Cilt 15, Say› 3, 2010
110
OTOPS‹ ÖNCES‹ DO⁄RU B‹LG‹LENMEN‹N ÖNEM‹:
B‹R OLGU SUNUMU
The importance of proper instruction before autopsy: A case report
Gürcan ALTUN
Altun G. Otopsi öncesi do¤ru bilgilenmenin önemi: bir olgu sunumu. Adli T›p Bülteni 2010;15(3):110-113
Trakya Üniversitesi, T›p Fakültesi, Adli T›p Anabilim Dal›
Gelifl tarihi: 04.04.2011 Kabul tarihi: 21.10.2011
ÖZET
Cesedin otopsi yap›lmak üzere bir baflka merkeze gönderil-di¤i durumlarda, olay yeri inceleme ve adli ölü muayenesi ka-y›tlar› çok önemlidir. Bu kaka-y›tlar›n eksik ve/veya hatal› oldu-¤u durumlarda ciddi sorunlar yaflan›r. Ölenin yak›nlar›n›n otopsi s›ras›nda haz›r bulunmas›, otopsiyi yapacak hekimin ölen hakk›nda t›bbi öykü ve olay hakk›nda ek bilgi almas› aç›-s›ndan yararl›d›r. Sunulan olguda, cumhuriyet savc›s› ve pratis-yen hekim taraf›ndan düzenlenmifl olay yeri incelemesi ve adli ölü muayenesi tutana¤›nda, ölenin travmaya u¤rad›¤›na dair herhangi bir bilgi yer almamaktad›r. Otopsi yap›lmak üzere ce-sedin gönderildi¤i merkezde ölenin yak›nlar›ndan al›nan öykü-de, kiflinin birkaç gün önce bir kavgaya kar›flt›¤› ö¤renilmifltir. Otopsi sonucunda ölüm nedeninin ince ba¤›rsak perforasyonu sonucu geliflen peritonit oldu¤u, yol açan etken hakk›nda yap›-lacak incelemeler sonucu görüfl belirtilece¤i karar›na var›lm›fl-t›r. Daha sonra düzenlenen ek raporda, ince ba¤›rsak delinme-sinin travma kökenli oldu¤u belirtilmifltir. Olgu baz›nda, ola-y›n yorumlanmas› ve do¤ru tan› koyulabilmesi için otopsi ön-cesi do¤ru bilgilenmenin önemine dikkat çekilmifltir. Otopsi, adli aç›dan ölüm olay›n›n araflt›r›lmas›n›n sadece bir bölümü oluflturur. Sonradan sorulabilecek sorular›n do¤ru bir biçimde yorumlanabilmesi için, ölüm öncesi dönemdeki olaylar, olay yeri, kiflinin t›bbi ve sosyal öyküsü çok önemlidir.
Anahtar kelimeler: Olay yeri incelemesi, otopsi, t›bbi öykü
SUMMARY
The records of crime scene investigations and forensic exami-nation of the body are essential in cases in which the body is sent to another center for autopsy. Serious problems happen
due to the missing and/or erroneous reports. Relatives of the victim should attend the procedure in case the physician perfor-ming the autopsy needs additional information regarding the medical history and the event.
In the presented case, no information regarding the victim’s suffering of a trauma was observed in the crime scene and fo-rensic examination reports of the public prosecutor as well as the general practician. In the center which the body was sent for autopsy, a history was taken from the relatives of the vic-tim concerning the vicvic-tim’s being in a row a couple days ago. After the autopsy, the death reason was reported as peritonitis due to bowel perforation and further investigation concerning the leading factor would also be reported. The supplementary report indicated the leading cause of bowel perforation as trau-ma. The accurate information before the autopsy is emphasized in order to interpret the case and reach to the exact diagnosis. Autopsy is just a section of the investigation of death in legal terms. Circumstances of the period before death, crime scene, medical and social history of the victim is important to clarify any question afterwards.
Key words:Crime scene investigation, autopsy, medical history
G‹R‹fi
Bir suçun ifllendi¤ini ö¤renen cumhuriyet savc›s›, soruflturma yapma yetkisi ile hemen iflin gerçe¤ini araflt›rmaya bafllar. Gerçe¤in araflt›r›lmas› ve adil bir yar-g›lama için, emrindeki kolluk görevlileri arac›l›¤›yla, flüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak koruma alt›na almak ve flüphelinin haklar›n› korumakla
Adli T›p Bülteni
111 yükümlüdür (CMK m.160) (1). Öncelikle, olay›n nas›l gerçekleflti¤i, olufl flekli ve nedeninin araflt›r›lmas›, flüphe-li ve ma¤dura ait deflüphe-lillerin saptanmas›, meydana gelen za-rar ve kayb›n belirlenmesi için “Olay yeri incelemesi” olarak adland›r›lan keflif yap›l›r. Keflif, yarg›ç ya da ge-cikmesinde sak›nca bulunan durumlarda cumhuriyet savc›s› taraf›ndan yap›l›r. Olay yeri incelemesinde olay›n niteli¤ine göre bilirkifliler de yer alabilir. Ölümle sonuç-lanan ya da t›bbi de¤erlendirmeye ihtiyaç duyulan olay-larda da hekimler t›bbi bilirkifli olarak bu süreçte yer al›r (1-3).
Cesedin otopsi yap›lmak üzere bir baflka merkeze gön-derildi¤i durumlarda, olay yeri inceleme ve adli ölü mu-ayenesi kay›tlar› çok önemlidir. Bu kay›tlar›n eksik ve/veya hatal› oldu¤u durumlarda ciddi sorunlar yaflan›r. Ölenin yak›nlar›n›n otopsi s›ras›nda haz›r bulunmas›, otopsiyi yapacak hekimin ölen hakk›nda t›bbi öykü ve olay hakk›nda ek bilgi almas› aç›s›ndan yararl›d›r. Ölüm araflt›rmalar›n›n baflar› ya da baflar›s›zl›¤› bunlara ba¤l› olabilir (2,4-8).
Bu çal›flmada, bir olgu sunumu üzerinden olay yeri in-celemesi ve adli ölü muayenesi ile otopsi öncesi do¤ru bilgilenmenin önemine dikkat çekmek amaçlanm›flt›r.
OLGU
39 yafl›nda bir erke¤in yata¤›nda s›rt üstü yatar pozis-yonda ölü olarak bulunmas› üzerine, cumhuriyet savc›s› ve pratisyen hekim taraf›ndan düzenlenen olay yeri ince-lemesi ve adli ölü muayenesi tutana¤›nda; vücudun arka bölgelerinde mor renkte ölü lekeleri olufltu¤u, ölü sertli-¤inin devam etti¤i, cesedin kar›n bölgesinin dokunmakla s›cak olarak hissedildi¤i, ölümün üzerinden geçen sürenin yaklafl›k 3-5 saat oldu¤u belirtilmifltir. Tutana¤a göre ce-set üzerinde en büyü¤ü 2x2 cm boyutlar›nda olan muhte-lif say›da ekimozlu s›yr›k mevcuttur. Pratisyen hekim ta-raf›ndan, “fiahs›n iç kanama nedeniyle ölmüfl olabilece¤i, ancak bunun otopsi sonucu anlafl›labilece¤i” belirtilmifl-tir. Savc› taraf›ndan “Ev içerisinde bir suça ait flüpheli bir durum saptanmad›¤›, alkol ve esrar ba¤›ml›s› oldu¤u ö¤-renilen kiflinin cesedine, bu hususlar›n dikkate al›narak otopsi yap›lmas›” istenmifltir. Ceset otopsi yap›lmak üze-re Trakya Üniversitesi Hastanesi'ne gönderilmifltir.
Otopsi öncesi ölenin yak›nlar›ndan al›nan öyküde; ki-flinin birkaç gün önce bir kavgaya kar›flt›¤› ö¤renilmifltir. D›fl muayene: Sol omuz bafl› (1x1 cm’lik), sol ön aksiller
hat bafllang›c› (2x2 cm’lik), sol ön kol (4x1 ve 1x1 cm’-lik), sa¤ dirsek (3 adet 1x1 cm’cm’-lik), sa¤ iliyak kanat (1x1 cm’lik), sa¤ uyluk (5x3 cm’lik), sa¤ diz (4 adet 0.5x0.5 cm’lik), sol uyluk (1x1), sol diz (6 adet 1x1 cm’lik), her iki popliteal bölge (1x1 cm’lik), sol bald›r ön yüz (17x1 cm’lik), sa¤ ayak s›rt› (0.5x0.5 cm’lik) ve sa¤ kürek kemi-¤i (3x1 cm’lik) üzerine rastlayan bölgelerde üzeri kabuk-lu s›yr›klar saptand›.
Makroskobik de¤erlendirme: Beyinde ödem bulgular›; sa¤ akci¤erde plevral kal›nlaflma, akci¤erlerin kesitlerin-de hiperemik ve pnömonik görünüm; bat›n içinkesitlerin-de 1200 cc, kirli sar›-yeflil renkte, koyu k›vamda, kötü kokulu il-tihap; peritonda kanamal› ve pürülan alanlar; ince ba¤›r-sakta ileoçekal valften 90 cm uzakta, etraf› hiperemik perforasyon alan›, bu bölgeye komflu ba¤›rsak mezola-r›nda sertleflme, iltihapl› ve kanamal› görünüm saptand›. Otopsi sonucunda ölüm nedeninin ince ba¤›rsak perfo-rasyonu sonucu geliflen peritonit oldu¤u, yol açan etken hakk›nda mikroskobik inceleme sonucunda görüfl belir-tilece¤i karar›na var›ld›. Mikroskobik de¤erlendirmede nce ba¤›rsak perforasyonu, diffüz irinli peritonit, flok ak-ci¤eri ve irinli plörit bulgular› tespit edildi. Mikroskobik de¤erlendirme sonras› düzenlenen ve ilgili savc›l›¤a gön-derilen ek rapor: Mikroskobik inceleme bulgular› dikka-te al›nd›¤›nda; peritonit geliflmesi sonucu kiflinin ölümü-ne ölümü-neden olan ince ba¤›rsak delinmesiölümü-ne yol açacak her-hangi bir “Do¤al seyirli hastal›k” saptanmam›flt›r. Savc›-l›k yaz›s›nda her ne kadar travma faktöründen bahsedil-mese de, otopsi öncesi al›nan öyküde kiflinin birkaç gün önce bir kavgaya kar›flt›¤› ö¤renilmifltir. Yap›lan kaynak taramas› sonucunda, kazalar ve sald›r›lar sonucu kapal› bat›n yaralanmalar› görülebilir. Alt bat›n bölgesinden tekme, ayakla ezme, fliddetli yumruk ve benzeri bir dar-be sonucu sald›r›ya u¤rayan kiflilerde ba¤›rsak yaralan-malar› görülebilmektedir. Bu yaralanmalar ba¤›rsaklar›n kar›n ön duvar› ile omurga ya da pelvis aras›nda s›k›flma-s› sonucu, ba¤›rsaklar›n s›k›flma-s›v› veya yiyeceklerle dolu oldu-¤u zaman hidrolik etki sonucu, ba¤›rsaklar›n mezente-rindeki damarlarda oluflan tromboz veya t›kan›kl›klar›n yol açt›¤› ba¤›rsak infarktlar› sonucu meydana gelebil-mektedir.
Bu darbenin, giysilerin korumas› ya da genifl yüzeyle vücuda temas etmesi nedeni ile cilt yüzeyinde herhangi bir hasar oluflturmamas› olas›d›r. Tan› konulmayan bu tür yaralanmalarda geliflen yayg›n peritonit kiflinin ölümüne yol açabilmektedir.
Cilt 15, Say› 3, 2010
112 Sonuç olarak otopsi s›ras›nda kiflinin bat›n bölgesine rastlayan cilt yüzeyinde s›yr›k ve ekimoz saptanmamas› ve bat›n duvar› kaslar› aras›nda kanama görülmemesi; el-biselerin koruyucu etkisi ya da darbenin genifl yüzeyle vücuda temas etmesinden kaynakland›¤› düflünülmüfltür. Peritonit geliflmesi sonucu kiflinin ölümüne neden olan ince ba¤›rsak delinmesinin “Travma kökenli” oldu¤u ka-naatine var›lm›flt›r. Bu olgu, olaydan yaklafl›k 3,5 y›l son-ra, ölenin yak›nlar› taraf›ndan yerel bas›n›n gündemine tafl›nm›flt›r. Otopsiye kat›lan hekimler, “Kiflinin ölüm nedenini do¤al bir ölüm gibi belgelemekle” suçlanm›flt›r (Resim 1).
TARTIfiMA ve SONUÇ
Ölümle sonuçlanan olaylar›n araflt›r›lmas›nda yasal yet-ki yarg›ç ve savc›lardad›r. Ancak, yarg›ç ve savc›lar›n iflle-rinin yo¤unlu¤u, olay yeri incelemesinin öneminin yete-rince fark›nda olunmamas› ve yeterli deneyimden yok-sun olma gibi nedenlerle, kolluk birimleri olay yeri ince-lemesinde aktif rol almaktad›r. Baz› olaylarda adli ma-kamlar›n talimat› olmadan da kolluk birimleri taraf›ndan bu görevin sürdürüldü¤ü, hatta toplanan suç delillerinden adli makamlar›n daha sonra bilgisi oldu¤u belirtilmekte-dir. Bu durum otopsi yapan adli t›p uzmanlar›n› da etki-lemekte, otopsi s›ras›nda olay ve suç delilleri hakk›nda
bilgi sahibi olmadan otopsi ifllemlerini sürdürmek zorun-da kalmaktad›rlar (3,9). Sunulan olguzorun-da, olay yeri incele-mesinin yeterli olarak yap›lmad›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu süreçte görev yapan hekimin “fiahs›n iç kanama nedeniy-le ölmüfl olabinedeniy-lece¤i” biçiminde ölüm nedenine yönelik yapt›¤› yorumun gerekçesinin belirsiz oldu¤u, ölüm ön-cesi döneme ait öykü al›nmad›¤›, bu eksikliklerin mezu-niyet öncesi adli t›p e¤itimindeki eksikliklerden kaynak-land›¤› düflünülmüfltür. Savc›l›k taraf›ndan otopsi istem yaz›s›nda kiflinin ölüm öncesindeki dönemde geçirdi¤i travmatik süreç hakk›nda hiçbir bilgi verilmemifltir. Cumhuriyet savc›lar›, olay yerinde mümkün olan en faz-la bilgiyi topfaz-layabilmelidirler. Cesedin muayenesine bafl-lanmadan önce olay hakk›nda bilgi sahibi olanlardan ve görgü tan›klar›ndan olay›n öyküsü hakk›nda bilgi al›n-mal›, olay yerinin temel incelemesi yap›lmal›d›r (9). Otopsilere ait keflif tutanaklar›n›n incelenmesi sonucun-da, olgular›n %77’sinde cesedin muayenesinin olay ye-rinde yap›lmad›¤›, %87.5’inde ölenin önceki durumu ile ilgili herhangi bir bilginin kay›tlarda yer almad›¤› görül-müfltür (10). Hakim/hakim aday›, savc› ve adli t›p uzma-n›/asistanlar›na uygulanan anket çal›flmas›nda, grubun %95’inin olay yeri incelemesi ve delil toplanmas›n› ye-tersiz ya da çok yeye-tersiz bulduklar› saptanm›flt›r (11). Adli ölü muayeneleri s›ras›nda yeterli bilgiye ulafl›lama-d›¤›, keflif tutanaklar›ndaki bilgilerin farkl›l›k gösterdi¤i, do¤ru, güvenilir ve ayr›nt›l› bilgi toplanmas› amac›yla standart formlar›n kullan›lmas› gerekti¤ine yönelik çö-züm önerileri getirilmifltir (3,10,12). Otopsi ifllemini ya-pacak adli t›p uzmanlar›, cumhuriyet savc›lar› taraf›n-dan, olay ve deliller hakk›nda bilgilendirilmelidir. Otop-si, adli aç›dan ölüm olay›n›n araflt›r›lmas›n›n sadece bir bölümü oluflturur. Sonradan sorulabilecek sorular›n do¤-ru bir biçimde yodo¤-rumlanabilmesi için, ölüm öncesi dö-nemdeki olaylar, olay yeri, kiflinin t›bbi ve sosyal öykü-sü çok önemlidir (4,5,9,13,14). Bu nedenle otopsiye bafl-lamadan önce ölen kifli ve ölüm öncesindeki olaylar hak-k›nda olabildi¤ince fazla bilgi edinilmesi gereklidir. Edi-nilen bilgiler do¤rultusunda otopsi seyri farkl› olabilir. Otopsi sonucunda elde edilen bulgular›n do¤ru yorumla-nabilmesinin ön koflulu, otopsiyi yapacak hekimlerin olay hakk›nda do¤ru ve ayr›nt›l› bilgi sahibi olmas›d›r (4-9,13-15). Ölünün bulundu¤u ortam ve koflullar, ölen ki-flinin terminal dönemine ait yak›nmalar ve al›flkanl›klar›-n› da kapsayacak biçimde t›bbi ve sosyal öykü ile olay ye-ri incelemesine ait bilgiler elde edilemedi¤i durumlarda
Adli T›p Bülteni
113 otopsiye bafllama konusunda aceleci olunmamal›d›r. Bi-lirkifli konumunda olan hekim, gerekli gördü¤ü araflt›r-ma ve incelemelerin yap›laraflt›r-mas› konusunda yarg› organla-r›ndan talepte bulunmal›d›r. Ceza Muhakemesi Yasas› gere¤ince bilirkifliye bu hak tan›nm›flt›r. Sunulan olguda; otopsi öncesi kiflinin yak›nlar›ndan al›nan öyküden trav-ma faktörünün ö¤renilmesi, trav-makroskobik ve histopato-lojik de¤erlendirme bulgular›yla birlikte kaynak tarama-s› sonucu edinilen bilgilerle olay›n yorumlanmatarama-s› ve do¤ru tan›ya gidilmesi sa¤lanm›flt›r.
Hastalara do¤ru tan› koyabilmek için; ayr›nt›l› öykü al›nmal›, tam bir sistemik muayene ve uygun laboratuar incelemeler yap›lmal›d›r. Postmortem olgular için de ay-n› koflullar geçerlidir. Uygulamada gözlenen aksakl›klar, suçun ayd›nlat›lmas›nda görev alanlar›n “Gerçe¤in orta-ya ç›kar›lmas›” konusunda daha fazla çaba göstermesi ile afl›labilir.
KAYNAKLAR
1. Ceza Muhakemesi Kanunu (Kanun No: 5271). Resmi Ga-zete, 17 Aral›k2004, Say›:25673.
2. Koç S. Keflif. In: Sosyal Z, Çakal›r C eds. Adli T›p. ‹stan-bul: ‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Yay›nlar› (R. No: 4165, F. No: 224), 1999:153–61.
3. Koç S, Can M.Ölüm kavram› ve ölü muayenesi. In: Koç S, Can M eds. Birinci Basamakta Adli T›p. ‹stanbul: ‹stanbul Tabip Odas› Yay›nlar›, 2010:18-37.
4. Soysal Z, Eke SM, Ça¤d›r AS, editors. Adli otopsi. ‹stan-bul: ‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Yay›nlar› (R. No: 4164, F. No: 223), 1999: 63–70, 161–164.
5. Kanburo¤lu Ç, Odabafl› AB, Tümer AR. Negatif otopsi. Adli T›p Dergisi 2010;7(1):33-41.
6. Töro K, Szlavik N, Meszaros A, Dunay G, Soos M, Keller E. Jumping and falling death in children, adolescents, and young adults. J Clin Forensic Med 2006;13(3):129-134. 7. Wahlsten P, Koiranen V, Saukko P. Survey of
medico-le-gal investigation of homicides in the city of Turku, Fin-land. J Forensic Leg Med 2007;14(5):243-252.
8. Harding BE, Sullivan LM, Adams S, Middleberg RA, Wolf BC. Multidisciplinary investigation of an unusual apparent homicide/suicide. Am J Forensic Med Pathol 2011;32(3): 208-212.
9. ‹nan›c› MA, Çolak B, Özaslan A. Olay Yeri ‹ncelemesi ve Adli T›p Uzman›n›n Yeri. Türkiye Klinikleri J Foren Med 2004;1:97–109.
10. Özaslan A, Afacan ‹, Arslan H, Albek E, Çetin G. Otopsi Öncesindeki Bilgilenmenin Önemi. Adli T›p Dergisi 2000; 14(1-4):1-6.
11. Afl›rdizer M, Cantürk G, Sar› H, Büken B, ‹fller H. Ölüm Olaylar›nda, Olay Yeri ‹ncelemesindeki Aksakl›klar›n Be-lirlenmesi ve Çözüm için Öneriler. Adli T›p Dergisi 2001; 15(1):45-54.
12. ‹nan›c› MA, Birgen N, Aksoy E, Alkan N, Dalo¤lu H. ‹s-tanbul ‹linde 1996 Y›l› ‹çerisinde Düzenlenmifl Olay Yeri ‹nceleme ve Adli Ölü Muayenesi Tutanaklar›ndaki Bilgile-rin De¤erlendirilmesi. III. Adli Bilimler Kongresi, Kuflada-s›, 14-17 Nisan 1998.
13. Altun G. Planned complex suicide: Report of three cases. Forensic Science International 2006;157:83-86.
14. Demirci S, Dogan, KH, Erkol Z, Deniz I. A Series of Complex Suicide. Am J Forensic Med Pathol 2009;30(2): 152-154.
15. Lann MA, Molina DK. A fatal case of benzodiazepine withdrawal. Am J Forensic Med Pathol 2009;30(2):177-179.
‹letiflim:
Doç. Dr. Gürcan ALTUN Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal› 22030- Edirne
