Galata Mevlevihanesi

'

5

t

7 - “>0^32 B

i

T A R İ H Î B A H İ S L E R

|

Galata Mevlevihanesi

Yazan: -

--Halûk

_Y.

Şehsuvaroğlu

-Tekke edebiyatının en seçkin nü-( Onsekizinci asrın son yıllarında |

munelerini M evleviler verm işler, G alata Mevlevihanesi tasav v u fu n ,1 musikide, tezhipte ve nihayet re- şiirin ve musikinin en güzel bir simde de isim leri unutulm ıyacak mektebi idi. Devrin nice güzidesi san atkârlar yetişm işlerdir.

îstan bulda bilhassa Yenikapı ve G alata Mevlevi haneleri eski asır­ larda Türk kültürünün şöhretli bi­ rer merkezi halinde faaliyet sarfet »nişler ve tarihimizde birer edep ve sanat mektebi olarak yer al­ m ışlardır.

G alata Mevlevihanesi Hicrî 897 senesinde İskender Paşa tarafından inşa ettirilm iş ve sonra m uhtelif a- sırlarda tam irler, ilâveler görerek bugünkü haline getirilm iştir. Son yıllarda bir fırtına yüzünden yıkı­ lan koca se rvi-ağ acı da, tekkenin inşası yıllarında, Divai Mehmet Dede Efendi tarafından dikilm işti.

G alata Mevlevihanesini, tarihi­ mizde bilhassa ebedileştiren Şeyh G alip’tir.

Şeyh G alip 1790 yılında G alata M evlevihanesi Şeyhliğine tayin o- lunmuştu. O tarihte Mevlevihane bakımsız ve haraptı.

Şair Şeyh, bu harabiyeti tasvir

eden bir kaside yazıp Babıâliye

göndermiş ve tekkenin tam ir edil­ mesini istem işti. Bu kaside III Selim ’e arzolunup tekkenin yeni baştan tam ir edilmesine irade alın­ mıştı. 1791 de başlıyan inşaat aynı yıl içinde tam am lanm ış ve bu mü­ nasebetle şairler m uhtelif tarihler söylem işlerdi.

Şeyh Galibin etrafında halka olu­ yor, M evlevihanede toplantılar ve ziyafetler tertip ediliyordu.

Buraya gelenlerin başında şair Padişah III. Selim de vardı. Su l­ tan Selim , Şeyh G alib’in zarafetin­

den, şiirinden ve sohbetlerinden

haz ediyor, bazı günler ve gece­ ler G alata M evlevihanesine ziya­ retler yapıyordu.

G alata Mevlevihanesi tekke, taş mektep, terbiye ve Şeyh evleriy­ le bir külliye halindedir. Türbe­ den başka, bahçesinde ayrıca bir m ezarlık vardır. Harap bir halde bulunan Sem a’hane eski eşya ka­ rakterini ve tezyinatını kısmen mu hafaza etm ektedir. Onbeş sene ka­ dar evvel yapılan kötü bir tam ir fena bir tesir yapm aktadır.

G alata Mevlevihanesinin bir

M evlevi müzesi haline sokulm ası ve bu şekilde m uhafazası yolunda Millî Eğitim Bakanlığına yapılan tekliflere m üspet bir cevap alına­ m am ıştır. Ayrıca Mevlevihanenın restorasyon keşifleri de yaptırılıp Bakan)\ğa gönderilm iş fakat tah- sisatsızlık yüzünden bu da müm­ kün olam am ıştı.

K ısa bir zaman evvel yanıp kül olan Yenikapı M evlevihanesinin â- kıbetine burası da mahkûmdur.

Yenikapı M evlevihanesinin bah­ çesine evvelce Sağır, Dilsiz Okulu yapılm ası gibi bir gaflete düşül­ müş ve daha sonra da bu okul i- daresi Mevlevihanenin Sem a’hane- sine talip olmuştur. M illi Eğitim Bakanlığı yatakhane yapılm ak is­ tenilen Sem a’hane hakkında Eski E serler Encümeninden m ütalâa is­ tem iş, Encümen de bu hususu Top- kapı Müzesi Müdürlüğünden sor*

ma'hane kısmının yetiştirm e yur­ duna eklenm esi hakkındaki Yurt M üdürlüğü tezkeresi hayretle o- kunm uştur. Esasen bu kısım da bir yurt binası inşa edilm esi ve Me.v- levihaneye ait bir kısmın da bu

idareye verilm esi kanaatim izce

doğru olm am ıştır.

Tarikat vt; siyaset tarihimizde |

mühim bir yeri olan Yenikapı

Mevlevihanesinin hiç olmazsa Se- m a’hanesinin iyi bir şekilde muha­ faza edilm esi idaremize ve Vekâ- j letim ize düşen bir vazifedir. Se- j m a’hane vazifeye başladığım ız ta- j rihte iki bekçi tarafından işgal e- i

dilm iş bulunm aktaydı. Binaların

onarımı için bu yıla kadar bir tah­ sis yapılm am ıştır...)

Tezkere bu m inval üzere devam etm ektedir.

Müdürlük keyfiyeti ayrıca bir

tezkere ile Bakanlığa da bildirm iş ve burasının yurda verildiği tak­ dirde mes'uliyetin üzerinden a lın -, masını istem iştir, ö y le de yapıldı ve geçenlerde tarih! M evlevihane yanıp gitti. G alata Mevlevihanesi hakkındaki teklifleri de gerektiği

zaman neşretm ekte bir mahzur

yoktur. Yalnız candan temenni e- deriz ki Bakanlık burası da bir kazaya uğram adan evvel icabeden tedbirleri alır.

Bu m ünasebetle bir iki noktayı belirtm ek isteriz. Bu sene giden­ lerden duyduğum uza göre Mevlâ- na türbesine bir Banka tarafından zikreden M evlevi bebekleri konul­ muş. Bir türbenin mehabeti içinde bu manzaranın garabetine işaret ederiz, insanları kendi hayalleriy­ le, düşünceleriyle huzur içinde bı­ rakalım . Bu yakışıksız hareketlere tevessül etm iyelim. B ir kaç sene evvel ben de restore edilen Hacı Bayram Veli türbesini görmiye git miştim. Y apılan restorasyon beni hayretlere garketti. Türbenin du­ varlarına aplikler konulmuştu. A- sırlar öncesi bir türbe mimarisinin içine bunu kimin koyduğuna şaşıp kaldım . Türkiyede bir Eski E ser­ ler Umum M üdürlüğü varsa bütün bu garabetler niçin oluyor.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a T o ro s Arşivi