T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
BEġ YILDIZLI OTEL YATAK ODALARININ MEKÂNSAL ANALĠZĠ
—MANAVGAT ÖRNEĞĠ— Ġkbal TUGAY
YÜKSEK LĠSANS Mimarlık Anabilim Dalını
ġubat–2011 KONYA Her Hakkı Saklıdır
TEZ KABUL VE ONAYI
Ġkbal TUGAY tarafından hazırlanan ―BEġ YILDIZLI OTEL YATAK ODALARININ MEKANSAL ANALĠZĠ, MANAVGAT ÖRNEĞĠ‖ adlı tez çalıĢması 08/02/2011 tarihinde aĢağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı‘nda YÜKSEK LĠSANS olarak kabul edilmiĢtir.
Jüri Üyeleri Ġmza
BaĢkan
Prof. Dr. Ahmet ALKAN ………..
DanıĢman
Prof. Dr. Ahmet ALKAN ………..
Üye
Prof. Dr. Ahmet ALKAN ………..
Üye
Doç. Dr. Mine ULUSOY ………..
Üye
Yrd.Doç. Dr. Rahmi ERDEM ………..
Yukarıdaki sonucu onaylarım.
Prof. Dr. Bayram SADE FBE Müdürü
TEZ BĠLDĠRĠMĠ
Bu tezdeki bütün bilgilerin etik davranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edildiğini ve tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.
DECLARATION PAGE
I hereby declare that all information in this document has been obtained and presented in accordance with academic rules and ethical conduct. I also declare that, as required by these rules and conduct, I have fully cited and referenced all material and results that are not original to this work.
Ġkbal TUGAY Tarih: 08.02.2011
iv
ÖZET YÜKSEK LĠSANS
BEġ YILDIZLI OTEL YATAK ODALARININ MEKÂNSAL ANALĠZĠ, MANAVGAT ÖRNEĞĠ
Ġkbal TUGAY
Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı
DanıĢman: Prof. Dr. Ahmet ALKAN 2011, 185 Sayfa
Jüri
Prof. Dr. Ahmet ALKAN Prof. Dr. Ahmet ALKAN Doç. Dr. Mine ULUSOY Yrd. Doç. Dr. Rahmi ERDEM
Bu çalıĢmada Manavgat sahil Ģeridinde yer alan dört adet beĢ yıldızlı otellerin yatak odaları incelenmiĢtir. Bu otellere ait yatak odalarının mekân standartları açısından değerlendirmeleri yapılmıĢtır. AraĢtırma verileri, amaca uygun olarak hazırlanan ve her yıl yapılan anket sonuçlarına göre değerlendirilmiĢtir. Otellerde yer alan oda tipleri incelenmiĢtir. Her odaya ait form düzenlenmiĢ olup; odaların mekânsal bileĢenleri, ince yapı bileĢenleri, donatı bileĢenleri ve dıĢ mekân bağlantısı balkonlar hakkında bilgiler tablolar üzerinde belirtilmiĢtir. Ayrıca incelenen otellerin yatak odalarının yerleĢim planları çizilmiĢ, fotoğrafları çekilmiĢtir. Otel yetkilisi ile görüĢmeler yapılarak tesis hakkında genel bilgiler verilmiĢtir. Grand Artside otel ve Kumköy Beach otel standart ve aile odalarından oluĢurken, diğer oteller standart, aile ve suit odalarından oluĢmaktadır. Yapılan incelemeler sonucunda; incelenen otellerin standart odalarında gerek alan gerekse de donatı elemanları açısından estetik değerler dıĢında ciddi bir fark bulunmamaktadır. Adayla resort & SPA otel 26.80 metrekare, Royal Dragon otel 27.40 metrekare, Grand Artside otel 26.60 metrekare, Kumköy Beach Resort Otel& SPA otel 29.45 metrekare olan oda büyüklükleri ile hem ulusal hem de uluslararası alan standartları açısından uygun bulunmuĢtur.
Anahtar Kelimeler: BeĢ Yıldızlı Otel, Kıyı Otelleri, Yatak Odası, Ġç Mekân
v
ABSTRACT
MS THESIS
ANALYSIS OF FIVE STARS HOTEL’ BEDROOMS, EXAMPLE OF MANAVGAT
Ġkbal TUGAY
THE GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE OF SELÇUK UNIVERSITY
THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE
Advisor: Prof. Dr. Ahmet ALKAN
2011,185 Pages
Jury
Prof. Dr. Ahmet ALKAN Prof. Dr. Ahmet ALKAN
Doç. Dr. Mine ULUSOY Yrd. Doç. Dr. Rahmi ERDEM
In this study, four of the five-star hotels in Manavgat coast were bedrooms. These hotels were analyzed in terms of space standards of the bedrooms. The data prepared in
accordance with the purpose and the results were evaluated according to a survey every year. Book of the types of rooms are investigated. Each room is arranged by form, the spatial components of the rooms, the fine structure components, equipment components and outdoor access information about the balconies are on the tables. Also reviewed hotels bedrooms are drawn layout plans, photos were taken. The hotel has general information about the facility through interviews with officials. Grand Artside hotel and Kumkoy Beach hotel consists of standard and family rooms, standard hotels, family rooms and suites are composed. As a result of the investigation, examined the standard rooms in hotels and the reinforcing elements both in terms of aesthetic values, there is no serious difference. 26.80 square meters Adayla resort & spa hotel, the Royal Dragon Hotel 27.40 square meters, the hotel is the Grand Artside 26.60 square meters, Kumkoy Beach Resort Hotel & Spa hotel room size of 29.45-square meters space with both national and international standards were appropriate for.
Keywords: 5 Stars Hotel, Beach Hotels, Bedroom, Interior Space Analysis, Interior Design.
vi
ÖNSÖZ
Bu çalıĢmada; turizm amaçlı beĢ yıldızlı kıyı otellerinin yatak odalarının araĢtırması yapılarak; incelenen otellerin mekân standartları açısından birbiriyle karĢılaĢtırmalarının yapılması amaçlanmıĢtır.
Yüksek lisans eğitimim boyunca bana destek olan ve yardımlarıyla yön veren, özveri ile çalıĢmalarımı değerlendiren, tez öncesi ve tez oluĢumu süreçlerinde, benden desteğini, bilgisini ve yardımlarını esirgemeyen çok değerli tez danıĢmanım Prof. Dr. Ahmet Alkan‘a;
Eğitimim boyunca beni bilgileriyle aydınlatan, manevi desteğini esirgemeyen Doç. Dr. Mine Ulusoy‘a ve Mimarlık Anabilim dalı hocalarıma;
Yüksek Lisans eğitimim boyunca değerli katkılarından dolayı arkadaĢlarım Mimar Hüseyin Kocaakça ve Mimar Mehtap Yıldız‘a, Mimarlar Odası Manavgat Temsilciği baĢkanı Cumhur Cengiz‘e ve Mehmet Kara‘ya;
Lisans ve Yüksek Lisans eğitimlerim boyunca her zaman manevi desteğini hissettiğim, tezin oluĢumu sürecinde yardımlarıyla hep yanımda olan Avukat Orkun Kaya‘ya;
Hayatımın her aĢamasında hep benimle olan ve tez sürecinde de her zaman ki gibi hiçbir desteğini benden esirgemeyen canım kardeĢim Murat Oğuz Tugay‘a;
Bana karĢı inançlarını hiçbir zaman yitirmeyip beni her yönden destekleyen ve güvenen, onlara çok Ģey borçlu olduğum güzel aileme sonsuz teĢekkürler.
Ġkbal TUGAY KONYA-2010
vii ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET ... iv ABSTRACT ... v ÖNSÖZ ... vi ĠÇĠNDEKĠLER ... vii ġEKĠLLER LĠSTESĠ ... x
ÇĠZELGELER LĠSTESĠ ... xii
RESĠMLER LĠSTESĠ... xiii
1. GĠRĠġ VE KAYNAK ARAġTIRMASI ... 1
1.1.Amaç ve Kapsam ... 3
1.2. Kaynak AraĢtırması ... 5
2.ARAġTIRMA YÖNTEMĠ ... 8
2.1.AraĢtırmanın Sınırları ... 8
2.2.Verilerin Elde Edilmesi ... 8
2.2.1. Anket ve sistematik gözlem yapma ... 9
2.2.2.Fotoğraflarla belgeleme ve arĢivler ... 9
2.2.3.Ġstatiki değerlendirme ... 9
3.TURĠZM KAVRAMINA GENEL BAKIġ ... 10
3.1. Turizmin Tanımı ... 10
3.2. Turizmin Tarihsel GeliĢimi ... 10
3.3. Turizm Tesisi ... 12
3.4.Turizm Olgusunun Dünyadaki ve Türkiye‘deki Yeri ... 14
4.KONAKLAMA TESĠSLERĠ VE OTELLER ... 16
4.1.Konaklama Tesislerinin Genel Nitelikleri ... 20
4.2.Konaklama Tesislerinin Sınıflandırılması ... 23
4.3.Konaklama Yapılarından Oteller ve Otel Tipleri ... 24
4.3.1. Niteliklerine (konfor standartlarına) göre otel tipleri ... 25
5.BEġ YILDIZLI OTEL YATAK ODALARI ... 36
5.1.Otel Yatak Odasının Otel Ġçindeki Yeri ve Önemi ... 36
5.2.Otel Yatak Odası Tipleri ... 36
5.3. Otel Yatak Odası Alan Standartları ... 41
5.4.Otel Yatak Odası Aks ve Boyutsal Tanımlamalar ... 41
viii
5.6. Otel Yatak Odalarının Mekânsal BileĢenleri ... 48
5.7. Otel Yatak Odalarının Donatı BileĢenleri ... 56
5.7.1. Mobilyalar ... 57
5.7.2. MefruĢatlar ... 63
5.7.3.Islak hacim ekipmanları ... 64
5.7.4. Aydınlatma ... 66
5.7.5. Aksesuarlar ... 69
5.8. Otel Yatak Odasında Ġnce Yapı BirleĢenleri ... 70
5.9. Otel Yatak Odalarında Fiziksel Çevre Organizasyonu ve Donatılar ... 72
5.9.1. Aydınlatma ve elektrik tesisatı ... 72
5.9.2. Havalandırma ... 72
5.9.3. Isıtma sistemi ... 73
5.9.4.Sıhhi tesisat ... 73
5.9.5. Yangın tesisatı ... 73
5.10. Otel Yatak Odalarında Yalıtım ... 74
5.10.1.Ses yalıtımı ... 74
5.10.2.Isı yalıtımı ... 74
5.10.3. Su ve rutubet yalıtımı ... 74
5.11. Otel Yatak Odasında Yer Alan Eylemler ve Eylem Alanı Boyutları ... 75
5.11.1. Yatma, oturma ve dinlenme fonksiyonu ... 75
5.11.2 Giyinme - elbise depolama fonksiyonu ... 79
5.11.3. Temizlik fonksiyonu ... 80
5.12. Otel Yatak Odalarında Mekân ve Donatı Organizasyonunda Boyutsal Faktörler ... 82
5.12.1. Ergonomik yaklaĢım ... 82
5.12.2. Antropometrik yaklaĢım ... 83
5.12.3. Kullanıcı boyutları ... 83
5.13. Otel Yatak Odası Planlama Ġlkeleri ... 84
5.13.1. Otel yatak odası planlamasına etki eden faktörler ... 84
5.13.2. Otel yatak odası planlanması ... 85
5.13.3. Donatı elemanlarının planlanması ... 87
5.13.4. Ġdeal yatak odası ölçütleri ... 88
6.ARAġTIRMA ALANINDA SEÇĠLEN OTELLERĠN YATAK ODALARININ ĠNCELENMESĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ... 90
6.1.AraĢtırma Alanının Genel Özellikleri ... 90
6.2. Adalya Resort & SPA ... 95
6.2.1. Genel yerleĢim ve planlama özellikleri ... 95
6.2.2. Yatak Odaları ... 98
6.3.Royal Dragon Hotel ... 137
6.3.1. Genel yerleĢim ve planlama özellikleri ... 137
6.3.2. Yatak Odaları ... 139
6.4. Grand Hotel Artside ... 157
6.4.1. Genel yerleĢim ve planlama özellikleri ... 157
6.4.2. Yatak odaları ... 159
6.5. Kumköy Beach Resort Hotel & SPA ... 166
6.5.1. Genel yerleĢim ve planlama özellikleri ... 166
6.5.2. Yatak odaları ... 168
ix
7. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER ... 179 KAYNAKLAR ... 182 ÖZGEÇMĠġ ... 185
x
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
ġekil 1.1.Problem Strüktürü ... 4
ġekil 4.1.17.yy. Ġngiliz Han Planı ... 18
ġekil 4.5.Avlulu Üstü Açık Tip, Antalya Yakınlarındaki Evdir Han Planı ... 20
ġekil 5.1.Yatak Odası Normal Tip Örnekleri ... 38
ġekil 5.2.Yatak Odası Suit Tip Örnekleri ... 39
ġekil 5.3.Otel Yatak Odası Aks Çizelgesi ... 43
ġekil 5.4.Odanın TaĢıyıcı Sistemlerden EtkileniĢi Durum I ... 44
ġekil 5.5.Odanın TaĢıyıcı Sistemlerden EtkileniĢi Durum II ... 44
ġekil 5.6.Odanın TaĢıyıcı Sistemlerden EtkileniĢi Durum III ... 44
ġekil 5.7.Oda Formları ... 47
ġekil 5.8.Odanın Mekansal BileĢenleri ... 49
ġekil 5.9.Yatma Bölümü BiçimleniĢ Tipleri –Durum I ... 50
ġekil 5.10.Yatma Bölümü BiçimleniĢ Tipleri –Durum II ... 51
ġekil 5.11.Oturma-ÇalıĢma Bölümü BiçimleniĢ Tipleri ... 52
ġekil 5.12.GiriĢ Bölümü BiçimleniĢ Tipleri –Durum I ... 54
ġekil 5.13.GiriĢ Bölümü BiçimleniĢ Tipleri –Durum II ... 55
ġekil 5.14.GiriĢ Bölümü BiçimleniĢ Tipleri –Durum III ... 55
ġekil 5.15.Ayna Önü Aydınlatması ... 68
ġekil 5.16.Sarkık, Tavana Gömülü Aygıt ve Raf Altlarına YerleĢtirilen IĢık Kaynakları Ġle Yapılan Raf Aydınlatmaları ... 68
ġekil 5.17.Pencere ġeklinin IĢık Konturuna Etkisi ... 70
ġekil 5.18.Yatak Odasında Donatı Elemanları Ġle Donatı ĠliĢkisi ... 71
ġekil 5.19.Yatak ve Kullanıcı Arasındaki Boyutsal ĠliĢki ... 76
ġekil 5.20.Yataklar Ġçin Gerekli Eylem Alanları ... 77
ġekil 5.21.Oturma Elemanları ve Kullanıcı Arasındaki Boyutsal ĠliĢki ... 78
xi
ġekil 5.23.Elbise Dolabı ve Kullanıcı Arasındaki Boyutsal ĠliĢki ... 80
ġekil 5.24.DuĢ-Küvet ve Kullanıcı Arasındaki Boyutsal ĠliĢki ... 81
ġekil 5.25.Lavabo ve Kullanıcı Arasındaki Boyutsal ĠliĢki ... 81
ġekil 5.26.Yatak Odası ve Islak Hacim Plan Tipleri ... 86
ġekil 6.1.Eylül-Ekim 2007 Döneminde Turistlerin Manavgat Bölgesini Seçme Nedenleri ... 94
ġekil 6.2.Turistlerin Ortalama Manavgat‘ta Konaklama Süresi ... 94
ġekil 6.3.Otelin Vaziyet Planı... 94
ġekil 6.4.Otelin Konaklama Bölümü, Yatak Odaları ... 98
ġekil 6.5.Standart Odaların Zemin Kat, Normal Kat Ve Çatı Katındaki Yeri ... 99
ġekil 6.6.Standart Oda Formları ... 100
ġekil 6.7.Odaların Koridor Ġle Bağlantısı ... 101
ġekil 6.8.Standart Odaların Mekansal BileĢenleri ... 102
ġekil 6.9.Islak Hacim Ekipmanları ... 109
ġekil 6.10.Suit Odaların Çatı Katındaki Yeri ... 118
ġekil 6.11.Suit Odaların Koridor Ġle Bağlantısı ... 119
ġekil 6.12.Suit Odaların Mekansal BileĢenleri ... 119
ġekil 6.13.Aile Odalarının Çatı Katındaki Yeri ... 129
ġekil 6.14.Aile Odalarının Koridor Ġle Bağlantısı ... 130
ġekil 6.15.Aile Odasının Mekansal BileĢenleri ... 130
ġekil 6.16.Otelin Vaziyet Planı... 138
ġekil 6.17.Otelin Konaklama Bölümü, Yatak Odaları ... 140
ġekil 6.18.Otelin Vaziyet Planı... 158
ġekil 6.19.Otelin Konaklama Bölümü, Yatak Odaları ... 168
xii
ÇĠZELGELER LĠSTESĠ
Çizelge 3.1.Turizm Tesisinde GerçekleĢen Eylemler ... 13
Çizelge 5.1.Oda Tip ve Donanımlarının Kullanıcı Niteliklerine Göre DeğiĢimi ... 41
Çizelge 5.2.Yatak Odası Alt Mekanlarının Alan Standartları ... 41
Çizelge 5.3.GiriĢ Mekanının Boyutsal Olarak Tanıtılması ... 53
Çizelge 5.4.Yatak Odası ve Yatak Tipleri ... 60
Çizelge 5.5.Otel Yatak Odalarında Kullanılabilecek Banyo Tipleri ... 66
Çizelge 6.1.Standart Odaların DıĢ Mekan Bağlantısı Balkonların Düzeni ... 113
Çizelge 6.2.Adalya Resort &SPA Hotel, Standart Oda ve BileĢenleri ... 115
Çizelge 6.3.Suit Odaların DıĢ Mekan Bağlantısı Balkonların Düzeni ... 125
Çizelge 6.4.Adalya Resort &SPA Hotel, Suit Oda ve BileĢenleri ... 126
Çizelge 6.5.Adalya Resort &SPA Hotel, Aile Odası ve BileĢenleri ... 134
Çizelge 6.6.Royal Dragon Hotel, Standart Oda ve BileĢenleri ... 142
Çizelge 6.7.Royal Dragon Hotel, Aile Odası ve BileĢenleri ... 147
Çizelge 6.8.Royal Dragon Hotel, Deluks Suit Oda ve BileĢenleri ... 150
Çizelge 6.9.Royal Dragon Hotel, Dubleks Oda ve BileĢenleri ... 154
Çizelge 6.10.Grand Hotel Artside, Standart Oda ve BileĢenleri ... 160
Çizelge 6.11.Grand Hotel Artside, Aile Odası ve BileĢenleri ... 163
Çizelge 6.12.Kumköy Beach Resort Hotel , Standart Oda ve BileĢenleri ... 169
Çizelge 6.13.Kumköy Beach Resort Hotel , Aile Oda ve BileĢenleri ... 172
Çizelge 7.1.Kumköy Beach Resort Hotel , Aile Oda ve BileĢenleri ... 180
xiii
RESĠMLER LĠSTESĠ
Resim 4.1.Antik Yunan‘da Konaklama Yapısı ... 17
Resim 4.2.Orta Çağ‘a Ait Bir Handa Yatak Hacimleri ... 17
Resim 4.3.Tremont House GörünüĢ ... 19
Resim 4.4.Tremont House Planı ... 19
Resim 4.5. Ġstanbul Pera Palas Oteli,Modern Anlamdaki Ġlk Otel ... 24
Resim 4.6.Albena Club Otel -Assos ... 27
Resim 4.7.Diplomat Hotel Klimalı Yatak Odası -Marmaris ... 27
Resim 4.8.Aspendos Otel DıĢ Mekan, Alanya ... 28
Resim 4.9.Newport Otel Resepsiyonu, Lobi -Ġstanbul ... 28
Resim 4.10.Eden Beach Otel Yatak OdasıAssos ... 29
Resim 4.11.Club Xanthos Hotel Teras-Kalkan ... 30
Resim 4.12.Patara Prince Otel Yatak Odası GörünüĢ-Antalya ... 31
Resim 4.13.Armada Otel Teras Bar-Ġstanbul ... 32
Resim 4.14.Çırağan Palace Kempinski Hotel Bahçe -Ġstanbul ... 32
Resim 4.15.BeĢ Yıldızlı Otellerde Hamam Örnekleri ... 33
Resim 4.16.Swiss Hotel Yatak Odası -Ġstanbul ... 34
Resim 4.17.Grand Cevahir Hotel Kapalı Havuz -Ġstanbul ... 34
Resim 4.18.BeĢ Yıldızlı Otellerde Balo Salonu Örnekler ... 34
Resim 4.19.Alp PaĢa Butik Otel GörünüĢ -Antalya ... 35
Resim 5.1.Yatak Odası Mekanları ... 57
Resim 5.2.Otel Islak Hacimleri ... 66
Resim 5.3.BaĢ Ucu Aydınlatma Örnekleri ... 68
Resim 5.4.Banyo Aydınlatması ... 69
Resim 5.5.Islak Hacim Örnekleri ... 82
Resim 6.1.Manavgat‘ın Ülke Ġçindeki Yeri ... 92
xiv
Resim 6.3.Manavgat ve Beldeleri Kıyı Haritası ... 93
Resim 6.4.Otelin Konumu ... 96
Resim 6.5.Adalya Resort & SPA Otel Genel Görünüm ... 97
Resim 6.6.Standart Oda Yatma Bölümü ... 103
Resim 6.7.Standart Oda Oturma-ÇalıĢma Bölümü ... 104
Resim 6.8.Standart Oda GiriĢ Bölümü ... 105
Resim 6.9.Standart Oda Dolap- Bavulluk ... 105
Resim 6.10.Standart Oda Depolama Bölümü ... 106
Resim 6.11.Standart Oda Yıkanma-Temizlenme Bölümü ... 107
Resim 6.12.Standart Oda Doğal Aydınlatma ... 110
Resim 6.13.Direk Deniz Manzaralı Standart Oda Balkon Manzarası ... 114
Resim 6.14.Yandan Deniz Manzaralı Standart Oda Balkon Manzarası ... 114
Resim 6.15. Suit Oda Yatma Bölümü ... 120
Resim 6.16.Suit Oda Oturma Bölümü ... 121
Resim 6.17.Standart Oda ÇalıĢma Bölümü ... 121
Resim 6.18.Suit Oda Depolama Bölümü ... 122
Resim 6.18.Suit Oda Yıkanma ve Temizlenme Bölümü ... 122
Resim 6.20.Direk Deniz Manzaralı Suit Oda Balkon-Bahçe Manzarası ... 125
Resim 6.21.Aile Odaları Yatma Bölümleri ... 131
Resim 6.22.Aile Odaları ÇalıĢma Bölümü ... 131
Resim 6.23.Aile Odaları GiriĢ ve Depolama Bölümü ... 132
Resim 6.24.Otelin Konumu ... 138
Resim 6.25.Royal Dragon Otel Genel Görünüm ... 139
Resim 6.26.Otelin Konumu ... 158
Resim 6.27.Grand Artside Hotel Genel Görünüm ... 159
Resim 6.28.Otelin Konumu ... 166
xv
1. GĠRĠġ VE KAYNAK ARAġTIRMASI
Ġnsanlar tarihin her döneminde değiĢik sebeplerden dolayı seyahat etmiĢlerdir ve bu seyahat her geçen gün geliĢerek ve artarak devam etmektedir. Bu seyahat esnasında insanlar canlarını ve mallarını korumak için güvenli mekânları kullanmak ihtiyacı hissetmiĢlerdir. Bu ihtiyaç barınak vb. gibi konaklama türlerinin oluĢmasını sağlamıĢtır.
Ġlkel koĢullardaki turizm hareketi, bireyin alıĢtığı ortamdan ayrılarak belli bir süre için baĢka bir mekânda barınmalarına yardımcı olur. Ġnsanlar ilk zamanlardan beri dini, askeri ve ticari gezilerden dolayı konaklama ihtiyacı duymuĢlardır. Bu seyahatler tekil ve gruplar halinde gerçekleĢmiĢtir. Bu ihtiyaçları karĢılamak için, ilk zamanlarda devletler konaklama tesislerini yapmıĢlardır. Konaklama yapıları; hanlar kervansaraylarla baĢlayan geliĢim süreci sonunda bugün, çok çeĢitli ve kapsamlı yapılar haline dönüĢmüĢtür.
Hanlar ve kervansaraylarla baĢlayan geliĢim süreci sonunda, çok çeĢitli ve kapsamlı kullanım amaçları barındıran yapılar halini alan konaklama tesislerinin dünyada ve ülkemizde de gün geçtikçe önemi artmaktadır.
Ticari bilincin geliĢmesi, nüfusun artması ve konaklama yapılarının birer merkez haline gelmesi ile bu yapıların Ģehirlerde yoğunlaĢmasına yol açmıĢtır. Buralarda insanlar para karĢılığı kalmıĢlardır. Daha sonra, sosyal, ekonomik ve teknolojik geliĢmeler sonucunda konaklama yapılarında değiĢiklikler meydana gelmiĢtir. Bir yapı türü olarak konaklama tesisi, dıĢ dünyanın asimilasyonu yani bir anlamda evcilleĢmesini temsil etmektedir. Konaklama tesisinin öncelikli iĢlevi, kiĢinin kendisine ait olmayan bir dünya ile geçiciliği önceden kabul edilmiĢ bir aidiyet iliĢkisi kurmasına yardımcı olmaktadır. Bugünün ortamında konaklama tesisleri, hizmet sundukları toplumsal kesime ve hizmet niteliklerine göre mimari tipolojilerine ve dillerine yansıyan farklılıklar barındırmaktadır.
Turizm yapılarının en önemli bölümünü konaklama tesisleri oluĢturmaktadır. 19.yüzyıldan itibaren mekânsal olarak çeĢitlilik kazanan bu tesisler barındırdığı hizmet ve mekânlara göre sınıflandırılmaktadır. GeliĢen teknoloji, nüfus artıĢı, uluslararası iliĢkilerin artması, kısaca insan ufkunun geniĢlemesi farklı toplumları ve değerleri tanıma merakını doğurmuĢ, bununla birlikte konaklama tesisleri, yalnız gece konaklanacak mekânlar olmaktan çıkmıĢtır. Belirli bir kesime hitap eden tesislere sahip bir ülke, turizmde kalkınma konusunda ancak belli bir yere kadar gelebilir. Bu nedenle konaklama tesisleri her tarz ve kültüre hitap edebilir.
Konaklama tesisi tasarımında hedeflenen; ziyaretçilere kendi fantezilerini ve saplantılarını projelendirebilecekleri ortamların sunulmasıdır. Konaklama tesisi; bir sahne, bir film seti, ziyaretçilerin kendi hayallerini oynayabilecekleri ve kendileri hakkında çok Ģey öğrenecekleri bir mekân haline gelmektedir. Fransız tasarımcı Philippe Starck otel tasarımındaki bu değiĢimin önce gelen temsilcisidir. 1980‘lerin sonunda kendi iç mekânlarının sahne seti gibi yenilemesiyle, bunu alıntıları ve sürprizleri kullanarak birleĢtirmesiyle, bunları misafirlerin oyun gibi keĢfettikleri ve baĢardıkları heyecanlı sahne değiĢiklikleri gibi düzenlemesiyle ilktir ve iĢte o zamandan beri bunu yükselen bir moda virtüözlüğü içinde yapmaktadır. Bunu yapmakla bilgi çağının seçkin tüketicilerinin ihtiyaç ve isteklerini önceden sezinlemeye çalıĢmaktadır (Altun,2006).
Otelciliğin geliĢimi, insanların tatil ihtiyaç ve beklentilerinin geliĢimine paralel olarak seyretmiĢ ve bu durum turizm ürünleri sayılarının yanı sıra, çeĢitlerinin de artmasına sebep olmuĢtur. Bunlar tatil köyleri, tatil otelleri, iĢ otelleri, SPA otelleri, temalı oteller, tasarım oteller, butik oteller, art oteller, resort oteller, apart oteller vb. gibi farklı tasarım anlayıĢlarına ve/veya sundukları hizmete göre sınıflandırılmıĢ tesislerdir.
Doğru planlanmıĢ turizm bölgeleri yaratmak, ancak o bölgenin sahip olduğu doğal yapıya, kültüre ve en önemlisi orada yaĢayan halkın değerlerine sadık kalarak yapılan tasarımlarla mümkün olmaktadır.
Türkiye‘de modern anlamda ilk otelcilik ise 1892 yılında, Wagonlit tarafından getirilen misafirlerin ağırlanması için yaptırılan Pera Palas Oteli‘dir. 120 oda ve 200 yataklı bu tesis ve 1914 yılında yapılan Tokatlıyan Oteli, Avrupa ve Ortadoğu‘nun o dönemdeki en lüks otelleri olarak bilinmekteydi. Modern Türk Turizminin baĢlamasına öncülük eden ve Türkiye‘de açılan ilk zincir otel halkası olan Hilton Oteli ise 1955 yılında açılmıĢtır (Altun, 2006).
20.yüzyılın ikinci yarısından itibaren kitle turizmi hızla yaygınlaĢmıĢ, turist profili değiĢmiĢ, turistin talep ve beklentileri artmıĢ ve toplumda tüketim kültürü egemen hale gelmiĢtir (Altun, 2006). Hess‘e göre, turizm sektöründe eğilim, farklı imajlar ve hayal dünyaları sunma yönünde değiĢmekte ve yatırımcılar ‗‘insanları nasıl mutlu eder, nasıl tekrar gelmelerini sağlarız?‘‘ sorusunun cevabını aramaktadır.
Günümüzde konaklama tesisleri; sosyal, kültürel ve ekonomik geliĢmeler sonucu, sadece ödeme karĢılığında seyahat edenlere yatak ve yemek hizmeti sunan bir yapı olmaktan çok toplantı salonları, masaj odaları, havuz sinema veya gece kulübü
formunda rahatlama ve dinlenme mekânları ile beklentilerin karĢılanmasını amaçlayan tesisler haline gelmiĢtir (Öktem, 2007).
Teknolojinin geliĢmesi, insanların hizmet sektöründen beklentilerinin artması sonucu çok daha geniĢ kapsamlı kompleksler olan konaklama yapıları birbirinden farklı beklentilere cevap verme özelliğine sahiptir. Bu beklentilerin oluĢmasında önemli yere sahip olan mekânların birbirleri arasındaki fonksiyon sürekliliğine ve organizasyonlarına önem verilmesi gerekli görülmektedir.
Ġnsanların yoğun ve uzun süreli seyahat etmeleri nedeniyle otel yatak odaları geliĢerek belirli standartlara ulaĢmıĢtır. Bu yaklaĢım, konaklama tesisleri arasında sınıflandırma ihtiyacını ortaya çıkarmıĢtır. Turizm tesisleri arasında en önemli kısmı oluĢturan otel kavramı, dünyada çeĢitlerine göre, ülkemizde ise Turizm Bakanlığı‘nca belirtilen Ģartlar çerçevesinde niteliklerine göre sınıflandırılmaktadır.
Bir otel mekânı düzenlenirken, o mekânı kimlerin kullanacağı, kullanıcıların mekândan neler beklediği önem kazanmaktadır. Bu, mekânlar, kullanıcıların sayısına, eylemlerine, kültürel iliĢkilerine ve her bireyin sahip olduğu kimliğe ve kültürel temele bağlı parametrelerin etkisiyle meydana getirilmektedir. Mimar ve iç mimarların, insanlar arasındaki farklılıkların ortalamasını alması ve toplum değerlerine önem verme zorunluluğunda olması otel tasarımlarını etkilemektedir (Öktem,2007).
Algılanan mekânlar hakkındaki düĢünme tarzı, davranıĢların oluĢumunda hareket noktasını belirlemekte; algının kiĢilere göre farklılaĢmasında kiĢi, çevre ve algılanan nesne özellikleri etken olmaktadır.
Tasarımcının mekân için kullanıcı psikolojisini bilinçli bir biçimde etkileyebilmesi, mekân kurgusunu oluĢturan renk, doku, biçim, ölçü-oran gibi fiziksel özelliklerle ısı, ıĢık, ses, koku gibi diğer etkenleri bilmesi ve tüm bu tasarım öğelerinin kullanıcı üzerindeki psikolojik etkilerini anlayabilmesi gerekmektedir (Öktem,2007).
1.1.Amaç ve Kapsam
Uluslararası yapılan gezilerde, bir ülke hakkında ilk izlenimi veren unsur; konaklama tesisleridir. Bu yüzden kültürel ve sembolik içerikleri tasarım sürecinde ciddi bir biçimde ele alınmalıdır.
Türkiye‘deki turizm geliĢmeleri, konumu ve iklimsel özellikleri açısından, özellikle büyük Ģehirlerde ihtiyaçlar dâhilinde, dünyadaki geliĢmelere paralel olarak değiĢim ve geliĢim göstermiĢtir.
Antalya‘da turizmin geliĢmeye baĢladığı 1973 yılından itibaren günümüze geçen 32 yılda tüm dünyada ve Türkiye‘de turizm anlayıĢı, turist davranıĢı, turist profili değiĢtiği gibi; dünyanın siyasal, ekonomik ve sosyal düzeni de değiĢmiĢtir. Daha önce de belirtildiği gibi tatil amaçlı konaklama tesisleri de, tüketim kültürünün ön plana çıktığı bu süreçte hızla değiĢmiĢ ve farklılaĢmıĢtır. Antalya‘da geliĢmeye baĢlayan turizm hareketi ile birlikte, tatil amaçlı konaklama tesisi yatırımları ivme kazanmıĢ, 2000‘li yıllara gelindiğinde yatırım halindeki tesisler ile birlikte toplam 295.000 yatak sayısına ulaĢmıĢtır. Bu süreçte Antalya‘ya gelen turist profili de çok değiĢmiĢ, talep ve beklentileri artmıĢtır (Altun,2006).
GeliĢen teknoloji, ulaĢım mesafesini kısaltmıĢ ve globalleĢen dünyada insanların yer değiĢtirme olanaklarını artırmıĢtır. Bu durum, otellerin dinamik bir süreç içinde geliĢmelerini sağlayarak, daha konforlu mekânlar dizisi haline gelmesine neden olmuĢtur. Bu nedenle, sürekli değiĢim içerisinde olan bu yapıların tüm unsurlarının kullanıcı gereksinimleri doğrultusundaki değiĢimlerin belirlenmesi gerekir. Bu değiĢimlerin belli aralıklarla araĢtırılıp, kontrol edilmesi müĢteri memnuniyeti ile doğrudan iliĢkilidir. Bu nedenle, oluĢan bu değiĢimin etkisi altında olan otel yatak odalarının belli periyodik aralıklarla araĢtırılmasında yarar vardır. Bu araĢtırmanın kısaca özeti ġekil 1.1 ‗de yar alan problem strüktürü ile açıklanmıĢtır.
Bu amaçlar doğrultusunda yapılacak olan bu çalıĢmada; gelen turist profili, sayısı ve Antalya‘nın turizm potansiyeli açısından ikinci büyük ilçesi olan Manavgat‘taki beĢ yıldızlı otellerin yatak odaları incelenmiĢtir.
Tezin giriĢ bölümü ile birlikte; çalıĢmanın önemi ve amacı, kapsamı belirtilmiĢ ve ayrıca kaynak araĢtırması yapılarak literatür özeti verilmiĢtir.
Ġkinci bölümde; tezin hazırlanmasında kullanılan materyal ve yönteme değinilmiĢtir.
Üçüncü bölümde; turizm kavramına genel bir bakıĢ yapılarak, turizm olgusunun dünyadaki ve Türkiye‘deki yeri belirtilmiĢ, turizm tesisleri ve bu tesislerin genel nitelikleri açıklanmıĢtır.
Dördüncü bölümde; konaklama tesisleri ve oteller baĢlığı altında konaklama tesisleri ve oteller anlatılmıĢ, geçmiĢten günümüze konaklama tesislerinin geçirdiği evreler hakkında bilgiler verilmiĢtir.
BeĢinci bölümde; otel yatak odalarının planlama ilkeleri, genel özellikleri, otel yatak odasının otel içindeki önemine değinilmiĢtir.
Altıncı bölümde; araĢtırma alanında seçilen otellerin genel özelliklerine değinilmiĢ, yatak oda tipleri ve mekânsal özellikleri açısından incelemeleri yapılmıĢ ve değerlendirilmiĢtir.
Yedinci bölümde; incelenen otellerin yatak odalarının incelenmesi yapılmıĢ, oteller arasındaki ortak ve farklı yönler değerlendirilmiĢ ve olması gerekenler belirtilmiĢtir.
1.2. Kaynak AraĢtırması
Bayazıt (1979), otel yatak odalarının tasarımlarının sistemli bir biçimde yapılması ve bu konudaki eksiklerin ve yanlıĢların giderilmesi için bir araĢtırma yapmıĢ ve öneriler de bulunmuĢtur.
Eralp (1983), genel turizm ilkelerini açıklamıĢtır.
Aslanapa (1993), konaklama yapılarının tarihi geliĢim ele alınmıĢtır.
Gerez (1994), otel iç mekân sistemini genelden özele doğru incelemiĢ, yatak odaları mekânlarının yatak katlarındaki ĢekilleniĢ biçimlerini araĢtırmıĢtır. Ġstanbul‘daki lüks Ģehir otelleri yatak odalarında ne gibi farklılıklar içerdiğini araĢtırmıĢ ve tespit etmiĢtir.
Yıldırım (1995), optimum bir yatak odası tasarımı için Ankara‘nın çeĢitli semtlerinden otuz adet orta nitelikli konutun ebeveyn yatak odalarını incelemiĢtir. Optimum çözüm için eylemlere yönelik kullanıcı gereksinimlerini, iç mekan düzenlemelerini ve iç donatım elemanlarının nicelik ve nitelik ile depolama sorunlarını tespit etmiĢtir.
Özhisar (1997), iç mekân tasarımının biçimlenmesinde rol oynayan faktörleri araĢtırmıĢ ve belirlemiĢ, konaklama tesislerindeki yatak odalarının sorunlarını belirlemiĢtir. Bu sorunların en aza indirilebilmesi için alınacak önlemlerin neler olduğunu saptamıĢtır.
Bedük (1998), Ģehir içi otel restoranlarının tasarım prensipleri hakkında geniĢ bir incelemeye yer vermiĢtir. Bu incelemeler sonunda Ġstanbul‘daki bazı otellerin restoranları araĢtırılarak daha sonra yapılabilecek çalıĢmalara kaynak olması amaçlanmıĢtır.
Ercan (1999), mimari tasarıma yaklaĢım konularını ele almıĢtır.
Tecim (2002) çalıĢmasında, farklı niteliklere sahip konaklama tesislerinin iç mekânlarını incelemiĢ, analiz çalıĢmaları ile iç mekânda oluĢan değiĢimleri saptamaya çalıĢmıĢtır.
Akoğlan (2004), konaklama tesislerinde yatak katı hizmetlerinin iĢletmesinin kriterleri açıklanmıĢtır.
Tugay (2004), turistik konaklama tesisleri içinde tatil köyleri ve beĢ yıldızlı otelleri tüm mekânları içermesi bakımından incelemiĢ genel fonksiyon Ģemaları, birim fonksiyon Ģemaları ve yapılara ait teknik değerlendirmeler yapmıĢ uluslar arası standartlara uygun çözüm önerileri sunmuĢtur.
Çağatay (2004), Ankara‘da bulunan 5 yıldızlı otellerin suit ve normal yatak odası tiplerini incelemiĢ, yatak odalarının iç mekân düzenlemesinde ve karakteristik açıdan incelenmiĢ etkili bir mekân sistemi oluĢturmak için çözüm önerileri sunmuĢtur.
Can (2004), konaklama tesisi türlerinden turizm iĢletme belgeli beĢ yıldızlı otel iĢletmelerinin nasıl çalıĢtığı, tasarım açısından eksikleri ve/veya fazlalıklarının neler olduğu bu tür konaklama tesislerinin tasarım ve uygulamasının iĢletmelerini ne Ģekilde etkilediği, genel olarak tanımlar yapılarak, örneklemeler üzerinden gidilerek saptamalar yapılması ve bu saptamaların geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır.
Altun (2005), tatil amaçlı konaklama tesislerinde meydana gelen yenilemeler ve değiĢimler analiz edilerek değiĢimin gerekçelerinin ve yöneliminin belirlenmesi, mevcut
yapılaĢmanın sebep ve sonuçlarına iliĢkin değerlendirmelerin tartıĢmaya açılması düĢünülmektedir.
ġahin (2006), mimari tasarım özelliklerine ve kullanım amaçlarına bağlı olarak uygun nicelik ve nitelik aydınlatma yapılabilmesi için otel yatak odalarının aydınlatma düzenlerini ilkeler doğrultusunda inceleyerek değerlendirmiĢtir.
Yolcu (2006), konaklama yapılarının tarih sürecinde geçirdiği evreleri inceleyerek, bir otelin ihtiyaç programının hazırlamasındaki evrelerde mimarın gereksinim duyacağı bilgileri belirlemek ve otelin mimari tasarım planlamasının ilkelerini belirlemiĢtir.
Öktem (2007), otel iç mekânlarının tasarlama kriterleri, tasarlana otelin kimlik oluĢturma kriterleri, mekânların kullanıcılar tarafından algılanması için üç otel örneği üzerinde incelemeler yapmıĢ ve bu otellerin kullanıcılar üzerinde bıraktığı etkileri araĢtırılmıĢtır.
AraĢtırmanın baĢlangıcında temel kaynaklar olarak belirlenen bu çalıĢmalara ek olarak, süreç içinde yazılı, görsel ve canlı kaynaklardan yararlanılarak, araĢtırmanın gerektirdiği kaynaklara ulaĢılmıĢtır.
2.ARAġTIRMA YÖNTEMĠ
20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kitle turizmi hızla yaygınlaĢmıĢtır. Turist profili değiĢmiĢ, turistin beklentileri ve talepleri artmıĢtır. Bu süreçte dünyada olduğu gibi ülkemizde de ekonomik, siyasal, sosyal, kültürel ve organizasyonel değiĢimler yaĢanmıĢtır. Mimarlık anlayıĢı ve mimari eğilimler değiĢmiĢ, oteller de bu değiĢimden etkilenmiĢtir. Bu değiĢime uyum sağlamak için farklılaĢmıĢlardır. ĠĢte bu değiĢim sürecinde tatil amaçlı kıyı otellerinin yatak odaları incelenmiĢtir.
ÇalıĢmanın çerçevesini belirleyebilmek için öncelikli olarak, turizm, konaklama tesisi ve otel gibi kavramların tanımları, çeĢitleri, vb. konunun kuramsal çerçeveli yazılı kaynaklardan yararlanılarak oluĢturulmuĢtur. Bu bilgilerin gözlem ve tespite dayalı bilgilerle desteklenerek, yatak odalarının, ―konaklama yapılarının‖ değiĢimine bağlı olarak gösterdiği değiĢim ve bu değiĢimin dinamikleri belirlenmiĢtir. Mevcut durumdan yola çıkarak araĢtırma alanında kullanılabilecek ölçütlere ulaĢılmaya çalıĢılmıĢ ve bu ölçütler mevcut otellerin yatak odalarını değerlendirme aĢamasında kullanılmıĢtır. Bu aynı zamanda araĢtırma alanındaki örneklere de ıĢık tutmuĢtur. Öncelikle literatür araĢtırması ile tanım ve kavramlar belirlenmiĢtir. Konuya örnek olabilecek resimler, Ģekiller bulunmuĢtur.
2.1.AraĢtırmanın Sınırları
AraĢtırma kapsamını, Antalya ili Manavgat ilçesinde bulunan beĢ yıldızlı otellerinin yatak odaları oluĢturmaktadır. Holiday check-inn kapsamında her sene yapılan kullanıcı memnuniyeti anketi ve değerlendirmesi sonucunda dünyadaki en iyi 100 otel sıralamasına giren oteller arasından tesadüfü örneklem yöntemi ile seçilen dört otel üzerinden değerlendirme yapılmıĢtır. AraĢtırmada hedeflenen genellemelere ulaĢabilmek için bu oteller yeterli görülmüĢtür.
2.2.Verilerin Elde Edilmesi
Verilerin elde edildiği oteller tesadüfü örneklem yoluyla seçilmiĢtir. Örneklem alanı olarak Antalya‘nın turizm sektörü açısından ikinci büyük ilçesi olan Manavgat seçilmiĢtir. Veriler; yapılmıĢ anket sonuçları ve sistematik gözlem yapma, iĢletmeciyle yüz yüze görüĢme, otellerin genel özellikleri hakkında bilgi toplama, otel yatak
odalarına ait yerleĢim planlarının çizimi ve envanterinin çıkarılması, fotoğraflarla belgeleme, kamu kurumlarının ve özel arĢivlerinin taranmasıyla elde edilmiĢtir.
2.2.1. Anket ve sistematik gözlem yapma
Otellerde yapılan ve uygulanan kullanıcı anketlerin yararlanılarak, bu araĢtırmada ihtiyaç duyulan bilgiler elde edilmiĢ ve yeni anket hazırlanmamıĢtır. ĠĢletmeciyle ve yönetici kiĢilerle görüĢülerek otel ve yatak odaları hakkında bilgi edinmek üzere bir anket hazırlanmıĢ ve bu anket tesislerin karĢılaĢtırılmasında ve iĢletmeci eğilimlerinin belirlenmesinde kullanılmıĢtır.
2.2.2.Fotoğraflarla belgeleme ve arĢivler
AraĢtırmada, incelenen yatak odalarına ait renk kompozisyonunu belgelemek; donatı elemanlarını ve öğelerini ayrıntılarıyla saptamak, yorumlanması zor olan bölümleri sonradan değerlendirmek ve unutulan eksikleri tamamlamak ve bu amaçları gerçekleĢtirmek üzere otel yatak odalarının fotoğrafları çekilmiĢtir. Yanı sıra, mevcut belgeler, (proje, rapor, istatiki bilgi vb.) kamu kurumlarının ve özel Ģahısların (mimar, iç mimar vb.) arĢivlerinden elde edilerek değerlendirilmiĢtir.
2.2.3.Ġstatiki değerlendirme
AraĢtırma sonucunda elde edilen bulguların anlaĢılabilmesi ve kolay yorumlanabilmesi, aynı yollarla elde edilen bulgularla karĢılaĢtırabilmesi için veriler belli kurallara göre özetlenerek sunulmuĢtur. Bu sayede ölçme değerlendirme kriterlerinin oluĢturulmasına çalıĢılmıĢtır.
3.TURĠZM KAVRAMINA GENEL BAKIġ
Turizm sözcüğü ilk kez 19. yüzyılda bazı Ġngilizlerin Avrupa‘ya yaptıkları yolculuklar için kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Ġçinde yaĢadığı dünyanın tüm nimetlerinden olabildiğince yararlanmak arzusu, günümüz insanını, üretmek ve tüketmek gibi iki temel faaliyeti en iyi Ģekilde yerine getirmeye itmektedir.
Bu olay, XX. yüzyıla özgü modern bir olay olarak görülmesine karĢın, yer değiĢtirme insanlık tarihi kadar eskidir. Ġnsanlar yüzyıllar boyunca çeĢitli neden ve amaçlarla bulundukları yerin dıĢındaki baĢka bir coğrafi mekana hareket etmiĢlerdir. Dinamik bir yapıya sahip olan bu hareket, çeĢitli dillerde değiĢik kavramlarla ifade edilmektedir. DeğiĢik kavramlardan dolayı oluĢan karıĢıklık sonucu tek bir terim kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Bu da ‗‘turizm ‗‘ kavramıdır.
3.1. Turizmin Tanımı
Ġnsanlar kendi ülkelerinde veya baĢka ülkelerde eğlenmek, dinlenmek ve çeĢitli kültürleri tanımak amacıyla seyahat etmekte, bir baĢka deyiĢle sosyal yaĢamlarını belirli bir süre için sürekli yaĢadıkları yerden farklı bir yere taĢımaktadırlar. Turizm, bu Ģekilde sürekli bir kalıĢa dönüĢmemek ve geçim sağlayıcı bir uğraĢıda bulunmamak koĢulu ile kiĢinin yolculuk ve konaklamasından doğan olaylardır (Eralp,1983).
Turizm, insanların devamlı ikamet ettikleri, çalıĢtıkları ve her zaman olağan ihtiyaçlarını karĢıladıkları Ģehirlerin dıĢına seyahatleri talep ederek ve geçici konaklamalardan doğan olaylar ve iliĢkiler bütünüdür (Kozak,2001).
Prof. Hunziker ile Prof. Krapf‘ın birlikte yaptığı turizm tanımı ise genel olarak benimsenen tanımdır.‘Para kazanma amacına dayanmayan ve devamlı kalış yerine dönmek kaydı ile kişilerin bir yerde konaklamalarından ve bir yere seyahatlerinden doğan olay ve ilişkilerin bütünüdür.’ (Ürger,1992).
3.2. Turizmin Tarihsel GeliĢimi
Çok eski zamanlardan beri turizmde kararlı bir geliĢim gözlenmiĢtir. Turizmin geçtiği aĢamaları görebilmek için kısaca tarihçesine değinmek gerekir.
Ġlkçağda Turizm
Ġlk çağlarda, kabilelerin yeni ülkeler fethetmek amacı ile yer değiĢtirmeleri, zamanla insanlarda yenilik, değiĢiklik ve buna bağlı olarak seyahat düĢüncesinin ortaya çıkmasına neden olmuĢtur (Tecim,2002).
Ortaçağda Turizm
Ortaçağda turizmde gerilemeler olmuĢtur. Her ne kadar yeni ulaĢım araçlarının keĢfedilmesi ile turizm farklı bir boyut kazansa da haçlı seferlerinin sona ermesiyle birlikte turizm gerilemeye baĢlamıĢtır.
Rönesans‘ta Turizm
Ortaçağda büyük gerilemeler gösteren turizm Rönesans döneminde tekrar aydınlık günlerine kavuĢmuĢtur. Rönesans ile birlikte gelen yeni turizm anlayıĢları insanlar tarafından çabuk benimsenmiĢtir.
17.ve 18.Yüzyılda Turizm
17.yüzyılda doğaya duyulan hayranlık yerini insan gücünün hünerine bırakmasından dolayı bir duraklama dönemi geçirmiĢtir. Buna rağmen, 18.asırda Rönesans‘a tekrar dönüĢ ve romantizm ile turizm yeniden bir hamle yapmıĢtır.
19.Yüzyılda Turizm
Hazırlık evresinden kurtulan turizm bu dönemde gerçek turizm hareketleriyle bir turizm devriminin baĢlamasına neden olmuĢtur.
Modern Turizm
Güzel sanatlar ve ekonominin de ilerlemesiyle turizm modern bir evreye girmiĢtir. UlaĢım sisteminin de geliĢmesiyle farklı bir boyut kazanan turizm 17.ve 18.yüzyıldaki küçük iĢletmelerin yerine büyük tesislerin oluĢmasını sağlamıĢtır.
20.Yüzyılda Turizm
XX. yüzyılın baĢlangıcından günümüze kadar dünya, iki büyük savaĢ yaĢamıĢtır. I. ve II. Dünya SavaĢları toplumların hayatı üzerinde çok yönlü etkiler yapmıĢtır. Önce, savaĢlar ve savaĢ öncesi siyasi gerginliklerin seyahat güvenliğini azaltması, seyahatleri güçleĢtirmesi, turizmin önemli Ģartlarından olan serbestlik ve hürriyet havasını ortadan kaldırmıĢ ve turizmi olumsuz etkilemiĢtir (Toskay,1978).
Ancak, I. ve II. Dünya SavaĢının bazı etkileri de turizm olayının savaĢ sonrası yıllarda daha hızlı geliĢmesi sonucunu doğurmuĢtur. I. Dünya SavaĢında motorlu araçlar çok yaygın bir biçimde kullanılmıĢtır. SavaĢtan sonra bu araçlar hakkında bilgisi olan geniĢ bir kitle, ulaĢtırma vasıtası olarak motorlu araçların kullanımının
yaygınlaĢmasında etkili olmuĢtur. Aynı Ģekilde, II. Dünya savasında da hava kuvvetleri büyük rol oynamıĢtır. SavaĢ sonrası sivil havacılığın hızlı geliĢiminde savaĢta bu alanda çalıĢan teknik elemanların bolluğunun olumlu etkisi görülmüĢtür.
Esasen, XX. yüzyıl turizmine ulaĢtırma açısından damgasını vuran motorlu kara taĢıtları ve havayolları olmuĢtur (Toskay, 1978). UlaĢım olanaklarının artması, seyahat özgürlüğünün tanınması, ücretli tatil hakkının sağlanması çağdaĢ turizm anlayıĢını oluĢturmuĢtur (Çelik,2008).
3.3. Turizm Tesisi
Turizm yatırımı kapsamında bulunan veya turizm iĢletmesi faaliyetinin yapıldığı tesisleri ve bunların ayrıntıları ile tamamlayıcı unsurlarını ifade eden tesislerdir (Turizm Tesisleri Yönetmeliği,2000).
Turizm tesislerinin genel nitelikleri:
Turizm Tesislerinin genel nitelikleri, yerleĢme özellikleri ile mahallerin düzenlenmesi, genel güvenlik önlemleri ve çevre korunmasına yönelik önlemler olmak üzere üç ayrı bölümde ifade edilmektedir. Buna göre;(Can,2004)
a) YerleĢme özellikleri ile mahallerin düzenlenmesi
Tesisler, yapı ve dekorasyon olarak yöre, çevre ve doğa ile uyumlu, pazarlama ve iĢletmenin gereklerini sağlayabilecek Ģekilde öngörülen fonksiyonlara ve ölçülere uygun mekanlarda gerçekleĢtirilir. Yapının tamamı belge kapsamında değil ise belge kapsamı dıĢındaki kısımların misafiri (müĢteriyi) rahatsız etmeyen bir kullanımda olması, görünüĢü bozmaması veya belgeli kısımlardan tümüyle ayrılması, kullanıĢ biçimiyle amacının belirtilmesi ve ayrı bir giriĢinin olması gerekir (Çizelge 3.1).
Bahçesi olan tesislerde, bahçeler özenle ve çevrenin doğal yapısıyla uyumlu olarak düzenlenir, yeterince aydınlatılır ve sürekli bakımlar sağlanır. Genel mahallerde, kadın ve erkek için ihtiyacı karĢılayacak sayıda tuvalet ve lavabo bulundurulur.
Tesisin bütün mekânlarında yeterli doğal veya mekanik havalandırma sağlanır. Yıl boyu açık tesislerle, kıĢ aylarında açık tutulan tesisler merkezi sistemle ısıtılır. Yazlık iĢletmeler, geçici ve kısmi ihtiyaçlar için elektrikli sistemlerle ısıtılabilir.
Çizelge 3.1: Turizm tesisinde gerçekleĢen eylemler (Lawson,1976)
EYLEM ÖRNEK EYLEM
BoĢ Zaman Teleskopla güneĢi izleme, turistik yerleri gezme Eğlence
Yelkencilik, golf, kayak, tırmanma, ata binme, seyircili oyunlar, sporlar, gösteriler Kültür Sanat, tarih, arkeoloji, gösteri meraklılarına
Din Ayinler, haclar, festivaller
Toplu Eğlence Tiyatrolar, konser salonları, opera salonları, kumarhaneler, gece kulüpleri
Kongre Konferanslar, kongreler, cemiyetler, toplantılar
Kurumsal Kurumlara, hastanelere, üniversitelere ziyaretçiler Ticaret ĠĢ ve ticaret seyahatleri, idari toplantılar
Ekonomik Tanıtım gösterileri, sergiler, ticari gösteriler
Tıbbi Sağlık, diyet, kaplıca ve iyileĢme dönemi olanakları
Sosyal Akrabaları ziyaret, arkadaĢ toplulukları, kulüpler Seyahat Güzergâh üzerinde gece yarısı yolculuk talepleri
Tesislerde, devamlı ve yeterli basınçta sıcak ve soğuk su bulunur. Su kesilmesi ihtimaline karĢılık yeterli kapasitede su deposu ile hidrofor veya pompa bulundurulur.
ġehir Ģebekesi haricinde temin edilen sular için otomatik klorlama ve arıtma tesisatı yapılır.
DıĢ ve çevre aydınlatmaları, misafirleri (müĢterileri) rahatsız etmeyecek ve doğal yaĢamın etkilenmesini önleyecek Ģekilde düzenlenir. Toplam kapasitesi 100 yatağın veya 100 kuverin üzerinde olan tesislerde kapasiteye uygun jeneratör bulundurulur (Turizm Tesisleri Yönetmeliği,2000).
b) Genel güvenlik önlemleri
Kazan dairesi, soğutucu üniteleri, havalandırma ve santral, transformatör ve alçak gerilim dağıtım tablo mahalleri, jeneratör, telefon santral yerleri, yakıt depoları gibi yerlerde müĢterilerin ve tesisin güvenliği için gerekli önlemler alınır.
Asansörlerde alarm tertibatı ile havalandırma düzeni oluĢturulur.
Tesislerde yangın ihbar, söndürme tesisat ve donanımı bulunur. Doğal zemine ulaĢmak için inilip çıkılan kat merdiveni sayısı ikiden fazla ise yangın anında boĢaltmayı kolaylaĢtırmak için her kat ile bağlantısı olan ayrıca bir yangın merdiveni yapılır. Yangın merdivenine yatak odalarının içinden veya merdiven sahanlığından çıkıĢ verilmez. Yangın merdiveni bina dıĢında, açıkta ya da gerekli tecridin sağlanması kaydıyla bina içerisinde olabilir. Bina dıĢına irtibatı sağlanmıĢ, ihbar – söndürme tesisat
ve donanımı bulunan iki veya daha fazla merdiven varsa, ayrıca yangın merdiveni aranmaz.
Doğal zemine doğrudan bağlantısı olmayan katlarda yer alan ve kapasitesi 100 kiĢiden fazla olan diskotek, eğlence yeri, çok amaçlı salon gibi kullanımı yoğun olan genel mahallerde acil durumlarda kullanılmak üzere ikinci bir çıkıĢ imkanı sağlanır.
Tesislerin uygun yerlerinde, uluslararası normlara uygun olarak hazırlanan, elektrik yokluğunda da çıkıĢ yollarını gösteren yeterli iĢaretler ve alarm tesisatı bulundurulur. Kapalı yangın merdiveni kovalarının aydınlatılmasında kesintisiz güç veya Ģarjlı aydınlatmalar kullanılır.
Tatil merkezleri, tatil köyleri, kampingler, günübirlik tesisler, temalı parklar gibi yaygın yerleĢim düzenindeki tesislerin açık alanlarda kolayca ulaĢılabilecek konumda yangın söndürme vanası ve hortumu bulunur (Can,2004).
c) Çevre korunmasına yönelik önlemler
Tesisler atıklarının çevreye zarar vermesini önleyecek gerekli önlemleri alırlar. Atık sular ilgili mevzuatta belirtilen parametre ve standartlara uygun olarak arıtılmadan hiçbir Ģekilde açığa, akarsulara, göllere veya denize akıtılamaz. Katı atıklar; akarsular, göller, denizler ve benzeri alıcı ortamlar ile çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine neden olacak yerlere bırakılamaz (Turizm Tesisleri Yönetmeliği, 2000).
3.4.Turizm Olgusunun Dünyadaki ve Türkiye’deki Yeri
Turizm, son yıllarda gösterdiği geliĢim sayesinde gerek dünya ülkelerinde, gerekse Türkiye‘de, günlük yaĢamın büyük bir parçası olmuĢ, kazandığı sayısal büyüklük ile de ekonominin vazgeçilmez bir öğesi haline gelmiĢtir (Tecim,2002).
Sanayinin geliĢmesi ile sömürgecilik döneminin bitmesi kaçınılmaz olmuĢ ve bununla birlikte çalıĢan insanların bir takım haklar kazanmasına sebep olmuĢtur. Bu haklar insanların çalıĢma düzenlerini bir düzen içinde bulunmasını sağlarken bir yandan da boĢ vakitlerin artmasını sağlamıĢtır. Zamanla artan nüfus ve yerleĢim yerlerinin kalabalıklığı insanların bu boĢ vakitlerini değerlendirmelerini tetikleyici bir rol üstlenmiĢtir (Ürger,1992).
Bacasız sanayi olarak nitelendirilen turizm kavramı; ekonomik kriz, iĢsizlik ve enflasyon gibi olumsuz etkenler karĢısında, bunların tam aksine sürekli geliĢim göstermektedir.
Türkiye, coğrafi konum itibariyle benzersiz bir turizm potansiyeline sahiptir. Ancak turizm Türkiye‘de 1943–1950 yıllarından itibaren önem kazanmaya baĢlamıĢtır.1953,1982 yıllarında turizmde yapılan yasal düzenlemelerle daha da önem kazanmıĢtır. Turizm yatırımlarının teĢvikiyle birlikte Türkiye, Akdeniz sahillerinin önemli bir turizm merkezine dönüĢmüĢ ve tatil amaçlı konaklama tesislerinin sayısı hızla artmıĢtır (Çelik,2008).
Antalya il kültür ve turizm müdürlüğü verilerine göre, ülkemizin en popüler turist çekim merkezlerinden biri durumundaki Antalya ili; ülke çapındaki toplam yatırım belgeli ve iĢletme belgeli tesislerin büyük bir kısmına sahiptir. Bu açıdan, Antalya ili Türkiye turizm sektörü açısından en önemli illerden biri konumundadır. Antalya iline bağlı ilçelerin çoğu, iç ve dıĢ turizm talebini karĢılayacak miktarda ve kalitede konaklama tesislerine sahiptir (MarkalaĢma Yolunda,2007).
4.KONAKLAMA TESĠSLERĠ VE OTELLER
Konaklama sözcüğü ‗geçici süre kalıĢ‘ anlamındadır. Konaklama tesisleri, turistik çekicilikleri oluĢturan, müĢterilerin geceleme yanında, yiyecek, içecek ve kısmen eğlence gereksinimlerini karĢılamak, üzere inĢa edilen tesislerdir (Kozak,2001).
Seyahat etmekte olanlara geçici bir süre için barınma olanağı sağlayan konaklama tesisleri, göçebelikten yerleĢmiĢ topluma geçilmesinden, yani seyahatin bir yaĢam stili değil, zaman zaman ve gerektiğinde baĢvurulan bir eylem türü olmasından beri, birçok biçimsel değiĢiklik geçirmiĢ olmalarına karĢın, özde çok değiĢmemiĢtir (Dinçer,1988). Konaklama amaçlı yapıların ilk olarak ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemekle beraber hanlar, kervansaraylar ve konakların çok eski dönemlerden beri kullanıldığı görülmektedir (ġahin,2006).
Konaklama tesislerinin en eskileri dünyanın çeĢitli yerlerinde farklı olarak ortaya çıkmaktadır (Bedük,1998).
Dünyadaki Konaklama Tesislerinin Tarihi GeliĢimi
Ġlk çağlardaki seyahatlerde Sümerler seyahati keĢfedenler olarak nitelenebilir. Çünkü onlar; parayı, yazıyı, tekerleği ilk bulanlar olarak kabul edilmektedir. Ġnsanlar seyahatlerinde ulaĢım ve konaklama için parayla veya malla ödeme yapmıĢlardır.
Avrupa‘da ise Orta Çağ‘a kadar birtakım yollar haberciler ve tüccarlar tarafından kullanılmıĢtır. Fakat bu yollarda otel ya da koruma alanlarının bulunup bulunmadığı bilinmemektedir. Bununla birlikte müsait konaklama yerleri su kenarları olmuĢtur.
Antik Çağ‘da insanların niçin konaklama ihtiyacı duydukları Eski Yunan ve Roma kayıtlarında bulunmaktadır. Antik Yunan ‗da misyonerler, din adamları ve seyyahlar seyahat edenlerin büyük bir bölümünü oluĢturmuĢlardır. Genelde dinlerinde büyük bir öneme sahip olan tapınak gibi kutsal yerlere seyahat ediyorlardı. Bu nedenle de kalacak yerler bu tip alanlarda yer alıyordu. Bu tip yerleĢkeler sadece yatak ve bir miktar yiyeceği kapsayan yerlerdi. Ġlk zamanlarda tapınaklara bağlı kiĢilerce kurulurken zamanla yerlerini sosyal prestijleri düĢük kiĢilere bırakmıĢlardır. Yunan konaklama yapılarındaki yatma birimleri o zamanın Ģartlarına uygun olarak kalabalık insan gruplarının aynı anda yararlanabileceği yerler olarak yapılmıĢtır. Ġnsanlar bir havuz kenarında ya da suyun yanında hem dinleniyor hem de atlarının su ve yemek
ihtiyaçlarını karĢılıyorlardı (Resim 4.1). Ġnsanlar büyük bir mekânda günümüz yatakhane anlayıĢında hazırlanmıĢ yataklarda yatmaktaydılar (Özhisar,1997).
Resim 4.1: Antik Yunan‘da konaklama yapısı (Aslanapa, 1993)
Günümüz otel ve motellerin ilk örneği sayılabilecek ‘Pasting House‘ların eski Roma döneminde (yaklaĢık MÖ 200 MS 500) geliĢtiği ve seyahat edenlerin konaklama ihtiyaçlarını karĢıladığı, daha sonraki dönemlerde ise seyahat edenlere yer ve içeceğin sağlandığı, Romalı rahipler tarafından idare edilen ‗Roman Hospice‘ların geliĢtiği bilinmektedir (Özhisar,1997).
Orta Çağ konaklama yapılarında yatma birimleri yine birçok insanın topluca kalabileceği imkânlar oluĢturulmuĢtur. Misafirler bu odalarda, yani büyük odada herhangi bir yatakta uyumuĢlardır. Yatma hacimleri sadece uyuma amaçlı yapılmıĢ baĢka konforu olmayan yerlerdi (Resim 4.2).
ġekil 4.1: 17.yy. Ġngiliz han planı
16.-18.yüzyılda görünen değiĢiklikler Ġngiltere‘de yer almıĢ ve yerleĢmelerin kalitesi artmıĢtı. Hanlar, standart bir Ģekilde yapılmıĢtır. Yapı, evlerin dikdörtgen bir biçimde sıralanmasıyla oluĢmuĢtur. Han yemek yemek için, hem atlar hem de insanların kalması için gerekli yapılardan ve bölümlerden oluĢmuĢtur.17.yüzyıl Ġngiliz hanlarında yatma birimlerinin neredeyse tüm yapının yarısını kapladığı görüyoruz (ġekil 4.1.). Yatma hacimleri de iki bölüme ayrılmıĢtır. Birincisi özel odalardan oluĢan birinci sınıf yatma hacimleri, ikincisi de bir veya iki geniĢ odadan oluĢan yatma hacimleridir (Özhisar, 1997).
19.yüzyılda artık han yerine otel sözcüğü kullanılmaya baĢlanmıĢtır.1829 yılında Boston‘da inĢa edilen ‗Tremont House‘,bugünkü biçimiyle bildiğimiz konaklama endüstrisinin baĢlangıcı olmuĢtur (Resim 4.3). Bu otel özel tek veya iki kiĢilik odalar, bedava sabun, resepsiyonla yatak odaları arasında iliĢki kurulan haberleĢme sistemi, misafirlerin bavul ve eĢyalarını taĢıyan hamallar gibi bazı yenilikler getirmiĢtir (Resim 4.4). Bu otel o dönemde yapılan oteller için bir model teĢkil etmektedir (www.wikipedia.com).
Resim 4.3: Tremont House görünüĢ Resim 4.4: Tremont House planı
Anadolu‘da Konaklama Tesislerinin Tarihsel GeliĢimi
Konaklama tesislerinin kökenini hanlarda ve kervansaraylarda aramak gerekir. Han ve kervansarayların ilk örnekleri olarak da ribatlar kabul edilir. Ribat; Ġslam mimarlığında, kara ve deniz sınırlarının önemli noktalarında yer alan, güvenli bir üs niteliğinde yapılan korunaklı yapılara verilen isimdir. Ribatlar askeri amaçlarla kullanılmaktaydı. Ġlk ribatların izleri bazı tarihçi seyyahların notlarına göre VII. yüzyıla rastlamaktadır (Çağatay,2004). Gazneliler ve Karahanlılar ribat olarak tanımladıkları kervansaraylar inĢa etmiĢlerdir (MaviĢ,1985).
Ribat-ı Mahi 1019–1020 yıllarında Gazneli Mahmut tarafından yaptırılan ilk ribatlardandır. Bir Karahanlı eseri olan 1078–1079 tarihli Ribat-ı Melik, tarihi belli olan Türk kervansaraylarının en eskisidir. Karahanlı ve Gaznelilerin geliĢtirdikleri kervansaray mimarisini, Büyük Selçuklular da ele alarak büyük eserler meydana getirmiĢlerdir. Büyük Selçukluların en önemli yapılarından biri Ribat-ı ġerif‘tir .
Ġlk Türk ribat ve kervansarayların özellikleri Ģunlardır. Ġlk planlar kare veya kareye yakın merkezli bir avlu etrafında eyvanlar, revaklarla çevirdiği bunların gerisinde de kapalı mekânların yer aldığı bir kütle mimarisi görülür. Bu genel plan Ģeması bütün Türk toplumlarında uygulanmıĢtır (Çağatay,2004)
Karahanlı kervansaraylarının mimarisi ve planları daha sonra Anadolu Selçuklularının yaptırdığı kervansaraylarda geliĢtirilmiĢtir (Aslanapa,1993).
ġekil 4.2: Avlulu üstü açık tip, Antalya yakınlarındaki Evdir Han planı (Aslanapa,1993)
Anadolu Selçuklu döneminde yapılan kervansaraylar üç tip olarak incelenmiĢtir. Avlulu üstü açık tip, (ġekil 4.2.)
Avlusuz üstü örtülü tip,
Ġki tipin birleĢmesi sonucunda oluĢan bir tiptir.
Ġki tipin birleĢmesi sonucunda oluĢan hanlar Ģekil yönünden iki gruba ayrılmaktadırlar. Birinci grup; avlulu bölümle kapalı bölümün iç içe kaynaĢmasıyla ve ikinci grupta; avlulu bölümle kapalı bölümün uç uca konulmasıyla oluĢmaktadır. Birinci gruba örnek ‗Alara Han‘ ve ikinci gruba örnek olarak da ‗Sultan Han‘ı gösterebiliriz.
Anadolu Selçukluların hüküm sürdükleri bölgelerde ticaret yollarının, Anadolu Ģehirlerine bağlayan ana yollar üzerinde kurdukları mükemmel kervansaraylar sistemine, Osmanlılarda kervansaraylar ile birçok Ģehir hanları ilave etmiĢ ve bu düzeni çok geniĢ olan ülkede emniyetle yürütmüĢlerdir. Plan tipleri yönünde Osmanlı devri hanlarını genel olarak avlusuz kapalı tip, üstü açık avlulu tip, kervansaray ve Ģehir hanları olmak üzere iki ana bölümde toplamak gerekir.
ġehir hanları ise, daha geliĢmiĢ bir plan tarzı gösterir. Genellikle iki katlıdır ve revaklarla çevrili bir avluyu çeviren odalardan meydana gelmiĢtir.
4.1.Konaklama Tesislerinin Genel Nitelikleri
Konaklama tesislerinin genel nitelikleri; yatak odaları, personel ve mahalleri, bedensel özürlüler için gerekli düzenlemeler, asansör düzenlemesi ve kıĢ sporları yapılan tesislerde gerekli düzenlemeler olarak sınıflandırılmaktadır.
Konaklama Tesislerinde Yatak Odalarına Ait Düzenlemeler
—Yatak odaları; tefriĢ ve dekorasyonu sağlandıktan sonra, rahat kullanım imkanı verebilecek Ģekilde ve banyolu olarak düzenlenir. Tek veya iki kiĢilik olarak düzenlenebilen odalara sadece müĢterilerin talebi halinde ilave yatak konulabilir.
—Odalar teknik normlara uygun olarak; yatak, genel aydınlatma ve gece lambası, tuvalet masası ve aynası, bagaj yeri ve elbise dolabı, oturma yeri veya grubu, perde ve halı gibi tesisin tür ve sınıfına uygun malzemelerle tefriĢ ve dekore edilir.
—Güvenlik için müĢteri yatak odası kapı arkalarında ayrıca sürgü gibi ilave kilit sistemi düzenlenir. Banyolarda duĢ teknesi, küvet gibi suyun yayılımını engelleyici önlemler alınır.
—Oteller, butik oteller ve tatil köyleri odalarının tümü suit Ģeklinde düzenlenebilir. Diğer asli konaklama tesislerinde ise; apart üniteler dıĢındaki oda sayısının yüzde yirmi beĢinden fazla sayıda suit oda yapılamaz. Dört ve beĢ yıldızlı oteller, butik oteller ile tatil köylerindeki suit odaların tümünde, bir, iki ve üç yıldızlı otellerde ise apart üniteler dıĢındaki toplam oda sayısının en fazla yüzde yirmi beĢi kadar sayıdaki suit odada içecek ve basit yeme ihtiyacını karĢılayabilecek kapsamlı olmayan mutfak niĢi düzenlenebilir.
—Suit odalar, bir adedi oturma bölümü olmak üzere doğal aydınlatmaları bulunan en az iki bölümden oluĢur. Süit odaların yatak kapasitelerinin hesabında, banyo alanı dâhil altmıĢ metrekareye kadar olanlar iki yataklı, banyo alanı dâhil altmıĢ metrekare üzerinde ve birden fazla yatak odası bulunanlar dört yataklı olarak kabul edilir. Oturma bölümlerinin yatak odası Ģeklinde düzenlenmesi halinde; suit odalar, aile odası olarak adlandırılır ve belge kapasitesinde belirtilir, bu durumda mutfak niĢi düzenlemesi yapılamaz. Aile odalarında banyo hariç; on metrekareye kadar olan odalar tek, daha büyük olanlar ise iki yataklı olarak düzenlenir.
—Bodrum katlarda yatak odası yapılamaz. Ancak, eğim dolayısıyla taban döĢemesi mevcut arazi seviyesinden aĢağı olmayan ve yeterli doğal ıĢık alan katlar bu hükmün dıĢındadır.
—Yatak odalarının pencereleri, mutfak, tuvalet gibi müĢteriyi rahatsız edebilecek mahallerin bulunduğu aydınlığa açılamaz. Aydınlığın dar kenarı iki metreden, alanı ise altı metrekareden az olmamak kaydı ile toplam oda kapasitesinin yüzde yirmisini aĢmayacak sayıda aydınlığa bakan oda yapılabilir.
Personel ve Mahalleri
—Turizm tesislerinde eğitimli personel ile hizmet verilmesine özen gösterilir. Yetkili kurum ve kuruluĢlardan alınmıĢ sertifikaları haiz personel de eğitimli personel kapsamında değerlendirilir.
—Tesislerde sağlık, güzellik ve bakım, masaj, su sporları, okçuluk, atıcılık, binicilik gibi üniteler bulunması durumunda bu birimlerde sertifikalı personel çalıĢtırılır. Asli konaklama tesislerinde kadın ve erkek personel için ayrı soyunma yerleri, dolapları, duĢ, tuvalet ve ortak oturma, dinlenme ve yemek ihtiyaçlarını karĢılayan bir mahal bulunur.
—Tesis bünyesinde yatakhane bulunması halinde yeterli doğal havalandırma ve aydınlatma imkânı, doğal havalandırmanın yeterli olmaması durumunda ise mekanik havalandırma desteği bulunur.
—Yatakhanelerin düzenlenmesinde kiĢi baĢına dört metrekare alan esas alınır. Pansiyon ve müstakil apart otellerde personel ünitesi yapılması zorunlu değildir.
Bedensel Özürlüler Ġçin Düzenlemeler
—Toplam kapasitesi seksen oda ve üzerinde olan oteller ile tatil köylerinde en az bir oda olmak üzere toplam oda kapasitesinin yüzde biri oranında odada, ayrıca tesis giriĢi, genel tuvaletler ile en az bir adet yeme- içme ünitesinde, mola noktaları, temalı parklar ile eğlence merkezlerinde ise kendi türlerinin asgari niteliklerinde belirtilen Ģekilde bedensel özürlülerin kullanımına uygun düzenlemeler yapılır. Bu düzenlemeler, özel iĢaretlerle belirtilir.
Asansör Düzenlemesi
—Asansör kullanımı zorunlu olan tesislerde, asansörün ulaĢtığı kattan aĢağı veya yukarı doğru müĢterinin ineceği veya çıkacağı kat sayısı; bir, iki ve üç yıldızlı oteller için en fazla üç, dört yıldızlı oteller için en fazla iki, beĢ yıldızlı oteller için ise en fazla bir olması durumunda bu katlar için asansör aranmaksızın müĢteri merdiveni kullanımı iĢlev ve yöre özellikleri göz önünde bulundurularak kabul edilebilir. Asansörlerde alarm tertibatı ile havalandırma düzeneği bulunur.
KıĢ Sporları Yapılan Tesislerde Gerekli Düzenlemeler
—KıĢ sporları yapılan tesislerde kayak pisti kayak sporuna hizmet verecek Ģekilde hazırlanır ve pistin güvenliği için gerekli önlemler alınır. Tesislerde acil durumlarda hizmet vermek üzere gerekli yardım ekibi ve donanımı bulundurulur.
4.2.Konaklama Tesislerinin Sınıflandırılması
Konaklama tesislerinin sınıflandırılmasındaki amaç, temel hedefi misafirlere yatak sağlamak olan konaklama tesisleri ile sosyal, rekreasyonel v.b. baĢka amaçlara destek iĢlevi olarak hizmet veren konaklama tesislerinin ayrımını yapabilmektir. Konaklama tesisleri ‗Türk Dil Kurumu ‗‘, ülkemizde yürürlükte olan ‗‘ 2634 sayılı Turizmi TeĢvik Kanunu (1982) ve ‘Turizm Tesisleri Yönetmeliği (2000)‘de değiĢik biçimlerde sınıflandırılmaktadır (ġahin,2006).
Moteller: Yapı, tesisat donanımı, dekorasyon, donatı elemanları ve servis yönlerinden üstün özellikler gösteren, zorunlu olmayan ek hizmetler sağlayan ayrıca lokanta veya kafeteryası bulunan tesisleri birinci sınıf motel, diğerleri ise ikinci sınıf motel olarak sınıflandırılırlar (Özhisar,1997).
Tatil köyleri: Tatil köyleri, doğa güzellikleri içinde ya da arkeolojik değerler civarında kurulmuĢ rahat bir konaklama yanında çeĢitli spor ve eğlence hizmetlerinin de sağlandığı en fazla üç katlı yapılardan oluĢan ve en az seksen odalı tesislerdir. Tatil köyleri; birinci sınıf tatil köyleri ve ikinci sınıf tatil köyleri olarak iki grupta sınıflandırılır.
Pansiyonlar: Pansiyonlar, konaklama tesisi olarak planlanıp inĢa edilmiĢ olan, yönetimi basit, müĢteriye yeme içme hizmeti veren veya müĢterilerin kendi yemeklerini bizzat hazırlayabilme imkanları bulunan en az 5 odalı konaklama tesisleridir (Özhisar,1997). Kampingler: Kampingler; karayolları güzergâhları ve yakın çevrelerinde, deniz, göl, dağ gibi doğal güzelliği olan yerlerde kurulan ve genellikle müĢterilerin kendi imkanlarıyla geceleme, yeme-içme, dinlenme, eğlence ve spor ihtiyaçlarını karĢıladıkları en az on ünitelik tesislerdir (Turizm Tesisleri Yönetmeliği,2000).
Apart otel: Apart oteller; belgeli bir otel veya tatil köyü veya turizm kompleksi yatırım veya iĢletmesi bütünü içinde yer alabildiği gibi en az on üniteden oluĢacak Ģekilde, bir tesis bünyesinde bulunma zorunluluğu olmadan "müstakil apart otel'' adı altında müstakil de düzenlenebilir (Turizm Tesisleri Yönetmeliği,2000).
Hosteller: Hosteller; gençlik turizmine cevap verebilecek ve yeme-içme hizmeti veren veya müĢterinin kendi yemeklerini bizzat hazırlayabilme imkanı olan en az on odalı tesislerdir. Kapasiteye uygun oturma salonu, yönetici odası, çamaĢır yıkama, ütüleme ve kurutma imkanı sağlayan mahalleri içerir (Turizm Tesisleri Yönetmeliği,2000).
Resim 4.5: Ġstanbul Pera Palas Oteli, modern anlamdaki ilk otel (www.perapalas.com)
Oteller: Oteller, asli fonksiyonları müĢterilerin konaklama ihtiyaçlarını sağlamak olan, bu hizmetin yanında, yeme-içme, spor ve eğlence ihtiyaçları için yardımcı ve tamamlayıcı birimleri de bünyelerinde bulundurabilen tesislerdir. Oteller; bir, iki, üç, dört, beĢ yıldızlı oteller olarak sınıflandırılırlar (Resim 4.5).
4.3.Konaklama Yapılarından Oteller ve Otel Tipleri
Oteller; turizm konaklama tesisleri, yönetimiyle olduğu kadar tesis içi donatımıyla da müĢterilerin ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte olmalıdır. Yalnız konaklama ihtiyacını değil, dinlenme, beslenme, eğlenme vb. temel ihtiyaçları da karĢılayabilmelidir. Bunun yanında, tesisin otel endüstrisinin estetik standartlarına da uyması gerekmektedir.
Birbirinden farklı niteliklere sahip oteller arasında ayrım yapabilmek için çeĢitli kriterler kullanmak gerekmektedir. Bu nedenle, otelleri aĢağıdaki gibi çeĢitlerine ayırmak mümkündür;
Turizm Tarihi GeliĢime Göre Otel Tipleri (lüks, vasat ve tamamlayıcı
konaklama iĢletmeleri)
Faaliyet Sürelerine Göre Otel Tipleri (tüm yıl boyunca açık olan otelle ve
mevsimlik oteller)
OluĢumlarına Göre Otel Tipleri (residence oteller, suit oteller, süper lüks oteller,
