* Sorumluyazar: Tel: 368 2876254 Fax: 368 2876255 e mail: turahulya@gmail.com
Geliþ Tarihi:22.11.2012 Kabul Tarihi: 20.02.2013
Omega-6 and omega-3 fatty acids, polyunsaturated fatty acids, are essential fatty acids. Minor differences in their molecular structure of omega-3 and omega-6 fatty acids act very different role in the body. These important fatty acids may cause some discomfort in humans if not taken recommended proportions. It is advised to get more omega-3 fatty acids, or at least equal amounts of these fatty acids. However due to changes in consumption habits in recent years, an increase in ratio of omega-6 to omega-3 ratio has been observed. One of the omega-3 fatty acids, eicosapentaenoic acid, C20: 5n-3 (EPA) play a role in the prevention of cardiovascular problems, while another one docosahexaenoic acid, C22: 6n-3 (DHA) is more effective for the visual function, growth and brain development. Fish, especially oily fish are excellent sources of long chain omega-3 fatty acids.In this review, using the results of studies in recent years, omega-6 and omega-3 fatty acids and impact on health and the importance of fish flesh contained well-balanced amounts of these fatty acids has also been mentioned.
Keywords: omega-6, omega-3, omega-6/omega-3, fish
Çoklu doymamýþ yað asitlerinden omega-6 ve omega-3 yað asitleri esansiyel yað asitleridir. Omega-6 ve omega-3 yað asitlerinin molekül yapýsýndaki küçük farklýlýk vücutta çok farklý bir rol oynar. Bu önemli yað asitleri tavsiye edilen oranlarda alýnmadýðý takdirde insanlarda bazý rahatsýzlýklara neden olabilmektedir. Omega-3 yað asitlerini daha fazla almak ya da en azýndan her iki yað asidinden de eþit miktarlarda almak gerektiði bildirilmektedir. Ancak son yýllarda tüketim alýþkanlýklarýnýn deðiþmesiyle birlikte diyetteki omega-6 omega-3 oranýnýn çok yüksek seviyelerde olduðu görülmektedir. Omega-3 yað asitlerinden olan eikosapentaenoik asit, C20:5n-3 (EPA) kardiyovasküler sorunlarýn önlenmesinde, dokosaheksaenoik asit, C22:6n-3 (DHA) ise görme fonksiyonlarýnda, büyüme ve beyin geliþiminde etkili olmaktadýr. Balýk ve özellikle yaðlý balýklar çok uzun zincirli omega-3 yað asitlerinin mükemmel kaynaklarýdýr. Bu derlemede son yýllarda yapýlan çalýþmalarýn sonuçlarýndan yararlanýlarak omega-6 ve omega-3 yað asitleri ile saðlýk üzerindeki etkileri ve bu yað asitlerini dengeli miktarda içeren balýk etinin önemine deðinilmeye çalýþýlmýþtýr.
Anahtar kelimeler: Omega-6, omega-3, omega-6/omega-3, balýk
Yaðlar kýsa, orta ve uzun zincirli yað asitlerinin ana kaynaðý et ve süt ürünleri gibi asitlerinin herhangi bir kombinasyonunu hayvansal ürünlerdir. Fakat bazý tropikal bitki içerebilir.Yað asitlerindeki karbon atomlarýnýn kaynaklarý da (hindistan cevizi, hurma ve hurma 4 baðýnýn da H atomlarýna baðlý olduðu yað çekirdeði) çok büyük miktarlarda doymuþ yað asitleri doymuþ yað asitleri olup, bu yað asitlerini içerir.
Abstract
Özet
Derleme Review
Giriþ
© Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon
Omega-6, Omega-3 Yað Asitleri ve Balýk
1 1 2
Hülya TURAN , Ýbrahim ERKOYUNCU , Demet KOCATEPE
1
Sinop Üniv. Su Ürünleri Fak. Su Ürünleri Avlama ve Ýþleme Teknolojisi Bölümü, Sinop
2
Sinop Üniv. Turizm Ýþletmeciliði ve Otelcilik YO, Yiyecek-Ýçecek Ýþletmeciliði Böl. Sinop
1 karbon atomunun diðer karbon atomuna inanýlmaktadýr (WHfoods, 2012).
tek bir çift bað ile baðlý olduðu ve iki hidrojen Görünüþte molekül yapýlarýnda önemsiz atomunun elemine edildiði tekli doymamýþ yað farklýlýklar olan iki EFA ailesi vücutta çok farklý asitleri; kanola yaðý, fýndýk yaðý ve zeytin- þekilde davranýr. Enzimatik desaturasyon iþlemi yaðýnda yüksek miktarlardadýr. Ýki ya da daha ile ALA, EPA ve DHA üretir. EPA ve DHA anti-fazla karbon atomu çift bað ile baðlý olduðunda inflammator, anti-trombotik, anti-aritmik ve 2 ya da daha fazla hidrojen çiftleri elemine özelliklere sahip olan bir grup eikosanoidin edildiðinde oluþan çoklu doymamýþ yað (prostaglandinler, thromboksanlar ve lökot-asitleri,mýsýr, soya fasulyesi, ay çiçeði ve su rinler) öncüleridir. Linoleik asitin bir ürünü olan ürünlerinde önemli miktardadýr. Tüm yaðlar araþidonik asit ise, proinflammator ve protrom-doymuþ, tekli doymamýþ ve çoklu doymamýþ bik etkilerden sorumlu diðer bir eikosanoid yað asitlerini içerirler ve sadece miktarlarý grubunun öncüsüdür (Zatsick ve Mayket, 2007). farklýlýk gösterir (Greenly, 2002). Omega-6 yað asitlerinin metabolik ürünleri; iltihap, kan pýhtýlaþmasý ve tümör büyümesini
Esansiyel Yað Asitleri teþvik ederken, omega-3 yað asitleri tamamen Esansiyel yað asitleri (EFA) çoklu zýt hareket eder (Greenly, 2002).
doymamýþ yað asitleridir ve omega-6 ve omega- Yüksek derecede çoklu doymamýþ
3 yað asitleri olarak iki gruba ayrýlýr. Vücut bu omega-3 yað asitleri baðýþýklýk sisteminin yað asitlerini üretemediði için besinlerle kuvvetlendirilmesinde, serum trigliserid ile alýnmasý gerekir (Greenly, 2002; Zatsick ve LDL kolesterolün düþürülmesinde ve kan Mayket, 2007). Omega-3 yað asidi olarak pýhtýlaþmasý riskinin azaltýlmasýnda faydalýdýr sýnýflandýrýlan alfa-linolenik asit belirli bitkisel (Larsen, 2000). Omega-3 yað asit eksikliði yaðlar (keten tohumu yaðý, ceviz yaðý), deniz belirtileri, yorgunluk, kuru ve/veya kaþýntýlý cilt, planktonlarý ile (Larsen, 2000) tohumlar, yeþil kýrýlgan saçlar ve týrnaklar, kabýzlýk, sýk sýk yapraklý sebzeler, fasulye ve kabuklu yemiþler, soðuk algýnlýðý, depresyon, unutkanlýk, fiziksel çinekop, uskumru, alabalýk, ringa, ton ve somon dayanýksýzlýk ve/veya eklem aðrýsýdýr. Bununla balýklarý gibi yaðlý balýklarda bulunur (Greenly, birlikte kanama bozukluklarý olan ve kan 2002).Omega-6 yað asiti olarak sýnýflandýrýlan sulandýrýcý alan kiþilerin tamamlayýcý omega-3 linoleik asit ise yüksek oranda linoleik asit yað asitlerini almadan önce bir hekime içeren mýsýryaðý ve soya yaðý gibi bitkisel danýþmalarý gereklidir (WHfoods, 2012).
yaðlarda (Larsen, 2000), tahýl, et ve pek çok EPA ve DHA'nýn eþsiz yararlarýnýn ve bitkinin tohumlarýnda bulunur (Zatsick ve eksikliðindeki ciddi sonuçlarý nedeniyle ABD Mayket, 2007).Yaðlý balýklarda ve balýk Ulusal Saðlýk Enstitüsü, EPA-DHA, alfa yaðýnda baskýn yað asitleri 20 karbonlu linolenik asit ve linoleik asit günlük alým eikosapentaenoik asit (EPA) ve 22 karbonlu miktarlarýný sýrasýyla 650 mg, 2.22 g ve 4.44 g dokosaheksaenoik asit (DHA) iken kanola, olarak önermiþtir. Doymuþ yað alýmýnýn ise, soya fasulyesi, keten tohumu ve ceviz toplam kalori alýmýnýn %8'i veya günlük 18 g yaðlarýnýn ana bileþeni 18 karbonlu alfa- olarak sýnýrlanmasý tavsiye edilmektedir (Lar-linolenikasittir (ALA). Bu yað asitlerinin en sen, 2000). Ulusal Bilimler Akademisi Týp faydalýlarý EPA ve DHA'dýr (Larsen, 2000; Enstitüsü (AI) tarafýndan 2002 yýlýnda
erkek-Kris-Etherton vd.,2003). lerin günde 1.6g, kadýnlarýn1.1g linolenik asit
EPA'nýn kardiyovasküler hastalýklarý almalarý önerilmiþtir. Konuyla ilgili bir çalýþtay önlemesinde önemli rol oynadýðýna, DHA'nýn da ise uzmanlar günlük 2000 kalori tüketen
Oleik asit, 18:1n-9 (OA), araþidonik asit, ve bu yað bakýmýndan zengin gýdalar yemesini
20:4n-6 (AA) ve EPA gibi üç farklý seriyi temsil önermiþlerdir. Bu hedefe diyetlere keten
eden yað asitlerinin meme kanser hücreleri tohumu ve doðadan avlanan somon gibi sadece
(MDA-MB-231) tarafýndan alýmý ve metabo-iki gýda ekleyerek kolayca ulaþýlabilir. Ýki
lizmasý incelenmiþ ve bu hücreler tarafýndan en yemek kaþýðý keten tohumu 3.5g omega-3, 113
baskýn alýnan yað asitinin AA, en az alýnanýn ise g somon 1.5 g omega-3 içerir. Araþtýrma
EPA olduðu bildirilmiþtir (Kaur vd., 2009). sonuçlarýna göre, haftada iki porsiyon kýzarmýþ
Koroner kalp hastalýklarý geçirmiþ olan yeni olmayan balýk özellikle somon, ton balýðý ve
kadavralarda yüksek seviyede omega-3 ve halibut, kandaki omega-3 yað asitleri düzeyini
omega-6; özellikle de DHA ve AA alýmýnýn önemli ölçüde artýrmak için yeterli olabilir
düþük olduðu, balýk tüketiminin ise kalp (WHfoods, 2012).
dokularýndaki omega-3 ve omega-6 seviyeleri Yetiþkin bir insan beyni günde 17.8 mg
ile iliþkili olduðu belirtilmiþtir (Chattipakorn (araþidonik asit) AA ve 4.6 mg DHA tüketir.
vd., 2009). AA tüketimi yaþ ile deðiþmemektedir. Diyette
Yine eritrositlerdeki trans-oleik asitin DHA yokluðunda beynin DHA ihtiyacý, diyette
daha düþük seviyelerde olmasýnýn ve daha yeterli alfa linolenik asit saðlandýðýnda, alfa
yüksek miktarda vitamin, mineral ve n-3 yað linolenik asitin DHA'ya dönüþümü ile
asitleri alýmýnýn aterosklerozis riskinin azal-karaciðer tarafýndan karþýlanabilir (Rapoport
masý ile iliþkili olduðu bildirilmiþtir (Park vd., vd., 2007). Alfa-linolenik asitin vücutta EPA ve
2009). Hurst vd. (2010) diyet yað asitlerinin DHA'ya dönüþümü, özellikle yaþlý insanlarda
artrit üzerine etkisini incelemiþler ve n-3 daha azdýr (Larsen, 2000). Bu yað asitleri
PUFA'larýn kýkýrdak bozundurucu proteinaz, somon, ton, ringa gibi soðuk su balýklarýndan
siklooksijenaz-2 ve enflamatuvar sitokinlerin doðrudan karþýlanabilir (WHfoods, 2012).
etkisini azalttýðýný, EPA'nýn DHA ve ALA'dan Kýrmýzý kan hücre zarlarýndaki EPA ve
daha etkili olduðunu bildirmiþlerdir. Shannon DHA'nýn yüzde olarak toplamý omega-3
vd. (2010) tekli doymamýþ yað asitleri ve indeksi olarak tanýmlanmýþtýr. Omega-3
in-ALA:EPA oranýnýn prostat kanseri riskinin deksi ile yüksek derecede iliþkili diðer
omega-azalmasý ile, bazý uzun zincirli doymuþ yað 3 biyo belirteçler; kanda omega-3 yað
asitlerinin de prostat kanseri riskinin artýþý ile asitlerinin [(EPA+dokosapentaenoik asit
iliþkili olduðunu bildirmiþlerdir. (DPA)+DHA)], plazma fosfolipidlerdeki
Akut koroner sendromlu hastalarda, hasta EPA+DHA'nýn ve serum kolesterol
esterle-olmayanlara göre omega-3PUFA'larýn hayli rindeki EPA'nýn toplam miktarlarýdýr.
düþük düzeyde (özellikle EPA ve DPA) olduðu Anjiyografi ile kanýtlanmýþ koroner arter
tespit edilmiþtir. EPA, DPA ve DHA seviyeleri hastalýðý olan 223 hasta üzerinde yapýlan bir düþük olan hastalarýn, bu yað asitleri yüksek çalýþmada, günde 1.65g EPA+DHA ile, omega- seviyede olan hastalara göre önemli derecede 3 indeksi %3.4'den %8.3'e kadar artmýþ ve daha yüksek bir % lipid düzeyine ve önemli koronerlezyonlarýn ilerlemesi azalmýþtýr. Bu derecede daha düþük % fibröz düzeyine sahip bulgular omega-3 indeksinin %8'in üstündeki olduklarý, omega-3 PUFA'larca daha düþük seviyelere çýkmasý ile daha az kararsýz plaklar serum içeriði (özellikle EPA ve DPA)'nin akut üretilebildiðini ve koroner ateroskleroz seyrini koroner sendrom oluþumuna katký saðlayan hafiflettiðini düþündürmektedir (vonSchacky yaðca zengin plaklar ile oldukça iliþkili olduðu ve Harris, 2007). bildirilmiþtir (Amano vd., 2011).
Omega - 6 / omega - 3 oraný Omega-6/omega-3 oranýný düþük tutmak Endüstriyel geliþimle paralel son 100-150 gerekli olup bazý yazarlara göre bu 1:1 veya 2:1 yýldýr sosyoekonomik deðiþikliklerin bir sonu- olabilir. (Gómez Candela vd., 2011). Kolorektal cu olarak beslenme rejimindeki deðiþiklikler kanseri olan hastalarda 2.5/1 oraný rektal hücre yað asit tüketiminde de deðiþime neden olmuþ proliferasyonunu azaltmýþ, ayný miktarda ome-ve omega-6 yað asitleri tüketimi artarken ga-3 PUFA içeren 4/1'lik bir oranýn ise, herhangi omega-3 yað asitleri tüketimi azalmýþtýr. Bu bir etkisi olmamýþtýr. Düþük omega-6/omega-3 omega-6/omega-3 oranýnda bir dengesizliðe oraný kadýnlarda meme kanseri riskinde azalma neden olmuþ ve geçmiþ dönemlerdeki 1:1 ile iliþkili bulunmuþtur. Romatoid artritli
hasta-oranýndan hayli uzaklaþmýþtýr. larda 2-3/1 oranýnýn inflamasyonu bastýrdýðý, 5/1
Þu anda batý ülkeleri diyetleri tavsiye oranýnýn astýmlý hastalarda olumlu, 10/1oranýnýn edilenin (%30-35) önemli derecede üzerinde ise olumsuz sonuçlara neden olduðu bildiril-yað formundaki kaloriye sahiptir. Özellikle miþtir. Bu çalýþmalar optimum oranýn hastalýk yüksek miktarda doymuþ yaðlar (>%10), türü ile deðiþebildiðini göstermektedir (Simo-omega-6 yað asitlerince zengin ve omega-3 yað poulos, 2004).
asitlerince fakir olan diyetler 20-30:1 omega- AA ve EPA, eicosanoidlerin üretimi için 6/omega-3 oranlarýna neden olmaktadýr. Diðer ana bileþenlerdir. AA'in eicosanoidleri EPA'nýn-yandan 1940 ve 1950'lerden beri endüstriyel kilerin zýt özelliklerine sahiptir. Omega-6 yað gýda üretimindeki artýþ ve hayvansal yemlerin asitlerinin diyetteki artýþý protrombotik, pro-besin kompozisyonundaki deðiþimin bir sonucu konstriftik ve proinflammator durum için olarak et, balýk, tavuk gibi besinler omega-3 fizyolojik durumu deðiþtirir. Kalp-damar miktarlarýnýn bir kýsmýný kaybetmiþtir. (Gómez hastalýðý, diyabet, kanser, obezite, otoimmün
Candela vd., 2011). hastalýklarý, romatoid artrit, astým ve depresyon
Pek çok epidemiyolojik çalýþma ve klinik gibi kronik durumlarýn çoðu, tromboksan A 2
deneylerde, omega-3 yað asitlerinin alýmý ve (TXA ), lökotrien B (LTB ), IL-1â, IL-6, tümör 2 4 4
farklý hastalýklar üzerindeki [(kardiyovasküler nekroz faktörü (TNF) ve C-reaktif protein bozukluklar, farklý kanserler; (meme, prostat, üretiminin artýþý ile iliþkilidir. Tüm bu faktörler kolorektal) astým, iltihaplý baðýrsak hastalýðý, omega-6 yað asidi (ALA) alýmýndaki artýþ ile romatoidartrit, osteoporoz)] yararlý etkileri artar ve omega-3 yað asidi (EPA ve DHA) ortaya konmuþtur. Mesela 4:1 omega-6 omega- alýmýndaki artýþla azalýr. EPA ve DHA daha 3 oraný, kardiyovasküler hastalýklardan ölüm etkilidir ve pek çok çalýþma EPA ve DHA oranýnda %70'lik bir azalma ile iliþkilen- kullanýlarak gerçekleþtirilmiþtir.
dirilmiþtir. Birçok deneysel çalýþma meme, Optimal doz veya omega-6/omega-3 oraný kolon, prostat, karaciðer ve pankreas kanser- söz konusu hastalýða baðlý olarak 1/1den 4/1'e lerini kapsayan çoðu kanser geliþimini bastýr- kadar deðiþebilir. Yapýlan çalýþmalara göre mada, ù-3 (DHA ve EPA)'ün rol oynadýðýný diyetteki omega-6/omega-3 oraný dengeli göstermiþtir (Gómez Candela vd. 2011). olduðu zaman ilaç dozu azalýr. Bu nedenle, Maillard vd. (2002) meme yað dokusundaki n-3 kronik hastalýklarýn yönetimi ve önlenmesinde yað asitleri seviyeleri ile meme kanseri riski omega-3 artýrýlýrken esansiyel omega-6 alýmýný arasýnda ters bir iliþki olduðunu bulmuþlardýr. azaltmak gereklidir. Dahasý, omega-6 ve omega Williams vd. (2011)'ne göre de diyetteki yüksek 3 yað asitlerinin dengesi normal geliþim için çok n-6/n-3 yað asitleri oraný ileri dereceli prostat önemlidir ve omega-6 omega-3oraný önemli bir
Balýk danýþýlarak verilmelidir. Balýk yiyemeyen Ýyi bir protein kaynaðý olan balýk doymuþ hipertrigliseridli hastalarda da EPA+DHA yað oranýnca düþük olup, özellikle uskumru, takviyesi yararlý olabilir. Her gün 2 ila 4g dere alabalýðý, ringa, sardalye, ton ve somon EPA+DHA trigliseridi %20 ila %40 düþürebilir. balýðý gibi yaðlý türler, kalp koruyucu olarak Bu yað asitlerini üç gramdan fazla kullanan gösterilen iki tür omega-3 yað asitini (EPA ve hastalarýn bunu bir doktor gözetiminde yapmasý DHA) önemli miktarda içerir. Amerikan Kalp gerekir. Çok yüksek miktarda alýmý bazý Vakfý, tüm yetiþkinlerin haftada en az iki kez kiþilerde aþýrý kanamaya neden olabilir (Kris-balýk, özellikle de yaðlý balýk (salmon, ringa, Etherton vd., 2003).
uskumru) yemelerini tavsiye etmektedir. Yamagishi vd. (2008) ile Hu vd. (2011) Belgelenmiþ koroner kalp hastalýðý olan diyet ile alýnan balýk ve omega-3 PUFA'lar ile hastalar için ise günlük 1g EPA ve DHA kardiyovasküler ölümler (özellikle kalp krizi) (kombine) önermektedir. Bu da yine yaðlý balýk arasýnda zýt iliþki olduðunu tespit etmiþler ve tüketimi ile veya omega-3 yað asitleri kapsülleri kardiyovasküler hastalýklar üzerine balýðýn ile saðlanabilir (Kris-Etherton vd., 2003). Balýk koruyucu etkide olduðunu öne sürmüþlerdir. yiyemeyen, balýk çeþitlerine eriþimi sýnýrlý olan, Moralez da Silva vd. (2008) parkinson ya da balýk satýn almak istemeyen bireyler için, hastalarýnda balýk yaðý þeklinde omega-3 balýk yaðý takviyesi düþünülebilir. alýmýnýn antidepresan etkisi ile ya da diðer bazý Hazýrlanýþýna baðlý olarak, omega-3 yað ilaçlar ile adjuvan tedavi olarak kullanýlabilir-asitleri (? 1g/gün) gereksinimini karþýlamak için liðini ortaya koymuþlardýr.
günde üç defa 1 gr balýk yaðý kapsülü yeterlidir. Sonuç olarak; saðlýklý bireyler için hem Amerika Birleþik Devletleri'ndeki en yaygýn omega-3, hem de omega-6 yað asitlerinin balýk yaðý kapsülleri kapsül baþýna180mg EPA mutlaka karþýlanmasý, ancak tüketim miktar-ve 120mg DHA saðlar. Tüketicilerin balýk yaðý larýnýn omega-6'ca daha az miktarlarda kapsülü içindeki EPA ve DHA düzeylerini tutulmasý ve EPA ve DHA bakýmýndan eþsiz bir belirlemek için besin etiketini okumalarý çok kaynak olan balýðýn haftada en az iki kez önemlidir (Kris-Etherton vd. 2002). Bununla tüketilmesi gereklidir.
beraber kapsül kullanma kararý bir hekime
Amano, T.,Matsubara, T., Uetani, T., Kato, M., Kato, B., Kohen, V. 2011. Importance of a balanced omega
Yoshida, T., Harada, K., Kumagai, S., Kunimura, 6/omega 3 ratio for the maintenance of health.
A., Shinbo, Y., Kitagawa, K., Ishii, H. And Nutritional recommendations. Nutrición
Hospi-Murohara, T. 2011. Impact of Omega-3 Polyun- talaria, 26(2):323-329.
Greenly, L.W. 2002. A nutritionprimer: fat and cholesterol. saturated Fatty Acids on Coronary Plaque
Insta-Journal of Chiropractic Medicine, 1(4):201-206. bility: An Integrated Backscatter Intravascular
Hu, F.B.,Bronner, L., Willett, W.C., Stampfer, M.J., Ultrasound Study. Atherosclerosis, 218:110-116.
Rexrode, K.M., Albert, C.M. Hunter, D. and Chattipakorn, N.,Settakorn, J., Petsophonsakul, P.,
Manson, J.E. 2011. Fish and omega-3 fatty acid Suwannahoi, P., Mahakranukrauh, P.,
Srichai-ýntake and risk of coronary heart disease in women. ratanakool, S. and Chattipakorn, S.C. 2009. Cardiac
The Journal of the American Medical Association, mortality is associated with low levels of omega-3
287 (14):1815-1821. and omega-6 Fatty Acids in the hearth of cadavers
Hurst, S.,Zainal, Z., Caterson, B., Hughes, C.E. and with a history of coronary hearth disease. Nutrition
Harwood, J.L. 2010. Dietary fatty acids and arthritis. Research, 29: 696-704.
Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Gómez Candela, C.,Bermejo López, L. M. and Loria
Acids,82:315-318.
Kaur, B.,Jørgensen, A. and Duttaroy, A.K. 2009. Fatty metabolism of nutritionally essential polyun-acid uptake by breast cancer cells (MDA-MB- saturated fatty acids depends on both the diet and 231):effects of ýnsulin, leptin, adiponectin, and theliver. Prostaglandins, Leukotrienes and TNFa. Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids,77:251-261.
Essential Fatty Acids, 80:93-99. Shannon, J.,O'Malley, J., Mori, M., Garzotto, M., Palma, Kris-Etherton, P.M., Harris, W.S. and Appel, L.J. 2002. A.J.and King, I.B. 2010. Erythrocyte fatty acids Fish consumption, fish oil, omega-3 fatty acids, and prostate cancer risk: A comparison of and cardiovascular disease. Circulation. Journal methods. Prostaglandins, Leukotrienes and of the American Heart Association, 106:2747- Essential Fatty Acids,83:161-169.
2757. Simopoulos, A.P. 2002. The importance of the ratio of
Kris-Etherton, P.M., Harris, W.S. and Appel, L.J. 2003. omega-6/omega-3 essential fatty acids. Biomed Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease: Pharmacother,56:365-379.
new recommendations from the american heart Simopoulos, A.P. 2004. Omega-6/omega-3 essential association. Arteriosclerosis, Thrombosis, and fatty acid ratio and chronic diseases. Food Vascular Biology. Journal of the American Heart Reviews International, 20(1):77-90.
Association, 23:151-152. Von Schacky, C. ve Harris, W.S. 2007. Cardiovascular
Larsen, H.R.2000. Fishoils: The essential nutrients. risk and the omega-3 index. Journal of
International Health News. Issue: 102. Cardiovascular Medicine,8:46-49.
Maillard, V.,Bougnoux, P., Ferrari, P., Jourdan, M.L., Williams, C.D.,Whitley, B.M., Hoyo, C., Grant, D.J., Pinault, M., Lavillonni`Ere, F., Body, G., Floch, Iraggi, J.D., Newman, K.A., Gerber, L., Taylor, O.L. Ve Chaj`Es, V. 2002. N-3 and n-6 fatty acids L.A., McKeever, M.G. and Freedland, S.J. 2011. in breast adipose tissue and relative risk of breast A high ratio of dietary n-6/n-3 polyunsaturated cancer in A case-control study in Tours, France. fatty acids is associated with increased risk of International Journal of Cancer,98:78-83. prostate cancer. Nutrition Research,31:1-8. Moralez da Silva, T., Munhoz, R.P., Alvarez, C., Yamagishi, K.,Iso, H., Date, C., Fukui, M., Wakai, K.,
Naliwaiko, K., Kiss, Á., Andreatini, R. And Kikuchi, S., Inaba, Y., Tanabe, N. ve Tamakoshi, Ferraz, A.C. 2008. Depression in parkinson's A. 2008. Fish, ù-3 polyunsaturated fatty acids, disease: A double-blind, randomized, placebo- and mortality from cardiovascular diseases in a controlled pilot study of omega-3 fatty-acid nation wide community-based cohort of japanese supplementation. Journal of Affective Disorders, men and women. Journal of the American
111:351-359. College of Cardiology, 52(12):998-996.
Park, Y., Lim, J., Kwon, Y. ve Lee, J. 2009. Correlation Zatsick, NM. and Mayket, P. 2007. Fish oil. Getting to the of erythrocyte fatty acid composition and dietary hearth of it. The Journal for Nurse Practitioners, ýn takes with markers of atherosclerosis in 3(2):104-109.
patients with myocardial infarction. Nutrition Whfoods, 2012. The world's healthiest foods.
Research, 29:391-396. http://whfoods.org/genpage.php?tname= nutrient
