kalkınma Planı’nda yer alan hedefler doğrultusunda tanıtma çalışmalarına ağırlık verilecektir. Böylelikle ülke imajının olumlu yönde güçlenmesi sağlanacak, dünya turizm pazarındaki sahip olduğu pay daha da büyüyecektir.
Bu çalışma, tanıtım faaliyetlerinin turizm sektörü üzerindeki önemini vurgulamak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada Muğla’nın Fethiye ilçesini ziyaret eden Đngiliz turistler ile anket uygulaması yapılmıştır. Anket formunda yer alan sorular, Türkiye’nin yurt dışındaki tanıtımının yeterliliğini ölçme düzeyinde hazırlanmıştır. Sonuç olarak, Türkiye’nin yurt dışındaki tanıtımının etkinliği analiz edilerek, değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Turizm, tanıtım, turizmde iç ve dış tanıtım, turizmde tanıtım, Türkiye’nin dış tanıtımı.
III SUMMARY
Tourism Sector is one of the fastest growing and rising sectors in the world. Tourism called as “Industry without Chimney”, has become a main industry which adds cultural, economical, political and social values to the countries.
As our country is in a position to provide all types of tourism, It is impossible for us to ignore the demands of international tourism. In order to meet and increase these demands, publicity activities become compulsory. The fact that we are in an era of communication and technology; has increased the publicity and its importance. Publicity, which is an indispensable tool for most of the countries, also increases the competitive power of countries in the international market. Inadequacies in the external publicity leads to insufficiency and failure in international relationships.
In our country, where tourism sector is regarded as a development tool, different studies in order to improve this sector have gained a speed in recent years According to objectives in “9thDevelopment Plan” publicity works will be concentrated on. So that, the improvement of the country's image in a positive way will be achieved and the share that it has in the world’s tourism market will be increased.
This study is prepared to emphasize the importance of publicity activities in the tourism sector. In this study, the British tourists who visit the town of Fethiye, Muğla were surveyed. The questions in the survey form were prepared to measure efficiency of Turkey's publicity qualify in abroad. As a result, the effectiveness of Turkey's publicity in abroad was evaluated by analysis.
Keywords: Tourism, publicity, internal and external publicity of tourism, publicity in tourism sector, Turkey's external publicity.
IV
ĐÇĐNDEKĐLER
Giriş ... 1
BĐRĐNCĐ BÖLÜM TANITMA KAVRAMI 1.1. Tanıtma Kavramının Tanımı ... 3
1.2. Tanıtma Kavramının Tarihçesi ... 6
1.3. Tanıtmanın Özellikleri ve Nitelikleri ... 7
1.4. Tanıtma Şekilleri ... 8 1.4.1. Siyasal Tanıtma ... 8 1.4.2. Ekonomik Tanıtma ... 9 1.4.3. Kültürel Tanıtma ... 9 1.4.4. Turistik Tanıtma ... 10 1.5. Tanıtma Türleri ... 10 1.5.1. Đç Tanıtım ... 10 1.5.2. Dış Tanıtım ... 12
1.6. Tanıtma Stratejisi ve Kurallar ... 15
1.7. Tanıtma Amaçlı Đletişim Süreci ... 20
1.8. Tanıtma Teknikleri ... 23 1.8.1. Đletişim ... 24 1.8.2. Enformasyon ... 25 1.8.3. Halkla Đlişkiler ... 27 1.8.4. Reklam ... 30 1.8.5. Satış Geliştirme/Promosyon ... 34 1.8.6. Propaganda ... 36 1.8.7. Lobicilik ... 38
1.9. Tanıtma Faaliyetlerinde Kullanılan Araçlar ... 40
1.9.1. Basılı Araçlar ... 41
V
1.9.3. Internet ... 45
1.9.4. Sosyal Olaylar ... 46
ĐKĐNCĐ BÖLÜM TURĐZM VE TANITMA ĐLĐŞKĐSĐ 2.1. Turizm ve Turist Kavramları ... 49
2.1.1. Turizm Kavramı ... 49
2.1.2. Turist Kavramı ... 51
2.2. Turizm Çeşitleri ... 53
2.2.1. Katılan Kişi Sayısına Göre ... 53
2.2.2. Ziyaret Edilen Yere Göre ... 54
2.2.3. Katılanların Yaşlarına Göre ... 54
2.2.4. Katılanların Sosyo-Ekonomik Durumuna Göre ... 55
2.2.5. Katılanların Amaçlarına Göre ... 56
2.3. Turizm Etkileri ... 58
2.4. Turizmin Gelişmesine Etki Eden Unsurlar ... 59
2.5. Turizmde Tanıtma ... 61
2.6. Turizmde Tüketici (Turist) Davranışı ... 65
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKĐYE’NĐN TURĐZM TANITIMI 3.1. Türkiye Turizminin Gelişim Süreci ... 70
3.2. Türkiye’nin Đmajı ... 71
3.3. Türkiye’nin Turizm Tanıtımında Beliren Sorunlar ... 74
3.4. Türkiye Turizm Stratejisi 2023-Tanıtım ve Pazarlama Stratejisi ... 76
3.5. Türkiye Turizm Tanıtımını Üstlenen Kurum ve Kuruluşlar ... 77
VI
3.6.1. Yurt Dışı Tanıtım Kampanyaları ... 86
3.6.1.1. Reklam Faaliyetleri ... 86
3.6.1.2. Ağırlama ve Fuarlar ... 87
3.6.1.3. Tanıtıcı Yayın Faaliyetleri ... 88
3.6.1.4. Gerçekleştirilen Tanıtım Faaliyetleri ... 89
3.6.2. Yurt Đçi Tanıtım Kampanyaları ... 91
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TANITIM FAALĐYETLERĐNĐN TURĐZM HAREKETĐNE ETKĐSĐNĐN ÖLÇÜLMESĐ VE DEĞERLENDĐRĐLMESĐ 4.1. Araştırmanın Konusu ... 93
4.2. Araştırmanın Amacı ve Kapsamı ... 93
4.3. Araştırmanın Önemi ... 93 4.4. Sınırlılıklar ... 94 4.5. Yöntem ... 94 4.6. Evren ve Örneklem ... 94 4.7. Veri Toplama ... 94 4.8. Verilerin Analizi ... 95 4.8.1. Sosyo-Demografik Özellikler ... 95
4.8.2. Turistlerin Tatil Alışkanlıkları ... 97
4.8.3. Turistlerin Türkiye’yi Değerlendirmesi ... 100
4.8.4. Cinsiyet Faktörü Đle Değişkenlerin Ortalamalarının Karşılaştırılması ... 107
4.8.5. Tatile Çıkma Şekli Đle Değişkenlerin Ortalamalarının Karşılaştırılması ... 108
4.8.6. Türkiye’ye Geliş Sayısı Đle Değişkenlerin Ortalamalarının Karşılaştırılması ... 110
4.8.7. Yaş Faktörü Đle Değişkenlerin Ortalamalarının Karşılaştırılması ... 112
4.8.8. Çalışma Durumu Đle Değişkenlerin Ortalamalarının Karşılaştırılması .. 115
4.8.9. Cinsiyet Faktörü Đle Değişkenler Arasındaki Đlişki ... 116
VII 4.8.11. Turistlerin Çalışma Alanı Đle Değişkenler Arasındaki Đlişki ... 122 4.8.12. Turistlerin Tatile Çıkma Şekli Đle Değişkenler Arasındaki Đlişki ... 124 4.8.13. Turistlerin Türkiye’ye Geliş Sayısı Đle Değişkenler Arasındaki Đlişki .. 125
SONUÇ VE ÖNERĐLER ... 128 KAYNAKÇA ... 137 EKLER ... 143
VIII TABLOLAR LĐSTESĐ
Tablo 1. Satış Geliştirme, Reklam ve Halkla Đlişkilerin Karşılaştırılması ... 45
Tablo 2. Turistlerin Demografik Özellikleri ... 95
Tablo 3. Turistlerin Tatile Çıkma Sıklığı ... 97
Tablo 4. Turistlerin Tatile Çıktıkları Mevsim ... 97
Tablo 5. Turistlerin Tatile Çıkma Şekli ... 98
Tablo 6. Turistlerin Tatil Đçin Ayırdıkları Bütçe ... 98
Tablo 7. Turistlerin Türkiye’ye Geliş Sayısı ... 99
Tablo 8. Turistlerin Tatile Çıkma Amacı ... 99
Tablo 9. Turistlerin Türkiye’yi Tercih Nedeni ... 100
Tablo 10. Turistlerin Türkiye’ye Tekrar Gelmeyi Düşünme Durumları ... 100
Tablo 11. Turistlerin Türkiye’yi Çevrelerine Tavsiye Etme Durumları ... 101
Tablo 12. Turistlerin Türkiye’yi Seçmelerinde En Etkili Araç ... 101
Tablo 13. Türkiye’nin Tanıtımında Đngiltere’de En Çok Kullanılan Basılı Đletişim Araçları ... 102
Tablo 14. Türkiye’nin Tanıtımında Đngiltere’de En Çok Kullanılan Görsel ve Đşitsel Đletişim Araçları ... 103
Tablo 15. Đngiltere’de Türkiye’nin Tanıtımının Yer Aldığı Sosyal Faaliyetler ... 103
Tablo 16. Türkiye’nin Đmajının Değerlendirilmesi ... 104
Tablo 17. Türkiye’nin Tanıtımının Değerlendirilmesi ... 104
Tablo 18. Türkiye’nin Misafirperverliğinin Değerlendirilmesi ... 105
Tablo 19. Türkiye’nin Ucuzluğunun Değerlendirilmesi ... 105
Tablo 20. Turistlerde Türkiye’ye Gelmeden Önce Oluşan Ülke Đmajı ... 106
Tablo 21. Turistlerde Türkiye’ye Geldikten Sonra Oluşan Ülke Đmajı ... 106
Tablo 22. Cinsiyete Göre Farklılıklar ... 107
Tablo 23. Tatile Çıkma Şekline Göre Farklılıklar ... 108
Tablo 24. Türkiye’ye Geliş Sayısına Göre Farklılıklar ... 110
Tablo 25. Yaş Faktörüne Göre Türkiye’nin Đmajını Değerlendirmedeki Farklılık . 112 Tablo 26. Yaş Faktörüne Göre Türk Misafirperverliğindeki Farklılık ... 113
IX
Tablo 27. Yaş Faktörüne Göre Türkiye Ucuzluğundaki Farklılık ... 113
Tablo 28. Yaş Faktörüne Göre Türkiye’ye Geldikten Sonra Oluşan Ülke Đmajındaki Farklılık ... 114
Tablo 29. Çalışma Durumuna Göre Türkiye’nin Đmajını Değerlendirmedeki Farklılık ... 115
Tablo 30. Çalışma Durumuna Göre Türk Misafirperverliğindeki Farklılık ... 115
Tablo 31. Cinsiyet ile Tatile Çıkma Sıklığı Arasındaki Đlişki ... 116
Tablo 32. Yaş Đle Tatil Đçin Ayrılan Bütçe Arasındaki Đlişki ... 117
Tablo 33. Yaş Faktörü Đle Türkiye’ye Geliş Sayısı Arasındaki Đlişki ... 118
Tablo 34. Yaş Faktörü Đle Türkiye Tanıtımında En Çok Karşılaşılan Basılı Đletişim Araçları Arasındaki Đlişki ... 120
Tablo 35. Yaş Faktörü Đle Đngilizlerde Türkiye’ye Gelmeden Önce Oluşan Ülke Đmajı Arasındaki Đlişki ... 121
Tablo 36. Turistlerin Çalışma Alanı Đle Türkiye’nin Tanıtımında En Çok Karşılaşılan Sosyal Faaliyetler Arasındaki Đlişki ... 122
Tablo 37. Turistlerin Çalışma Alanı Đle Tatile Çıkma Sıklığı Arasındaki Đlişki ... 123
Tablo 38. Turistlerin Tatile Çıkma Şekli Đle Tatile Çıkma Sıklığı Arasındaki Đlişki ... 124
Tablo 39. Turistlerin Türkiye’ye Geliş Sayısı Đle Tatile Çıkma Sıklığı Arasındaki Đlişki ... 125
Tablo 40. Đngiliz Turistlerin Türkiye’ye Geliş Sayısı Đle Tatile Çıkma Şekli Arasındaki Đlişki ... 126
1 GĐRĐŞ
Tarihte insanların toplu halde yaşamalarından başlayıp günümüze kadar gelişen ve değişen insan ilişkisi, beraberinde tanıtma faaliyetlerini de geliştirip değiştirmiştir. Çağımızda oldukça karmaşıklaşan bu ilişki tanıtım faaliyetlerinin bilimsel, bilinçli, planlı ve disiplinli olmasını gerekli hale getirmiştir. Uygarlıklar geliştikçe gelişen tanıtım faaliyetlerinin temel amacı, insanlara bilgi vermek, insanları ikna etmek ve karar vermelerini hızlandırmaktır.
Tıpkı uygarlıklar gibi ülkeler de geliştikçe, kendi içlerinde barındırdıkları zenginlikleri diğer ülkelere tanıtma yoluyla ekonomilerini güçlendirmeye çalışmaktadır. Ülkeler kendilerini ne kadar cazip hale getirirlerse, insanların ilgi ve merakı o ülkeye yönelecek ve hem finans akışı sağlanacak, hem de kültürler arası iletişim güçlenecektir. Bu da o ülkenin diğer dünya ülkeleri arasındaki saygınlığını arttıracak, imajını güçlendirecektir. Gerek siyasi açıdan, gerek ekonomik açıdan, gerekse sosyal açıdan ülkenin kalkınması sağlanacaktır.
Teknoloji ve iletişim çağı olarak nitelendirilen günümüz çağında ülkelerin ekonomik kalkınma araçlarının başında turizm gelmektedir. Dünya turizm pastasından en büyük payı alabilmek için ülkeler birbirleriyle rekabet etmektedir. Güçlerini, ülkelerinin tanıtımını en iyi şekilde yaparak göstermeye çalışmaktadırlar. Çünkü iç ve dış tanıtımdaki yetersizlikler aynı zamanda uluslararası ilişkilerde de yetersizliklere yol açabilmektedir.
Ekonomik, sosyal, kültürel ve politik değerleri içinde barındıran turizm sektörü, tanıtım faaliyetleriyle güçlendirildiğinde ülkeler açısından adeta bir silah haline gelebilmektedir. Turizm, reklam, halkla ilişkiler, promosyon, propaganda ve lobicilik gibi tanıtım faaliyetleriyle beslendiğinde ülkenin uluslararası arenada tanınırlığını, bilinirliliğini ve saygınlığını arttıracak en güçlü silah haline gelecektir.
Türkiye için turizm sektöründeki gelişmeleri ve çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı üstlenmektedir. Fakat ülkenin kalkınabilmesi açısından bu görevi sadece Bakanlığa yüklememek gerekir. Turizm sektöründen pay alan tüm kurum ve
2 kuruluşların devlete bu yönde destek vermesi gerekmektedir. Bakanlık, Türkiye’nin tanıtımını güçlendirmek için 2023 Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı hazırlamıştır. Bu strateji doğrultusunda, Türkiye turizminin, dünya turizm pastasındaki payını arttırabilmek için tüm tanıtım olanaklarını kullanmak hedeflenmektedir.
Bu çalışmada Türkiye’ye yurt dışından en çok turist gönderen ülkeler arasında olan Đngiltere’de, Türkiye’nin tanıtımının ne derece etkili yapılabildiği ölçülmeye çalışılmıştır ve hangi tanıtım faaliyetlerinin eksikliğinin olduğu saptanmaya çalışılmıştır. Türkiye’ye gelen tüm Đngiliz turistlere ulaşmak mümkün olamayacağından Muğla’nın Fethiye ilçesinde çalışma yürütülmüştür. Çalışmada anket uygulaması ile turistlerin görüşleri alınmıştır.
Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde, tanıtım kavramı açıklanırken, ülke tanıtımında önem arz eden iç ve dış tanıtım hakkında bilinmesi gereken kavramlar açıklanmıştır. Đkinci bölümünde de turizm ve turist kavramlarına açıklık getirilirken, tanıtmanın turizmdeki yeri ve turizmde tüketici davranışının önemi konusunun üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde ise, Türkiye’nin turizm tanıtımı, Türkiye’nin yurt dışındaki imajı, hedeflediği turizm stratejileri ve turizm tanıtımında etkili olan kurum ve kuruluşlar hakkında açıklamalı bilgiler verilmiştir. Son olarak dördüncü bölümde, tanıtımın turizm hareketine etkisi toplanan verilerle ölçülüp, analizi yapılmış ve sonuçları değerlendirilmiştir.
3 BĐRĐNCĐ BÖLÜM
TANITMA KAVRAMI
1.1. TANITMA KAVRAMININ TANIMI
1950’lerden başlayarak iletişim, teknolojisi ve yöntemleriyle hızlı bir gelişme ile kendini göstermiş, birçok yeni kavramın, sürecin ve ilişkinin doğmasına ya da en azından yeni ve farklı bir bakış açısıyla değerlendirilmesine yol açmıştır. “Tanıtma” kavramı da bunlardan birisidir. Batı dillerinde ‘tanıtma’ kavramının karşılanması için genellikle information, publicity, communications, internal public relations ve hatta propaganda deyimleri kullanılmaktadır. Türkçede bunlardan çoğunlukla information kavramının karşılığı olarak kullanılan “tanıtma”, yerini ve anlam yükünü iyi bulmuş gibi görünmektedir ve Batı dillerinde karşılığı bulunmayan ender terimlerdendir (Tolungüç, 2000: 11).
Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde “tanıtma” kavramı, tanıtmak eylemi olarak; tanıtmak eylemi ise bir şeyi tanımasını veya bir şeyin tanınmasını sağlamak olarak tanımlanmıştır (http://tdk.org.tr/TR/Genel/SozBul).
Ancak, tanıtmanın çeşitli bilim ve alanlarla yakın ilişki içersinde olması bu kavramın değişik biçimlerde tanımlanmasına neden olmuştur. Bu tanımlar şöyledir (Rızaoğlu, 2004: 4):
• Tanıtma, bir tarafın diğer bir tarafla bilgiyi paylaşmak istemesi ile ilgili eylemlerdir.
• Tanıtma, bilgi, düşünce, kanı, tutum ve davranış biçimlerinin kaynaktan hedef kitlelere bazı kanallar ve araçlar kullanılarak aktarılması olayıdır.
• Tanıtma, belirli iletileri, belirli gruplara ileterek onların davranışlarını değiştirmedir. Tanıtma, bir tarafın diğer bir tarafın tutum ve davranışlarında değişiklik yaratmak amacıyla yaptığı bir iletişim sürecidir.
4
• Tanıtma, bir taraf tarafından bir duygunun, düşüncenin veya kanının ileti haline getirilerek belirlenen hedef kitleye yazılı, sözlü, görsel ve işitsel teknik ve araçlarla iletilmesidir.
• Tanıtma, bir tarafın bazen tek yönlü bazen çift yönlü iletişimlerle hedef alınan veya hedef alınmayan kitlelerde tutum ve davranış değişikliği yaratma sürecidir.
Bu tanımlarda bir tanıtma olayında daima iki taraf bulunmaktadır. Taraflardan biri diğer tarafı etkilemeye çalışmaktadır. Bu tanıtma olayında etkilemeye çalışan taraf daima etken olduğu halde karşı taraf edilgen halde kalmaktadır. Bunun anlamı tanıtma olayının tek yönlü işlemesidir. Tanıtma olayının bu özelliği onu halkla ilişkiler ve pazarlamadan ayıran en önemli özelliktir. Etken taraf, diğer taraf veya tarafları bilgi bombardımanına tutmakta ancak geri beslemeye önem vermemektedir (Rızaoğlu, 2004: 4).
Diğer kaynaklarda yer alan tanıtma kavramları şöyledir:
Tanıtma bir ürün, hizmet, kişi işletme, kuruluş, yöre, bölge, ülkeye ilişkin ticari açıdan anlam taşımayan mesajların kitle iletişim araçları veya diğer iletişim kanalları ile haber değeri taşıyacak biçimde hedef kitlelere ya da kamuoyuna iletilmesidir. Tanıtma ulusal, toplumsal, öznel veya nesnel bir imaj yaratmak için, halkla ilişkiler ve enformasyon faaliyetlerini sürdüren, her türlü iletişim düzenlemeleri olarak da tanımlanabilir (Ünüsan ve Sezgin, 2005: 32).
Tanıtım, karşılığında genellikle bir ücret ödemeden; radyo, TV ve basın yayın araçlarında işletme, yöneticiler veya mallar ve hizmetler hakkında yayınlanan ticari haber, röportaj, resim vb. şekillerdeki tanıtıcı çalışmalardır (Akat, 2000: 195).
Tanıtma, bir ülke veya işletme hakkında, onun menfaatlerine uygun, onun lehinde olumlu imaj yaratmak, saygınlığını arttırmak amacıyla belirli bir plan ve politika dahilinde bir koordinasyon içinde, açık, sürekli, yoğun ve sistemli bir şekilde yürütülen faaliyetlere denir (Hacıoğlu, 2000: 71).
5 Bir olay, bir birey, bir grup veya bir ürün konusundaki bilginin hedef kitlenin olumlu olarak dikkatini çekmek için haber araçları ve diğer kanallarla yayılması tanıtım olarak adlandırılmaktadır (Okay ve Okay, 2002: 59).
Tanıtmanın tüm unsurlarını açık bir şekilde veren bir tanım aşağıdaki gibi verilebilir:
Tanıtma, bir çıkar elde etmek amacıyla bir kişi, bir grup veya örgüt tarafından uygun yaklaşım, yöntem, teknik ve araçlardan yararlanılarak hedef olarak belirlenen veya belirlenmeyen kitlelere mal, hizmet, düşünce, konu, yarar, kişi, yer, örgüt veya davranış hakkında bilgi vermek, insanları aydınlatmak ve onların desteğini sağlamak; bir düşünce, konu veya durum hakkında kitleleri etkilemek, yöneltmek ve hatta insanları kandırmak veya kitlelerin bir tutum ya da davranış kazanmalarını kolaylaştırmak için yapılan bir faaliyettir (Rızaoğlu, 2004: 5).
Tanıtma kavramı, amacına ve uygulanış biçimine göre kimi kez reklam, pazarlama, halkla ilişkiler, satış geliştirme gibi kavramlarla eşanlamlı olarak algılanmaktadır. Aslında bu kavramların tümü birbirleriyle iç içe ve bir bütün olarak “tanıtım” kavramı tarafından içerilmekte; her biri kendine özgü yöntem ve teknikleriyle tanıtıma destek sağlamaktadır (Tolungüç, 2000: 12).
Tanıtma faaliyeti, potansiyel müşteri grubu olarak belirlenen hedefleri mümkün olduğu kadar dikkate alarak doğrudan halka yönelik bir faaliyettir. Tanıtma, yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası olmak üzere değişik coğrafi düzeylerde yapılır. Tanıtma yapmadan bir ürünü ilk defa piyasaya sunmak, hatta eski durumunu korumak bile mümkün değildir (Egemen, 2009: 67).
6 1.2. TANITMA KAVRAMININ TARĐHÇESĐ
Tanıtmanın gelişimi uygarlığın gelişimi ile olmuştur. Diğer bir deyişle uygarlık geliştikçe tanıtma çabaları da yoğunlaşmış ve daha kolaylaşmıştır. Tanıtmanın temel amaçları olan insanlara bilgi vermek, insanları birbiriyle bütünleştirmek ve insanları ikna etmek bugünkü toplumlarda olduğu gibi ilkel toplumlarda da görülmüştür. Ancak tanıtmanın amaçları, teknikleri, araçları ve ahlaki standartları zamana bağlı olarak farklı biçim, içerik ve yönlerde uygulanmıştır (Rızaoğlu, 2004: 7).
Yazının icadıyla ikna etme yöntemleri de belirgin bir şekilde değişmiştir. Dikta liderlerin, padişahların mutlak yönetim kurallarına karşın devletlerin ulusal yaşamında kamuoyu önemli bir rol oynamıştır. Devletler, kendi ülkelerinin, vatandaşlarının, ürünlerinin, hizmetlerinin, yöneticilerinin ününü yaratmak için oldukça büyük ölçülerde para ve çaba harcamaktadırlar. Tanıtmanın bilimler arası bir disiplin ve sanat olduğu ancak yüzyılımızda anlaşılabilmiştir (Rızaoğlu, 2004: 7).
1920'lerle birlikte yavaş yavaş biçimlenmeye başlayan “çağdaş pazarlama yaklaşımı” nın tanıtma kavramının bugünkü anlam ve kapsamına sahip olmasında önemli etkisi olmuştur. “Dinamik yaklaşım” da denilen çağdaş pazarlama yaklaşımı, tüketicinin istek ve ihtiyaçlarının ön plana alındığı ve bunlara yanıt verilebildiği ölçüde başarılı olunabileceğini kabul eden ve “talep arzı belirler” sloganıyla özetlenebilecek bir yaklaşımdır. Böylesi bir yaklaşımın benimsenmesi kaçınılmaz olarak tüketicilerin, tüketici davranışlarının ve pazar koşullarının çok iyi bilinmesini ve sürekli olarak izlenmesini gerektirmektedir (Tolungüç, 2000: 12).
Reklam, halkla ilişkiler, satış geliştirme gibi pazarlamaya yönelik kavramları da içine alan tanıtmanın ekonomi, toplum bilimi, toplum psikolojisi, psikoloji, toplumsal antropoloji ve siyasal bilimler gibi disiplinlerle hem bilgi birikimi, hem de uygulama alanındaki alışverişi işte bu zorunluluktan doğmaktadır. Bu sayede tüketicinin istek ve ihtiyaçlarının öğrenilmesi, bunların karşılanması yönünde çaba harcanması; bu arada onun zihninde olumlu bir imaj (izlenim) yaratarak saygınlık kazanılması, herkes tarafından bilinen ve kabul gören bir “marka imajı” yaratılması ve nihayet bu yolla satışların artırılması amaçlanmaktadır (Tolungüç, 2000: 12).
7 1.3. TANITMANIN ÖZELLĐKLERĐ VE NĐTELĐKLERĐ
Tanıtmanın temel özelliklerini maddeler halinde sıralamak gerekirse (Hacıoğlu, 2000: 72);
a) Doğruluğunun ve inandırıcılığının yüksek oluşu,
b) Kitlelere kolaylıkla ulaşılabilmesi,
c) Merak ve ilgi uyandırması,
d) Kamuoyunu aydınlatma ve tarafsız bilgilendirmedir.
Yukarıda belirtilen bu özelliklerden dolayı, reklamlardan hoşlanmayan kitlelere ulaşmada tanıtma çok daha etkilidir. Çünkü tanıtma, genellikle karşılığında herhangi bir ücret ödenmeden çeşitli iletişim araçlarından yararlanarak yapılan, geniş bir kitleye yönelik haber verme, bilgilendirme şeklinde sürdürülen tanıtıcı ve tutundurucu bir faaliyettir. Tarafsız ve iyi bir şekilde düzenlenen tanıtım faaliyetleri sonucu, hitap edilen kitlelerde, konu edilen turizm ürünlerine veya turistik yörelere karşı bir yakınlık ve benimseme duygusu oluşmaktadır (Hacıoğlu, 2000: 72).
Đnsanların toplu halde yaşamaya başlamalarından itibaren tanıtma faaliyetleri de varolmuştur. Ancak, tanıtmanın bilimsel, bilinçli ve planlı bir faaliyet veya disiplin olarak gelişmesi ve kendini göstermesi çağımızda mümkün olabilmiştir. Günümüzde insanlar arası ilişkiler eskiye benzememektedir. Đnsanlar arası ilişkiler yoğunlaştıkça karmaşıklaşmaktadır. Bu yoğunlaşma ve karmaşıklaşmanın düzeyi arttıkça iletişimin yoğunluğu, karmaşıklığı ve düzeyi de artmaktadır. Dolayısıyla iletişimin bu durumu tanıtma olayına da yansımaktadır (Rızaoğlu, 2004: 29, 30).
Tanıtma olayının mantıksal bir iskeletini kurabilmek için tanıtmanın amacı, işlevleri ve niteliklerde yer alan kavramları ve bunların ilişkili olduğu alanları saptamak gerekir. Bir bakıma tanıtmanın temel niteliklerinin belirlenmesi tanıtmanın mantıksal iskeletinin kurulmasında yardımcı olabilir. Tanıtmanın nitelikleri şunlardır (Rızaoğlu, 2004: 29, 30);
8 b) Tanıtma iletişimsel bir olaydır.
c) Tanıtma yönetsel bir olaydır.
d) Tanıtma belirli bir ilgi alanı ve sınırı olmayan bir olaydır.
e) Tanıtma genellikle kitle iletişim ortamında gerçekleşen bir olaydır. f) Tanıtma davranışsal bir olgudur.
g) Tanıtma bütünsel bir olaydır. h) Tanıtma çok pahalı bir olaydır.
1.4. TANITMA ŞEKĐLLERĐ
Değişik ölçütlerin kullanılmasıyla çeşitli tanıtma şekilleri ortaya çıkar. Ancak, değişik adlarla ortaya çıkan tanıtma şekilleri arasında amaç, kullanılan tanıtma yaklaşımları, yöntemleri, teknikleri ve araçları açısından birçok benzerliklerin bulunması bu şekilleri ayırt etmeyi zorlaştırmaktadır. Tanıtma faaliyetine ilişkin alanların temel ölçüt kullanmasıyla siyasal, ekonomik, toplumsal, kültürel ve turistik tanıtma şekilleri ortaya çıkmaktadır (Rızaoğlu, 2004: 11).
1.4.1. Siyasal Tanıtma
Siyasal tanıtım; bir ülkenin dış politika amaçlarının gerçekleşmesine yararlı olabilecek tanıtma araçlarının kullanılmasıdır (Olalı vd., 1983: 16). Ülkelerin uluslararası hedeflerinin ve dış politikadaki amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için yapılan faaliyetlerin bütününü kapsamakta ve daha çok dış politika konularında yoğunlaşmaktadır (DPT, 2000: 2).
Türkiye’nin siyasî tanıtımında, mevcut olumsuz imajların giderilmesi temel amaçtır. Yurt dışındaki çeşitli toplumlarda kamuoyunun oluşmasında çeşitli baskı gruplarının etkisi görülmektedir. Türkiye’nin tanıtma faaliyetleri bu gruplardan gelen olumsuz telkin ve baskıları etkisiz kılacak yönde açıklayıcı ve ikna edici olmaktadır. Siyasî tanıtımda hedef kitle sadece diğer ülkelerin siyasî kurumları olmayıp, kamuoyunu da kapsamaktadır. Dolayısıyla hedef kitle çok geniştir ve bir bölümü ön yargıya dayalıdır. Olumsuz imajların kökleşmesi, ülkelerin siyasî, ticarî ve ekonomik
9 çıkarlarını zedelediğinden, giderilmesi yoğun bir çabayı gerektirmektedir (DPT, 2000: 2). Siyasi tanıtımda en çok kullanılan tanıtma yaklaşımları diplomasi, propaganda ve lobiciliktir (Rızaoğlu, 2004: 12).
1.4.2. Ekonomik Tanıtma
Ekonomik tanıtım; bir ülkenin ekonomik gelişmesine yardımcı olabilecek şekilde diğer ülkelerle olan mal, hizmet ve sermaye hareketlerini geliştirmek için ülkenin genel siyasal ve ekonomik politikasına uygun olarak yapılan tanıtma faaliyetidir (Olalı vd., 1983: 16). Uluslararası ekonomik ve ticari ilişkiler çerçevesinde, bir ülkenin ihracat ve ithalat potansiyelinin dökümü yapılarak pazarlanması, kredi ve yatırım olanaklarının temini ve dış finans sermayedarlarının yatırım yapmasını temin etmek ve uyarmak için başvurulan bir tanıtmadır (Rızaoğlu, 2004: 12).
Ekonomik tanıtım faaliyetleri alanında kullanılan ve pozitif sonuçlar veren başlıca araçlar, fuar, organizasyon ve sergiler, iş gezilerinin düzenlenmesi, ekonomik işbirliği komiteleri, heyet ziyaretleri, uluslararası kuruluşlarla ilişkiler ve çeşitli toplantılardır (Doğanbay, 2006: 44).
1.4.3. Kültürel Tanıtma
Bir ülkenin toplumsal yapısını, dil, din, hukuk, gelenek, edebiyat, sanat birikim, felsefe, tarih, arkeoloji ve benzeri alanlardaki özellikleri ile kültürel zenginliklerinin diğer toplumlara tanıtılmasını ve toplumlararası ilişkilerin geliştirilmesi için ortam hazırlanmasını amaçlamaktadır. Kültürel tanıtma çerçevesinde ön plana çıkartılan konukseverlik, dostluk, uygarlıkların mirası olmak gibi toplumsal olgular ve kültürel değerler, ülke imajını geliştirici ve dolayısı ile tüm uluslararası faaliyetleri kolaylaştırıcı bir işlev görebilmektedir (DPT, 2000: 3).
Türkiye’nin tarih öncesi devirlerden başlayarak bugüne kadar gelmiş geçmiş uygarlıkların, kültürlerin bir merkezi, uygarlıkların bir bütün olarak devamındaki ve uygarlık eserlerinin korunmasındaki rolünü, ulusal değerlerini dış ülkelere tanıtmak,
10 çağdaş uygarlık hedefine ulaşma felsefesini anlatmak için yaptığı tüm girişimler, dış kültürel tanıtıma örnek olarak gösterilebilir (Olalı vd., 1983: 17).
1.4.4. Turistik Tanıtma
Đnsanların ilgilerini bir ülkenin, bölgenin veya turistik istasyonun mal ve hizmetleri üzerine çekmek, onlara bu konuda bilgi vermek, eğitmek, bazı tekniklerde bulunarak hafızada bir imaj yaratmak, zihinlerde bir inanç meydana getirmek suretiyle turistik mal ve hizmetleri satın almaya yöneltmek, böylece kısmen sosyal, fakat nihai hedefte ekonomik bir menfaate ulaşmak için yararlanılan tekniklerin tümüdür (Olalı vd., 1983: 17).
Genel ülke tanıtımı ile uluslararası turizmin ilişkisi ve karşılıklı etkileşmeleri bilinmektedir. Pazar ülkelerdeki imajımızın, turizm talebini olumlu/olumsuz etkileme gücüne karşın, ülkemizde tatil yapan insanların oluşturacağı gerçekçi imajı, ülkesine dönüşünde çevresinde aktararak, o ülkedeki imaj oluşumunu etkileyeceği de bilinmektedir (DPT, 2000: 3).
Turizmde tanıtım, önce bir enformasyon fonksiyonunu içermektedir. Çünkü insanlara turistik ürünlerin yerleri, varlığı, kalitesi ve bazı özellikleri hakkında bilgi vermek istenmektedir. Amaç, insanların zihninde turistik ürün hakkında belli fikirler yaratarak daha büyük insan kitleleri üzerinde etkili olmak ve turist trafiğini belli bir ülkeye çekmektir (Olalı vd., 1983: 17).
1.5. TANITMA TÜRLERĐ
Tanıtma faaliyetleri iç tanıtma ve dış tanıtma olarak ikiye ayrılmaktadır. Tanıtımı böyle gruplandırmaya yarayan aralarındaki en önemli fark, tanıtımın yurt içinde veya yurt dışında yapılıyor olmasıdır (Sarı, 2010: 43).
1.5.1. Đç Tanıtım
Yurt içinde tanıtma; ülkenin siyasî, ekonomik ve sosyal durumunu, sahip olduğu değerleri, hükümetlerin faaliyetlerini, yasal ve yönetsel çalışmaları
11 kamuoyuna anlatmaya, tepkilerini, taleplerini almaya ve icraatta söz sahibi olmasını sağlamaya yöneliktir (Sarı, 2010: 43).
Bir ülkenin imajını kuvvetlendirmek, sunulan mal ve hizmetleri turistlere bildirmek, mal ve hizmetlerin kalitesini vurgulamak üzere turistlerin ülkede kalışı veya satın alışı sırasında kullanılan yöntem ve araçları kapsayan çabalar anlamına gelen (Sarı, 2010: 43) iç tanıtma çalışmaları; ülkesel, bölgesel, yöresel ve işletme düzeyinde olabilmektedir (Bülbül, 2000: 9).
Yurt içi çevrede; ilk başta tanıtma bilinci yaratılması, yönetilenlerin bilgi ihtiyacının karşılanması, yönetimin tanınabilme gereksinimini karşılayıcı olması gerekmektedir. Yurt içi tanıtma çevresi; tanıtmanın taraflarını tayin etmek, taraflarını örgütlenme ve ihtiyaçlarını belirlemek için analiz edilmelidir. Yurt içi çevrenin yaratmış olduğu fırsatlar, üstünlükler, zayıflıklar ortaya çıkarılmalıdır. Yurt içi çevrede tanıtmanın tarafları, örgütlenmeleri, olanakları, kararlarına katılma olanakları belirlenmelidir. Yurt içi çerçevede aşağıda belirtilen tanıtma stratejileri yürütülebilir (Ünüsan ve Sezgin, 2005: 36-37):
• Siyasal örgütlenmeler ve tanıtma olanakları ile çevrede çıkan yetenekleri araştırılmalıdır.
• Ekonomik örgütlenmeler, ihracat - ithalat ve dış ilişkiler kapsamında ortaya çıkan fırsatlara cevap verme yetenekleri, üstün yönleri, tehlikeler ortaya çıkarılmalıdır.
• Sosyal - kültürel örgütlenmeler ve olanakları araştırılmalıdır.
• Turistik örgütler ve örgütlenmeler ve tanıtma olanakları ile fırsatları, güç yaratma yetenekleri araştırılmalı ve sağlanmalıdır.
• Yurt içi çevrede tanıtma personeli, teknik olanaklar, finansal güç yetenekleri, bilgi birikimleri, yönetsel uzmanlıkları ortaya konulmalıdır.
12
• Yönetime katlım, politika kararlarının oluşumu, tanıtma politikasının oluşmasına katkıları düşünülmelidir.
• Sektörel veya mesleki ya da menfaat temelinde örgütlenmeleri, örgütsel yetenekleri ve finansal güç yaratma olanakları, ortak bilgi bankası ve ortak pazarlama örgütü oluşturma yeteneği araştırılmalıdır.
Đç turizmin geliştirilmesine yönelik tanıtım etkinlikleri genellikle ürün pazarlamasına dönük olarak gerçekleştirilmektedir. Bu süreçte turistik yörelerdeki ürünlerin yanı sıra yöreye ait sosyal, kültürel motiflerin de yansıtılmasına özen gösterilmelidir. Bu çerçevede yazılı basın organlarında aylarca süren yoğun ürün tanıtıcı reklâm ve ilanların yanı sıra o ürünlerin bulunduğu yörelerin belirgin özellikleri ve yasam biçimi de röportajlar seklinde yer almalıdır. Böyle bir tanıtım uygulaması, ülkenin ve insanlarının daha iyi tanıtılmasını sağladığı ölçüde ulusal birlik ve bütünlüğü daha da pekiştirici rol oynayacaktır (Sarı, 2010: 43).
1.5.2. Dış Tanıtım
Dış tanıtım, ülkenin her türlü olanak ve değerlerinin yurt dışında tanıtılması olarak kısaca ifade edilebilir. Daha geniş kapsamlı tanımlama yapılırsa, dış tanıtım ülke hakkında olumlu bir imaj oluşturmak, varsa yanlış düşünce ve önyargıları ortadan kaldırmak, bütün bunların sonucunda da bir ölçüde de ekonomik kazanç sağlamak amacıyla reklam, halkla ilişkiler, propaganda ve enformasyon gibi yöntemler kullanarak hedef kitlelere yöneltilen aydınlatıcı faaliyetler olarak tanımlanmaktadır (Doğanbay, 2006: 40).
Diğer bir tanıma göre, politikası ve planlaması devlet tarafından saptanan, uygulaması kamu ve özel sektör kuruluşlarınca eş güdüm içersinde açık, sürekli, sistemli ve yoğun bir şekilde bilimsel ve teknik yöntemlerle yürütülen, dış ülkelere dönük faaliyetlerin tümüne dış tanıtım denir (MEGEP, 2007: 8).
13 a) Dış tanıtım kavramı, enformasyon, iletişim, devlet reklamcılığı, halkla ilişkiler, kolektif reklamcılık, satış geliştirme ve ticari reklamcılığı içermektedir.
b) Dış tanıtım kavramı, siyasal, ekonomik, kültüre, turistik tanımı da kapsayan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.
c) Ülkenin temel, siyasal ve ekonomik tercihleri doğrultusunda, ulusal dış politikaya uygun çalışmalar da dış tanıtım kavramı içinde yer almaktadır.
d) Dış tanıtım kavramının tanıtımında, diğer ülkelere sorunları anlatmak, dünya kamuoyunda kendi lehine olumlu imaj yaratmak, geliştirmek, saygınlığı arttırmak, ülke hakkındaki yanlış imajları düzeltmek de bulunmaktadır.
Türkiye gibi bir yandan Avrupa ile bütünleşme hareketlerinin içinde olan, öte yandan kendi doğusundaki ülkelerle geleneksel bağlarını korumak isteğini sürdüren, ayrıca jeopolitik konumu gereği sık sık uluslararası bunalımlara yakın bulunan ve haksız da olsa, hakkında birçok tarihsel ön yargı bulunan bir ülkenin, dünya kamuoyuna karşı daha duyarlı olması zorunluluğa açıktır. Bu koşullar Türkiye açısından tanıtımı birçok ülkeye oranla çok daha önemli bir noktaya ulaşmaktadır (Tolungüç, 2000: 13).
1989’da Başbakanlık Basın Yayın Genel Müdürlüğü’nce yapılan “Tanıtma Sempozyumu” ndaki konuşmada Türkiye’nin dış tanıtımı ile ilgili şu noktalara değinilmiştir (Asna, 2006: 207-208):
• Bir ülkenin tanıtılması, öncelikle dünya ulusları arasında saygınlık kazanmak, yani sözü geçen devletler arasında yer almak amacına yöneliktir. Bugünkü büyük devletlerin bu açıdan tanıtma çalışmasına ihtiyacı yoktur. Onların yaptığı, ülkeyi turiste çekici göstermek için girişilen turizm tanıtmasıdır.
• Dünya toplumundaki saygın ülkeler, ya askeri, ya ekonomik ya da kültürel zenginliklere sahip ülkelerdir. Sınıflandırmayı kolay yapabilmek için bilimsel zenginliği de kültür deyimi için de gruplandırıyoruz. Bazıları bu özelliklerden
14 ikisine birden sahiptir. Çoğu ülkede ise bunların hiçbiri yoktur. Bunlar ikinci sınıf ülkelerdir.
• Türkiye Cumhuriyeti askeri ve ekonomik güç bakımından büyük ülkeler arasında değildir. Öyleyse bu ülkeler arasına katılabilmek için üçüncü özellikten, yani kültürümüzden yararlanmak gerekir.
• Türk kültürünün dış dünyada tanıtımı, sadece siyasal ve sosyal saygınlığın geliştirilmesi açısından değil, turizm açısından da önem taşır. Çünkü artık turist sadece deniz, güneş, kum mesajı ile etkilenmemekte, özellikle Amerikalı gezginde kültür turizmi ağır basmaktadır.
• Sinema ve roman, uluslararası düzeyde en etkin mesaj iletme araçlarıdır. Türkiye’de geçen öykülerden oluşan film ve romanlar, ülkeyi sokaktaki milyonlara kolayca ulaştırabilir.
Bir ülkenin dış tanıtımına yönelik faaliyetler, o ülkenin her alandaki uluslararası ilişkilerinde önceden belirlenmiş bulunan amaçların gerçekleştirilmesine katkı sağlayacak çeşitli araçların nasıl kullanılacağını gösterir. Kısaca uluslararası alanda tanıtmanın genel amacının, genel anlamda dış politikaya destek ve kolaylık sağlamak olduğu söylenebilir. Ancak dış tanıtım olgusunun dış politikanın amaçlarına ulaşmasında ne ölçüde katkı ve kolaylık sağladığı tartışılabilir bir konudur. Hiç kuşku yok ki, dış politikaların temel öğeleri arasında “tanıtım” da yer almaktadır. Ancak tanıtım dış politikayı oluşturan öğeler arasında ölçülü bir yere sahiptir. Dış politika içinde sahip olduğu önem ve etkinliği, inandırıcılığına, uygulandığı zamanın koşullarına ve uygulanmasındaki başarıya bağlıdır (Sarı, 2010: 45).
Türü ne olursa olsun tüm tanıtma faaliyetleri, insanların ilgisini çekmek, onları bilgilendirmek, ikna etmek, olumlu bir izlenime sahip olmalarını sağlamak, istenilen yönde bir tutum ve davranış değişikliği yaratmak amacındadır. Bu amacın hangi ölçekte gerçekleştirilmeye çalışıldığı, başka bir deyişle ürünün mü, işletmenin mi,
15 yoksa ülkenin tanıtımına mı yönelik olduğu, olayın özünü değiştirmemektedir (Tolungüç, 2000: 15).
1.6. TANITMA STRATEJĐSĐ VE KURALLARI
Tanıtma stratejisi, tanıtma faaliyetlerinde bulunulacak hedef kitlenin özelliklerine ve eğilimlerine göre, mevcut imkanları en etkili ve verimli şekilde kullanarak, menfaatlerin korunup geliştirilmesi ve hedeflere ulaşılması amacıyla önceden tespit edilen hareket şekilleridir (Gündoğdu, 2006: 43).
Tanıtma stratejisi belirlemenin; tanıtma çevresini belirleme ve geleceği tahmin etme, tanıtma örgütünün ne durumda olduğu, güçlü ve zayıflarının neler olduğu gibi konuları ortaya çıkarma ve en önemlisi, tanıtma faaliyetlerinde ortak amaçlara yönelme, tutarlılık sağlama gibi faydaları vardır. Aynı zamanda tanıtma stratejisi, tanıtma kararlarının ve projelerinin kalitesini yükseltmektedir (Gündoğdu, 2006: 43).
Tanıtmanın süreklilik, aynı amaca yönelme, koordinasyon olmak üzere üç prensibi vardır. Tanıtma faaliyetleri, ülke içinde ve dışında çeşitli durumlar vasıtasıyla yapılmaktadır. Başarılı bir tanıtma sürecinin bazı temel şartları vardır. Tanıtma stratejisinin kuralları (Hacıoğlu, 2000: 71-72):
1- Basitlik kuralı:
Tanıtmanın ilk kuralı, basitlik kuralıdır. Basitlik kuralı, tanıtma sürecinde bir fikrin, görüşün, sistemin kamuoyuna anlaşılması en kolay biçimde sunulmasıdır. Kitlenin çok farklı kültür düzeylerindeki bireylerden oluşması verilen mesajın bazı bireyler tarafından anlaşılmasını güçleştirebilir. Bu nedenle, tanıtma mesajının ayrıntılı bir yapıdan çok; sade, şekil, sayısal veriler ve sloganlardan oluşması gerekmektedir (Olalı vd., 1983: 43).
2- Çekicilik kuralı:
Tanıtmanın en önemli kurallarından biri çekicilik kuralıdır. Çekicilik kuralı her şeyden önce, insanların gereksinimlerine ve isteklerine dayanır, bu gereksinimler ve
16 isteklerin karşılanması dile getirilir (Rızaoğlu, 2004: 121). Kitleyi oluşturan bireyler psikolojik bakımdan kendi içyapılarının ve psikolojilerinin etkisi altında olduğundan kitle heterojen bir gruptur, belirli bir süre statiktir, dışarıdan gelecek fikir, görüş ve telkinlere karşı açık ve alıcı durumundadır. Bu nedenle, tanıtma faaliyetlerinde kitlenin bu özelliğinden yararlanmak için alıcı bir eğilim içinde olan ve harekete geçmeye hazır bulunan kitleye mesajı ilgi çekici şekilde sunmak gerekir (Olalı vd., 1983: 44).
3- Sempati kuralı:
Sempati kuralı, kamuoyuna sunulan tanıtma mesajında işlenen konu ile kamuoyunun önceden bu konu hakkında değişik kaynaklardan, özellikle, rakip ülke veya grupların yaptığı tanıtma faaliyetlerinden edindiği bilgi arasında düşünsel bir uygunluğun sağlanması zorunluluğunu ifade eder (Olalı vd., 1983: 45). Kamuoyu önceden aldığı mesajlar karşısında taraf tutma ve aşırı duyarlılık gösterme alışkanlığına kapılmış olabilir. Bu nedenle önceden yapılan tanıtımın yarattığı görüntüyü değiştirmek ortaya çıkışını ve faaliyet alanlarını etkisiz hale getirmekle olasıdır (Bülbül, 2000: 112).
4- Kanıt gösterme kuralı:
Tanıtım sürecinde belirlenen mesajı kamuoyuna sunmak için yararlanılan araçlar ne kadar yaygın, çeşitli ve etkin olursa olsun, telkin edilmek istenilen fikir, görüş ya da verilen sözün fiziksel biçimde de kanıtlanması gerekmektedir (Bülbül, 2000: 112).
5- Tekrar kuralı:
Tanıtma çabaları tekrar edildikçe insanlarda olumlu etkilerin yaratılması, insanların ilgisinin çekilmesi, yönlendirilmesi ve inandırılması kolaylaşmaktadır. Ancak tekrarın dozunu çok iyi ayarlamak gerekir. Çok sık tekrarlanan bir ileti zamanla ilgi çekiciliğini kaybedebilir. Bunun için tanıtma sürecinde iletinin konusu, bu konuyu ifade şekli ve kullanılan araçlar değiştirilerek tekrara gidilmesi daha yerinde olacaktır (Rızaoğlu, 2004: 132).
17 6- Süreklilik kuralı:
Tanıtmada süreklilik, tanıtma faaliyetlerinin zaman sürelerini ve bu süreler arasındaki ilişkileri ifade eder. Bir tanıtma faaliyeti, uzun süre veya kısa süre yapılabilir. Fakat tanıtma durdurulmamalıdır (Rızaoğlu, 2004: 136). Tanıtma faaliyeti sonuçları hemen alınacak bir işlev değildir. Olumlu sonuçlar, gereğinde yıllarca sürecek bir tanıtma faaliyetinin etkinliğine bağlıdır. Başka bir deyişle, tanıtma faaliyeti tanıtmanın güçlü ve inandırıcı bir şekilde devamını öngörür (Olalı vd., 1983: 48).
7- Parasal kaynak, fiziksel donatımın yeterliliği kuralı:
Tanıtma faaliyetleri büyük parasal kaynakların kullanılmasını, dağıtım kanallarında bol ve sürekli tanıtma dokümanının, dağıtım imkânlarının sağlanmasını zorunlu kılar. Yetersiz parasal kaynaklara dayanan, bol ve sürekli dokümantasyonla dağıtım kanallarını zamanında ve yeterince beslemeyen bir tanıtma kampanyası başarılı olamamaktadır (Olalı vd., 1983: 49).
8- Koordinasyon ve merkeziyet kuralı:
Tanıtma faaliyetlerinin önemli kurallarından birisi de koordinasyon ve merkeziyet kuralıdır. Bu kuralın ifade ettiği anlam, tanıtma faaliyetlerine katılan kuruluşlar arasında sıkı bir koordinasyonun sağlanması ve aslında tanıtmanın sadece bir kuruluşun sorumluluğuna bırakılmasıdır (Olalı vd., 1983: 50).
9- Hedef kitlelerin ve araçların isabetli seçim kuralı:
Dış tanıtımda, ülkedeki yabancı basın-yayın temsilcileri aracılığıyla yapılan faaliyetlerin daha etkili olduğu saptanmıştır. Bir ülkenin dolaysız tanıtımında az çok bir reklam ve propaganda havası olduğundan, mesajlar biraz kuşkulu karşılanmaktadır. Oysa yabancı basın-yayın organları temsilcilerinin dünya kamuoyuna ilettikleri mesaj ve haberlerde inandırıcılık öne çıkmaktadır (Bülbül, 2000: 114). Dış tanıtımda, tanıtımın yöneleceği hedef kitlelerin isabetli bir şekilde seçilmesi zorunluluğu vardır. Çünkü her mesaj herkesi ilgilendirmez (Olalı vd., 1983: 52).
18 10- Doğruluk, samimiyet, inandırıcılık kuralı:
Doğruluk, samimiyet ve inandırıcılık tanıtmanın en önemli kuralıdır. Özellikle, bugüne kadar kendisini yeterince tanıtamamış ve turizme yeni açılmakta olan ülkelere karşı dünya kamuoyu ve turizm müşterisi bazı kuşkular taşır. Bu nedenle, tanıtma faaliyetlerinde tanıtımı yapılanlarla gerçekler arasında fark varsa, tanıtmada tamiri mümkün olmayan zararlarla karşılaşacağı ve daha işin başında başarısızlığa uğrama olasılığının büyük olacağı unutulmamalıdır (Olalı vd., 1983: 52). Đnandırıcılık kuralı iletinin amacına göre değerlendirilmeli ve işlenmelidir. Genelde tanıtmayı yapanın güvenilen veya sevilen bir kişi veya örgüt olması insanlar üzerinde daha büyük ölçüde inandırıcılık etkisi yapmaktadır (Rızaoğlu, 2004: 126).
11- Mübalağa kuralı:
Đlk anda tanıtmanın mübalağa kuralının doğruluk, samimiyet ve inandırıcılık kuralı ile çeliştiği söylenebilir. Çünkü doğruluk, samimiyet ve inandırıcılık kuralı, tanıtmanın ne derece gerçekleri yansıtmasını öngörüyorsa, mübalağa kuralı da bilgilerin mesajlar içinde gerçeklerin üstünde mübalağalı bir şekilde kamuoyuna yansıtılmasını öngörür. Mübalağa, gerçeklerin tarifi değil, gerçeklerin yansıtılmasında ilgiyi arttırıcı bazı araç ve olanaklardan daha iyi yararlanılmasını ifade eder (Olalı vd., 1983: 53).
12- Zamanlama kuralı:
Dış tanıtımın başarısı, tanıtmanın yapılacağı zamanın uygun bir şekilde seçilmesine bağlıdır. Uygun bir seçim bakımından zaman kavramı; politik, demografik ve fiziksel anlamlarda düşünülebilir (Olalı vd., 1983: 54). Tanıtmada zamanlama, tanıtma yaparken kullanılacak kanalların seçiminde ve bu kanallarda kullanılacak mesajın ne zaman yayınlanacağı konusuyla ilgilidir. Zamanlama sorunu makro zaman ayarlaması ve mikro zaman ayarlaması olarak iki şekilde ele alınmalıdır (Coltman, 1989: 258’ den ak. Başçı, 2011: 38).
Makro zaman ayarlaması yaklaşımına göre, bir tanıtma programı yıl içindeki satışların mevsimlere göre olan değişikliği ile ekonomik gelişmeler göz önünde tutularak tanıtma faaliyetlerinin bir yıl içindeki dağılımı konusunda karar verilir.
19 Buna göre tanıtma, mevsimlik satışları izleyebilir veya yıl boyu sabit aralıklarla yapılabilir. Mikro zaman ayarlaması yaklaşımında ise, süre kısalır ve belli bir aydaki tanıtma harcamasının seçilen kanala göre o ayın hangi gün ve saatine dağıtılacağı kararlaştırılarak, bir ay içinde maksimum etki beklenir (Başçı, 2011: 38).
13- Ülkenin gelişme düzeyi ile uyumlu tanıtma kuralı:
Tanıtma faaliyetlerinin başarısı, ülkenin gelişme düzeyine uygun bir tanıtma yönteminin seçilmesine bağlıdır. Genel olarak iki tür tanıtma yönteminden söz edilebilir. Birincisi, tanıtmanın münferit kuruluşlar ve işletmeler tarafından mikro düzeyde başlatılarak, ülkesel düzeye, makro düzeye dönüşen bir tanıtma yöntemidir. Đkincisi, tanıtmanın ülkesel düzeyde başlatılarak zamanla işletme ve kuruluşlar tarafından sürdürülen mikro düzeyde tanıtmaya dönüştürülmesi yöntemidir. Gelişmiş ülkeler, mikrodan makroya geçiş şeklinde ifade edilen birinci yöntemi uygularlar. Gelişmekte olan ülkeler ise, makrodan mikroya geçiş şeklinde ifade edilen ikinci yöntemi tercih etmek durumundadırlar (Olalı vd., 1983: 55).
14- Tercihlere ağırlık verme kuralı:
Dış tanıtım ve turizm birlikte ele alındığında, dış tanıtma, bir ülkeyi veya bir yöreyi turizm amacıyla tercih edilmesini etkileyen faktörler doğrultusunda yön vermenin gerekliliği ortaya çıkar. Bu nedenle, dış tanıtım sürecinde ülkeyi veya bir yöreyi turizm amacıyla tercih nedenleri ciddi anketlerle saptanmalı, tanıtma faaliyetlerine bu tercih nedenleri doğrultusunda yön verilmelidir (Olalı vd., 1983: 56).
15- Sosyal koşullar kuralı:
Tanıtma sürecinde dikkate alınması gereken sosyal koşullar çok yönlüdür. Her şeyden önce tanıtma yapacağımız ülkenin Türkiye’ye karşı bir sempati duyup duymadığı, toplum kişilerinin Türkiye ve Türkler hakkında bir fikir sahibi olup olmadıkları önemlidir. Tanıtma yapılacak ülkenin, piyasa kesitinin gelenekleri, inançları iyi bilinmelidir. Đnsanlar kendi inanç ve gelenekleri ile ters düşecek bir tanıtma mesajını müsamaha ile karşılamazlar. Tanıtma sosyal bakımdan var olan bir baza dayanmalıdır. Dış tanıtımda, Türkiye’de yer etmiş uygarlıklara dayanan ve bu
20 uygarlıkların tarihi mirasını esas kabul eden bir tanıtma olumlu etki yaratır. Tanıtmada kamuoyunun duyarlılığına, alışkanlıklarına ters düşmeyecek bir sunu esas kabul edilmelidir (Olalı vd., 1983: 49).
Yukarıda belirtilen kurallara göre hazırlanan bir tanıtım mesajı sonucunda, bir ülkenin veya bir turistik mal veya hizmetin piyasada başarı sağlaması, geniş tüketici kitleleri arasında yaygın olarak benimsenmesi gerçekleşebilir. Turizmde belirli bir bölge veya ürünü potansiyel turistlere benimsetme ve tutundurma çalışmaları öncelikle tanıtma faaliyetleriyle başlatılmalıdır. Tanıtma ücretsiz gerçekleştirilen bir faaliyet olarak nitelendirilmektedir. Fakat tanıtma reklamdan ayrı bir faaliyettir (Hacıoğlu, 2000: 71-72).
1.7. TANITMA AMAÇLI ĐLETĐŞĐM SÜRECĐ
Herhangi bir ölçekte tanıtma kampanyasının başarıya ulaşabilmesi yaygın kanının aksine, yalnızca yeterli bütçe, uygun zamanlama ve yetkin bir örgütle değil, aynı zamanda olayın özünü oluşturan “iletişim süreci” nden en etkin biçimde yararlanılması ile mümkündür. Đletişim süreci beş temel öğeden oluşur. Bu öğeler kaynak, ileti, kanal /araç, hedef ve geri bildirimdir (Tolungüç, 2000: 15).
Geri Bildirim Geri Bildirim Şekil 1: Tanıtma Amaçlı Đletişim Süreci (Tolungüç, 2000: 17)
Amaç Kaynak Kodlama Mesaj
Kanal 1 Kanal 2 Kanal 3 Alıcı A Alıcı B Alıcı C ETKĐ Ortak Anlamlandırma Çerçevesi
21
1- Kaynak
Kaynak, başka bir kimseye araç ve kanallar aracılığıyla bir şey iletmek isteyen ve böylece iletişimi başlatan bir kişi anlamındadır (Gökçe, 2006: 27). Kaynak bir birey olabileceği gibi bir grup, kurum, kuruluş ya da toplum da olabilir. Kaynak iletişim süreci için de önem taşımaktadır. Çünkü iletişimi başlatan olduğu gibi iletişime yön verendir (Fidan, 2009: 36).
Kaynak, mesajını bir semboller sistemi içinde kodlayarak çeşitli iletişim kanalları ve bu kanallar içinde yer alan araçlarla iletir (Schramm, 1985’den ak. Tolungüç, 2000: 16). Mesaj alıcısına ulaştıktan sonra, aynı süreç bu kez tersten başlayarak, kodlanmış bulunan simgeler dizisinin hangi anlamlarla yüklü bulunduğunun anlaşılmaya çalışılması biçiminde yaşanır; yani kod açılır (Tolungüç, 2000: 16).
2- Mesaj (Đleti)
Mesaj, en basit tanımı ile aktarılmak istenen şeydir (Fidan, 2009: 36). Mesaj (ileti, communicate), konuşmacı ile dinleyici ya da kaynak ile hedef arasındaki ilişkiyi sağlayan temel öğedir. Bu nedenle mesaj, iletişim sürecinin düğümlendiği nokta ve merkez olmaktadır (Gökçe, 2006: 27).
Amacı ne olursa olsun iletişim sürecinde başarının temel koşulu, kodlamanın gerektiği gibi yapılmasıdır. Dış tanıtım açısından mesajların kodlanması, birer simgeler dizisi olarak farklı kültürel iklimlere gönderilecek olmaları nedeniyle çok daha büyük bir önem kazanmaktadır. Kaynağın ileteceği mesajı kodlarken üzerinde durulması gereken noktalar şu şekilde sıralanabilir (Schramm, 1985’ten ak. Tolungüç, 2000: 16):
• Mesaj, alıcının dikkatini çekecek biçimde kurulmalı ve iletilmelidir.
• Mesaj, anlamı bozulmadan iletilmesini sağlayacak biçimde hem kaynağın, hem de alıcının ortak oldukları anlamlandırma çerçevesine düşecek biçimde oluşturulmalıdır.
22
• Oluşturulan mesaj alıcıda ihtiyaç uyandırmalı ve bu ihtiyaçların doyurulması yönünde önerilerde bulunup yol göstermelidir.
• Mesajın ihtiyaçların doyurulmasına ilişkin olarak önerdiği yol, bireyin kendisinden istenen yönde harekete geçerken, kendisini ait hissettiği toplumsal grubun normlarına ve o grup içindeki konumuna da aykırı düşürmeyecek biçimde düzenlenmelidir.
3- Kanal (Araç)
Kaynaktan hedefe ya da tam tersi hedeften kaynağa işaret haline dönüşmüş iletinin gitmesine imkân sağlayan yola, kanal adı verilir (Gökçe, 2006: 28). Đletişim süreci içinde kaynak tarafından kodlanarak alıcıya iletilmek istenen ileti bir araç kullanarak alıcıya iletilebilir. Bu araç ya da araçlar insan tarafından üretilen araçlar olabildiği gibi, doğal olan araçlar da olabilir (Fidan, 2009: 28).
Đletişimde her duyu organına karşılık bir kanaldan söz edilebilir. Đleti, sözcüklerle aktarılıyorsa işitme kanalından söz edilir. Yüz ifadeleri, el kol hareketleri yani sözsüz iletişim unsurları söz konusu olduğunda, görsel kanal işin içine girer. Demek ki, ses, yüz, vücut, telefon, kitap, resim, televizyon vb. araçlar iletişim araçları olarak tanımlanır. Amaçların gerçekleştirilmesi, büyük ölçüde hangi kanalları ve araçları seçtiğimize bağlı olmaktadır (Gökçe, 2006: 28).
4- Hedef (Alıcı)
Alıcı, iletişimi başlatan kaynak tarafından ulaşılmak istenen birey, grup, kurum ya da toplumdur. Alıcı iletiyi alan, alması, kabul etmesi amacı ile gönderilendir. Đletişim sürecinde alıcı, kaynak tarafından belli araçlar kullanılarak gönderilen kodlanmış olan iletiyi, kodu açarak alır ve bir tepkide bulunur. Alıcının kod açma işleminden sonra iletiyi, yine kendisinin kodlayarak göndermesi beklenir. Bu durumda iletişim süreci başarıya ulaşmış olur (Fidan, 2009: 39).
Tanıtım amaçlı iletişim süreci, alıcı konumundaki “hedef” in istenilen yönde bir tutum ve davranış değişikliğine yönelmesini ve bu yönde harekete geçirilebilmesini amaçlamaktadır. Söz konusu hedefin özellikleri, tanıtım
23 faaliyetlerinin planlanması, uygulanması ve sonuçlarının değerlendirilmesi açısından belirleyici öneme sahiptir. Hedefin özellikleri bilinmeksizin yapılacak tanıtım faaliyetleri, ancak rastlantısal bir başarı şansına sahip olabilir (Tolungüç, 2000: 18).
5- Geribildirim (Feedback)
Geribildirim, alıcıdan kaynağa doğru oluşan ters yöndeki bilgi akımıdır. Geribildirimin önemi, iletişim sürecinde bir kez kodlanıp kanal ve araçlara sokulduktan sonra denetimden çıkan mesajın izlenebilmesini, alıcısına ulaşıp ulaşmadığını, istenilen biçimde algılanıp algılanmadığını, iletim sırasında bir bozulma ya da sapmaya uğrayıp uğramadığını, gerçekleşmesi beklenen amacın ne ölçüde gerçekleşebileceğinin öğrenilebilmesini olanaklı kılmasından kaynaklanır. Mesajın gerektiği gibi kodlanmamış olmasından, yanlış kanal ve araçların seçilmiş olmasına, ortak anlamlandırma çerçevesinin dışına taşmasından, hedefin beklentilerinin karşılanamamasına kadar çok çeşitli gerekçelerden kaynaklanabilecek bu tür bir kesintinin var olup olmadığının öğrenilebilmesi, geribildirim süreci ile mümkündür (Tolungüç, 2000: 21).
1.8. TANITMA TEKNĐKLERĐ
Tanıtım çalışmalarının uygulanması aşamasında iletişim, enformasyon, halkla ilişkiler, reklam, satış geliştirme, propaganda ve lobicilik faaliyetleri tanıtım yapmakta kullanılan başlıca tekniklerdir (Doğanbay, 2006: 48).
Tanıtım faaliyetlerinde başarılı olabilmek için yukarıda belirttiğimiz tekniklerin faaliyet alanlarını doğru tespit ederek yerinde ve birbirleriyle eşgüdüm içersinde kullanmak gerekmektedir. Bu tanıtım araçları aralarında amaçları, yöntemleri ve kapsamları bakımından birbirleri ile ortak noktaları bulunabildiği gibi farklılıkları da bulunmaktadır (Doğanbay, 2006: 48).
24 1.8.1. Đletişim
Đletişim, çağımızda en önemli olgulardan biri haline gelmiştir. Öyle ki, bilim adamından sokaktaki vatandaşa, siyasetçiden gazeteciye kadar herkes, bu kavramı belli bir unsuru nitelendirmek ya da herhangi başka bir amaçla kullanmaktadır (Gökçe, 2006: 7,8).
Hem günlük dilde hem de bilimsel literatürde giderek yaygın bir şekilde kullanılan iletişim kavramı, Latincedeki “communicato” ve batı dillerindeki “communication” kavramının karşılığıdır (Gökçe, 2006: 7, 8).
Đletişim, kişilerin birbirlerine bir şeyler aktarması ve bunun doğal sonucu olarak, bir şeylerin alışverişi şeklinde oluşmamaktadır. Aksine iletişim, görünürdeki kişiler arasında değil, onların verili toplumsal bağlam ve deneyimleri ışığında oluşan anlam dünyaları ve simgeleri arasında gerçekleşmektedir. Başka bir deyişle iletişim, karşılıklı ilişkide ya da etkileşimde bulunan kişilerin aynı ya da benzer simgelere sahip olmaları ve bu simgelerin anlamlarının aynı sosyal ve kültürel çevreye dayanması sonucunda, her iki tarafın düşünce düzeyinde aynı ya da benzer şeyleri canlandırmasıyla mümkün olabilmektedir (Gökçe, 2006: 10).
Đletişimin temel amacı başkalarını etkilemek ve aynı zamanda onlardan etkilenmektir. Etkili iletişimin amacını iletmek istediğimizi karşımızdakine amaçladığımız biçimde iletebilmek, isteneni elde etmek ve beklenen tepkiyi uyandırmak diye belirleyebiliriz. Đletişimde amaca ulaşmak için neyi, ne zaman, nasıl, kime söyleyeceğimize dikkat etmemiz gerekir (Fidan, 2009: 23).
Đletişim sürecinde hangi iletişim kanallarının da kullanılacağı da iyi belirlenmelidir. Kanal, kaynak ile alıcı arasındaki mesajın iletilmesine yardımcı olan araçtır. Tanıtımda kullanılan kanalları iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Bunlardan ilki; belli bir bedel ödeyerek, satın alınan iletişim araçlarıdır. Bu iletişim araçlarına TV’de ve radyoda yayınlanan reklamlar, gazete ve dergi gibi yazılı basında yer alan ilanlar, billboard reklamları, afişler, sergiler ve fuarlar örnek olarak gösterilebilir. Bunun yanında tanıtımda kullanılan kanallardan ikincisi belli bir ücret
25 ödemeksizin kullanılan iletişim araçlarıdır. Bu araçlara da dergilerde yayımlanan makale ve yorumlar, haber ve sanatsal niteliği güçlü olan fotoğraf, tanıtıcı broşür ve kitaplar, belgesel film ve hatta sinema filmleri örnek olarak verilebilir (Başçı, 2011: 14). Araçlar arasında maliyet ve etkinlik, yani verimlilik konusu çok iyi analiz edildikten sonra kullanılmalıdır. Bunun yanı sıra seçilen aracın hedef kitleye uygun olması, uygun yer ve zamanda seçimi diğer araçlarla koordineli bir şekilde kullanımı ve sürekli olarak kontrolü gibi hususlara da dikkat edilmesi gerekmektedir (Doğanbay, 2006: 50).
Türkiye’nin tanıtımıyla ilgili yayınlanan bir broşür, New York Metrosu’na konan Nemrut Dağı Kral Heykeli Afişi, Türkiye turistik konaklama tesisleri rehberi, ülkemizi çeşitli yönleriyle irdeleyen Türkiye Yıllığı, Paris’te Türkiye’nin turizme ve doğal kaynaklarına ilişkin verilen konferans iletişim çalışmalarının somut birer örneğidir. Ayrıca ülkemizi ziyaret eden yabancı üniversitelerin öğrenci grupları, bilim adamları, çeşitli meslek kuruluşlarının oluşturduğu heyetlerde yer alanlar vb. dönüşte Türkiye hakkında, siyasal ve mesleki kuruluşlarda, TV ve radyolarda, kulüplerde, öğrenci derneklerinde bilgi vermeleri, günlük yaşamımızın çeşitli kesitlerini yansıtan dokümanter filmlerin dış kanallarda gösterime girmesi, bir seyahat acentesinin turistler için yer rezervasyonu yapması, restoran tavsiye etmesi, tur operatörünün gezi programlarını tanıtan broşüründe ülkemize yönelik bilgiler aktarması da birer iletişim faaliyetidir (Bülbül, 2000: 106).
1.8.2. Enformasyon
Enformasyon genellikle “haber”, “bilgi verme”, “bilgi alma” anlamlarında batı dillerinde kullanılan “information” sözcüğünün karşılığıdır (Bülbül, 2000: 105). Bilgilendirme tekniğidir. Yazılı ve sözlü tüm tanıtma araçlarından yararlanılarak gerçekleştirilir. Enformasyon hizmetleri, genelde kamu yönetimleri tarafından ücretsiz olarak gerçekleştirilir (Rızaoğlu, 2004: 63).
Enformasyon (bildirseme), tek yönlü iletişim faaliyeti olarak bilgiye gereksinim duyan veya ilgilenen kimseler için bilgiyi onlara hazır tutma olayıdır. Bu nedenle enformasyon durağan, kurumsallaşmış ve edilgen bir özellik taşır.
26 Enformasyonda bilgiler belli yer ve noktalarda hazır tutulur ve belli kurallarla çalışan birimler yoluyla yerine getirilir. Enformasyonu diğer tanıtım yaklaşımlarından farklı kılan özelliklerden biri de bilgilerin sürekli olarak hazır tutulması, doğru ve uygun bilgileri bulundurması ve ticari bir amaç taşımamasıdır (Rızaoğlu, 2004: 63). Enformasyon süreci, bilgi ve haberin toplanması, depolanması, analiz edilmesi ve sunulması eylemlerini kapsayan bir süreçtir (Sarı, 2010: 64).
Enformasyonda amaç, üzerinde bilgi verilmek istenen konunun imajını oluşturmak ve konuya ilgi ve sempati duyulmasını sağlamaktır. Enformasyon dağıtım ve yayılmasında kitle iletişim araçlarına büyük ve önemli roller düşmektedir. Günümüzde enformasyon yeni iletişim araçları ve internet ile hız kazanmıştır (Sarı, 2010: 64).
Enformasyon resmi turizm ve tanıtma birimlerinin asli görevidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yurt içi ve yurt dışı büroları bu görevi yerine getirmeye çalışırlar (Dallı, 1988: 67). Kamu yönetimleri, bilgili kalifiye enformasyon personeli yetiştirerek, ülke hakkındaki olumlu imaj yaratma işlemlerini sürekli ve geçici enformasyon merkezlerinde yürütür. Sürekli enformasyon merkezleri; Bakanlığın resmi yurt içi ve yurt dışı turizm müdürlükleri, ofisleridir. Geçici enformasyon merkezleri ise, belirli gün ve olaylar nedeniyle sınırlı bir sürede faaliyet gösteren tanıtma noktalarıdır (Ünüsan ve Sezgin, 2005: 65).
Türkiye’nin tanıtımı için, Turizm Bakanlığı aşağıda belirtilen ülkelerde turizm tanıtma büroları, ataşelikler ve müşavirlikler açmış ve bu bürolarda yazılı ve sözlü araçlarla broşür, afiş, videokasetleri ile ülke hakkında turistik bilgiler vermektedir (Hacıoğlu, 2000: 75). Yurt dışındaki turizm tanıtma müşavirliği ve ataşeliklerin bulunduğu ülkeler: Kazakistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Sırbistan, Almanya, Kırgızistan, Belçika, Dubai, Tacikistan, Finlandiya, Pakistan, Mısır, Danimarka, Malezya, Hollanda, Đngiltere, Amerika, Đspanya, Rusya, Fransa, Çin, Đtalya, Suudi Arabistan, Bulgaristan, Đsveç, Suriye, Đran, Özbekistan, Đsrail, Japonya, Makedonya, Polonya, Avusturya, Đsviçre, Hindistan (http://www.tanitma.gov.tr/).
