Yılmaz Güney ’in mektupları
'T T - S Z l k / l S '
“Dostlarımı, dostluklarının
son kırıntısı kalıncaya dek
sırtımda taşıdım”
«
Yılmaz Güney'in Nihat Behram’a yazdığı aşağıdaki mektup, ilkler den... 1979 Nisan ayının son hafta sında lm ralı Yarıaçık C ezae v i’ nden gönderilmiş. Behram’ın “Mektubun Çağrışımları" bölü münde belirttiği gibi, o dönemdeki konumunu, düşüncelerini, koşulla rını özetliyor
S
orunlarımız, devrim davasına sıkı sıkıya bağlı sorunlar dır ve çözümleri bu doğrul tuda ele alınmalıdır. Bu güne dek, benim kişiliğime, GF’ye (Güney Film), dergiye yöneltilen saldırılar, içten baltalamalar, ister bilinçli is ter bilinçsiz olsun, özünde karşı - devrimin işine yaramıştır. Ve bu gün, GF’ye sahip çıkmaktan, onun sorunlarını omuzlamaktan kaçınan devrimciler, küçük burjuva önyar gılardan kendilerini arındıramamış olanlardır. Biz, tarih önünde onla rın h am k afalığ ın ımahkum edeceğiz. Öncelikle kendi mize eğilip, sorun larımızı bir bir ele almamız ve bu so runlar karşısındaki durumumuzu ince lememiz gereklidir.
Güney Film, be nim içeriy e d ü ş m em le b irlik te SP’nin denetim ine geçti. Tam dört yıl, adını kendisinin de koyamayacağı, yap tığı şeylerin mantıki cevabını veremeye ceği bir yönetimi e- gemen kıldı. Bu dö nem, benim , uzun
yılların çabasıyla o- 26 Aralık 1983...Behram'ların evlilik yıldönümünde. Fotoğrafta lokanta çalışanları, Yılmaz, ressam luşturduğum say- Kornet ve Nihat Behram
gınlığın, ilişkilerin kemirilmesi dö nemidir. Bu dönem bana ne maddi ne manevi açıdan bir şey katma mıştır. Çevremle ilişkilerim kopa rılmış, yazıhaneyle bile ilişkilerim kesilmiş, tam anlamıyla bir tecrit durumuna düşmemin koşullan ya ratılmıştır. Sanatsal ve kültürel a- landa olsun, siyasi alanda olsun, bendeki değişim ve gelişimler, SP ile aramızın iyice açılmasına, be nim ceza yememle büsbütün kop ma durumuna gelmiş, S ile uyuş mazlığımız 1977 sonunda uzlaş maz noktaya ulaşmış ve S her şeyi yüzüstü bırakarak elimize içinden çıkılması zor bir yazıhane bırak mıştır. Geçmişten devraldığımız şeyler, tecrit, güvensizlik, maliye ve kişilere borç, karmakarışık he sap, kadrosuzluk, varolan olanak ların kemirilmişliği vb. Bu keşme keş, Erden Kral’m yönettiği der giyle “taçlandı”. Üç ay içinde,
iki-yüz bin liraya yakın reklam, ıvır zıvır masrafı yapıldı. Süha, Akgül teyzeye 400 bin TL. Mâliyeye bir o kadar, çeşitli işlemlerin zamanın da yapılmaması, zamanında
ların ödenmemesi yüzünden bir o kadar daha borç, Çekoslovakya ve M acaristan’a karşı m ahçubiyet, devraldığımız mirastır. Buna ek o- larak, iki arabamız ve bir evimiz satıldı. Süha, bütün hayatım içinde, bana en çok zararı dokunan kişidir. Buna rağmen onunla kavga etme dim; son ana dek onu içinde bulun duğu çıkmazdan kurtarmaya çalış tım. Çünkü günün birinde cezası verilmek gerekirse, elim titremesin diye. Artık elim titremez. Çünkü o, gerçekten, sinsi bir karşı - devrim cidir artık.
İşte ben K ayseri’den İzm it’e geldiğimde durum buydu. Kasada paramız yoktu. 78’in başından baş layarak GF’ye ve dergiye cezae vinden para yolladım. Erol ve Tun cay bu koşullarda bize katıldı. A- dım adım tecriti kırmaya çalışır ken, Okan geldi. Film yapma ha- . zırhklanna girdik. Çok zor koşullar altındaydık. Bir yandan geçmişin olumsuzluklarından sıyrılmaya, bir yandan da adım adım yeni birşey inşa etmeye çalışıyorduk. İşte bu zorlukların çok yoğun olduğu bir yerde sen katıldın. Bu, benim için çok önemli bir olaydır.
Sırası gelmişken, bir noktaya değinmeliyim: “YG uzun bir süre biriyle arkadaşlık eder, sonra onun la kavga eder ayrılır,” sözü, hiçbir gerçekliğe dayanmayan, tamamen sübjektif bir tavırdır. Bugüne dek, dostlarımı, dostluklarının son kırın tısı kalıncaya dek sırtımda taşıdım. Benim iyi niyetimi, devrime bağlı lığımı kötüye kullananları defalar ca uyardım, artık umut kalmamışsa koptuk. Bunu söyleyenler örnek vermelidirler. Ben, devrim doğrul tusunda gelişen ve ilişkilerini bu doğrultuda biçimlemeye çalışan bir insanım. Benim gelişmeme ters ge lişimlerle ayrılığa düşmem kaçınıl mazdır; bu da doğal ve gereklidir. Kişisel nedenlerle kimseyle ayrılık çıkartmadım. Göstersinler. Benim ilişkilerim göze batan ilişkilerdir. Öte yanda, bazı insanlar, bana yak laşırken, kişisel çıkar umarak iliş kilerini yönlendirmek istemişlerdir. B unlara bir noktaya kadar göz yummuşumdur fakat gelişmelerine izin vermemişimdir. Veremezdim de. Seninle ilişkilerimiz gelişme doğrultusunda olan, gelişmeye açık siyasi ilişkilerdir ve yoldaşlığımız
0 dönemde TV'de yayını yasaklanan "Ağırdan bir sahne bu temelde inşa edilmektedir. Bir
birim ize açık, devrim davasına bağlı, karşılıklı fedakarlıklar içinde olursak, eleştiri - öz eleştiri meka nizmasını işletirsek, idealizmin de ğil, materyalizmin ışığında birbiri mize yaklaşırsak niye kavga ede lim ki?
Biz, bütün devrimci hareketler den daha zor koşullar altındayız. Ko numumuz farklıdır. Hatalarımız ça buk göze batar. Bize daha az anlayış gösterilir. Çok şey beklenir, fakat bunun için gerekli yardım yapılmaz. “Devrimci”lerce horlanırız. Yarım aydınlarca dudak bükülürüz. Neden lerini iyi biliriz bunların.
Anlaşabilmenin koşullarından biri konuşabilmektir. Biz daha senin le şöyle rahat bir biçimde konuşama dık bile. Her şeye karşın inancım o- dur ki, bütün zorlukları yeneceğiz.
İnsanlar ancak pratik içinde geli şir ve zaaflarının farkına varabilirler. Hata yapmak, yanlış kararlar vermek
çoğu kez kaçınılmazdır. İnisiyatif sa hibi olmak için, arkadaşlarımın hata larına anlayışla yaklaşmayı her za man ilke edindim. Ama hatayı gör memezlikten gelmedim. Eleştirmek ten de geri durmadım. Küçük, arka daşlarımın farkına vanp kendi ken dilerine aşacakları bazı hataların ü- zerinde pek durmadım.
Zamanı geldiği için, bence “sol” olan bir tutum üzerinde durmak isti yorum.
“Sürü”nün festivalden çekilmesi “sol” bir hatadır.
O gün durumu öğrendiğimde, bu konuyu düşünebildiğim kadarıyla düşündüm. “Sol” bir davranış olarak niteledim. Düşüncemi olduğu gibi a- çıp - açmama konusunda seçtiğim yol, aldığınız kararın yanında olma mı gerektiriyordu. Çünkü sen, bugün GF’nin ve Ekim - B’nin dışardaki tek sorumlusu, yetkilisi ve yönetici- sisin. Alman karara ters davranmam, senin bundan sonra yapacağın
lerde inisiyatif kullanamamana, üs telik, çevrende etkisizlik gibi durum lara düşmene yol açabilirdi. Gele cekte atacağın adımların sağlığı açı sından öyle davranmam doğruydu, öyle yaptım.
Olayı inceleyelim:
Türkiye’de sınıf mücadelesinin olanca yoğunlaştığı bir ortamda, “A- ğıt” TV’de yasaklandı. Bu tutum, demokrat, yurtsever, devrimci ve hatta sıradan gazete yazarları arasın da bile, bizim yararımıza bir durum yarattı. Oldukça geniş, propaganda ya açık bir kamuoyu bir gecede o- luşmuştu. Bu durumu daha da ileriye götürecek bir olanak o- larak uluslararası nitelikte bir festivali, bütün süreç boyunca devrimci bir kürsü olarak kul lanmak, festivale katılanlan da bu mücadeleye belli oranda da olsa katma olanağı varken, biz bu olanağı bir kıyıya ittik. Fes tivalden çekilmemek, gerek a- çılış günü, gerekse “Sürü”nün gösterildiği gün, özel olarak kültür anlayışımızı, mücadele mizi, mücadelemizin önündeki engelleri, benim durumumu sergilemek doğru olurdu. “Sü- rü”yü çekmekle, karşı tarafa soluklanma fırsatı, suskunluk larında haklılık fırsatı verdik. “Ağıt”ın kaldırılması karşılı ğında bir takım tavizler almak mümkün iken, biz bu yolu “Sü- rü”yü çekmekle kapadık. “Sü rü” katılsaydı, şenlik güçlü bir anti - faşist gösteri haline geti- rilebilinirdi. Bu fırsatı değer lendiremedik. Üstelik tavrımız Erden gibi bir “adam”a yaradı.
Bu konuyu kimseyle ko nuşmadım. Fatoş, uzun yılların geliştirdiği sezgileriyle benim karara katdmadığımı sezmiş olabilir, kaldı ki kendisine bu tavrın tek doğ ru tavır olduğunu, bütün gücüyle desteklemesi gerektiğini öğütledim. Bu konuda hiçbir açıklama yapma mak gerekir. Yalnızca sen bil...
Öte yandan, böyle bir karar al madan önce, diğer arkadaşlarla da görüşmekte yarar vardı. Hatta Dev - Deb’in MK ile bile.
★ Önemli sorunlardan biri de ör gütlenme konusunda bize egemen o- lan hantallıktır. Öyle ki, bizimle bir likte olmasını istediğimiz arkadaşla rın bütün konularda bizimle aynı kavrayış düzeyinde olmasını bekli
yoruz. Bu mümkün değildir. Bu an layış bizi yalnızlığa mahkum eder. Bizimle en yakın ilişkide olan arka daşlarımız bile henüz bu düzeyde değildir. Biz varolan daracık grubu muzu, iki yönlü örgütlenme çabasıy la zenginleştirm eliyiz. Birincisi, devrim arzu eden ve bize sempati duyan unsurların örgütlenmesi ve e- ğitimi. İkincisi, bilinç düzeyi az da olsa yüksek unsurların örgütlenmesi ve eğitimi. Bu iki tip örgütlenme de, işçi - köylü - çalışan insan temeline dayalı olmalıdır. Daracık bir grup da olsak, insanüstü bir enerjiyle çalış
malıyız. Bu şarttır...
★ Beraber olduğumuz arkadaş lar, en basit ilkelere uymuyorlarsa, fedakarlıktan kaçınıyorlarsa, niye bi- zimledirler ki?.. İdeolojik mücadele her şeye kaadir değildir. Kararsız, bocalayan, fedakarlıktan uzak unsur lar, iyi niyetli devrimciler bile olsa lar, bizi hantallaştırıyorlarsa safları mızdan atılmalıdırlar.
★ Genel hedefler doğrultusunda, bütün ilişkiler yeniden gözden geçi rilmeli, yararlı olanlar pekiştirilmeli, gücümüzün gelişmesini aksatanlar ayıklanmalıdır. Genç, tecrübesiz, bi linç düzeyi düşük de olsa, kararlı,
iç-ten, çalışkan unsurlara sorumluluk verilmeli, onların eğitimi için büyük çaba gösterilmelidir.
★ Cezaevlerindeki arkadaşları mızı yalnız, habersiz bıraktık. Onlar la yakınen ilgilenmeliyiz. Bizimle i- lişkide bulunan bütün arkadaşlar i- çinde sıkı bir eleme yapmalı, en ileri unsurları biraraya toplamalıyız...
★ Bizi örgütleme hevesinde o- lanlar, bizimle birlikte yürüyemezler ve ayağımıza dolanırlar. Bu konuda kesin kararlı olmak gerekir. İlkeleri miz çiğneniyorsa buna izin verme meliyiz.
★ Yazıhane ilişkileri, “işlet mecilik”, “muhasebe” gibi, uz manlık isteyen işlere uzmanları bulunmalıdır. Bu işleri bizim yapmaya kalkışmamız, altından kalkamayacağımız sakıncalar doğurur. Bir muhasebeciye ve rilecek paranın kat kat fazlasını aracılara vermek zorunda kah- . rız. Tuncay’ın tutumu bize ör nek olmalıdır. Bizimle bu kadar beraber olan bir insan, bu denli sorumsuz davranıyorsa, olaya i- ki açıdan bakılmalıdır. Bizim hatalarımız, Tuncay’ın hataları. Bizim hatamız yapımızda, ge nel siyasetimizde aranmalıdır. E için de aynı... Kendimizi bir iyice gözden geçirmeliyiz.
★ işletme durdurulmalıdır. Hiçbir film hiçbir yere verilme melidir. (İstanbul) Ağırlık dış satışlara verilmelidir.
★ Bütçe yapılmalı. Bir yıl lık gider hesapları yapılmalıdır. Buna, ayda 7.500 TL ayrılmalı. Sıraselviler’deki yazıhane kira sı F’ye verilmeli ve ayrıca ev kirası verilmelidir. Gelirlerimiz yeni film için ve borçlarımız i- çin bloke edilmelidir.
★ Eylül için basılacak kitapları mızın hazırlığı yapılmalıdır.
★ Borç listesini haftaya yazaca ğım.
★ Tutumlu olunmalı, gereksiz bütün masraflar kısılmalıdır.
★ Bundan böyle, her hafta, mümkün olduğunca düşüncelerimi yazmaya çalışacağım. Sevgiyle göz lerinden öperim. Bütün güçlükleri yeneceğim; hiç kuşkun olmasın.
Not: Kitapları göndermemekte niye “ısrar” ediyorsunuz. Her hafta beş - altı kitap gelseydi, bugüne dek temel kitaplar elimde olurdu.
Yılmaz Güney
Yılmaz Güney, "sürü" filminin festivalden çekilmesini "sol" bir hata olarak değerlendiriyor
14
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
