ULUSLARARASI SERMAYE
HAREKETLERİ
DERS NOTU 1
DIŞ ÖDEMELER DENGESİ
I. Dış Ödemeler Bilançosu Kavramı
II. Dış Açık Ve Dış Fazla
III. Dış Ödeme Açıklarının Nedenleri
IV. Dış Açıklar konusunda İzlenebilecek Politikalar
V. Ödemeler Bilançosunun İçerdiği Sınırlandırmalar
VI. Türkiye’nin Ödemeler dengesi
VII. Türkiye’nin Cari İşlemler Dengesi Açıkları Sorunu
VIII. Uluslararası Yatırımlar Pozisyonu
IX. Çift Kayıtlı Muhasebe Yöntemi Ve Örnek
ÖDEMELER DENGESİ
Ödemeler Dengesi :
Bir ülke sakinlerinin diğer ülke
sakinleriyle, belli bir dönemde yaptığı tüm ekonomik
faaliyetlerin sistematik şekilde kaydedildiği tablodur.
Bilançonun ana bölümleri şunlardır:
A. CARİ İŞLEMLER HESABI
B. SERMAYE HESABI
C. FİNANS HESABI
D. NET HATA VE NOKSAN
E. REZERV VARLIKLAR
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSU KAVRAMI
Dış ödemeler bilançosu veya dengesi, ülkelerin belirli bir dönem
içerisindeki dış ekonomik ve mali ilişkilerinin durumunu gösterir.
Bir ülkenin dış ödemeler bilançosundaki denge veya dengesizlik, o
ülkenin uluslararası ödeme gücündeki iyileşme ya da bozulmaları yansıtır ve dolayısıyla da ekonomik ve mali itibarının bir göstergesi olarak değerlendirilir
Ödemeler bilançosu, bir ülkede yerleşik kişilerin belirli bir dönem
boyunca yabancı ülkede yerleşik kişilerle yaptıkları tüm ekonomik işlemlerin sonucunu gösteren sistematik bir kayıt biçiminde tanımlanır.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSU KAVRAMI
a.
Ekonomik İşlem ve Ülkede Yerleşik Olma
Ekonomik işlem
mal, hizmet ve teknoloji yada sermaye ihraç ve ithali
karşılığında ülkeye döviz giriş çıkışının olması şeklinde ifade edilebilir.
Uluslararası ekonomik işlemlerin sonucunda genel olarak parasal bir ödeme
söz konusu olmaktadır. Bu bağlamda; *mal, hizmet veya teknoloji ihraç
eden veya sermaye ithal eden bir ülkeye döviz girecektir. Tersi
durumda, *yani mal, hizmet veya teknoloji ithal eden veya sermaye ihraç
eden bir ülkeden ise döviz çıkacaktır.
Ülkede yerleşik olma özelliği
ise o ülkede faaliyetlerine devam eden kişi,
firma ve kamu kuruluşlarının ekonomik faaliyetlerinin ödemeler
bilançosuna dahi edileceğini ifade eder.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSU KAVRAMI
b.
Alacaklı ve Borçlu İşlemler
Dış dünyaya karşı alacak hakkı doğuran işlemler
alacaklı işlemler
dir ve genel olarak ülkeye döviz girişi sağlar. Mal ve hizmet ihracı,
sermaye
ithali
gibi….
Bu
işlemler
ödemeler
bilânçosunun
aktif kısmına kaydedilirler.
Dış dünyaya karşı borç doğuran işlemler
borçlu işlemler
dir ve genel
olarak ülkeden döviz çıkılı olur. Mal ve hizmet ithali, sermaye ihracı
gibi….
Bu
işlemler
ödemeler
bilânçosunun pasif
kısmına
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSU KAVRAMI
c.
Uluslararası ticari işlemlerin ikilik özeliği
Uluslararası ekonomik ve mali işlemlerin çoğunda iki işlem (mal ve
hizmet devri ve karşılığı olan paranın transferi) şeklindedir. Ödemeler
bilançosu Çift Kayıtlı Muhasebe Sistemine göre tutulur.
Bu yöntemde ikilik özelliğine uygun olarak bir borçlu işlem, ilgili
hesabın borçlu yanına kaydedildikten sonra, başka bir hesabın da
alacaklı kısmına kaydedilir.
Aynı şekilde bir alacaklı işlemde
hesabın alacaklı kısmına kaydedildiğinde, başka bir hesabın da
borçlu kısmında gösterilmiş olacaktır
. Neticede, aynı işlemin iki ayrı
hesabın ters yanlarına kaydedilmesi gerçekleşmektedir. Bu durum bu
işlemlerin
denkleştirilmesi
sonucunu
doğurmaktadır.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSU KAVRAMI
d.
Otonom ve Denkleştirici İşlemler
Ödemeler bilânçosunun temel hesap grupları, Cari İşlemler Hesabı,
Sermaye Hesabı ve Resmi Rezervler Hesabı olarak sıralanabilir.
Ayrıca İstatistik Farklar diye bilinen tek kalemlik bir hesap da yer
almaktadır.
Cari İşlemlere
mal ve hizmet akımları ile ilgili işlemler kaydedilir
Sermaye hesabına
ise sınır ötesi sermaye işlemleri kaydedilir.
Resmi Rezervler hesabı
ise merkez bankasının piyasaya müdahalede
bulunarak yaptığı döviz alım ve satımları sonucu ülkenin resmi
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
1. Cari İşlemler Hesabı
Ülkenin ihraç ve ithal ettiği mallar ve hizmetler bu hesaba kaydedilir.
a) Mal Ticareti (görünür ticaret)
Mal ihraç ve ithali toplam ülkelerin uluslararası ekonomik işlemlerinin büyük bir kısmını oluşturur. ( Genellikle 1/2 ile 2/3 arasında )
Ülkeye döviz kazandıran başlıca işlemdir
Kayıt tekniği açısından alacaklı bir işlem olarak aktife yazılır
Toplam mal ithalatı ile toplam mal ihracatı arasındaki dengeye dış ticaret bilançosu adı verilir.
Ülkenin ihraç ve ithal ettiği mallar ve hizmetler bu hesaba kaydedilir.
a) Mal Ticareti (görünür ticaret)
Mal ihraç ve ithali toplam ülkelerin uluslararası ekonomik işlemlerinin büyük bir kısmını oluşturur. ( Genellikle 1/2 ile 2/3 arasında )
Ülkeye döviz kazandıran başlıca işlemdir
Kayıt tekniği açısından alacaklı bir işlem olarak aktife yazılır
Toplam mal ithalatı ile toplam mal ihracatı arasındaki dengeye dış ticaret bilançosu adı verilir.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
b. Uluslararası Hizmetler
(Görünmez Ticaret)
Hizmet ihraç ve ithalinden kaynaklanır.
Uluslararası Hizmetleri Kapsayan İşlemler
Dış Turizm
Uluslararası Taşımacılık
Uluslararası Bankacılık ve Sigortacılık Uluslar arası inşaat hizmetleri
Lisans Bedelleri, Kiralar, Komisyonlar Yurtdışı Resmi Hizmetler
Hizmet ihraç ve ithalinden kaynaklanır.
Uluslararası Hizmetleri Kapsayan İşlemler
Dış Turizm
Uluslararası Taşımacılık
Uluslararası Bankacılık ve Sigortacılık Uluslar arası inşaat hizmetleri
Lisans Bedelleri, Kiralar, Komisyonlar Yurtdışı Resmi Hizmetler
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
c. Uluslararası Faktör Gelir ve
Giderleri
Yurtiçindeki yabancı sermaye şirketlerinin faaliyetlerinden kazanıp
yurtdışına transfer ettikleri karlar, ülkeye yapılan uzun ve kısa süreli
yabancı mali yatırımların geliri olarak dışarıya gönderilen paralar
(faizler ve temettüler) veya dış borçlara ödenen faizler bu grupta yer
alır
Bunun gibi, ülkede yerleşik kişilerin yurt dışında yaptıkları doğrudan
yatırımlardan sağladıkları karlar, faiz ve temettü kazançları alacaklı
işlemler olarak dış alem faktör gelirleri arasına kaydedilir.
Yurtiçindeki yabancı sermaye şirketlerinin faaliyetlerinden kazanıp
yurtdışına transfer ettikleri karlar, ülkeye yapılan uzun ve kısa süreli
yabancı mali yatırımların geliri olarak dışarıya gönderilen paralar
(faizler ve temettüler) veya dış borçlara ödenen faizler bu grupta yer
alır
Bunun gibi, ülkede yerleşik kişilerin yurt dışında yaptıkları doğrudan
yatırımlardan sağladıkları karlar, faiz ve temettü kazançları alacaklı
işlemler olarak dış alem faktör gelirleri arasına kaydedilir.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
d. Tek Yanlı
Transferler
Ülkeler arasında bağış ve hibe şeklinde yapılan
işlemlerdir.
Yapılan Karşılıksız Transfer, bağışta bulunan ülke
açısından borç işlemi niteliğindedir.
Yapılan bağışın mal şeklinde olması durumunda
mal hesabına alacak kaydı düşülür.
Ülkeler arasında bağış ve hibe şeklinde yapılan
işlemlerdir.
Yapılan Karşılıksız Transfer, bağışta bulunan ülke
açısından borç işlemi niteliğindedir.
Yapılan bağışın mal şeklinde olması durumunda
mal hesabına alacak kaydı düşülür.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
e. Cari İşlemler Dengesi (Bilançosu) Cari işlemlerin alacaklı ve borçlu kısımları toplamı arasındaki farka “cari
işlemler bilânçosu” veya «cari işlemler dengesi» (current transactions
balance) adı verilmektedir. İki taraf toplamı birbirine eşit çıkarsa bu
durum cari işlemler bilançosunun dengede olması demektir. Alacaklı kısım toplamının borçlu kısımdan büyük olması cari işlemler bilânçosunun
fazla vermesini, tersi yani borçlu kesim toplamının alacaklı kısımdan
büyük olması ise cari işlemler açığını ifade etmektedir.
Alt bilançolar açısından ele alınırsa, Cari işlemler bilançosu, dış ticaret bilançosu, hizmetler bilançosu, uluslar arası faktör gelirleri bilançosu ve tek yanlı transferler bilançosu toplamından oluşur.
Cari işlemlerin alacaklı ve borçlu kısımları toplamı arasındaki farka “cari
işlemler bilânçosu” veya «cari işlemler dengesi» (current transactions
balance) adı verilmektedir. İki taraf toplamı birbirine eşit çıkarsa bu
durum cari işlemler bilançosunun dengede olması demektir. Alacaklı kısım toplamının borçlu kısımdan büyük olması cari işlemler bilânçosunun
fazla vermesini, tersi yani borçlu kesim toplamının alacaklı kısımdan
büyük olması ise cari işlemler açığını ifade etmektedir.
Alt bilançolar açısından ele alınırsa, Cari işlemler bilançosu, dış ticaret bilançosu, hizmetler bilançosu, uluslar arası faktör gelirleri bilançosu ve tek yanlı transferler bilançosu toplamından oluşur.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
f.
Cari İşlemler Bilançosu ve
GSYH
Cari işlemler hesabı, hem cari yılda ihraç ve ithal olunan mal ve hizmetleri gösterdiği o yıla ait GSYİH ile doğrudan bir ilişki kurmaktadır. Yani, ülkede üretilip yabancılara satılan mallar GSYIH’nin bir bölümünü oluşturmaktadır.
Açık ekonomilerde (dış ticaret yapılabilir ülkelerde) milli gelirin (GSYIH) oluşumu bağlamında cari işlemlerin önemli bir yeri bulunmaktadır. Milli gelir hesaplamalarında (X)ihracat, toplam harcama akımına bir katılım, (M) ithalat ise toplam harcamalardan ayrılan bir sızıntı durumundadır. Bu nedenle net ihracat denilen ihracat ve ithalat farkı denge milli gelirinin oluşumunu etkilemektedir.
GSYIH = C + I + G + (X-M)
Cari işlemler hesabı, hem cari yılda ihraç ve ithal olunan mal ve hizmetleri gösterdiği o yıla ait GSYİH ile doğrudan bir ilişki kurmaktadır. Yani, ülkede üretilip yabancılara satılan mallar GSYIH’nin bir bölümünü oluşturmaktadır.
Açık ekonomilerde (dış ticaret yapılabilir ülkelerde) milli gelirin (GSYIH) oluşumu bağlamında cari işlemlerin önemli bir yeri bulunmaktadır. Milli gelir hesaplamalarında (X)ihracat, toplam harcama akımına bir katılım, (M) ithalat ise toplam harcamalardan ayrılan bir sızıntı durumundadır. Bu nedenle net ihracat denilen ihracat ve ithalat farkı denge milli gelirinin oluşumunu etkilemektedir.
GSYIH = C + I + G + (X-M) C: tüketim harcamlarını I: yatırım harcamalarını G: kamu harcamalarını X: ihracat M: ithalat
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
Ödemeler Dengesi EKİM-2015
CARİ İŞLEMLER HESABI
Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ekim ayına göre 2.176 milyon ABD doları azalarak 133 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, on iki aylık cari işlemler açığı 38.109 milyon ABD doları olmuştur.
Bu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı nın bir önceki yılın aynı ayına göre 2.326 milyon ABD doları azalarak 2.356 milyon ABD dolarına düşmesi etkili olmuştur. Diğer yandan, hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirler 170 milyon ABD doları azalarak 2.854 milyon ABD dolarına düşmüştür.
Parasal olmayan altın kaleminde, bir önceki yılın Ekim ayında 356 milyon ABD doları net ithalat olurken, bu yılın aynı ayında 478 milyon ABD doları net ihracat gerçekleşmiştir.
Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 351 milyon ABD doları tutarında azalarak 2.472 milyon ABD dolarına gerilemiştir.
Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 40 milyon ABD doları azalarak 631 milyon ABD doları olmuştur
CARİ İŞLEMLER HESABI
Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ekim ayına göre 2.176 milyon ABD doları azalarak 133 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, on iki aylık cari işlemler açığı 38.109 milyon ABD doları olmuştur.
Bu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı nın bir önceki yılın aynı ayına göre 2.326 milyon ABD doları azalarak 2.356 milyon ABD dolarına düşmesi etkili olmuştur. Diğer yandan, hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirler 170 milyon ABD doları azalarak 2.854 milyon ABD dolarına düşmüştür.
Parasal olmayan altın kaleminde, bir önceki yılın Ekim ayında 356 milyon ABD doları net ithalat olurken, bu yılın aynı ayında 478 milyon ABD doları net ihracat gerçekleşmiştir.
Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 351 milyon ABD doları tutarında azalarak 2.472 milyon ABD dolarına gerilemiştir.
Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 40 milyon ABD doları azalarak 631 milyon ABD doları olmuştur
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
2.Sermaye Hesabı ve Finans Hesapları
Sermaye işlemleri, genelde bir ülkede yerleşik kişi ve kuruluşların yabancı ülkede yaptıkları fiziki yatırımları (üretim tesisleri, bina, arazi vs.) sınır ötesine aktarılan mali fonlardan (yabancı tahvil, hisse senedi, hazine bonosu vs. alım satımı, yabancı ülke bankalarında vadeli hesaplar açtırılması gibi) oluşur.
Ülkenin dış dünya ile yaptığı sermaye işlemleri geleneksel olarak ödemeler bilançosunun sermaye hesabına kaydedilmekteydi. Ancak 2009 yılında IMF nin yeni düzenlemesine göre bu hesabın başlığı Sermaye Hesabı ve Finans Hesapları biçiminde değiştirilmiştir. Buna göre üretilmeyen ve finansal nitelikte olmayan varlıklar (örneğin sanat eseri, telif hakkı, lisans veya ticari marka bedeli vs.) ile göçmen transferleri ve ülkenin silinen dış borçları (varsa) sermaye hesabı kısmında gösterilir. Finansal nitelikteki sermaye akımları ise finans hesaplarına kaydedilir.
Yurtdışından ülkeye sermaye girişi, bir alacak işlemi, ülkeden sermaye çıkışı da bir borç işlemidir. Bu özellik mal ve hizmet akımlarındaki durumun tersinedir.
Sermaye hesabındaki toplam alacaklı ve borçlu işlemlerin net bakiyesine sermaye bilançosu adı verilir.
Sermaye işlemleri, genelde bir ülkede yerleşik kişi ve kuruluşların yabancı ülkede yaptıkları fiziki yatırımları (üretim tesisleri, bina, arazi vs.) sınır ötesine aktarılan mali fonlardan (yabancı tahvil, hisse senedi, hazine bonosu vs. alım satımı, yabancı ülke bankalarında vadeli hesaplar açtırılması gibi) oluşur.
Ülkenin dış dünya ile yaptığı sermaye işlemleri geleneksel olarak ödemeler bilançosunun sermaye hesabına kaydedilmekteydi. Ancak 2009 yılında IMF nin yeni düzenlemesine göre bu hesabın başlığı Sermaye Hesabı ve Finans Hesapları biçiminde değiştirilmiştir. Buna göre üretilmeyen ve finansal nitelikte olmayan varlıklar (örneğin sanat eseri, telif hakkı, lisans veya ticari marka bedeli vs.) ile göçmen transferleri ve ülkenin silinen dış borçları (varsa) sermaye hesabı kısmında gösterilir. Finansal nitelikteki sermaye akımları ise finans hesaplarına kaydedilir.
Yurtdışından ülkeye sermaye girişi, bir alacak işlemi, ülkeden sermaye çıkışı da bir borç işlemidir. Bu özellik mal ve hizmet akımlarındaki durumun tersinedir.
Sermaye hesabındaki toplam alacaklı ve borçlu işlemlerin net bakiyesine sermaye bilançosu adı verilir.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
Ödemeler Dengesi EKİM-2015
FİNANS HESABI
Doğrudan yatırımlar dan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 158milyon ABD doları azalarak 367 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.
Portföy yatırımları 147 milyon ABD doları tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse
senedi piyasasında 204 milyon ABD doları net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 61 milyon ABD doları net satım yaptığı görülmektedir.
Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, bankalar 211 milyon ABD doları net geri ödeme, diğer sektörler ise 466 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir.
Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı) 558 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.
Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve
mevduat varlıkları 2.349milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki
mevduatları da 571 milyon ABD doları tutarında net artış kaydetmiştir.
Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet ve bankacılık
sektörü sırasıyla 151 milyon ve 382 milyon ABD doları net geri ödemede
bulunurken diğer sektörler 2.490 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. Bankalar, Ekim ayında kısa vadeli kredilerde net geri ödeyici, uzun vadeli kredilerde net kullanıcı olmuştur.
Resmi rezervler Ekim ayında 1.197 milyon ABD doları azalmıştır.
FİNANS HESABI
Doğrudan yatırımlar dan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 158milyon ABD doları azalarak 367 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.
Portföy yatırımları 147 milyon ABD doları tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 204 milyon ABD doları net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 61 milyon ABD doları net satım yaptığı görülmektedir.
Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, bankalar 211 milyon ABD doları net geri ödeme, diğer sektörler ise 466 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir.
Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı) 558
milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.
Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 2.349milyon ABD doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları da 571 milyon ABD doları tutarında net artış kaydetmiştir.
Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet ve bankacılık sektörü sırasıyla 151 milyon ve 382 milyon ABD doları net geri ödemede bulunurken diğer sektörler 2.490 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiştir. Bankalar, Ekim ayında kısa vadeli kredilerde net geri ödeyici, uzun vadeli kredilerde net kullanıcı olmuştur.
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
3. Resmi Rezervler Hesabı
Merkez Bankasının döviz piyasasına yapmış olduğu müdahalelerin sonucunda ülkenin uluslararası resmi rezervlerindeki değişmelerin gösterildiği hesaplardır.
Denkleştirici işlemlerin ortaya çıkış nedeni ödemeler bilançosunun durumudur. Başka bir deyişle dış dünyadan sağlanan otonom gelirlerle otonom giderler arasında bir dengesizlik bulunması ya da kabaca bir yaklaşımla piyasa işleyişinden kaynaklanan toplam döviz arz ve talebi arasındaki dengesizliklerdi.
Resmi rezervlerde bir azalma (MB’nin döviz satışları) alacak, rezervlerde bir artma da (MB’nin döviz alışları) borç işlemi niteliğindedir
Merkez Bankasının döviz piyasasına yapmış olduğu müdahalelerin sonucunda ülkenin uluslararası resmi rezervlerindeki değişmelerin gösterildiği hesaplardır.
Denkleştirici işlemlerin ortaya çıkış nedeni ödemeler bilançosunun durumudur. Başka bir deyişle dış dünyadan sağlanan otonom gelirlerle otonom giderler arasında bir dengesizlik bulunması ya da kabaca bir yaklaşımla piyasa işleyişinden kaynaklanan toplam döviz arz ve talebi arasındaki dengesizliklerdi.
Resmi rezervlerde bir azalma (MB’nin döviz satışları) alacak, rezervlerde bir artma da (MB’nin döviz alışları) borç işlemi niteliğindedir
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
3. Resmi Rezervler Hesabı
a. Resmi Rezerv Değişmeleri ve Kur sistemleri
1) Sabit Kur sisteminde amaç döviz arz ve talep güçlerindeki bir değişme karşısında kurlarda ortaya çıkması söz konusu olan bir değişmenin tümüyle önlenmesidir.
Bu durum ancak MB’nın piyasada dış açık (-B) miktarında döviz satması ile gerçekleşebilir. Dış fazla (+B) durumunda ise tersi söz konusudur.
Burada –B dış açığı, + ΔR ise resmi rezervlerdeki azalmayı ifade eder. Rezervlerdeki azalma pozitif işaretli olarak kaydedilir.
2) Serbest Değişken kur sisteminde ise kurlar piyasada arz ve talebe göre belirlendiği için MB’nin müdahalesi yoktur. Müdahale olmadığı için döviz rezervlerinde bir değişme olmaz.
a. Resmi Rezerv Değişmeleri ve Kur sistemleri
1) Sabit Kur sisteminde amaç döviz arz ve talep güçlerindeki bir değişme karşısında kurlarda ortaya çıkması söz konusu olan bir değişmenin tümüyle önlenmesidir.
Bu durum ancak MB’nın piyasada dış açık (-B) miktarında döviz satması ile gerçekleşebilir. Dış fazla (+B) durumunda ise tersi söz konusudur.
Burada –B dış açığı, + ΔR ise resmi rezervlerdeki azalmayı ifade eder. Rezervlerdeki azalma pozitif işaretli olarak kaydedilir.
2) Serbest Değişken kur sisteminde ise kurlar piyasada arz ve talebe göre belirlendiği için MB’nin müdahalesi yoktur. Müdahale olmadığı için döviz rezervlerinde bir değişme olmaz.
- B = + ΔR + B = - ΔR
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
3. Resmi Rezervler Hesabı
b. Altın rezervlerindeki değişimin kaydedilmesi
Sanayide kullanım amacıyla yapılan altın ithal ve
ihracı mal ticareti gibi cari işlemler içinde
gösterilir. Kayıt yöntemi de diğer mallar da
olduğu gibidir.
Dış ödeme amacına bağlı altın işlemleri ise resmi
rezervler hesabında yer alır. Bu durumda MB'nin
altın ihracı resmi rezervler hesabının alacaklı
yanına, altın ithali ise borçlu yanına kaydedilir.
b. Altın rezervlerindeki değişimin kaydedilmesi
Sanayide kullanım amacıyla yapılan altın ithal ve
ihracı mal ticareti gibi cari işlemler içinde
gösterilir. Kayıt yöntemi de diğer mallar da
olduğu gibidir.
Dış ödeme amacına bağlı altın işlemleri ise resmi
rezervler hesabında yer alır. Bu durumda MB'nin
altın ihracı resmi rezervler hesabının alacaklı
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
4. İstatistik Farklar Hesabı
İstatistik Farklar Hesabı, ödemeler bilançosu istatistiklerini
denkleştirmek amacıyla kullanılır.
Ödemeler bilançosunun otonom (yada çizgi üstü) işlemlerinin net
bakiyesi ile denkleştirici (yada çizgi altı) işlemlerin ters yönlü bakiyesi
birbirine eşit olmalıdır.
Neden otonom ve denkleştirici hesaplar birbirine eşit olmaz.
Gümrük İdarelerine verilen mal bildirimlerinin yanlış kaydedilmiş olması Kaçakçılık
Turizm gelirlerinin anket ile belirlenmesi
İthalat ve ihracat işlemi ile bedeli olan paranın farklı dönemlerde ödenmesi
İstatistik Farklar Hesabı, ödemeler bilançosu istatistiklerini
denkleştirmek amacıyla kullanılır.
Ödemeler bilançosunun otonom (yada çizgi üstü) işlemlerinin net
bakiyesi ile denkleştirici (yada çizgi altı) işlemlerin ters yönlü bakiyesi
birbirine eşit olmalıdır.
Neden otonom ve denkleştirici hesaplar birbirine eşit olmaz.
Gümrük İdarelerine verilen mal bildirimlerinin yanlış kaydedilmiş olması Kaçakçılık
Turizm gelirlerinin anket ile belirlenmesi
İthalat ve ihracat işlemi ile bedeli olan paranın farklı dönemlerde ödenmesi
DIŞ ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN ANA HESAPLARI
4. İstatistik Farklar Hesabı
Ödemeler Bilançosundaki Dengesizlik
B= Bc + Bk = ΔR
B = Ödemeler bilançosundaki dengesizlik Bc = Cari işlemler Bilançosu
Bk = Sermaye Hesabı Bilançosu
ΔR = Resmi rezervler hesabındaki değişme
Demek oluyor ki, otonom işlemler göre hesaplanacak dış açık 125 milyon dolar iken resmi rezervlere göre açık 200 milyon dolardır. Gerçek açığın 200 milyon dolar olduğu kabul edilirse , dengeyi sağlamak için, çizgi üstü işlemlerine 75 milyon dolarlık bir kayıt (istatistik farklar) eklemek gerekecektir. Demek ki, işaret farkını göz önünde bulundurmazsak ,
200=25+100+75 olacaktır. Bu anlatılanlar aşağıda topluca gösterilmiştir.
Ödemeler Bilançosundaki Dengesizlik B= Bc + Bk = ΔR
B = Ödemeler bilançosundaki dengesizlik Bc = Cari işlemler Bilançosu
Bk = Sermaye Hesabı Bilançosu
ΔR = Resmi rezervler hesabındaki değişme
Demek oluyor ki, otonom işlemler göre hesaplanacak dış açık 125 milyon dolar iken resmi rezervlere göre açık 200 milyon dolardır. Gerçek açığın 200 milyon dolar olduğu kabul edilirse , dengeyi sağlamak için, çizgi üstü işlemlerine 75 milyon dolarlık bir kayıt (istatistik farklar) eklemek gerekecektir. Demek ki, işaret farkını göz önünde bulundurmazsak ,
200=25+100+75 olacaktır. Bu anlatılanlar aşağıda topluca gösterilmiştir.
Örnek: Yıl sonunda ödemeler bilançosu düzenlemesi yapılırken resmi rezervlerdeki azalmanın 200 milyon dolar (ΔR=+200), bunun yanında cari işlemler açığı 25 milyon dolar (Bc=-25) ve sermaye bilançosunda 100 milyon dolarlık bir açık (Bk=-100) görülmekte olsun.
ÇİZGİ ÜSTÜ İŞLEMLER Cari işlemler bilançosu -25 Sermaye bilançosu -100
İstatistik farklar (NET HATA VE EKSİKLİKLER) -75 NET OTONOM İŞLEMLER -200
ÇİZGİ ALTI İŞLEMLER Resmi rezerv değişmeleri +200 NET DENKLEŞTİRİCİ İŞLEMLER +200
*** Belirtmek gerekir ki, eşitliğin iki yanı arasındaki farklar bazen çok önemli boyutlara ulaşabilmektedir. Buda istatistiki farklar hesabının dış dengesizliklerin tahmininde oynadığı rolü gösterir.
DIŞ AÇIK VE DIŞ FAZLA
Ödemeler bilançosu dengesi, ait olduğu yıl içindeki
otonom işlemlerin toplam alacak ve toplam borçlarının
birbirine eşit olmasıdır. Buna göre toplam borçlu
işlemlerin toplam alacaklı işlemlerden büyük olması
durumunda bir ödemeler bilançosu açığı, tersi durumda
da bir ödemeler bilançosu fazlası (surplus) vardır.
DIŞ ÖDEME AÇIKLARININ NEDENLERİ
Yapısal Nedenler
İktisadi Dalgalanma
Geçici Faktörler
DIŞ ÖDEME AÇIKLARININ NEDENLERİ
1. Yapısal Nedenler
Ülkede uygulanan harcama genişletici politikalar
Kalkınma hızının göreceli olarak yükseltilmesi
Teknolojik gerilik ve ekonomi yönetimindeki gerilik
nedeni ile rekabetin ve ihracatın azalması
Bazı hammaddeler açısından dışa bağımlılığın aşırı
derecede olması
Ülkedeki tercihlerin yabancı mallar yönünde değişmesi
Ülkede uygulanan harcama genişletici politikalar
Kalkınma hızının göreceli olarak yükseltilmesi
Teknolojik gerilik ve ekonomi yönetimindeki gerilik
nedeni ile rekabetin ve ihracatın azalması
Bazı hammaddeler açısından dışa bağımlılığın aşırı
derecede olması
DIŞ ÖDEME AÇIKLARININ NEDENLERİ
2. İktisadi Dalgalanma
Ulusal ekonomiden kaynaklanan bir dalgalanmanın genişleme
aşamasında gelir ve harcamalar artıp fiyatlar yükseleceğinden
ödemeler bilançosu açık verir.
Daralma aşamasına girildiğinde, bu faktörlerde tersine bir
gelişme görülür ve bir dış fazlalık ortaya çıkar.
Dalgalanma boyunca görülen bu açık ve fazlalar birbirine
eşitlenmiyorsa ülke ciddi dış ödeme sorunları içine sürüklenir.
Dış denge, yabancı ülkelerdeki dalgalanmalardan da etkilenir.
Ulusal ekonomiden kaynaklanan bir dalgalanmanın genişleme
aşamasında gelir ve harcamalar artıp fiyatlar yükseleceğinden
ödemeler bilançosu açık verir.
Daralma aşamasına girildiğinde, bu faktörlerde tersine bir
gelişme görülür ve bir dış fazlalık ortaya çıkar.
Dalgalanma boyunca görülen bu açık ve fazlalar birbirine
eşitlenmiyorsa ülke ciddi dış ödeme sorunları içine sürüklenir.
Dış denge, yabancı ülkelerdeki dalgalanmalardan da etkilenir.
DIŞ ÖDEME AÇIKLARININ NEDENLERİ
3. Geçici Faktörler
Dünya hammadde fiyatlarının geçici
olarak yükselmesi
Mevsimsel Değişmeler (kuraklık, sel vb.)
Dünya hammadde fiyatlarının geçici
olarak yükselmesi
DIŞ ÖDEME AÇIKLARININ NEDENLERİ
4. Yabancı Sermaye Giriş Ve Çıkışları
Ülkede yabancı sermaye girişini caydırıcı veya çıkışını
özendirici gelişmeler dış ödeme açıklarını artırır.
Tersine yabancı sermaye girişini özendiren politikalar da dış
dengenin fazla vermesine neden olabilir.
Ülkede yabancı sermaye girişini caydırıcı veya çıkışını
özendirici gelişmeler dış ödeme açıklarını artırır.
Tersine yabancı sermaye girişini özendiren politikalar da dış
dengenin fazla vermesine neden olabilir.
DIŞ AÇIKLAR KARŞISINDA İZLENEBİLECEK POLİTİKALAR
Ödemeler bilânçosundaki açıklar karşısında ülkelerin izleyecekleri
yollar, bu açıkları finanse etmek, baskı altına almak, ya da tedavi edici
önlemler üzerinde durmak şeklinde özetlenebilir. Açıkların finanse
edilmesi, yukarıda belirtildiği gibi resmi döviz rezervlerini
kullanılmasını gerektirir. Böyle bir yol açıkların dü zeltilmesi yönünde
önlem almaya gerek duyulmaması demektir.
Fakat ülke kaynakları sınırsız değildir, sahip olunan dış rezervler ne ka
dar büyük olursa olsun, er geç tükenebilirler. Ayrıca dış borçlanmaların
da bir sınırı vardır. O bakımdan üzün süreli açıkların finanse edilmesi
değil, tedavi edilmesi gerekir.
Dış açıklar durumunda izlenebilecek diğer bir yöntem de dış ticaret ve
kambiyo politikası araçlarını harekete geçirmektir. Yani, hükümetler
gümrük vergileri, kotalar ve yasaklamalarla ithalâtı kısıtlamaya
çalışırlarken, kambiyo denetimi ile de ülkeden döviz ve sermaye
çıkışını kısıtlarlar. Fakat bütün bu ön lemler dış açıklan ancak baskı
altına almaya yarar; gerçekte ise açıklar giderilmiş olmazlar.
DIŞ AÇIKLAR KARŞISINDA İZLENEBİLECEK POLİTİKALAR
Üçüncü yol da açıkların tedavisi ya da düzeltilmesidir. Bu yol en güç, fakat en
güvenilir olanıdır. Açıkların tedavisi, önce uygulanan kur politikasının gözden geçirilmesini gerektirir. Dış dengesizliklerin önemli bir nedeni, çoğu kez uygulanan kur politikasıdır. Merkez bankasının kur istikrarını sağlamak gerekçe siyle piyasaya yaptığı müdahaleler, ulusal paranın aşırı değerlenmesi (döviz ku runun düşük tutulması) sonucunu doğurmuş olabilir. Dolayısıyla eğer ortada böy le bir durum varsa, merkez bankası döviz kurunun piyasada denge değerini bula cak biçimde değerinin yükselmesine izin vermelidir.
Bunun yanında ihracatın artırılabilmesi için kısa ve uzun dönemde alına bilecek
başka önlemler vardır. Kısa dönemde örneğin, ihracatçının dış piyasalar
konusunda bilgilendirilmesi, ihracat üretimine ucuz girdi ve kredi sağlanması, ihracat bürokrasisinin önlenmesi, vs. üzerinde durulabilir.
Uzun dönemde ise konu daha çok kalkınma politikalarıyla ilgilidir. İhra cata
yönelik bir kalkınma modeli, kaynakların dinamik karşılaştırmalı üstünlükle re göre dağıtımını, dış ticaret rejiminin liberalleştirilmesini ve uluslararası işbö lümüne gidilerek ekonominin dünya piyasası ile bütünleştirilmesini
ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN İÇERDİĞİ SINIRLANDIRMALAR
Ödemeler bilançosu tekniğin den ileri gelen diğer bazı sınırlandırmalar
bulunmaktadır. Bunları aşağıdaki gibi belirtebiliriz:
Ödemeler bilançosu, belirli bir ana kadar ülkenin birikmiş dış borç
veya dış alacaklarını göstermez. Ödemeler dengesi bir akım
kavramıdır, ancak bir yıl içindeki ekonomik ve mali işlemlerin
doğurduğu net açık veya fazlayı ortaya koyar.
ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN İÇERDİĞİ SINIRLANDIRMALAR
Bir ülkenin o güne kadar birikmiş dış borç ve dış alacaklarını gösteren tablo
uluslararası borçluluk dengesi (balance of indebtedness) adını alır. Ulusla
rarası borçluluk dengesi, dış borç veya varlıkları sürelerine, türlerine, alacaklı ve borçlulara göre ayırır. Örneğin özel dış borçların (varlıkların) hangi oranlarda dolaysız yatırımlardan, portfolyo yatırımlarından (tahvil ve hisse senedi) veya kısa süreli sermaye araçlarından oluştuğunun bilinmesinde yarar vardır. Sonra, resmi borç veya varlıkların ne kadarının diğer ülke ya da uluslararası kuruluşlarla ilgili olduğunu, bunların hangi yabancı paralara bağlı bulunduklarını bilmek de büyük önem taşır. Oysa, bu ve benzeri bilgiler ödemeler bilançosu istatistiklerin den elde edilemez. Bunun için ülkenin uluslararası borçluluk dengesi göstergesini oluşturmak gerekir.
ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN İÇERDİĞİ SINIRLANDIRMALAR
Ödemeler dengesi açık ve fazlaları dış ekonomik ilişkilerdeki "gerçek" bir dengesizliği de
göstermemektedir. Ülkeler gümrük tarifeleri, kotalar ve kam biyo denetimi gibi kısıtlamalarla uluslararası mal ve sermaye akımlarını sınırlan dırırlar. Dolayısıyla ödemeler dengesinin gösterdiği açıklar "fiili" (görünür) açık lardır. "Potansiyel" açıkların saptanabilmesi için ödemeler dengesi kayıtlarının ötesine geçilip, uygulanan ticaret ve kambiyo politikalarının kısıtlayıcı etkilerini tahmin etmek gerekir.
Ödemeler bilançosu dış ticaretin bileşimi ve ülkelere göre dağılışı konu sunda da bilgi
vermez. Oysa bir ülke, bölge veya para alanlarıyla yapılan ticare tin incelenmesinde büyük
yararlar olabilir. Bunun gibi, ödemeler bilançosundan dış ticaretin bünyesindeki değişmeler de izlenemez. Ama örneğin kalkınan bir ülkede, ihracatta sanayi ürünleri payının artırılması, ithalâtta ağırlığın tüketim mallarından hammadde ve yatırım mallarına doğru kaydırılması gibi gelişmelerin sürekli biçimde incelenmesi gerekir.
Tablo -1
Türkiye’nin Dış Ödemler Dengesi, 2013 (Milyon ABD Doları)
Türkiye’nin 2013 yılına ait
ödemeler bilançosu tablo -1 de sunulmuştur.
2013 yılın ait toplam
ihracatımız 158.425 milyon dolar, ithalatımız ise 226.396 milyon dolardır. Bu rakamlar f.o.b (free-on.bord: güvertede teslim) değerleri yansıtır.
İhracatımızın bir bölümü bavul ticaretidir. Bavul ticareti ile yapılan ihracat 7.440 milyon dolardır. (tahmini rakam) Tabloya göre Türkiye'nin
toplam ithalat değeri fob
olarak -226.396 milyon dolar, cif olarak -251.661 milyon dolardır. C.i.f. ithalat f.o.b.
Fiyattan farklı olarak sigorta ve navlun giderlerini de
kapsamaktadır.
İthalatın kapsamındaki navlun ve sigorta ödemelerinin net 12.910 milyon dolarlık alacaklı bir bakiye verdiği
görülmektedir.
İhracat, ithalat, parasal
olmayan altın ve limanlardan sağlanan malların değeri Türkiye’nin dış ticaret
dengesini (görünür ticaret) oluşturmakta ve 2013 yılında bu hesap -80.023 milyon dolar tutarında açık vermiştir.
Tablo -1
Türkiye’nin Dış Ödemler Dengesi, 2013 (Milyon ABD Doları)
Tabloda taşımacılık hesabının 3.278, turizm 23.180, inşaat hizmetlerinin 674 milyon dolar fazla verdiği, buna karşılık sigorta hizmetlerinin -739, finansal hizmetlerin -555 ve resmi hizmetlerin -888 milyon dolar açık verdiği görülmektedir. Gelirler dengesi diye adlandırılan
faktör gelirleri bilançosu toplam -9.358 milyon dolar açık
vermektedir. Bunlar arasında ağırlıklı yer tutanlar doğrudan yatırım gelirleri hesabı (-9.070) ile faiz ödemelerini kapsayan diğer yatırımlar (-4.004 milyon dolar)’dır.
2013 yılında Türkiye’ye net olarak 9.773 milyon dolar tutarında dolaysız yabancı sermaye girişi olmuştur. Ayrıntısına bakıldığında
yabancıların ülkemizde 12.887 milyon dolarlık bir yatırım
yaptıkları, yerli firmaların ise yurt dışında -3.114 milyon dolar
tutarında yatırım yaptıkları görülmektedir.
TÜRKİYE’NİN CARİ İŞLEMLER DENGESİ AÇIKLARI SORUNU
Cari işlemler bilançosu açıları Türkiye ekonomisinin yıllardan beri yaşadığı en ciddi
sorunlardan birisidir.
Cari işlemler dengesi cari işlemler hesabında yer alan dört alt hesap grubunun net
sonucudur. (dış ticaret, hizmetler, faktör gelirleri ve cari transferler)
Bu hesap gruplarının net bakiyeleri toplamına göre de cari işlemler bilançosunda bir
denge veya bir dengesizlik durumu ortaya çıkmaktadır.
Cari işlemler dengesi ülkenin sınır ötesi mal ve hizmet akımlarından elde ettiği gelirlerle
dış aleme yaptığı harcamalar arasındaki fark olarak tanımlanabilir.
Ancak bu şekilde bu şekilde belirlenen cari işlemler açık veya fazlalarını ülkeye giren
veya çıkan net döviz fazlası ile eş anlamlı olarak düşünmek doğru olmaz.
Çünkü bir işlemin ödemeler bilançosuna kaydedilmesi için onun sınır ötesi yapılan
ekonomik bir işlem niteliğinde olması yeterlidir.
Ama bazı ekonomik işlemler ise herhangi bir döviz girdi veya çıkışı olmadan da yapılmış
2005 2006 2007 2008 2009 2010 201 1 2012 Cari işlemler Dengesi Milyar $ -21,45 -31,84 -37,78 -40,44 12,17 -45,45 -75,0 9 -47,7 5 Cari İşlemler Dengesi/GSYH -4,4 -6,0 -5,8 -5,5 -2,0 -6,2 -9,7 -6,1 Petrol Fiyatları (Brent Tipi, $/varil) 54,52 65,14 72,39 97,26 61,67 79,50 111, 26 111,67 Enflasyon oranı 8,2 9,6 8,8 10,4 6,3 8,6 6,5 8,9 Faiz oranları (Mevduat Faizi) 20,40 21,65 22,56 22,91 17,65 15,27 14,2 2 16,35 Döviz Kurlarında Değişme Hızı (Dolara Göre) -5,75 6,32 -8,79 -0,11 19,09 -3,04 11,4 5 7,23 Büyüme Hızı 8,4 6,9 4,7 0,7 -4,8 9,2 8,8 2,2
Kaynak: TC Kalkınma Bakanlığı, Uluslararası ekonomik Göstergeler, 2013 ve BP, Statistical Review of World Energy 2014 ten.
Tablo – 2 Türkiye’nin Cari İşlemler Açıkları ve Açıklar Üzerinde Etkisi Olan Bazı Faktörler,2005-2012
TÜRKİYE’NİN CARİ İŞLEMLER DENGESİ AÇIKLARI SORUNU
Cari işlemler açığı Türkiye’nin uzun vadeli, diğer bir deyişle kronikleşmiş ekonomik
sorunlarından birisidir. Tablo – 2 de Türkiye'nin 2005-2012 dönemindeki cari işlemler dengesi açıkları ile bu açılarla ilgili olabilecek enflasyon oranları, petrol fiyatları, döviz kurlarındaki değişme ve büyüme hızı gibi değişikliklere yer verilmiştir.
2009 yılındaki kriz göz ardı edilecek olursa Türkiye'nin cari işlemler açığının GSYH'ye
oranı yüzde 4,4 ile yüzde 9,7 arasında değişmiştir.
Türkiye’de dış ticaret açıklarının nedeni ihracatın ithalatı karşılayamamasıdır. Bunun
nedeni petrol fiyatlarındaki yükselmedir. Türkiye, petrol ithalatçısı bir ülke olduğu için petrol fiyatlarındaki her artıştan olumsuz bir şekilde etkilenmektedir.
Ülkemiz petrolden çok sanayi malları üretimi ve ihracat yönünden de oldukça yüksek
oranda dışa bağımlıdır.
İhracatta verim düşüklüğü, ileri teknoloji içeren ürünlerin azlığı, pazarlama yetersizliği,
vs. de önemli faktörlerdir.
İçerde yüksek enflasyona karşın kurlardaki atışın düşük oranlarda tutulması (aşırı
değerlenmiş kur politikası) geleneksel olarak açıkların oluşumundaki en etkili faktörler arasında yer alır.
Türkiye, cari işlemler bilançosu açıklarına karşı geleneksel olarak düşük kur yüksek faiz
TÜRKİYE’NİN ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU
Uluslararası yatırım pozisyonu, ülkenin belirli tarihte o güne kadar olan dış varlık ve
yükümlülüklerini ortaya koyar, yani bir stok kavramıdır.
Uluslararası yatırım pozisyonu önemli bir mali göstergedir.
Ülkenin dış varlıklarını dış yükümlülükleriyle karşılaştırma olanağı sağlar.
Eğer toplam dış varlıklar toplam yükümlülüklerden büyükse, ülke net dış yatırımcı (net
creditor)’dır. Bunu tersi durumda ülke ne dış borçlu (net debtor) durumundadır.
Tablo – 3 den de görüleceği gibi, 2013 yılı ocak ayı için Türkiye'nin toplam uluslararası
varlıkları 217.302 milyon dolar, yükümlülükleri 642.922 milyon dolardır.
Buda Türkiye’nin 425.620 milyon dolar tutarındaki net dış borçlu bir ülke olduğu
anlamına gelmektedir.
Yükümlülüklerimizin önemli bölümünün kredilerden ve yurtiçinde doğrudan
yatırımlardan, varlıların önemli kısmının da rezerv varlıkları ile diğer yatırımlardan oluştuğu görülmektedir.
Türkiye’nin Uluslararası Yatırım Pozisyonu: Ayrıntılı Tablo, Ocak 2013 2013 yılı ocak ayı için Türkiye'nin
toplam uluslararası varlıkları 217.302 milyon dolar, yükümlülükleri 642.922 milyon dolardır.
Buda Türkiye’nin 425.620 milyon dolar tutarındaki net dış borçlu bir ülke olduğu anlamına gelmektedir.
Yükümlülüklerimizin önemli
bölümünün kredilerden ve yurtiçinde doğrudan yatırımlardan, varlıların önemli kısmının da rezerv varlıkları ile diğer yatırımlardan oluştuğu
görülmektedir.
Yükümlülüklerimizin önemli bölümünün kredilerden ve yurtiçi doğrudan yatırımlardan, varlıkların önemli kısmının da rezerv varlıkları ile diğer yatırımlardan oluştuğu
ÇİFT KAYITLI MUHASEBE YÖNTEMİ VE ÖRNEK UYGULAMALAR
Çift kayıtlı muhasebe sisteminin temel özelliği, bir işlemin bir hesabın alacaklı
veya borçlu kısmına kaydedildikten sonra, başka bir hesabın ters yanına kaydedilerek denkleştirilmesidir.
Diğer bir deyişle, bir uluslararası işlem aynı miktarda olmak üzere bir kez
borçlu, bir kez de alacaklı olarak kaydedilir. Bunun nedeni uluslararası işlemlerde genellikle görülen ikilik özelliğiyle ilgilidir.
Cari işlemlerde ve sermaye işlemlerinde ülke açısından döviz girişi (veya
alacak hakkı) doğuran işlemler olup aktif yanına yazılır.
Döviz çıkışı (veya borç) doğuran işlemler de pasif yanına kaydedilir.
Denkleştirme amacıyla ülkeye döviz girişi (veya kısa süreli borçlanma) pasif, Döviz çıkışı (veya kısa süreli borçlarda azalma) is aktif işlem olarak
ÇİFT KAYITLI MUHASEBE YÖNTEMİ: ÖRNEK UYGULAMALAR
Örnek 1) Bir Türk ihracatçısı ABD’ye 1.000 $ tutarında bir ihracat yapmıştır.
Satış bedeli döviz olarak ödenmiştir.
Örnek 2) Bir Türk ithalatçı Almanya’dan 5.000 $ tutarında bir mal ithal
yapmıştır. Karşılığında ihracatçının çektiği vadeli bir poliçeyi kabul etmiş olsun.
Örnek 3) Bir yabancı turist Türkiye’de bir bankada 500$ bozdurmuştur.
Aktif Pasif
Mal İhracatı 1.000
-Döviz Girişi - 1.000
Aktif Pasif
Mal İthalatı - 5000
Kısa Süreli Sermaye Girişi 5000
-Aktif Pasif
Turizm Geliri 500