1748’de İstanbul’u ziyaret eden İspanyol donanması komutanı Don Gabriel de Aristizabel ’in çizdiği Eminönü’deki Yeni Cami (Solda) ve 1729 tarihinde basılan Bizans tarihi isimli kitap da satılacak.
Müteferrika’nın kitapları SothebyVde
İbrahim Mütefferika’nın bastığı 17 eserden 14’ü Londra’da Sotheby’s müzayede
salonlarında alıcı önüne çıkıyor. Müzayede yaklaşık 1.5 milyar liradan başlayacak.
EDİP EMİL ÖYMEN
LONDRA- İbrahim Müte
ferrika basımevinden çıkma 14
eser, yann Sotheby’s Müzayede Firması tarafından satılıyor. Kolleksiyonda basımevinin ori jinal 23 ciltlik 17 eseri birden yok. Ancak koleksiyon, son yıl larda ortaya çıkan ilk
“külli-yeye yakın” Müteferrika baskı ları sayılıyor. Toplam 19 kitap tan oluşan kolleksiyonda, Mü- teferrika’yı izleyen diğer İstan bul basımevlerinin birkaç eseri de var. Sotheby’s, kolleksiyoııu satmak için 80-100 bin sterlin istiyor. Yani, 1.5 milyar lira dolayında.
İbrahim Müteferrika, Os manlIlara matbaayı tanıtan, kendi halinde bir Macar. Ba- bıali, imparatorluğun bürokra si merkeziyken burada çalışmış bir tercüman. 50 yaşını geçkin ken kurduğu basımevinde top lam 17 eser basmış. Lale Devri’- nin bir ürünü, “ Basmacı” diye tanınmış. Basımevi, 1729-1745 arasında faal. Tekirdağ’da ya
şamış Macar Kralı Frene Rac- koczi’nin yanında da çalışmış. Müslümanlığı kabul edip “İb rahim” olmuş bir Kalvinist. Dil bildiği için Babıali’de önem ve rilmiş. Önemli dış görevlerde bulunmuş. Bugün yaşasaydı “arabulucu diplomat” ya da “özel temsilci” olurdu. Oysa, yayıncılıktan para da kazana- madan, yoksulluk içinde öl
müş. İbrahimliği İslam’dan
geliyor da, Müteferrikalığı, tamamen takma bir ad. Bu, Os manlI’da resmi bir görev. Padi şahın özel hizmeti için atanan adam demek. Sözcük anlamı: Becerikli. Daha yüksek görev ler için ilk adım. İbrahim Efen-
di’nin Erdel’den İstanbul’a
nasıl geldiği tam belli değil. Sa vaş tutsağı mı, yoksa sığınmacı mı? Ama sonuçta din değiştir miş ve yükselmiş. Tercümanlık- ta karar kıldıktan sonra da matbaa kurma fikrini dönemin sadrazamı adaşı İbrahim Paşa’- ya kabul ettirmiş. Zaten daha matbaasını resmen kurmadan, harita bastığı biliniyor.
Neler satılıyor?________
İbrahim Müteferrika’nın ya rın Londra’da satılacak ilk ese ri, ilk bastığı kitap aynı zaman da: Vankulu Sözlüğü. Arapça- Türkçe bir sözlük. Eserin el ya zısı ile yazılmış bir kopyası o ta rihlerde 350 kuruş, matbaada
basılan kopyası onda biri, yani 35 kuruş, dönemin kuruna göre 12 Frank, Basmacı İb rahim, Türklere, dampingi de ilk tanıtan kişi böylece, 1.422 sayfalık kitaptan bin kopya ba sılmış. Tarih 31 Ocak 1729.
Katip Çelebi’nin deniz savaş
larına ilişkin kitabı, basılan ikinci eser. Ve Türkçe basılan ilk resimli kitap. Üçüncü ve dördüncü kitaplar, 1720’deki Afgan-İran savaşlarına ilişkin bir çeviri. Beşincisi, Timurleng dönemine eleştiri bir çeviri. Al ımcısı, çeviri bir eski ve yeni Mısır tarihi.
İbrahim Efendi’nin basıme- vinden çıkma üç kitap ise Londra’da satılmayacak. Bası- mevinin yedinci kitabı olan Bağdat Tarihi. Sekizinci kitap da Londra’da yok: Yabancıla ra Türkçe gramer kitabı. Fran sızca sözcükleri dizmek için kullanılan harfler, İstanbul’da yapılmış. Dokuzuncu kitap da listede yok. İbrahim Efendi’nin kendi eseri. Osmanlı Devleti’- nin nasıl Avrupalılaşabileceği- ne ilişkin görüşlerini açıklıyor. Kitabın adı bugünkü Tiirkçey- le söylenirse,“ Ulusların Düze ninin Temel Yasaları” denilebi lir. Bu eser daha sonra 1769’da Viyana ve Paris’te Fransızca olarak yayımlanmış, 1777’de Fransızca’dan Rusça’ya çevril miş. İbrahim Efendi’nin Os- manlı düzenini ne kadar iyi anladığının kanıtı, ölümünden 25 yıl sonra yabancı dillere çev rilmesi.
İbrahim Müteferrika’nın ba- ı
Abraham Ortelius’un 16. yüzyıl sonlarına doğru yaptığı dünya haritası da Sotheby’s’de sımevi, Naima’nın 1592-1659 arası ünlü Osmanlı Tarihi’ni basar ve 1735’te durur.Beşyıl süreyle basımevi çalışmaz.
Yardımcısı Said Mehmet
Efendi bu işten vazgeçer. İbra him Efendi de Babıali hizme tinde Avrupa yollarına düşer. Yaşamının son 5 yılında ise basımevi yeniden işlemeye başlar ve 4 eser daha yayımlar. İbrahim Efendi, 1745’de ölür.
Londra’daki müzayede de bu son 4 eser de satılıyor.
iMjıseı «rşıvıerae ıstanoui Belleği Taha Toros Arşivi
