Bal arısı (Apis Mellifera l.,) kolonilerinde, Varroa Destructor’ın kontrolünde, bazı kimyasal maddelerin etkinliğinin karşılaştırılarak, koloni gelişimi ve bal verimi üzerine etkilerinin araştırılması

(1)

Bal Arısı (Apis mellifera L.,) Kolonilerinde, Varroa

destructor’ın Kontrolünde, Bazı Kimyasal Maddelerin

Etkinliğinin Karşılaştırılarak, Koloni Gelişimi ve Bal Verimi

Üzerine Etkilerinin Araştırılması

Ulviye KUMOVA1, Melis ÇELİK GÜNEY2

Tamer KAYAALP 3, Nurşen KESER4

1,2,3_{Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü- ADANA} 4_{Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü-ADANA}

GİRİŞ

Bal arısı hastalık ve zararlıları; koloni populasyon gelişimini engelleyen, verimliliği azaltan, arı sağlığına doğrudan etki eden, gerekli önlemler alınmadığında ürün ve koloni kayıplarına yol açan önemli bir sorundur. Bunlar arasında Apis mellifera L. bal arısında görülen ve Dünya arıcılığını ciddi ekonomik sorunlarla karşı karşıya bırakan, Varroa paraziti gelmektedir (Delfinado, 1963; Anderson ve Trueman, 2000).

Varroa kontrolünde son 28 yılda, çeşitli pyretroidleri (Apistan, Klartan, Mavrik, Tau-fluvalite, Yardex, Bayvarol) ve diğer kimyasalları (Perizin, Antivarroa, Apitol, Varropol, Apivar) sürekli kullanan ülkelerinden gelen bulgular; Varroaların bu kimyasallara karşı direnç oluşturduğu, arı ürünlerinde kalıntı sorununu çıkarttığı, insan ve arı sağlığını etkileyen boyutlara ulaştığıdır (Faucon ve diğerleri, 1995; Baxter ve diğerleri, 1998; Spreafico ve diğerleri, 2000; Kumova, 2003; Adjlane ve diğerleri, 2013; Adjlane ve Haddad, 2017). Bal arısı kolonilerinde Varroa kontrolünde Fluvalinate’ın etkinliği; %99.6 (Watkins, 1993), %93.1-%92.8 (Kaftanoğlu ve diğerleri, 1995), %97.3 (Kumova, 2001), %41.43-%89.51 (Adjlane ve diğerleri, 2013) olarak ortaya konmuştur. Kumova (2001), Fluvalinate uygulanan kolonilerde 16 gün sonunda toplam 8251 adet (515.68) ölü varroa, 1297 adet (81.06) canlı varroa, 540 adet (33.75) ölü arı belirlemiştir.

Varroa kontrolünde Oksalik asitin farklı uygulamalarının etkinliği %60.0 ile %99.5 düzeyinde bulunmuştur (Imdorf ve diğerleri, 1997; MAFF, 2001; Hatjina ve Haristos, 2005; Toomemaa ve diğerleri, 2010). Mert ve Yücel (2011), Varroa üzerinde Oksalik asitin %83.21 (O) ve %88.81 (O/O) etkinlik gösterdiğini; ilaçlama öncesi ve sonrası arılı çerçeve sayılarını 4.8-4.33 adet olarak bulmuşlardır. Mahmood ve diğerleri (2012), Oksalik asitin, Varroaya karşı etkinliğini %91, düşen mite sayısını 177 adet ve bal verimini 12.08 kg olarak belirlemişlerdir.

Varroa savaşımında Laktik asit kullanımının %76.4-%99.4 (Kraus, 1993; Liorente ve diğerleri, 1995; MAFF, 2001) düzeyinde etkili olduğu saptanmıştır. Yücel (2005), Oksalik asit ve Laktik asitin Varroa’ya karşı etkinliğini %94.04 ve %80.46 olarak, bu grup kolonilerde arılı çerçeve sayılarını ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası sırası ile 5.25-6.82 ve 5.17-6.36 adet olarak bulmuştur. Girişgin ve Aydın (2010), Oksalik asit ve Laktik asitin Varroa’ya karşı etkinliğini %8.3; ilaç uygulamalarından sonra düşen Varroa sayısını Oksalik asitte 6.47 adet ve Laktik

(2)

66

asitte 2.77 adet olarak belirlemiştir. Çetin (2010), Varroa kontrolünde Oksalik asit ve Laktik asit koloni gruplarında düşen Varroa miktarını 452.40 ve 412.80 adet olarak; ölü arı sayısını, arılı çerçeve sayısını ve bal verimini Oksalik asitte sırası ile 224.60 adet, 8.17 adet ve 8.04 kg olarak; Laktik asitte ise bu değerleri sırası ile 240.80 adet, 8.00 adet ve 5.70 kg olarak bulmuştur. Gal ve diğerleri (1992), Varroa kontrolünde %20’lik ve %33’lük Kekik yağının Varroa’ya karşı sırası ile %85 ve %91 oranında etkili olduğunu belirlemişlerdir. Cengiz (2012), kolonilerde Oksalik asit, Tymol ve Laktik asidin Varroa’ya karşı etkinliklerini sırasıyla %84.90, %90.10 ve %79.50 olarak, bu ilaç uygulamalarından sonrası ölen ergin arı sayılarını sırasıyla 172.92 adet, 149.30 adet ve 152.30 adet olarak bildirmektedir. Adjlane ve diğerleri (2016), iki Thymol (Thymovar® ve Apiguard®) aktif maddeli ilacın, A. m. intermissa kolonilerinde Varroa’ya karşı etkilerini %84.43-%77.23 ve %81-%79 bularak, bu kolonilerde fazla bir arı ölümü olmadığını bildirmektedirler. Turhan ve Kumova (2017), kolonilere uyguladıkları Oksalik asit ve Laktik asitin Varroaya karşı etkinliğini %95.56 ve %95.02 düzeyinde belirlemişlerdir. Cengiz (2018), arı keki (90 gr) ve toz Timol (10 gr) (TY) ile yenilenen ana arılı ve Timol (RQ + TY) uygulamalarının Varroa’ya karşı etkinliğini %80.45 ve %98.28 olarak belirlemiştir.

Bu araştırma, Dünya arıcılığının günümüzde en önemli sorunlarından biri olmayı sürdüren, bal arılarının dış paraziti, Varroa destructor’a, karşı sentetik kimyasallara alternatif olabilecek; uygulamada pratik ve etkili olan bazı organik asitler ve essansiyel yağ içeriğinin, Varroa savaşımında ve koloniler üzerinde etkinliğini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. MATERYAL VE METOD

Araştırma, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Arıcılık Ünitesi’nde, 30 adet bal arısı (A. mellifera L.,) kolonisinde, 2010 yılı ilkbahar ve yaz mevsiminde, yürütülmüştür. Koloniler, Varroa sayımına uygun, çekmeceli ve 10 çerçeveli standart Langstroth tipi kovanlardan oluşmuştur. Araştırmada kullanılan koloniler, 2009 yılında aynı koloniden larva transferi yapılarak yetiştirilen, bir yaşında ana arılara sahip ve koloni populasyon gücü açısından eşitlenen kolonilerden 2010 yılı Mart ayının 1. haftasında seçilmiştir. Denemeye ayrılan koloniler, her grupta 5 koloni olacak şekilde rastgele 6 farklı uygulama grubuna ayrılmıştır. Araştırmada, Oksalik asit (Damlatma), Oksalik asit (Püskürtme), Laktik asit (Püskürtme), Tymovar® (Kekik Yağı) ve Mavrik® (Fluvalinate) uygulamalarının Varroa destructor’a, bal arılarına, koloni gelişimine ve bal verimine olan etkileri, kontrol grubu kolonileri ile karşılaştırılmıştır. Deneme koloni gruplarının kovan önlerine ölü arı kapanları deneme başlangıcından bir hafta önce takılarak arıların alışması sağlanmıştır (Gary ve Lorenzen, 1984).

A grubunu oluşturan kolonilere Oksalik asit, damlatma (OAD) şeklinde, uygulanmıştır. Bu uygulamada 35 g dehidrat Oksalik asit (stok %90), 1/1 şurup içerisinde 1000 ml’a tamamlanarak hazırlanan çözelti, arıların dolaştığı her petek arasına 5 ml damlatılarak uygulanmıştır (Nanetti, 1999; MAFF, 2001). B grubunu oluşturan kolonilere Oksalik asit, püskürtme (OAP) şeklinde uygulanmıştır. Bu uygulamada 30 g dehidrat Oksalik asit (stok %90), 1000 ml su ile tamamlanarak elde edilen %3’lük Oksalik asit çözeltisi, arı ile kaplı her petek yüzeyine 4 ml olarak verilmiştir (Mutinelli ve diğerleri, 1997). C grubunu oluşturan kolonilere Laktik asit, püskürtme (LAP) şeklinde uygulanmıştır. Bu uygulamada %15’lik hazırlanan Laktik asit (stok %90), arı ile kaplı her petek yüzeyine 8 ml olarak uygulanmıştır (MAFF, 2001). Deneme kolonilerine organik asit (OAD, OAP ve LAP) uygulamaları, 7 gün ara ile 3 kez (19.03-26.03-2.04.2010) uygulanmıştır. D Grubunu oluşturan kolonilere piyasadan sağlanan Tymovar® uygulanmıştır. Her biri 15 g Kekik yağı (Tymol) içeren sünger

(3)

şeritler, her deneme kolonisine, her uygulamada 1 adet olarak, çerçeveler üzerine konularak uygulanmıştır. Tymol emdirilmiş sünger şeritler haftada bir kez değiştirilerek, 3 hafta süre (19.03-26.03-2.04.2010) ile uygulanmıştır. E grubunu oluşturan kolonilere piyasadan sağlanan Fluvalinate etken maddeli Mavrik® uygulanmıştır. İçerisinde 240 g/lt Fluvalinate bulunan ilaç 4 kısım su ile seyreltilerek elde edilen %20'lik karışım içine (Lubinevski ve diğerleri, 1988), kontraplak çubuklar (4x20x200mm), 3 gün süre ile bekletilerek, oda sıcaklığında (20-25C0) bir gün kurutulduktan sonra her koloniye bir adet ilaçlı çubuk, petekler arasına yerleştirilmiştir. Deneme kolonilerinde Fulivalinate çubuklar 21 (19.03-2.04.2010) gün süre ile kolonilerde tutulmuştur. F grubunu oluşturan kontrol kolonilerine 2010 yılı ilkbaharında hiçbir ilaç uygulaması yapılmamıştır.

Araştırma kolonilerinde, ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası Varroa bulaşıklığını belirlemek için her koloniden 150-200 adet ergin işçi arı %75 etil alkol içeren kavanozlara alınarak, Varroa sayımı yapılmıştır. Bu uygulama sonunda bir koloninin ergin arı üzerindeki % Varroa bulaşıklığı örnekte sayılan toplam Varroa sayısının, örnekte sayılan ergin arı sayısına bölünmesi ile belirlenmiştir (Kumova 2001). Araştırmada kullanılan kimyasalların Varroaya karşı % etki değeri Henderson–Tilton eşitliği (%Etki = 100x[1-((Taxcb)/(Tbxca))] (bu eşitlikte; Ta: İlaçlama sonrası varroa sayısı, Tb: İlaçlama öncesi varroa sayısı, ca: Kontrolde deneme sonrası varroa sayısı, cb: Kontrolde deneme öncesi varroa sayısını göstermektedir) yardımı ile belirlenmiştir (Henderson ve Tilton, 1955). Kolonilerin Varroa bulaşıklık değerine ve etki değerine ait verileri, SPSS 21 V. paket programında, tesadüf parselleri deneme planına göre analiz edilerek, Duncan çoklu karşılaştırma testine göre karşılaştırmaları yapılmıştır.

Deneme kolonilerinde, kimyasal uygulamalar sonucu, 21 gün süre ile kovan çekmecesine düşen Varroalar (ölü, canlı) ile kapana düşen ölü arılar her gün sayılarak, toplanan bu veriler 7., 14. ve 21. günler ve toplam sayı olarak değerlendirilmiştir. Bu ön uygulamalar ve elde edilen sayımlardan sonra tüm araştırma kolonilerine kontrol uygulaması yapılmıştır. Kontrol uygulamasında, Coumaphos %3.2'lik aktif maddeli sistemik etkiye sahip Perizin® kullanılmıştır. Her arı kolonisi için 1 cc Perizin®, 50 cc su ile karıştırılarak ilaçlı sıvı, çerçeveler arasına damlatılarak uygulanmıştır. Perizin® ile kontrol uygulamaları 3 haftalık kimyasal madde uygulamalarından sonra 7 gün ara ile 2 kez (2.04-9.04.2010) yapılmıştır. Bu kontrol uygulamasından, kovan çekmecesine dökülen Varroalar ile kapana ve kovan çekmecesine düşen bal arılarının (ergin ve pupa) sayımı yapılmıştır. Toplanan tüm bu verilerin ışığı altında, kimyasalların uygulama etkinliği; E= VG+7 + VG+14 + VG+21/ VT x 100 (E= Etkinlik, VG+n= Her hafta toplanan Varroa, VT=Toplanan toplam Varroa) formülü ile hesaplanmıştır (Higes ve diğerleri, 1997). Deneme sonunda uygulanan kimyasal maddelerin, Varroa’ya ve bal arılarına etkileri, SPSS 21 V. paket programında Kruskal Wallis testi ile ortaya konmuştur.

Araştırma kolonilerinin ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayıları, deneme süresince 21 günde bir olmak üzere, 3 ölçüm döneminde (7.03.2010- 27.03.2010-17.04.2010) belirlenmiştir (Fresnaye ve Lensky, 1961). Deneme kolonilerinin bal verimi 2010 yılının yaz mevsiminde iki kez (18.06.2010-27.07.2010) yapılan bal hasadı ile belirlenmiştir. Varroa’ya karşı uygulanan kimyasal uygulamaların, koloni populasyon gelişimine ve bal verimine etkisinin olup olmadığı saptanmıştır. Denemede, kolonilerinden elde edilen ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayıları ile bal verimine ait veriler SPSS 21 V. paket programında tesadüf blokları deneme planına göre analiz edilerek karşılaştırmaları, Duncan çoklu karşılaştırma testine göre değerlendirilmiştir.

(4)

68

BULGULAR

Kolonilerde Varroa Bulaşıklık Değerleri ve Kimyasalların Etki Düzeyi

Araştırma grubu kolonilerde, ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası belirlenen % Varroa bulaşıklık değerinin sırası ile ortalama 2.53±1.46-4.52±2.41 ve 0.45±0.28 ile 6.56±0.76 arasında değiştiği; ilaçlama öncesi ve sonrası bulaşıklık değerlerine (%) uygulanan varyans analiz sonuçlarına göre, koloni grupları arasında Varroa bulaşıklık değeri bakımından farkın istatistiki olarak önemli olduğu belirlenmiştir (P<0.05), (Tablo 1).

Tablo 1. Koloni Gruplarında Varroa Bulaşıklık ve Etki Değeri (%).

21 V. paket programında, tesadüf parselleri deneme planına göre analiz edilerek, Duncan çoklu karşılaştırma testine göre karşılaştırmaları yapılmıştır.

Deneme kolonilerinde, kimyasal uygulamalar sonucu, 21 gün süre ile kovan çekmecesine düşen Varroalar (ölü, canlı) ile kapana düşen ölü arılar her gün sayılarak, toplanan bu veriler 7., 14. ve 21. günler ve toplam sayı olarak değerlendirilmiştir. Bu ön uygulamalar ve elde edilen sayımlardan sonra tüm araştırma kolonilerine kontrol uygulaması yapılmıştır. Kontrol uygulamasında, Coumaphos %3.2'lik aktif maddeli sistemik etkiye sahip Perizin® kullanılmıştır. Her arı kolonisi için 1 cc Perizin®, 50 cc su ile karıştırılarak ilaçlı sıvı, çerçeveler arasına damlatılarak uygulanmıştır. Perizin® ile kontrol uygulamaları 3 haftalık kimyasal madde uygulamalarından sonra 7 gün ara ile 2 kez (2.04-9.04.2010) yapılmıştır. Bu kontrol uygulamasından, kovan çekmecesine dökülen Varroalar ile kapana ve kovan çekmecesine düşen bal arılarının (ergin ve pupa) sayımı yapılmıştır. Toplanan tüm bu verilerin ışığı altında, kimyasalların uygulama etkinliği; E= VG+7 + VG+14 + VG+21/ VT x

100 (E= Etkinlik, VG+n= Her hafta toplanan Varroa, VT=Toplanan toplam

Varroa) formülü ile hesaplanmıştır (Higes ve diğerleri, 1997). Deneme sonunda uygulanan kimyasal maddelerin, Varroa’ya ve bal arılarına etkileri, SPSS 21 V. paket programında Kruskal Wallis testi ile ortaya konmuştur.

Araştırma kolonilerinin ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayıları, deneme süresince 21 günde bir olmak üzere, 3 ölçüm döneminde (7.03.2010- 27.03.2010-17.04.2010) belirlenmiştir (Fresnaye ve Lensky, 1961). Deneme kolonilerinin bal verimi 2010 yılının yaz mevsiminde iki kez (18.06.2010-27.07.2010) yapılan bal hasadı ile belirlenmiştir. Varroa’ya karşı uygulanan kimyasal uygulamaların, koloni populasyon gelişimine ve bal verimine etkisinin olup olmadığı saptanmıştır. Denemede, kolonilerinden elde edilen ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayıları ile bal verimine ait veriler SPSS 21 V. paket programında tesadüf blokları deneme planına göre analiz edilerek karşılaştırmaları, Duncan çoklu karşılaştırma testine göre değerlendirilmiştir.

BULGULAR

Kolonilerde Varroa Bulaşıklık Değerleri ve Kimyasalların Etki Düzeyi

Araştırma grubu kolonilerde, ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası belirlenen % Varroa bulaşıklık değerinin sırası ile ortalama 2.53±1.46-4.52±2.41 ve 0.45±0.28 ile 6.56±0.76 arasında değiştiği; ilaçlama öncesi ve sonrası bulaşıklık değerlerine (%) uygulanan varyans analiz sonuçlarına göre, koloni grupları arasında Varroa bulaşıklık değeri bakımından farkın istatistiki olarak önemli olduğu belirlenmiştir (P<0.05), (Tablo 1).

Tablo 1. Koloni Gruplarında Varroa Bulaşıklık ve Etki Değeri (%). Gruplar N İlaçlama Öncesi İlaçlama Sonrası Etki Değeri

X±Sx X±Sx (HT) ( %) A Grubu 5 2.76±1.80 a _1.73±1.30c _{69.00±12.806}c B Grubu 5 4.52±2.41 c _0.58±0.85a _{94.80± 7.259}a C Grubu 5 4.48±2.06 c _1.80±1.29c _{80.90±13.355}b D Grubu 5 2.91±1.53 b _0.45±0.28a _{92.80± 5.263}a E Grubu 5 2.53±1.46 a _0.99±0.50b _{81.10±10.345}b F Grubu 5 3.09±0.76 b _6.56±0.76d Ortalama 5 3.38±1.79 2.02±2.28 83.72±13.417

Koloni gruplarında ilaçlama öncesi ve sonrası %Varroa bulaşıklık değerine bağlı olarak Henderson-Tilton eşitliğine göre hesaplanan kimyasalların etki düzeyinin, koloni gruplarında 69.00±12.806 ile 94.80±7.259 arasında değiştiği ve ortalama 83.72±13.417 olduğu bulunmuştur. Bu verilere uygulanan varyans analiz sonucuna göre Varroa’ya karşı uygulanan ilaçların etki düzeyi açısından aralarında önemli (P<0.05) bir farkın olduğu belirlenmiştir (Tablo 1). Bu sonuçların ışığı altında, Varroa’ya karşı en etkili kimyasal uygulamaların; OAP ve Tymovar uygulamaları olduğu ve bu kimyasalların Varroa’ya etki düzeyinin (%) sırası ile ortalama 94.80±7.259 ve 92.80±5.263 olduğu belirlenmiştir. Varroa’ya karşı en düşük etkili Oksalik asit damlatma uygulamasının (%69.00±12.806) olduğu görülmektedir (Tablo 1).

Kimyasalların Ölü, Canlı ve Toplam Varroalar Üzerine Etkileri

Araştırma kolonilerinde Varroa’ya karşı kullanılan, kimyasal uygulamalar (21 gün) ile kontrol (Perizin) uygulaması (14 gün) sonucu, kovan çekmecesine düşen toplam ölü ve canlı Varroa sayıları günlük olarak belirlenerek, toplam Varroa sayıları elde edilmiştir. Koloni gruplarına uygulanan farklı kimyasal madde uygulamalarının ve kontrol uygulamasının, ölü, canlı ve toplam Varroa miktarına ve bunlara olan etkinlik düzeylerine ait sonuçlar Tablo 2, Tablo 3, Tablo 4, Tablo 5, Tablo 6 ve Tablo 7’de gösterilmiştir.

Araştırmada Varroa’ya karşı kullanılan farklı kimyasal madde uygulamalarının, ölü, canlı ve toplam Varroalar üzerine etkileri, Non-Parametrik testlerden biri olan Kruskal Wallis testine göre yapılmıştır (P<0.05). Varroa parazitine karşı kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının, ölü Varroalar üzerinde etki düzeyinin %96.05 ile %79.23 arasında değiştiği belirlemiştir. Bu sonuçlar incelendiğinde ölü Varroalar üzerine en yüksek etkiyi Tymovar (%96.05), en düşük etkiyi Fluvalinate (%79.23) uygulamasının gösterdiği belirlenmiştir (Tablo 5). Varroa’ya karşı kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının, canlı Varroalar üzerine karşı etki düzeyinin %98.48 ile %83.01 arasında değiştiği; canlı Varroa’lar üzerine en yüksek etkiyi %98.48 ile LAP uygulamasının, en düşük etkiyi ise %83.01 ile OAP uygulamasının gösterdiği belirlenmiştir (Tablo 6). Araştırmada kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının toplam ölü Varroalar üzerine etki düzeyi % 95.93 ile %80.10 arasında belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre toplam ölü Varroa

Koloni gruplarında ilaçlama öncesi ve sonrası %Varroa bulaşıklık değerine bağlı olarak Henderson-Tilton eşitliğine göre hesaplanan kimyasalların etki düzeyinin, koloni gruplarında 69.00±12.806 ile 94.80±7.259 arasında değiştiği ve ortalama 83.72±13.417 olduğu bulunmuştur. Bu verilere uygulanan varyans analiz sonucuna göre Varroa’ya karşı uygulanan ilaçların etki düzeyi açısından aralarında önemli (P<0.05) bir farkın olduğu belirlenmiştir (Tablo 1). Bu sonuçların ışığı altında, Varroa’ya karşı en etkili kimyasal uygulamaların; OAP ve Tymovar uygulamaları olduğu ve bu kimyasalların Varroa’ya etki düzeyinin (%) sırası ile ortalama 94.80±7.259 ve 92.80±5.263 olduğu belirlenmiştir. Varroa’ya karşı en düşük etkili Oksalik asit damlatma uygulamasının (%69.00±12.806) olduğu görülmektedir (Tablo 1). Kimyasalların Ölü, Canlı ve Toplam Varroalar Üzerine Etkileri

Araştırma kolonilerinde Varroa’ya karşı kullanılan, kimyasal uygulamalar (21 gün) ile kontrol (Perizin) uygulaması (14 gün) sonucu, kovan çekmecesine düşen toplam ölü ve canlı Varroa sayıları günlük olarak belirlenerek, toplam Varroa sayıları elde edilmiştir. Koloni gruplarına uygulanan farklı kimyasal madde uygulamalarının ve kontrol uygulamasının, ölü, canlı ve toplam Varroa miktarına ve bunlara olan etkinlik düzeylerine ait sonuçlar Tablo 2, Tablo 3, Tablo 4, Tablo 5, Tablo 6 ve Tablo 7’de gösterilmiştir.

Araştırmada Varroa’ya karşı kullanılan farklı kimyasal madde uygulamalarının, ölü, canlı ve toplam Varroalar üzerine etkileri, Non-Parametrik testlerden biri olan Kruskal Wallis testine göre yapılmıştır (P<0.05). Varroa parazitine karşı kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının, ölü Varroalar üzerinde etki düzeyinin %96.05 ile %79.23 arasında değiştiği belirlemiştir. Bu sonuçlar incelendiğinde ölü Varroalar üzerine en yüksek etkiyi Tymovar (%96.05), en düşük etkiyi Fluvalinate (%79.23) uygulamasının gösterdiği belirlenmiştir (Tablo 5). Varroa’ya karşı kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının, canlı Varroalar üzerine karşı etki düzeyinin %98.48 ile %83.01 arasında değiştiği; canlı Varroa’lar

(5)

üzerine en yüksek etkiyi %98.48 ile LAP uygulamasının, en düşük etkiyi ise %83.01 ile OAP uygulamasının gösterdiği belirlenmiştir (Tablo 6). Araştırmada kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının toplam ölü Varroalar üzerine etki düzeyi % 95.93 ile %80.10 arasında belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre toplam ölü Varroa üzerine en yüksek etkiyi %95.93 ile Tymovar, en düşük etkiyi %80.10 ile Fluvalinate uygulaması göstermiştir. OAP, OAD ve Fluvalinate uygulamalarının toplam ölü Varroa üzerine etkisinin birbirine yakın düzeyde (%81.40, %80.35, %80.10) olduğu belirlenmiştir (Tablo 7).

Tablo 2. Kimyasal Uygulamalar İle Düşen Ölü Varroa Miktarı (Adet).

üzerine en yüksek etkiyi %95.93 ile Tymovar, en düşük etkiyi %80.10 ile Fluvalinate uygulaması göstermiştir. OAP, OAD ve Fluvalinate uygulamalarının toplam ölü Varroa üzerine etkisinin birbirine yakın düzeyde (%81.40, %80.35, %80.10) olduğu belirlenmiştir (Tablo 7). Tablo 2. Kimyasal Uygulamalar İle Düşen Ölü Varroa Miktarı (Adet). Gruplar N Kimyasallarla Düşen Varroa Sayısı Perizinle Düşen

Varroa Sayısı G-7 G-14 G-21 Toplam A Grubu 5 670 612 359 1641 409 B Grubu 5 484 398 177 1059 243 C Grubu 5 1588 1150 619 3357 434 D Grubu 5 1249 757 475 2481 102 E Grubu 5 644 366 177 1187 311 F Grubu 5 191 164 106 461 1037 Tablo 3. Kimyasal Uygulamalar İle Düşen Canlı Varroa Miktarı (Adet). Gruplar N Kimyasallarla Düşen Varroa Sayısı Perizinle Düşen

Varroa Sayısı G-7 G-14 G-21 Toplam A Grubu 5 18 21 9 48 2 B Grubu 5 14 17 12 43 8 C Grubu 5 79 105 76 260 4 D Grubu 5 58 65 15 138 9 E Grubu 5 18 47 16 81 4 F Grubu 5 11 19 24 54 9

Tablo 4. Kimyasallar ile Düşen Toplam Varroa Miktarı (Adet).

Gruplar N Kimyasallarla Düşen Varroa Sayısı Perizinle Düşen Varroa Sayısı G-7 G-14 G-21 Toplam A Grubu 5 688 633 368 1689 411 B Grubu 5 498 415 189 1102 251 C Grubu 5 1667 1255 695 3617 438 D Grubu 5 1307 822 490 2619 111 E Grubu 5 662 413 193 1268 315 F Grubu 5 202 183 130 515 1046 Tablo 5. Kimyasal Uygulamaların Düşen Ölü Varroa Üzerine Etkinliği Gruplar N Kimyasallarla Düşen

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 328.20±81.27 81.80±29.52 80.04 c B Grubu 5 211.80±61.07 48.60±28.27 81.33 c C Grubu 5 671.40±99.03 86.80±38.34 88.55 b D Grubu 5 _{496.20±149.85} _20.40±8.65 96.05 a

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 328.20±81.27 81.80±29.52 80.04 c B Grubu 5 211.80±61.07 48.60±28.27 81.33 c C Grubu 5 _{671.40±99.03} _86.80±38.34 88.55 b D Grubu 5 496.20±149.85 20.40±8.65 96.05 a

Tablo 3. Kimyasal Uygulamalar İle Düşen Canlı Varroa Miktarı (Adet).

(6)

70

Tablo 5. Kimyasal Uygulamaların Düşen Ölü Varroa Üzerine Etkinliği

E Grubu 5 _{237.40±91.30} _62.20±27.04 79.23 d

Tablo 6. Kimyasalların Düşen Canlı Varroa Üzerine Etkinliği Gruplar N Kimyasallarla Düşen

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 9.60 ±2.65 0.80 ±0.48 92.30 b B Grubu 5 _{8.80 ±5.31} _1.80±1.11 83.01 c C Grubu 5 52. 00 ±18.34 0.80 ±0.48 98.48 a D Grubu 5 _27.60±16.61 _1.80±1.11 93.87 b E Grubu 5 _16.20±8.37 _{0.80 ±0.48} 95.29 b

Tablo 7. Kimyasalların Düşen Toplam Varroa Üzerine Etkinliği Gruplar N Kimyasallarla Düşen

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 337.8±83.36 82.6±29.61 80.35 c B Grubu 5 220.6±65.29 50.4±28.77 81.40 c C Grubu 5 723.4±112.91 87.6±38.78 89.19 b D Grubu 5 523.8±166.30 22.2±9.58 95.93 a E Grubu 5 253.6±99.66 63±27.34 80.10 c Kimyasal Uygulamaların Bal Arıları Üzerine Etkileri

Araştırma kolonilerinde Varroa’ya karşı kullanılan, kimyasal uygulamalar (21 gün) ile kontrol (Perizin) uygulaması (14 gün) ile kapana ve çekmeceye düşen ölü arı sayıları günlük olarak belirlenerek, toplam ölü arı sayıları elde edilmiştir. Varroa’ya karşı uygulanan beş farklı kimyasalın ve kontrol uygulamasının, düşen toplam ölü arı miktarına ve bu arılara olan etkilerine ait sonuçlar Tablo 8 ve Tablo 9’da verilmiştir. Kimyasal uygulamaların bal arıları üzerine etkilerini belirlemede elde edilen toplam ölü arı verileri, Non-Parametrik testlerden Kruskal Wallis’e göre test edilmiştir.

Bu sonuçlara göre; farklı kimyasal uygulamaların bal arıları üzerine etkileri önemli çıkmıştır (P<0.05). Araştırmada Varroa’ya karşı kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının, bal arıları üzerine etki düzeyinin %86.40 ile %86.40 arasında değiştiği; arılar üzerine en düşük etkiyi %86.40 ile Tymovar uygulamasının, en yüksek etkiyi %93.60 ile Fluvalinate uygulamasının gösterdiği belirlenmiştir. Bal arıları üzerine en yüksek etkiyi gösteren Fluvalinate, OAP ve LAP uygulamalarının bal arılarına olan etkilerinin sırayla %93.60, %92.03 ve %91.50 düzeyinde olduğu ve birbirine yakın bir etki gösterdikleri belirlenmiştir (Tablo 9).

Tablo 8. Kimyasallarla Düşen Toplam Arı Sayısı (Adet)

E Grubu 5 237.40±91.30 62.20±27.04 79.23 d

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 9.60 ±2.65 0.80 ±0.48 92.30 b B Grubu 5 8.80 ±5.31 1.80±1.11 83.01 c C Grubu 5 _{52. 00 ±18.34} _{0.80 ±0.48} 98.48 a D Grubu 5 27.60±16.61 1.80±1.11 93.87 b E Grubu 5 16.20±8.37 0.80 ±0.48 95.29 b

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 _337.8±83.36 _82.6±29.61 80.35 c B Grubu 5 220.6±65.29 50.4±28.77 81.40 c C Grubu 5 723.4±112.91 87.6±38.78 89.19 b D Grubu 5 _{523.8±166.30} _22.2±9.58 95.93 a E Grubu 5 253.6±99.66 63±27.34 80.10 c Kimyasal Uygulamaların Bal Arıları Üzerine Etkileri

E Grubu 5 237.40±91.30 62.20±27.04 79.23 d

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 9.60 ±2.65 0.80 ±0.48 92.30 b B Grubu 5 8.80 ±5.31 1.80±1.11 83.01 c C Grubu 5 _{52. 00 ±18.34} _{0.80 ±0.48} 98.48 a D Grubu 5 27.60±16.61 1.80±1.11 93.87 b E Grubu 5 16.20±8.37 0.80 ±0.48 95.29 b

Varroa Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Varroa Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 337.8±83.36 82.6±29.61 80.35 c B Grubu 5 220.6±65.29 50.4±28.77 81.40 c C Grubu 5 _{723.4±112.91} _87.6±38.78 89.19 b D Grubu 5 523.8±166.30 22.2±9.58 95.93 a E Grubu 5 253.6±99.66 63±27.34 80.10 c Kimyasal Uygulamaların Bal Arıları Üzerine Etkileri

Tablo 6. Kimyasalların Düşen Canlı Varroa Üzerine Etkinliği

Tablo 7. Kimyasalların Düşen Toplam Varroa Üzerine Etkinliği

Kimyasal Uygulamaların Bal Arıları Üzerine Etkileri

Bu sonuçlara göre; farklı kimyasal uygulamaların bal arıları üzerine etkileri önemli çıkmıştır (P<0.05). Araştırmada Varroa’ya karşı kullanılan beş farklı kimyasal madde uygulamasının, bal arıları üzerine etki düzeyinin %86.40 ile %86.40 arasında değiştiği; arılar üzerine en düşük etkiyi %86.40 ile Tymovar uygulamasının, en yüksek etkiyi %93.60 ile Fluvalinate uygulamasının gösterdiği belirlenmiştir. Bal arıları üzerine en yüksek etkiyi gösteren Fluvalinate, OAP ve LAP

(7)

uygulamalarının bal arılarına olan etkilerinin sırayla %93.60, %92.03 ve %91.50 düzeyinde olduğu ve birbirine yakın bir etki gösterdikleri belirlenmiştir (Tablo 9).

Tablo 8. Kimyasallarla Düşen Toplam Arı Sayısı (Adet)

Gruplar N Kimyasallarla Düşen Arı Sayısı Perizinle Düşen Arı Sayısı G-7 G-14 G-21 Toplam A Grubu 5 210 44 50 304 35 B Grubu 5 128 64 39 231 20 C Grubu 5 131 107 85 323 30 D Grubu 5 30 28 32 89 14 E Grubu 5 82 47 32 161 11 F Grubu 5 118 88 61 267 56 Tablo 9. Kimyasal Uygulamaların Toplam Arı Üzerine Etkinliği Gruplar N Kimyasallarla Düşen

Arı Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Arı Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 _60.8±11.03 _7±2.48 89.67 c B Grubu 5 _46.2±8.48 _4±1.04 92.03 a C Grubu 5 64.6±27.16 6±1.70 91.50 b D Grubu 5 _17.8±7.78 _2.8±1.59 86.40 c E Grubu 5 _32.2±7.40 _2.2±0.80 93.60 a Kimyasal Uygulamaların Koloni Populasyon Gelişimi Üzerine Etkileri

Araştırma grubu kolonilerinde, Varroa parazitine karşı farklı kimyasal madde uygulamaları ile kontrol uygulaması (Perizin) sırasında ve sonrasında, kolonilerin ergin ve yavrulu arı çerçeve sayıları 7.03-17.04 2010 tarihleri arasında değerlendirilmiştir. Deneme gruplarının, bu ölçüm dönemlerinde gösterdikleri, ortalama ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayıları, Tablo 10 ve 11’de verilmiştir.

Araştırmadan elde edilen, ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayısına ait veriler, tesadüf blokları deneme planına göre analiz edilerek, Duncan çoklu karşılaştırma testi ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayıları açısından kolonilere uygulanan kimyasal uygulamalar arasında istatistiki olarak bir fark bulunmamıştır (P>0.05). Deneme gruplarına ait ergin arılı ve yavrulu çerçeve sayıları ile dönem ortalama değerlerine uygulanan varyans analizinde grupxdönem interaksiyonu önemli çıkmıştır (P<0.05).

Tablo 10. Koloni Gruplarının Ergin Arılı Çerçeve Sayıları (Adet/Koloni)

Gruplar N Ölçüm Dönemleri

Ergin Arılı Çerçeve Sayısı (X±Sx) Ortalama Genel (X±Sx) 7.3.2010 c_27.3.2010b_17.4.2010a A Grubu 5 4.20±0.44 6.20±1.64 10.60±3.28 7.00±3.40 a B Grubu 5 4.20±0.44 5.20±1.09 8.00±2.44 5.80±2.21 a C Grubu 5 4.20±0.44 6.40±1.14 8.60±3.71 6.40±2.79 a D Grubu 5 4.20±0.44 5.80±2.38 7.40±3.71 5.80±2.73 a E Grubu 5 4.20±0.44 6.40±1.67 10.60±3.36 7.06±3.41 a

Arı Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Arı Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 _60.8±11.03 _7±2.48 89.67 c B Grubu 5 _46.2±8.48 _4±1.04 92.03 a C Grubu 5 64.6±27.16 6±1.70 91.50 b D Grubu 5 _17.8±7.78 _2.8±1.59 86.40 c E Grubu 5 _32.2±7.40 _2.2±0.80 93.60 a Kimyasal Uygulamaların Koloni Populasyon Gelişimi Üzerine Etkileri

Arı Sayısı (X ± S) Perizinle Düşen Arı Sayısı (X ± S) Etkinlik (%) A Grubu 5 60.8±11.03 7±2.48 89.67 c B Grubu 5 46.2±8.48 4±1.04 92.03 a C Grubu 5 _64.6±27.16 _6±1.70 91.50 b D Grubu 5 17.8±7.78 2.8±1.59 86.40 c E Grubu 5 32.2±7.40 2.2±0.80 93.60 a Kimyasal Uygulamaların Koloni Populasyon Gelişimi Üzerine Etkileri

Tablo 9. Kimyasal Uygulamaların Toplam Arı Üzerine Etkinliği

Kimyasal Uygulamaların Koloni Populasyon Gelişimi Üzerine Etkileri

Tablo 10. Koloni Gruplarının Ergin Arılı Çerçeve Sayıları (Adet/Koloni)

F (Kont) 5 4.20±0.44 5.40±0.54 8.60±0.89 6.06±2.01 a

Ortalama 5 4.20±0.40 5.90±1.47 8.96±3.05 6.35±2.78

Tablo 11. Koloni Gruplarının Yavrulu Çerçeve Sayıları (Adet/Koloni)

Yavrulu Çerçeve Sayısı (X±Sx) Ortalama Genel (X±Sx) 7.3.2010 c_27.3.2010b_27.4.2010a A Grubu 5 2.20±0.44 3.80±1.64 6.80±2.16 4.26±2.46 a B Grubu 5 2.20±0.44 2.60±0.89 5.40±2.07 3.40 ±1.91 a C Grubu 5 2.20±0.44 3.40±1.34 6.20±3.42 3.93±2.63 a D Grubu 5 2.20±0.44 3.20±2.16 4.40±2.07 3.26±1.86 a E Grubu 5 2.20±0.44 4.00±1.41 7.00±1.58 4.40±2.35 a F (Kont) 5 2.20±0.44 2.80±0.44 5.60±0.54 3.53±1.59 a Ortalama 5 2.20±0.44 3.30±1.39 5.90±2.15 3.80±2.15

Araştırma gruplarının, 3 ölçüm dönemine ait arılı çerçeve sayıları ortalaması 6.35±2.78 adet/koloni olarak belirlenmiştir. Deneme grubu kolonilerin 2010 yılının, farklı dönemlerinde farklı düzeyde ergin arı gelişimi oluşturdukları ve en iyi dönemin, ortalama 8.96±3.05 adet/koloni ile 27 Nisan 2010 döneminde olduğu (P<0.05) belirlenmiştir (Tabşo 10). Araştırma gruplarının, 3 ölçüm dönemine ait yavrulu çerçeve sayıları ortalaması 3.80±2.15 adet/koloni olarak belirlenmiştir. Araştırma grubu koloniler 2010 yılının farklı dönemlerinde farklı düzeyde yavru arı gelişimi oluşturdukları ve en iyi dönemin, ortalama 5.90±2.15 adet/koloni ile 27 Nisan 2010 döneminde olduğu (P<0.05) belirlenmiştir (Tablo 11).

Kimyasal Uygulamaları Kolonilerin Bal Verimleri Üzerine Etkileri

Araştırma grubu kolonilerinin bal verimleri, kimyasal uygulamalardan sonra, mevsime, bitki populasyonuna ve göçer arıcılık izlencesine bağlı olarak 2010 yılında iki farklı bölgeye götürülerek, 2 hasat döneminde (18.06.2010-27.07.2010) her koloniden elde edilen ortalama bal verimi ortaya konmuştur (Tablo 12). Bal verim değerleri, tesadüf blokları deneme planına göre analiz edilerek, Duncan çoklu karşılaştırma testi ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Bal verimleri açısından kolonilere uygulanan kimyasal uygulamalar arasında istatistiki olarak bir fark bulunmuştur (P<0.05). Deneme gruplarına ait bal verimi değerleri ve dönem ortalama değerlerine uygulanan varyans analizinde, grup x dönem interaksiyonun, istatistiki olarak önemli olduğu ortaya çıkmıştır (P<0.05), (Tablo 12). Deneme grupları arasında iki bal hasadı sonrasında; OAD uygulamasının ortalama 12.45±4.01 kg ile en yüksek bal verimine sahip birinci grubu, Fluvalinate uygulamasının ortalama 11.31±4.60 kg ile ikinci grubu oluşturmuştur. Kontrol grubu ise ortalama 5.85±4.76 kg/koloni ile en düşük bal verim ortalamasına sahip grubu oluşturmuştur. Araştırma gruplarının, 2010 yılı bal verimi ortalaması 9.022±5.03 kg/koloni olarak

(8)

72 F (Kont) _Ortalama 5 4.20±0.44 _{5 4.20±0.40} 5.40±0.54 8.60±0.89 _5.90±1.47 _8.96±3.05 6.06±2.01 _6.35±2.78a

Tablo 11. Koloni Gruplarının Yavrulu Çerçeve Sayıları (Adet/Koloni)

Yavrulu Çerçeve Sayısı (X±Sx) Ortalama Genel (X±Sx) 7.3.2010 c_27.3.2010b_27.4.2010a A Grubu 5 2.20±0.44 3.80±1.64 6.80±2.16 4.26±2.46 a B Grubu 5 2.20±0.44 2.60±0.89 5.40±2.07 3.40 ±1.91 a C Grubu 5 2.20±0.44 3.40±1.34 6.20±3.42 3.93±2.63 a D Grubu 5 2.20±0.44 3.20±2.16 4.40±2.07 3.26±1.86 a E Grubu 5 2.20±0.44 4.00±1.41 7.00±1.58 4.40±2.35 a F (Kont) 5 2.20±0.44 2.80±0.44 5.60±0.54 3.53±1.59 a Ortalama 5 2.20±0.44 3.30±1.39 5.90±2.15 3.80±2.15

Araştırma gruplarının, 3 ölçüm dönemine ait arılı çerçeve sayıları ortalaması 6.35±2.78 adet/koloni olarak belirlenmiştir. Deneme grubu kolonilerin 2010 yılının, farklı dönemlerinde farklı düzeyde ergin arı gelişimi oluşturdukları ve en iyi dönemin, ortalama 8.96±3.05 adet/koloni ile 27 Nisan 2010 döneminde olduğu (P<0.05) belirlenmiştir (Tabşo 10). Araştırma gruplarının, 3 ölçüm dönemine ait yavrulu çerçeve sayıları ortalaması 3.80±2.15 adet/koloni olarak belirlenmiştir. Araştırma grubu koloniler 2010 yılının farklı dönemlerinde farklı düzeyde yavru arı gelişimi oluşturdukları ve en iyi dönemin, ortalama 5.90±2.15 adet/koloni ile 27 Nisan 2010 döneminde olduğu (P<0.05) belirlenmiştir (Tablo 11).

Araştırma grubu kolonilerinin bal verimleri, kimyasal uygulamalardan sonra, mevsime, bitki populasyonuna ve göçer arıcılık izlencesine bağlı olarak 2010 yılında iki farklı bölgeye götürülerek, 2 hasat döneminde (18.06.2010-27.07.2010) her koloniden elde edilen ortalama bal verimi ortaya konmuştur (Tablo 12). Bal verim değerleri, tesadüf blokları deneme planına göre analiz edilerek, Duncan çoklu karşılaştırma testi ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Bal verimleri açısından kolonilere uygulanan kimyasal uygulamalar arasında istatistiki olarak bir fark bulunmuştur (P<0.05). Deneme gruplarına ait bal verimi değerleri ve dönem ortalama değerlerine uygulanan varyans analizinde, grup x dönem interaksiyonun, istatistiki olarak önemli olduğu ortaya çıkmıştır (P<0.05), (Tablo 12). Deneme grupları arasında iki bal hasadı sonrasında; OAD uygulamasının ortalama 12.45±4.01 kg ile en yüksek bal verimine sahip birinci grubu, Fluvalinate uygulamasının ortalama 11.31±4.60 kg ile ikinci grubu oluşturmuştur. Kontrol grubu ise ortalama 5.85±4.76 kg/koloni ile en düşük bal verim ortalamasına sahip grubu oluşturmuştur. Araştırma gruplarının, 2010 yılı bal verimi ortalaması 9.022±5.03 kg/koloni olarak

Tablo 11. Koloni Gruplarının Yavrulu Çerçeve Sayıları (Adet/Koloni)

Araştırma gruplarının, 3 ölçüm dönemine ait arılı çerçeve sayıları ortalaması 6.35±2.78 adet/koloni olarak belirlenmiştir. Deneme grubu kolonilerin 2010 yılının, farklı dönemlerinde farklı düzeyde ergin arı gelişimi oluşturdukları ve en iyi dönemin, ortalama 8.96±3.05 adet/ koloni ile 27 Nisan 2010 döneminde olduğu (P<0.05) belirlenmiştir (Tabşo 10). Araştırma gruplarının, 3 ölçüm dönemine ait yavrulu çerçeve sayıları ortalaması 3.80±2.15 adet/koloni olarak belirlenmiştir. Araştırma grubu koloniler 2010 yılının farklı dönemlerinde farklı düzeyde yavru arı gelişimi oluşturdukları ve en iyi dönemin, ortalama 5.90±2.15 adet/koloni ile 27 Nisan 2010 döneminde olduğu (P<0.05) belirlenmiştir (Tablo 11).

Araştırma grubu kolonilerinin bal verimleri, kimyasal uygulamalardan sonra, mevsime, bitki populasyonuna ve göçer arıcılık izlencesine bağlı olarak 2010 yılında iki farklı bölgeye götürülerek, 2 hasat döneminde (18.06.2010-27.07.2010) her koloniden elde edilen ortalama bal verimi ortaya konmuştur (Tablo 12). Bal verim değerleri, tesadüf blokları deneme planına göre analiz edilerek, Duncan çoklu karşılaştırma testi ile karşılaştırmaları yapılmıştır. Bal verimleri açısından kolonilere uygulanan kimyasal uygulamalar arasında istatistiki olarak bir fark bulunmuştur (P<0.05). Deneme gruplarına ait bal verimi değerleri ve dönem ortalama değerlerine uygulanan varyans analizinde, grup x dönem interaksiyonun, istatistiki olarak önemli olduğu ortaya çıkmıştır (P<0.05), (Tablo 12). Deneme grupları arasında iki bal hasadı sonrasında; OAD uygulamasının ortalama 12.45±4.01 kg ile en yüksek bal verimine sahip birinci grubu, Fluvalinate uygulamasının ortalama 11.31±4.60 kg ile ikinci grubu oluşturmuştur. Kontrol grubu ise ortalama 5.85±4.76 kg/koloni ile en düşük bal verim ortalamasına sahip grubu oluşturmuştur. Araştırma gruplarının, 2010 yılı bal verimi ortalaması 9.022±5.03 kg/koloni olarak bulunmuştur. Deneme grubu kolonilerin 2010 yılının iki farklı döneminde farklı düzeyde bal verimi sağladıkları ve en iyi dönemin, ortalama 10.83±4.41 kg/ koloni ile 27 Temmuz 2010 dönemi (II. Hasad) olduğu belirlenmiştir (Tablo 12).

(9)

73 Tablo 12. Araştırma Grubu Kolonilerin Bal Verimi (kg/Koloni)

farklı düzeyde bal verimi sağladıkları ve en iyi dönemin, ortalama 10.83±4.41 kg/koloni ile 27 Temmuz 2010 dönemi (II. Hasad) olduğu belirlenmiştir (Tablo 12).

Tablo 12. Araştırma Grubu Kolonilerin Bal Verimi (kg/Koloni)

Gruplar N Hasat Dönemlerine Ait Bal

Verimleri (X±Sx) Genel Ortalama (X±Sx) 18.6 2010 b _{27.7 2010}a A Grubu 5 11.58±5.02 13.20±3.02 12.45±4.01 a B Grubu 5 6.78±5.04 10.72±3.98 8.75±4.76 d C Grubu 5 6.84±4.32 12.00±5.89 9.42±5.58 c D Grubu 5 3.96±2.54 8.74±3.19 6.35±3.71 e E Grubu 5 10.18±6.14 12.44±2.58 11.31±4.60 b F (Kont) 5 3.94±2.71 7.76±5.87 5.85±4.76 f Ortalama 5 7.21±5.02 10.83±4.41 9.022±5.03 TARTIŞMA

Bu araştırmada Varroa destructor’a karşı kullanılan, Oksalik asit püskürtme uygulaması sonucunda elde edilen %94.80 etkinlik değeri; %95 (Imdorf ve diğerleri, 1997), %94.04 (Yücel, 2005), %95.56 (Turhan ve Kumova, 2017) sonuçları ile uyumlu; %97 (MAFF, 2001), 99.42 (Toomemaa ve diğerleri, 2010) bulgularından düşük ve %8.3 (Girişgin ve Aydın, 2010), %83.21-%88.81 (Mert ve Yücel, 2011), %84.90 (Cengiz, 2012), %91 (Mahmood ve diğerleri, 2012) değerlerinden yüksek çıkmıştır. Denemede Varroa’ya karşı kullanılan Tymovar uygulamasının %92.80 düzeyinde etkinlik gösterdiği ve bu sonucun Cengiz (2012)’in %90.10 bildirişi ile benzerlik gösterdiği; % 84.43- % 77.23 ile % 81-% 79 (Adjlane ve diğerleri, 2016), %80.45 (Cengiz, 2018) değerlerinden daha yüksek çıktığı belirlenmiştir. Varroa’ya karşı kullanılan Fluvalinate uygulamasının gösterdiği %81.10 etki değerinin; %84.5 (Girişgin ve diğerleri, 2016) ile uyumlu; %99.6 (Watkins, 1993), %93.1-%92.8 (Kaftanoğlu ve diğerleri, 1995), %97.3 (Kumova, 2001) ve %89.51 (Adjlane ve diğerleri, 2013)’den düşük ve %41.43 (Adjlane ve diğerleri, 2013) değerinden yüksek olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre kolonilerde Fluvalinate etkili maddeli ilaçların uzun yıllar kullanılması sonucu, Varroa’ya etkinliğinin yıllara göre gittikçe azaldığını göstermektedir.

Varroa’ya etkinliği %80.90 düzeyinde bulunan Laktik asit püskürtme uygulamasının bu sonucu; Yücel (2005)’in %80.46, Cengiz (2012)’nin %79.50 değeri ile aynı düzeyde; %99, Turhan ve Kumova, (2017)’nın %95.02 olarak bulduğu değerlerden daha düşük; MAFF (2001)’ın %76.4, Girişgin ve Aydın (2010)’nın %8.3 olarak bildirdiği değerlerden oldukça yüksek çıkmıştır. Bu çalışmada, Varroa’ya karşı en düşük etkili kimyasalın (%69.00) olarak belirlenen, Oksalik asit damlatma

TARTIŞMA

Bu araştırmada Varroa destructor’a karşı kullanılan, Oksalik asit püskürtme uygulaması sonucunda elde edilen %94.80 etkinlik değeri; %95 (Imdorf ve diğerleri, 1997), %94.04 (Yücel, 2005), %95.56 (Turhan ve Kumova, 2017) sonuçları ile uyumlu; %97 (MAFF, 2001), 99.42 (Toomemaa ve diğerleri, 2010) bulgularından düşük ve %8.3 (Girişgin ve Aydın, 2010), %83.21-%88.81 (Mert ve Yücel, 2011), %84.90 (Cengiz, 2012), %91 (Mahmood ve diğerleri, 2012) değerlerinden yüksek çıkmıştır. Denemede Varroa’ya karşı kullanılan Tymovar uygulamasının %92.80 düzeyinde etkinlik gösterdiği ve bu sonucun Cengiz (2012)’in %90.10 bildirişi ile benzerlik gösterdiği; % 84.43- % 77.23 ile % 81-% 79 (Adjlane ve diğerleri, 2016), %80.45 (Cengiz, 2018) değerlerinden daha yüksek çıktığı belirlenmiştir. Varroa’ya karşı kullanılan Fluvalinate uygulamasının gösterdiği %81.10 etki değerinin; %84.5 (Girişgin ve diğerleri, 2016) ile uyumlu; %99.6 (Watkins, 1993), %93.1-%92.8 (Kaftanoğlu ve diğerleri, 1995), %97.3 (Kumova, 2001) ve %89.51 (Adjlane ve diğerleri, 2013)’den düşük ve %41.43 (Adjlane ve diğerleri, 2013) değerinden yüksek olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre kolonilerde Fluvalinate etkili maddeli ilaçların uzun yıllar kullanılması sonucu, Varroa’ya etkinliğinin yıllara göre gittikçe azaldığını göstermektedir.

Varroa’ya etkinliği %80.90 düzeyinde bulunan Laktik asit püskürtme uygulamasının bu sonucu; Yücel (2005)’in %80.46, Cengiz (2012)’nin %79.50 değeri ile aynı düzeyde; %99, Turhan ve Kumova, (2017)’nın %95.02 olarak bulduğu değerlerden daha düşük; MAFF (2001)’ın %76.4, Girişgin ve Aydın (2010)’nın %8.3 olarak bildirdiği değerlerden oldukça yüksek çıkmıştır. Bu çalışmada, Varroa’ya karşı en düşük etkili kimyasalın (%69.00) olarak belirlenen, Oksalik asit damlatma uygulamasının, MAFF (2001)’nin bildirdiği %97 düzeyden oldukça düşük, Hatjina ve Haristos (2005)’nun %60 olarak bildirdiği sonuç ile uyumlu olduğu görülmektedir.

Araştırmada Varroa parazitine karşı uygulanan farklı kimyasal madde ve kontrol uygulamaları sonucu düşen ölü Varroa ve toplam (ölü+canlı) Varroa üzerine en yüksek etkiyi %96.05 ve % 95.93 ile Tymovar uygulamasının, en düşük etkiyi ise %79.23 ve %80.10 ile Fluvalinate uygulamasının gösterdiği belirlenmiştir.

Araştırma sonunda gerek Varroa bulaşıklık değerlerine (HTE) göre gerekse kimyasal uygulamalar ve kontrol uygulaması ile belirlenen beş farklı kimyasalın etki değerleri karşılaştırıldığında, her iki yöntemde de Varroayı öldürme açısından Tymovar uygulamasının etkili olduğu, Fuvalinate’in Varroalar üzerinde etkinliğinin azaldığı görülmektedir.

(10)

74

Araştırmadan Fluvalinate uygulaması sonucu elde edilen ölü Varroa (1187 adet), canlı Varroa (81 adet), toplam ölü Varroa sayısı (1268 adet) ve toplam ölü arı sayısının (161 adet), bu değerleri sırası ile 8251, 1297 ve 540 adet olarak bildiren Kumova (2001)’nın değerlerinden oldukça düşük bulunmuştur. Çalışmada Oksalik asit uygulaması sonucu elde edilen toplam ölü Varroa sayısının (220.6±65.29 adet); Mahmood ve diğerleri (2012)’nın 177 adet, Girişgin ve Aydın, (2010)’nin 6.47 adet bulgularından yüksek, Çetin (2010)’nin 452.40 adet değerinden düşük bulunmuştur. Araştırmada Laktik asit uygulaması sonucu elde edilen toplam ortalama ölü Varroa sayısının (723.4±112.91 adet); Girişgin ve Aydın, (2010)’nın 2.77adet ve Çetin, (2010)’nin 412.80 adet olarak bulduğu sonuçlardan yüksek olduğu, bu araştırma sonucuna göre Laktik asitin Varroa’yı öldürme etkisinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Çalışmada Oksalik asit uygulaması sonucu elde edilen toplam ölü arı miktarının (46.2±8.48 adet); Çetin (2010)’nin 224.60 adet ve Cengiz (2012)’nin 172.92 adet olarak bildirdiği değerlerden düşük çıktığı ve bu çalışmada OAP uygulamasının bal arılarına etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Araştırmada Laktik asit uygulaması sonucu elde edilen toplam ölü arı miktarının (64.6±27.16 adet); Çetin (2010)’nin 240.80 adet ve Cengiz (2012)’nin 152.30 adet olarak bildirdikleri değerlerden oldukça düşük çıktığı görülmektedir. Bu araştırmada kullanılan Tymovar uygulaması sonucu ölen toplam arı miktarının (17.8±7.78 adet); Cengiz (2012)’nin 149.30 adet olarak bildirdiği değerden oldukça düşük çıktığı ve bu çalışmada Tymovar uygulamasının bal arılarına hiçbir zararının olmadığı ortaya konmuştur.

Çalışmada, Oksalik asit uygulanan koloni grubunda ilaçlama öncesi ve ilaçlama sonrası elde edilen ergin arılı çerçeve sayısı 4.20± 0.44 - 8.00 ± 2.44 adet olarak bulunmuştur. Bu değer Yücel (2005)’in 5.25±0.53- 6.82±0.45 adet, Mert ve Yücel (2011)’nin 4.8±1.010-4.33±1.33 adet olarak bildirdiği değerlerden yüksek, Çetin (2010)’nin 5.00±00-8.17±0.39 adet olarak bildirdiği değerle aynı düzeyde bulunmuştur.

Araştırmada, Oksalik asit uygulanan koloni grubunda ortalama bal veriminin (8.75±4.76 kg/koloni); Mahmood ve diğerleri (2012)’nın bildirdiği 12.08 kg’dan düşük, Çetin (2010)’nin bildirdiği ortalama 8.04±1.04 kg değeri ile aynı düzeyde olduğu görülmektedir. Çalışmada, Laktik asit uygulanan koloni grubunda ortalama bal veriminin (9.42 ± 5.58 kg/koloni), Çetin (2010)’nin 5.70±1.42 kg/koloni olarak bildirdiği değerden oldukça yüksek çıktığı belirlenmiştir. Aynı bölge koşullarında farklı yıllarda yapılan bu Varroa çalışmalarından farklı bal verimi elde edilmiştir.

SONUÇ

Bal arısı kolonilerinde Varroa destructor ile savaşımda organik asit ve bitkisel kökenli Oksalik asit püskürtme, Tymovar® ‘ın ve Laktik asit püskürtme uygulamalarının sentetik kimyasal etkili Fluvalinate (Mavrik®) uygulamasından daha etkili, bal arıları açısından daha güvenilir olarak arıcılara önerilebilecek uygulamalar olduğu belirlenmiştir. Kolonilerde uzun yıllar kullanılan Fluvalinate maddesine karşı Varroaların direnç oluşturduğu, etkisinin azaldığı ve bal arılarına olan etkisinin artması nedeniyle arıcıların Varroa’ya karşı bu alternatif savaşım yöntemlerini kullanmalarının gerektiği ortaya konulmuştur. Akdeniz iklimine sahip bölgelerde, bal arısı kolonilerinde yavru üretiminin uzun sürmesi nedeniyle Varroa populasyonunun, soğuk bölgelere göre kolonileri daha fazla etkilediği görülmektedir. Bu nedenle arıcıların Varroa savaşımında ilaçların uygulama şekline, dozuna ve veriliş mevsimine dikkat ederek, direnç oluşumunu önlemek için geç sonbahar ve erken ilkbaharda Varroa kontrolünde dönüşümlü olarak bu alternatif savaşım yöntemlerini uygulamaları koloni sağlığa açısından önem taşımaktadır.

(11)

Kaynaklar

Adjlane, N., Haddad, N., Doumandji, S. (2013). V. destructor Resistance to Fluvalinate in Algeria. Trends in Entomology. 9:35-38.

Adjlane, N., Haddad, N., Tarek, O. (2016). Effectiveness Of Treatments With Thymol in Controlling Varroa destructor Parasite of The Honey Bee in Algeria. Bulletin of Pure and Applied Sciences, 35(1):1-7.

Adjlane, N., Haddad, N. (2017). Evaluation of The Resistance of The Mite Varroa destructor to the Amitraz in Colonies of Honey Bees (Apis mellifera) in Algeria. Uludag Bee Journal, 17(1):1-6.

Anderson, D.L. ve Trueman, J.W.H. (2000). Varroa jacobsoni (Acari: Varroidae) is More Than One Species. Experimental & Applied Acarology, 24(3): 165-189.

Baxter, J.F., Eischen, J.P.W., Wilson, T., Shimanuki, H. (1998). Detection of Fluvalinate-Resistant Varroa Mites in U.S. Honey Bees. Am. Bee J,. 138:291.

Cengiz, M. M. (2012). In Honey Bee Colonies Usage of Different Organics Compounds and Their Effects to Colony Performance Against V. destructor Infestation. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 18: A133-A137.

Cengiz, M. M. (2018). Effectiveness of Combining Certain Biotechnical Methods with Thymol Treatment Against Varroa destructor Infestation. African Journal of Agricultural Research, 13(47): 2735-2740.

Çetin, M. (2010). Bal Arısı Kolonilerinde V. destructor’un Kontrolünde Bitkisel, Kimyasal ve Biyoteknik Uygulama Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.

Delfinado, M.D. (1963). Mites of Honeybee in South-East Asia. J. Apic. Res. 2:113-114. Faucon, J.P., Drajundel, P., Fleche, C. (1995). Study on the Decrease of the Apistan® Efficiency in France. In the Area Near the Border with Italy. XXXIV th International Congress Apiculture of Apimondia. Lausanna- Switzerland. 15-19 August. 141.

Fresnaye, J. B. ve Lensky, Y. (1961). Methods d’Appreciation des Surfaces de vain Dans les Colonies d’Abeilles. Ann. Abeille. 4(4):369-376.

Gal, H., Slabezki, Y., Lenski, Y. (1992). A Preliminery Report on the Effect of Origanum Oil and Thymol Applications in Honeybee (Apis mellifera L.,) Colonies in a Subtropical Climate on Population Levels of Varroa jacobsoni. Bee Science, 2(4):175-180.

Gary, N.E. ve Lorenzen, K. (1984). Improved Trap to Recover Dead and Abnormal Honeybees (Hymenoptera; Apidae) from Hives. Environ Entom., 13(3):718-23.

Girişgin, A.O. ve Aydın, L. (2010). Efficacies of Formic, Oxalic and Lactic Acids Against V. destructor in Naturally Infested Honeybee Colonies in Turkey. Kafkas Univ. Vet. Fak. Derg., 16(6): 941-945.

Girişgin, A., Özüiçli, O.M., Aydın, L. (2016). Bal Arılarında Bazı Kimyasal İlaçların Varroosise Karşı Etkileri. 5 th International Muğla Beekeeping and Pine Honey Congress 1-5 November, 2016, Fethiye, TURKEY. 75 OR-2.

Hatjina, F. ve Haristos, L. (2005). Indirect Effects of Oxalic Acid Administered by Trickling Method On Honey Bee Brood. Journal of Apicultural Research 44(4): 172–174. IBRA-UK.

(12)

76

Henderson, C.F. ve Tilton, E.W. (1955). Tests With Acaricides Against the Brown Wheat Mite. Journal of Economic Entomology,48:157–161.

Higes, M., Liorente, J., Suarez, M. (1997). Field Trial on the Effectiveness of Oxalic Acid in the Control of Varroatosis in Apis mellifera Colonies. XXXVth International Apicultural Congress of Apimondia. 1-6 September. Antrep-Belgium. 227/445.

Imdorf A., Charriere, J. D., Bachofen, B. (1997). Efficiency Checking of the Varroa jacobsoni Control Methods by Means of Oxalic Acid. Apiacta 32: 89-91.

Kaftanoğlu, O., Kumova, U., Yeninar, H. (1995). Effectiveness of Commonly Used Drugs Against Varroa jacobsoni and Their Effects on Honey Bees. XXXIV th Int. Congress Apiculture of Apimondia. 15-19 August. Lausanna. 180.

Kraus, B. (1993). Lactic Acid Treatment as Varroasis Therapy: Further Studies. Apicultural Abstracts. 44(1):62.

Kumova, U. (2001). The Investigation On The Effects Of Some Chemicals Used To Control Varroa jacobsoni in Turkey. Turkish J. of Vet.&Anim. Sci. 25, 597-602. Ankara.

Kumova, U. (2003). Varroa ile Mücadele Yöntemleri. III. Marmara Arıcılık Kongresi 28-30 Nisan, Yalova. Kongre Bildiri Kitabı, 83-131. Bursa.

Liorente, J., Higes, M., Suarez, M. (1995). The Lactic Acid Efficiency in The Control of A. mellifera Varroasis in The Absence of The Brood. XXXIVth Int. Apicultural Cong. of Apimondia. 15-19 August. Lausanne.

Lubinevski, Y., Stern, Y., Slabezki, Y., Lenski, Y., Yossef, H., Gerson,U. (1988). Control of Varroa jacobsoni and Trapilaelaps Clareae Mites Using Mavrik in Apis mellifera Colonies Under Subtropical and Tropical Climates. Amer. Bee. J. 128(1):48-52.

MAFF, 2001. A Review of Treatment Options for Control of Varroa Mite in New Zealand, Report to The Ministry of Agriculture and Forestry, The Horticulture & Food Research Institute of New Zealand Ltd. 20-21.

Mahmood, R., Stephen Wagchoure, E., Raja, S., Sarwar, G. (2012). Control of Varroa destructor Using Oxalic Acid, Formic Acid and Bayvarol Strip in Apis mellifera Colonies. Pakistan J. Zool., 44(6):1473-1477.

Mert, G. ve Yücel, B. (2011). Efficacy Levels of Organic Acids are Used for Controlling Varroa and Their Effects on Colony Development of Honey Bees. Journal of Animal and Veterinary Advances, 10(9):1106-1111.

Mutinelli, F., Baggio, A., Capolongo, F., Pıro, R., Prandin, L., Biasion, L. (1997). A Scientific Note on Oxalic Acid by Topical Application in the Control of Varroa. 35th Int. Apic. Cong. of Apim. 1-6 September. Belgium. No:338.

Nanetti, A. (1999). Oxalic Acid for Mite Control-Result and Review. Coordination in Europe of Research on İntegrated Control of Varroa Mites in Honey Bee Colonies. Commision of European Communities Concerted Action 3686.13-14 November, 1999. Merelbeke, Belgium.

Spreafico, M., Eördegh, F.R., Bernardinelli, I., Colombo, M. (2000). First Detection of Strains of Varroa Resistant to Coumaphos. Result of Laboratory Test and Field Trails. Instuto di Entomologia Agraria. Via Celoria 2. 20133 Milano Italy.

(13)

of Oxalic Acid in Aqueous and Sucrose Solution on Varroa Mites and Honey Bees. Apidologie 41: 643–653.

Turhan, M. Ve Kumova, U. (2017). The Comparison of Ochalyphtus Bark and Leaves with Chemical Application Methods on Varroa destructor Control in Honey Bee Colonies (Apis mellifera L.,) 45th Apimondia International Apicultural Congress September 29 October / Istanbul - Turkey.

Watkins, M. (1993). The Progression of Apistan® in World Apiculture. XXXIII rd International Congress Apiculture of Apimondia. 20-26 September. Beijing-China.

Yücel, B. 2005. Bal Arısı (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Varroa ile Mücadelede Farklı Organik Asitlerin Kullanılmasının Koloni Performansı Üzerine Etkileri. Hayvansal Üretim, 46(2): 33-39.