• © ©
*İyi fa iz 'd e
yepyeni
iki olanak:
Avrupara (
ecu) Mevduat Hesabı!
Dünyapara Mevduat Hesabı I
Cumhuriyet
" İ y i B a n k a 'd a
h iz m e t h iz m e t ü s tü n e .
P A M U K B A N K
i yi b a n k a d ı r
66. Yıl; Sayı: 23417
Kurucusu: Yunus Nadi 600 TL.
<kuv dahii>1 Kasım 1989 Çarşamba
Muhalefetin katılmadığı 3. tur oylamada 285 milletvekilinden 263
oyunu aldı
Özal S.eıuıılıurbaşkaıu
/ Cumhurbaşkanlığı seçiminin dün yapılan
a
/ üçüncü tur oylamasında Turgut Özal,
▼ oylamaya katılan 284 A N A P m illetvekiliyle
bağımsız bir milletvekilinden 263oy alarak Türkiye
Cum huriyetinin 8. cumhurbaşkanlığına seçildi.
/ M uhalefete bağlı milletvekillerinden
* / hiçbiri ve A N A P ’tan istifa eden
T 4 m illetvekili oylamaya katılmadılar.
Fethi Çelikbaş’a 14 oy verildi. Oylamaya
katılan 8 milletvekili ise boş oy kullandı.
/ Özal, seçildiğinin açıklanmasından sonra
W yaptığı teşekkür konuşm asında,‘B u seçim
yaslında demokrasinin zaferidir. T B M M
kendi üyelerinden birini seçme iradesini göstererek
milletten aldığı gücün hakkını verdi* dedi.
16
. sayfada
ANAP’A VEDA KONUŞMASI
Artık başka
bir Özal var
A .N A P grubunda yaptığı veda konuşmasında
ö z a l , ‘Gittiğim yerde başka bir Özal görmeye
mecbursunuz. Memlekete hizmet edenlerin
yanında olacağım’dedi.
15. Sayfada
CÜNEYT ARCAYÛREK
yazıyor
__________
Merhaba
Bunalım
ANKARA — Sahne, bir ge ce önce, Turgut Özal’ın “ sa mimi bir itirafı” ile açıldı. Baş bakanlıktan ilgimize şu bilgi sunuldu: “ 6 yılda nereden yo la çıktık, nerelere vardık.’’
Herhalde Özal, ülkemizin 1983’ten nasıl yola çıktığını ve bugün toplumun hangi ça resizlikler içinde bulunduğu nu söylemiyordu. Herhalde Özal, 1983’te başbakan ola rak yola çıktıktan 6 yıl sonra Çankaya’ya yerleşmek üzere olduğunu anımsatıyordu.
(Arkası Sa. 16, Sü. l'de)
IZMIR’den
HİKMET ÇETİNKAYA
Elveda
Gecesi...
Elinde altın kalemiyle,
“ Bir başka konumda
buluşmak üzere
elveda” tümcesini
söylemeden önce,
“ Beni son kez
evlerinize, kahvelerinize
misafir ediyorsunuz”
diyor ve ekliyordu:
“ Riskini göze aldım,
cumhurbaşkanlığına
adaylığımı koydum. Karar
yüce Meclisin, takdir
milletin.
” 10. Sayfada
SELEFTEN HALEFE
8. cumhurbaşkanı açıklanıyor — Turgut Ûzal, cumhurbaşkanlığı seçim sonuçları açıklanır- bildirince kürsüye doğru ilerledi. Akbulut, sonuçları açıklarken Bakanlar Kurulu sıralarında Özal'ın ken kravatını düzeltti. TBMM Başkanı Yıldırım Akbulut, Özal'ın teşekkür konuşması yapacağını yanında Devlet Bakanı Kâmran inan ile Başbakan Yardımcısı Ali Bozer vardı. (Fotoğraf: Rıza Ezer)
Muhalefetten ağır tepki
kutladı
Cumhurbaşkanı Kenan
Evren, Özal’a gönderdiği
kutlama mesajında,
“ ifa ettiğiniz hizmetler ve
demokratik parlamenter
sisteme geçişte gösterdiğiniz
üstün gayret takdirle
anılacaktır” dedi.
Cumhurbaşkanlığı Konseyi
üyeleri de Özal’ı, bir mesaj
göndererek kutladılar.
15. Sayfada
EV REN MECLİSE
GELMEDİ CANAN
GEDİK’İN notları 16. Sayfada
Atatürk
benzetmeli
‘icraat’a
TRT makası
T R T Yayın Denetleme
Kurulu icraatın İçinden
programının 1 dakikalık
bölümünün ”ö za l’ın
kendisinin cumhurbaşkanı
seçilmesini, A tatürk’ün
cumhurbaşkanı seçilmesine
benzettiği gerekçesiyle
kesildiğini açıkladı
10. Sayfada
Hayırlı olsun diyemem
M illet h a y ırlı kılsın
Cumhurbaşkanlığı seçimi yasal
olanaklardan yararlanarak, yasaların hiç düşünmediği ara çözümleri
gündeme getirerek fırsatçı bir yaklaşımla gerçekleştirilmiştir. Hayırlı
olsun diyemiyorum, millet bu seçimin sonucunu hayırlı kılsın.
Tem el gö rev d e ğem e d i
Bunların hepsi geçicidir. Temel
görevimiz hiç değişmiyor: Demokrasinin bütün kurum ve kurallarını
Türkiye’de bir an önce gerçekleştirmek. Bu cumhurbaşkanlığı
seçimlerinin yanlışlığı, bizim bu amacı elde etmemize engel olamaz.
Cezasını fa z la s ıy la öd ey ecek ler
Bütün uyarılarımıza rağmen
yeniden seçilememek endişesi A N A P grubunu bu yanlış yola itiyor.
Hayatta en yanıltıcı mürşit korkudur. Sonunda bu yanlışın cezasını
siyasi alanda fazlasıyla ödeyeceklerdir.
11
. Sayfada
Sine-i millete döndü
DYPTi
S ö k m e n o ğ lu
istifa e tti
D Y P Hatay
Milletvekili
Murat
Sökmenoğlu,
bugünden
geçerli olmak üzere
TBMM Başkanlığı’na
gönderdiği istifa
mektubunda “Özal’ın
Çankaya’ya çıkması
karşısında daha evvel
milletimize verdiğim
sözü yerine getiriyorum”
dedi. 10. Sayfada
D
e m
I
r e l
_________________________________
H alktan tokat yiyecek
H alk ın öfk esi
Millet nefretle ve hayretle cumhurbaşkanı seçimini
izliyor. Kim millet bunu yutacaktır, hazmedecektir sanıyorsa
yanılıyor. Milletin hırsından, hıncından, öfkesinden korkmayanlar,
bir gün bunun tokadını yiyeceklerdir.
Gün doğm adan n e ler d o ğ a r
Bu yapılan seçimin usul
bakımından da tutacak yeri yok, ama esastan bozuktur, tik genel
seçimde çoğunluğu alacağız, yapacağımız ilk iş, cumhurbaşkanlığı
seçimini iptal etmektir. Durun bakalım gün doğmadan neler doğar.
F iili b aşk an lık sistemi
Türkiye’de aslında cumhurbaşkanı
seçilmiyor. Başbakan, başbakan olarak Çankaya’ya çıkıyor.
Cumhurbaşkanlığı görevi de uhdesinde olmak üzere. Türkiye fiili
başkanlık sistemine doğru gidiyor.
10.Sayfada
Başbakanlık
Konutu’na
doğru Özal
Ö zgeçm işi
İn cir çekirdeği
Ö za l kitapları
Y ıld ız fa lı
Konuttan
Köşke Özal
Ö z a l’a 25 soru
önergesi
60
dış gezi
14-15. Sayfalarda
I
MECUS’TEN
18
başbakanlı
yarış
AHMET T A N _______
ANKARA — A N AP’lılarÖzal’ı 8. cumhurbaşkanı ilan ettikten sonra tartışmaya baş ladılar:
— 18 başbakan adayının an lamı ne?..
ANAP liderinin dün oylama öncesi grupta yaptığı “Başba
kan kim olsun?” anketi bir
bomba etkisi yaptı. Ancak cumhurbaşkanlığı seçiminin gürültüsü arasında ses dışarı ya fazla yansımadı.
Dün öğleden sonra başlayıp 10 kasım gününe dek sürecek olan “çok adaylı başbakanlık
(Arkası Sa. 19, Sü. l'de)
B o z e r başbakanlığa, D e m irta ş A N A P G en el B a şkanlığT na v e k il
Başbakan anketi
18 başbakan adayı Özal, cumhurbaşkanı
seçilmeden önce toplanan A N A P grubunda 280
milletvekiline, aralarında eski Başbakan Yardımcısı
Kaya Erdem’in de bulunduğu 18 kişilik başbakan
adayları listesini sundu. Özal, gruptan, başbakan
olmasını istedikleri ve istemedikleri 4 ’er kişinin
isimlerinin işaretlenmesini istedi.
ANKARA (Cumhuriyet Büro- Meclis grubunda yeni başbakan su) — Turgut Özal’dan boşalan ve yeni ANAP genel başkanı ko-
başbakanlığa, Başbakan Yardım- nusunda anket uyguladı. Özal
Bozer başbakan vekili Özal’ın cumhurbaşkanı
seçilmesinden sonra toplanan A N A P M K YK ’da,
olağanüstü kongrenin 17 kasımda yapılması
kararlaştırıldı. Bu tarihe kadar A N A P Genel
Başkanlığı ’na Demirtaş vekâlet edecek. Özal, başbakan
atayıncaya kadar da Başbakan Yardımcısı Bozer
başbakan vekilliğini üstlenecek.
cısı Ali Bozer, ANAP Genel Baş kanlığına da Teşkilat Başkanı
Orhan Demirtaş vekâlet edecek.
A N A P’ın yeni genel başkanı 17 kasımda toplanacak olağanüstü kongrede belirlenecek.
Turgut Özal, dün cumhurbaş kanı seçilmeden önce ANAP
grupta yaptığı son konuşmada,
“ 18-20 kişi olur, birisi seçilir. 5 ki şi seçilmez. Seçilmeyen arkadaşım gücenmesin, kırılmasın” dedi.
Haşan Celal Güzel bugün bir basın toplantısı düzenleyerek ANAP genel başkanlığına aday olduğunu resmen açıklayacak.
Turgut özal, dün her zaman kinin tersine ANAP grup toplan tısına tam zamanında geldi. He- yecanb olduğu gözlenen Özal, ga zetecilere zayıfladığını belirterek
oluşturulmasını istedi. Milletve killerinin dört ayrı grup halinde anketi yanıtlamaları sırasında özal sürekli kürsüde durdu ve milletvekillerinin kendi
araların-“ Arük elbise bulmakta güçlük çe- da kulis yapmalarını önlemek için kiyorum. Elbiselerimin içinde dışarı çıkan ANAP’lıların yeni- yüzüyorum” dedi, ö za l, basına den içeri girmelerini yasakladı,
kapalı yapılan bölümde kendisi Bir ara Orhan Demirtaş’m yanı- kürsüye çıktı ve anket uygulaya- na giden ANAP Genel Sekreter
cağını belirterek dört ayrı kabin (Arkası Sa. 16, Sü. 6’da) — Neyse birer bardak soğuk su içelim.
Bugünden geçerli
Zam
paketi
petrolle
açıldı
Yeni zamlara göre
normal benzin 1083,
süper benzin 1154,
motorin 1039, kalorifer
yakıtının fiyatı ise 577
liraya yükseldi.
Önümüzdeki günlerde
elektrik, Tekel
maddeleri, ulaşım ve
PTT hizmetlerine de
zam yapılması
bekleniyor.
Ekonomide
Tartışmalı...
A nKARA — Ülkemizde dün anayasal açıdan meşru bir cumhurbaşkanı seçildi. Hu kuk kurallarına aykırı bir durum söz konusu değil. Türkiye Cumhuriyeti’nin sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın bu açıdan ya- sallığı tartışılmayacak.
Ama Sayın Özal’ ın cumhurbaşkanlığı,
meşru olmasına karşın hep tartışmalı kala
caktır. Siyasal meşruiyeti sürekli olarak sor gulanacak ve muhalefet tarafından kabul
edilmeyecektir.
Muhalefet partilerinin tarihimizde boykot etmiş olduğu ilk cumhurbaşkanlığı seçiminin birinci sonucu budur.
100 seçmenden 80’inin oy vermediği, si yasal desteğini yitirmiş bir Meclis grubunun, tek başına yaptığı bu seçimin başka türlü karşılanması olanaksızdır.
(Arkası Sa. 16, Sü. I ’de)
HASAN CEMAL
■ D.Almanya kaynıyor Önceki akşam çeşitli kentlerde düzenlenen gösterilere yüzbinlerce gösterici katıldı. 3. Sayfada
■ Papandreu: Türkiye doğrudan tehdit oluşturuyor PASOK lideri Yunanistan’ın Ege’deki deniz ve hava sahasını 12 mile çıkartma hakkı olduğunu iddia etli. 3. Sayfada
■ Müzikaller deyince M üzikal filmlerin en klasik örneklerinden sayılan ‘Gençlerin Sevgilisi’, o dönemlerden unutulmaz yansımalar getiriyor. 4. Sayfada
■ Yayınlar güçlendiriliyor TRT, 1990 şubatından başlatılacak tesis çalışmalarına 16.5 milyar harcayacak. 4. Sayfada
■ Gıdaya yarım milyon İstanbul’da yaşayan 4 kişilik ailenin aylık m utfak
harcaması 472 bin515 liraya çıktı.Ekonomide
■ Batı’da Sansui tartışması Asil N adir’in şirketi Polly P eck’in Sansui‘yi alması, Nadir tarafından kapalı kutunun açılması olarak nitelendiriliyor. Ekonomide
■ İthalatta patlama Ağustos ayında, geçen yıla göre yüzde 22.2 artış. Ekonomide
■ En büyük deplasman Futbolseverler karadan, havadan ve denizden SSCB ile yapılacak maça gitme hazırlığında. Sporda
■ Gorbl kısırdöngüde
Ünlü Fransız Sovyetolog Carriere D ’Ensacusse, SSCB ’deki gelişmeleri Cumhuriyet için
değerlendirdi. Arka Sayfada
■ PETKİM’de zehirli gaz 15 tonluk gazın tankere kapatıldığı öne sürüldü. A rka Sayfada
GÖZLEM
UĞUR MUMCU
Görünüş...
TBMM’de ANAP milletvekilleri, Başbakan Özal’ı Cumhur- başkanlığı’na seçtiler.
Sekizinci Cumhurbaşkanı, muhalefet milletvekillerinin ka tılmadığı oylama sonucu seçildi; Özal, kendi partisinin mil letvekillerinin tümünün oyunu bile alamadı.
Yasalar, eski deyişle “lafzı ve ruhu", yeni deyişle “özü ve
(Arkası Sa. 16, Sü. 7'de)
1
CUMHURÍYET/2
OLAYLAR VE GÖRÜŞLER
1 KASIM 1989
Tarihten Çizgiler
Atatürk, gericiliği çağdaş, laik, ulusal Türkiye için en büyük tehlike
olarak görüyordu. Doğru olan, bilimin ulusal Türk toplum
yaşamında söz sahibi olmasıydı. A tatürk’ün en gerçek yol gösterici
olarak tanımladığı bilimsellik; çağdaşlık, akılcılık, özgür düşünce,
özgür ahlak, özgür vicdan demektir. O, bunu gerçekleştirmek için
laik eğitime önem verdi.
_________________________________________
P ro f. D r.
SEÇ İL A K GUN
1 Kasım 1922, saltanatın kaldırıldığı gündür. O gün, saltanatın ve İstanbul hükümetinin bütün ne zaretlerinin kaldırılması ile Osmanlı im paratorlu ğu resmen son buldu. Bundan sonradır ki 1920 yı lından beri TBMM’nin ulusal egemenlik ilkesi ile yönetmekte olduğu Türkiye, ulusal, laik, çağdaş Türkiye Cumhuriyeti oldu.Tarihin akışında olup bitenler
1 Kasım 1988’de, A tatürk’ün 50. ölüm yıldönü münün bir matem günü yerine anma günü olması kararlaştırıldı. 2 kasım günü bu kararı gazetelerde okuyan A tatürk’ün “ Beni görmek demek, yüzü mü görmek değildir. Benim düşüncelerimi, benim duygularımı anlıyorsanız ve duyuyorsanız bu yeter” sözlerini bilen aydın kesim bu gelişmeyi olumlu kar şıladı. Gerçekten de Atatürkçülük, sirenler bağı rırken Atatürk edebiyatı yapan söylevler vermek, hızlı şiirler söylemek değildi. Ancak, bundan son raki gelişmeler, bu olumlu kararın üzerine buruk luk getirdi.★ ★ ★
5 Aralık 1934, Türk kadınına seçme-seçilme hak kının verildiği gündür. O gün siyasal düzeyde de
yerini alabilen Türk kadını, A tatürk’ün yıllardır sürdürdüğü uğraşılar sonunda Türk erkeğinin ya nında tam eşitliğe kavuştu. Yüzyıllardır Osmanlı İmparatorluğu’nun Türk ulusu içine sürüklediği Arap kültürel emperyalizmi yüzünden gerçek kim liğini yitirmiş Türk kadını, böylece öz benliğine dö nerek Türk erkeğinin yanında yerini aldı. Bu bü yük gelişme her yıl Türkiye’nin çağdaşlaşmasının güçlü bir göstergesi olarak anıldı.
5 Aralık 1988 günü Türk aydını, Türk kadın hak larının kazanılmasının kutlanmasına katılamadı. Çünkü bir önce Resmi Gazete’de yayımlanan kız öğrenciler arasında görsel eşitsizliğe yol açan tü r ban yönetmeliğinin burukluğunu duymaktaydı. Türk kadınının inancının, ahlakının, namusunun göstergesi 45-50 santimetre kare bir kumaş parça sı olmamalıydı.
★ ★ ★
17 Kasım 1922, Osmanlı İmparatorluğu’nun son padişahının, o zamanki Halife Vahdettin’in saray dan kaçarak Mondoros’tan beri İstanbul’u işgal al tında tutan, ancak büyük zaferin kazanılmasından sonra gidiş hazırlıkları içinde bulunan İngiliz do nanmasına sığındığı gündür.
17 Kasım 1988’de Türkiye BMM’de Milli Eği
tim Bakanlığı’nda üniversitelerinde okuyan kız öğ rencilerin dinsel inançları dolayısıyla derslere baş larında sözde “ türban’Ma girebilmeleri için yasa önerisi yapılmış ve 86 oyla kabul edilmiştir. Oysa, dinsel açıdan görsel ayrılıkların Osmanlı İm para torluğu’nun parçalanmasında oynamakta olduğu büyük rolü kavrayan Sultan II. Mahmut, 150 yıl önce "Tebaam dan Müslümanları ancak camide, Hıristiyanları kilisede, Musevileri de havrada ta nımak isterim” 1 diyerek, halkın yasalar önünde eşitliğini sağlamak yönünde silik de olsa bir'^adım atmıştı.
Atatürk’ün aydınlığı
___
1923 yılı başında halifeliğin kaldırılmasına, ya ni laikliğe doğru hızla yol alınan günlerde Atatürk’ ün bir yurt gezisinde olmasını fırsat bilen Meclis teki gerici kesim, Meclisin gitgide laikleşen yapısı nı sarsmak için uzun süredir yapmakta oldukları hazırlıkları su yüzüne çıkardılar: Afyonkarahisar Mebusu Şükrü Hoca imzası ile yayımlanmış “ Hilafet-i Islamiye ve Büyük Millet Meclisi” 2 baş lıklı bir broşür dağıttılar. Broşür içeriğiyle dini si yasete karıştırmamak için gösterilen tüm özen ve çabalara karşı geliyor, A tatürk’ün bir an önce bü tünüyle laik karaktere kavuşturmak istediği Büyük Millet Meclisi’ni teokratik bir görünüme büründür mek amacını taşıyor, "H alife Meclisin, Meclis halifenindir” deniyordu. Halifeliğin henüz kaldı rılmamış olmasına karşın, Ulusal Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde evrensel niteliği olan “ din” e da yalı herhangi bir adımı Atatürk hoş göremezdi. Ya nıtı şöyle oldu:“ ...H er tarafta olduğu gibi bizde de yeni hare ketler, cereyanlar karşısında onu hazmedemeyen kuvvetler çıkabilir. Mateessüf bu daima vardır. Ni
tekim bu hususta maalesef Mecliste bulunan bir zat tarafından risale (broşür) de yazılmıştır. Bu teşeb büs eski Osmanlı devletini iadeden başka bir şey değildir. Bunu yapan o zat hükümet ve millet na zarında gericidir. Şunu katiyetle bilmek icabeder ki kazanılan şey hayat ve namustur. Buna tecavüz hayat ve namusumuza tecavüzdür. Her ferdin bu gibi hallerde dikkat etmesi ve son derece uyanık bu lunması lazımdır. Efendiler, ne ben ne siz şahısla rımız üzerinde vaziyetler ihdasa (meydana getirme ye) kalkışmayalım. Biz hepimiz o suretle çalışalım ki, kuracağımız şey milli bir müessese olsun.” 3
Ne acıdır, 9 Aralık 1988 günü TBMM’de bütçe görüşmeleri namaz saatlerine göre düzenlendi.
Ders alırlar mı acaba?__________
A tatürk, gericiliği çağdaş, laik, ulusal Türkiye için en büyük tehlike olarak görüyordu. Doğru olan, bilimin ulusal Türk toplum yaşamında söz sahibi olmasıydı. A tatürk’ün en gerçek yol göste rici olarak tanımladığıbilimsellik ¡çağdaşlık, akıl cılık, özgür düşünce, özgür ahlak, özgür vicdan de mektir. O, bunu gerçekleştirmek için laik eğitime önem verdi.
3 Mart 1924, Türkiye’de öğrenimin birleştirilmesi yasasının çıkarıldığı gündür. O gün Osmanlı İmpa ratorluğu’nun çöküşüne yol açan en büyük etken lerden biri olan eğitim kopukluğunu gidererek Türkiye’yi çağdaş, laik, ulusal eğitime kavuşturan yasa çıkarılmıştır. Türk gençleri, o günden sonra kız-erkek yan yana ulusal, laik eğitim kurumlarında çağdaş, eğitim-öğrenim olanaklarına kavuşmuştur. Ama bugün laik eğitim ne durumdadır, düşünüp ders alanlar çıkar mı acaba?
1. Karat, E.Z. Osmanlı Tarihi, Cilt V., s: 152 2. T .l.T .E . Arşivi
3. A tatürk’ün Söylev ve Demeçleri Cilt II, s: 98
EYET/HAYIR
De*m»krasi-IIukuk Ücvtati-Yargı Bunatm a
11111 ... ... . Kim «i mmmmmmımmtmmmammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmımmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmımmmmmmmmmmmKmmm t a n H î l Ç i n İ l f t i H a r H n l H l l Ö l l O İ h İ V A T tT tV A H f l
C7İİ-OKTAY AKBAL
Tarih Gerçekleri Yazacak...
Her şey olup bitti! Türkiye’nin sekizinci cumhurbaşkanı dokuz gün sonra Çankaya’ya çıkacak. Şu anda iki cumhurbaşkanı var: Biri Evren, ayın dokuzuna kadar... Öbürü Özal, kasım 9’dan son ra... Ne rastlantı değil mi, yeni cumhurbaşkanı Özal’ın göreve başlar başlamaz Anıt Kabir’de Atatürk’ün huzuruna çıkması!
Aylardır süren gürültü patırtı artık sona ermiştir. “ Özal aday olacak mı, olmayacak mı, olursa biz sine-i millete döneriz, olur sa onu onursuzca indiririz, elini sıkmayız” sözleri geçmişte kal mıştır. Tarih, bu cumhurbaşkanlığı seçimi konusunda kimin tu tarlı kimin tutarsız davrandığını yazacaktır. Bu sınavda yenik dü şenlerin kimler olduğu şimdiden ortaya çıkmıştır.
Turgut Özal cumhurbaşkanı olmamalıydı. Evet, 82 Anayasa sına göre, cumhurbaşkanı seçilmek için gereken niteliklere sa hip bir kişi... Yükseköğrenim görmüş, devletin en önemli görev lerinde bulunmuş, TBMM’nin üçüncü turunda da gereken oyu almış. Ama hani halkın desteği, hani seçmenin oyları? 87’de ken dine uygun bir seçim yasası çıkartmış, yüzde 36 oyla Mecliste 290 sandalye elde etmiş. 26 Mart 89’da ise bu oran yüzde 21’e düşmüş. Şu anda ANAP oyları yüzde 15 midir, yoksa daha mı düşüktür, bilmiyoruz. Ulusun çok büyük bir bölümünün Çanka ya’da görmek istemediği bir kişi dokuz gün sonra cumhurbaş kanı olarak göreve başlayacaktır. Ortadaki gerçek budur.
Gelelim muhalefete ve liderlerine. Birkaç aydır sürdürülen Özal’ın adaylığını önlemeye yönelik girişimler, savaşımlar doğ rusu ya en çok DYP lideri Demirel’e yaramıştır. Şu aylarda bir erken seçim olsa sanır.m Demirel’in partisi halkımızın büyük bö lümünün oylarını alacaktır. Yani DYP, SHP'yi geride bırakıp bi rinci parti olacaktır. Demirel, deneyimli politikacılığını halk yığın larını etkileyecek biçimde kullanmasını bilmiştir. Kendine göre tutarlı bir savaşım vermiştir. Kaypak'davranmaktan titizlikle ka çınmıştır. Oysa SHP?...
Bu yazının çıktığı gün ÖHP Parti Meclisi toplanacak. Bu top lantının epeyce canlı, tartışmalı geçmesi beklenir. SHP Merkez Yönetim kadrosu Özal’ın seçimi konusunda tam bir başarısız
lık. tuta/s«Jık göstermiş*/?. SHP ne yapacağını, ne yapması ge rektiğini bir türlü saptayamamıştır. Genel başkan bir yandan, ge nel sekreter öte yandan SH p ’ye karşı duyulan güveni sıfıra in dirmek için ellerinden geleni yapmışlardır. 26 Mart 89 seçimle rinde sonra başlattıkları ‘Özal aday olamaz, olursa sine-i mille te döneriz’ kampanyasında içtenlikli olduklarını kamuoyuna be- nimsetememişlerdir. Ge nel başkan bir gün önce de diğini bir gün sonra düze itmiş,
‘duygusal davrandım’, ‘hata ettim' sözleriyle halkımızın kendisine gösterdiği güveni sarsmştır. Ge nel sekreter ise ‘Ecevit ara se çimde ortaya çıkmayacağına söz versin’ gibi çocukça davranışlar göstererek SHP’de sağlam, tu tarlı, güven verici bir yönetimin bulunmadığını bir kez daha ka nıtlamıştır.
Ben bildiğiniz gibi, SHP’nin üst yönetiminin, yani ünlü deyim le ‘arkadaş grubunun’ yalnız ken dilerini ve bir avuç yandaşlarını gözeten tutumunu birçok kez eleştirdim, işbaşına geldiğinden bu yana genel sekreter ve arka daşları SHP’de kesin bir ege menlik kurmak istemişlerdir. Kongrelerde seçilerek işbaşına gelen il, ilçe yöneticilerini görev den almak, yerlerine kendilerine yakın kişileri atamak gibi... Ge nel başkan da bu demokratik ol mayan tutumlara karşı çıkmaktan
(Arkası 19- Sayfada)
Mahkemelerin gereksinmeleri karşılanmazsa; yargıç
bağımsızlığı ve güvencesi olmazsa; savunmaya, olmasa daha
iyi olur gözüyle bakılırsa; avukatlar iş takipçisi durumuna
indirilirse; yargı, salt göstermelik olarak şeklen korunmaya
çalışılıyor demektir. Özünde gerçek işlevini yapması
istenilmediği içindir ki bu gün yargının önünde büyük
sorunlar vardır.
Av. R EZA N Ö ZG ER
Demokratik hukuk devletinde, yargı yürüt me ve yasama üç ana öğedir. Yasama yetki sini kullanan Meclisten geçen ve onaylanan yasalar kamuoyunda tartışılır. Yürütmenin uygulamaları eleştirilir. Yargı yetkisini kulla nan mahkemelerin kararlarının ve uygulama larının eleştiriye ve tartışmaya açık olması da doğaldır. Demokrasinin güzelliği ve vazgeçil mezliği de işte buradadır. Değişik düşüncele rin ortaya konulması, eleştirilmesi ile ortak doğrular bulunur, yanlışlar onarılır.
Yasama, yürütme ve yargının eylemlerinin kamuoyunca tartışılması, görev olduğu gibi vazgeçilmez bir haktır da. Bir bakıma tüm va tandaşları ilgilendiren konular, eleştiri ve ta r tışmaya açık olduğu zamandır ki değişik dü şünce ve görüşlerin ortaya çıkması ile çok yön lü değerlendirmeler ile aydınlanır, zenginle şir, en doğruyu yakalama olanağı kazanılmış olur. Demokrasinin ve demokratik kurallar içinde tartışmanın amacı da budur.
Yargının eleştirisinin de bu kurallar içinde yapılması zorunludur. Çok boyutlu bir soru na tek bir açıdan bakarak sonuca ulaşanla yız.
Yasalar hazırlanırken, sonra da uygu lanırken her zaman tartışmaya açık olmalıdır. Uygulamadaki aksaklıklar da tartışmalarla, olumlu eleştirilerle giderilecektir. Uygulamada bir hukuk kuralının, yapılan bir yasanın top
lumun gerçeklerine uyup uymadığının saptan ması uzun sürede gerçekleşir. Davalar görü lecektir, mahkemeler kararlar verecektir, ka- . rarların tartışmasıyla içtihatlar oluşacaktır. Sonuçta bu içtihatlarla, yapılmış olan yasa nın toplumun gereksinmelerine ne kadar
ya-İstanbul Barosu Avukatlarından
nıt verdiği ortaya çıkacaktır, içtihatlar, hu kuku yaşatan, yasaların yaşamla somut bağ larını kuran ve kanıtlayan kaynaklardır. Böy lece uzun yıllar içinde oluşan kurallar karşı sında, vatandaş haklarım bilecektir. Mahke melerdeki uygulamalar hep aynı doğrultuda olacaktır. Yasalara dayanmanın ve sonuçla rını bilmenin getirdiği güven duygusu gelişip yaygınlaşacaktır.
Ancak, 80’li yılların başından başlayarak süren yıllarda ülkemizde neredeyse değiştiril meyen yasa kalmadı. Sürekli değişmeleri hu kukçular dahi izleyemez duruma girdiler. Tek nik bakımdan tartışılmadan, değişik düşün celerdeki uzmanların katkıları olmaksızın, ale lacele değiştirilen yasalar, genellikle ve nere deyse anında aksamalarını gösterdiler. Bu noktada, yasaların uygulanması, içtihatların oluşması ve toplum a adapte olması beklene cek yerde, yığınlarla tebliğler yayımlanarak ilgili idarelerce kendi istekleri doğrultusunda yorumlanarak uygulandılar. O kadar ki, teb liğleri açıklayan tebliğler sistemi dahi do ğallaştı.
Sağlıklı çalışamaz
Oysa, kanun hükmünde kararnameler ve tebliğler ile yönetilen bir ülkede, yasama, özünde işlevsiz kaldığı gibi yargı da sağlıklı çalışamaz, giderek işlevini yitirir. Bir yandan günlük tebliğler ile yürütme, hukuku yönlen dirir, kararnameler ile ülkeyi yönetirken, öte yanda hukuk sisteminin altüst edilmesi sonu cu, birbirinin aynı işlerde yargı makamların dan farklı kararlar çıkıyorsa ve bu kararlar bile uzun yıllar sonra elde edilebiliyorsa, va
tandaşın iktidara olduğu gibi yargıya da gü veni kalmayacaktır. Doğaldır ki güvensizlik çatırdamayı ve çökmeyi getirecektir. Bu çö küş, demokrasiye, hukuk devleti ilkelerine, yasamaya ve yargıya bakış açısının ürünüdür. Yürütme, yasamanın yetkilerine el atmış, kul lanmıştır, kullanmaktadır. Ülkenin ekonomik ve sosyal yapısının istenilen biçimde değişti rilmesi için izlenen bir yoldur bu. Bu yol üze rinde süratle çalışan, doğru kararlar veren ve yürütmeyi denetleyen yargılamanın olmasını istememek iktidardaki düşünce yapısının do ğal uzantısıdır. Yargıya güven bunalımının ana nedeni işte bu düşünce biçimidir.
Bu uygulama, hukuk devleti ilkesini alabil diğine zedelemiştir. Yönetimdeki düşünce ya pısı, hukuk devletine, demokrasiye önem ver mediği, insan haklarını hiçe saydığı için yar gı için gerekli özen de kesinlikle gösterilme miştir. Tersine yargı bunalımı aiye adlandı rılan çöküş hızlandırılmıştır. Adalet Bakan lığı bütçesinin minimum düzeyde tutulması, aksam alara kesin ve ciddi önlemler aranm a ması, yargıca, avukata duyulan saygının yi tirilmeye çalışılması hep aynı düşünce yapı sının izleridir.
Mahkemelerin gereksinmeleri karşılanmaz sa; yargıç bağımsızlığı ve güvencesi olmazsa; savunmaya, olmasa daha iyi olur gözüyle ba kılırsa; avukatlar iş takipçisi durumuna indi rilirse; yargı, salt göstermelik olarak şeklen korunmaya çalışılıyor demektir, özünde ger çek işlevini yapması istenilmediği içindir ki bu gün yargının önünde büyük sorunlar vardır. Vatandaştan toplanan fonlarla yargıç odala rının mobilyalarının değiştirilmesi yargıya say gıyı göstermez. Yargı eğer gerçekten bağım sız kararlar veremiyor, yasaların eleştirisine kararları ile katılamıyor, yürütmenin deneti mini sağlıklı yapamıyorsa ve adaleti alabildi ğine geciktirerek adalet olmaktan çıkarıyor sa, özünde yargıya gerekli özen gösterilmiyor, saygı duyulmuyor demektir. Bu ise aslında, hukuk devleti ilkelerine ve demokrasiye say gı duyulmaması, gerçekten demokratik hukuk devletinin istenilmemesi demektir. Bu gerçe ği böylece saptam akta hedefleri şaşırmamak için büyük yarar vardır.
PENCERE
Kolçak Sokağı 4 No’lu Ev...
“ Sokak” Dergisi’nin 9’uncu sayısında yayımlanan Nadire
Mater'in haber-röportajını okuduktan sonra, sırası geldiğin
de bu konuya değinmeyi düşünmüştüm. Haber neydi?
Mater’in yazısında altını çizdiğim tümceleri yan yana di zerek özetlemeye çalışayım.
★
İstanbul’da Park Otel çevresinde bir şehir cinayeti işleniyor. ■Bu cinayetin sorumlusu tek değil. Olay 1984 yılında Ozal Hü- kümeti’nin çıkardığı ve Cumhurbaşkanı Evren’in onayladığı ya sadışı bir imar planıyla başladı, istarfbul genel şehir planı üze rinde Park Otel çevresi eski görünümünü korurken, mevzii imar planıyla burası turizm alanı ilan edildi. ANAP'lı Beyoğlu Bele diyesi, 1987 yılında mevzii imar planını belediye meclisinden geçirdi. Sıra ANAP Anakent Belediye Meclisi’ne geldi. Bed rettin Dnlariın imzasıyla iş bitirildi. Plan her engeli atlamıştı; Sürmeli firmasının da önü açılmıştı.
Artık Park Otel çevresi ev ev, sokak sokak satışa hazırdı; otel çevresinde en az 50 yapı ve kaba bir hesapla 500 insan ev derdine düştü.
Turizm Merkezi Projesi evlere saldırmakla yetinmedi; Ağa Çırağı Sokağı ve Reis Çıkmazı da elden çıktı. Evler 20-50 mil yon arasında giderken Ağa Çırağına 950 milyon ödendiği, 50 milyon da yasadışı komisyon verildiği söylentisi yayıldı.
1989 şubat ayında belediye seçimlerinde propagandalar başladı; SHP’Iİ adaylar bağırıyorlardı:
— Bunlar sokakları sattılar, sokakları...
— Sokaklar halkındır!..
Park Otel’in denize bakan yamaçlarında oturan Tunç ailesi de üç yıldır, eve gelip giden belediye zabıta memurlarına, Park Otel'in yerine turizm merkezi kuracak Sürmeli’nin adamları na direniyordu. Tunç ailesinin evi, planın bir köşesinde “beter" bir çıkıntı yaratmıştı. Çünkü Tunçlar'ın evi turizm merkezinde otopark girişi diye planlanmıştı. Kolçak Sokağı 4 numaralı ev yıkılmazsa, arabalar içeri nasıl girecekti?
Tunçlar yuvalarını satmamakta kararlıydılar. 26 Mart seçim lerine bir ay kala mahkemeye başvurdular. Şubat 1989’da baş layan iptal davası 11 Ekim 1989'a kadar sürdü. İstanbul 4'üncü İdare Mahkemesi, oybirliğiyle kararını verdi: Özal Hükümeti- nden belediyelere kadar çeşitli aşamalardan geçen kararlar yasaya aykırıdır.
1951'den beri Kolçak Sokağı 4 numaralı evde oturan Tunç ailesi davayı kazanmış, b ir yurttaşlık örneği vermiş, hemşeri- lik bilincini kanıtlamıştı.
Nadire Mater’in "Sokak" Dergisi’nde yayımlanan haberinde çeşitli boyutlar var. ANAP yönetiminin tezgâhı nasıl çalışıyor? Büyük holdinglerle belediyeler arası ilişkilerin gergefi nasıl dokunuyor? Kentlerin dokusu nasıl ketempereye getiriliyor? Semtler nasıl satılıyor? İnsanlar nasıl evlerinden barkların dan ediliyor? Bir kişi, bir şirket, bir holdingin çıkarları kamu nun çıkarından nasıl üstün tutuluyor? İnsanlık ve yurttaşlık bilincine sahip bir İstanbullu her şeyi göze alarak nasıl dire- nebiliyor? Bütün bu soruların iç içe geçerek toplumsal bir kanaviçeye dönüşmesi az bulunur bir örnektir. Batıda olsa televizyoncular kameralarıyla Gümüşsuyu’na koşuşurlar, olayı yansıtırlar, senaryocular ve yönetmenler konudan çarpıcı bir film çıkarırlar.
Evet, Sokak Dergisi’nin 9 ’uncu sayısını bir yana koymuş tum, bu konuya değinmek için...
★
Aradan geçen sürede neler olup bitti?
Yalnız Tunç ailesi değii, yurtaşlık ve insanlık bilincine sa hip olan herkes, sonucu bekliyor.
Çağdaş bir toplumda bu dava tüm ülkenin sorunudur.
15 yaşındaki kız öğrenciye yarım gün ablalık
yapacak, tercihen üniversiteli,
kültürlü bayan aranıyor.
512 05 05 TURGUT DARUGA
Sinemayı Beyazperdede İzleyin!
75. YILINDA
ÖZGÜRLÜK
VE
SEVDA
TÜRKÜLERİ
CİNAN PLAK VE KASETÇİLİK İ.M.Ç. 6. Blok No: 6541 Unkapanı/ İstanbul Tel: 513 62 72 - 527 12 49Danıştay Başkanı Kırcalı:
"Tüm bir kitleye
yasağı savunmuyoruz"
JACK NICHOLSON
Tembel, fesat bir dahinin
fotoğraflarla öyküsü...
ZÜLFÜ LİVANELİ
Sis; imgeler ve tatlar...
VAROLMANIN DAYANILMAZ HAFİFLİĞİ
Philip Kaufman, Daniel Day-Lewis, Juliette Binoche;
filmi anlattılar.
BATMANIN YÖNETMENİ BURTON:
"4 ay sete kimseyi sokmadık..."
Türk Sineması 75. Yılında (1- EK) 12 sayfa 1. Hamur Ertem Eğilmez ÖZEL EKİ 12 sayfa 1. Hamur INDIANA JONES AFİŞİ 27X39 cm kuşe kağıt
YAZILARIYLA: Gökhan Akçora, Cihan Altınay, İbrahim
Altınsay, Nilgün Gürkan Arslanbay, Murat Belge,
Cumhur Canbazoğlu, Sungu Çapan, Turgut Çeviker, Atillâ Dorsay, Burçak Evren, Ali Hakan, Kurtuluş Kayalı, Âlim Şerif Onaran, Agâh Özgüç, Cemal Süreya, Hakan Sonok
ÇİZGİLERİYLE: Necati Abacı, Kemal Gökhan, Tan Oral
BEYAZPERDE
Aylık Sinema Televizyon ve Video Dergisi
✓ SPIELBERG
ÇOCUKLUĞUNU
ANLATIYOR:
"Benim için büyümek
çok zor, kendimi her
zaman Peter Pan
gibi hissettim."
✓ HARISSON FORD:
"Indy beni
eğlendiriyor"
✓ ÖLÜ BİRDENİZ:
Atıf Yılmaz:
"Roman erkeğin
tarafını tutuyor,
film ise tam tersini"
Erhan Bener:
"Dürüst bir senaryo
çalışması"
Dünya pazarlarına
açılan pencere:
îicralb
INTKRMITONAL
S
r
i
b
u
n
e
International Herald Tribüne,
dünyanın sayılı gazetelerinden biridir.
Her gün, 164 ülkede satışa sunulur.
IHT’nin okurları işadamları ve bürokradardır.
Bu okur kesimine seslenmek için,
International Herald Tribüne en etkin araçtır.
International Herald Tribüne,
her gün 50 farklı iş alanına
bilgi ve mesaj verir.
Gayri menkul alım-satımından
iş ve tatil seyahaderine, genel duyurulardan
özel ürünlerin tanıtımına kadar her alanda
pazar imkânı sunar.
Ürününüzü ya da hizmetinizi
dünya pazarlarına
International Herald Tribüne
ile sunun, itibar kazanın.
Ayrıntılı bilgi almak ve reklam yayınlamak içitı lütfen, Türkiye Temsilcimiz S ab a Sarol'a başvurun. Tel: (1) 149 45 0 9 , 132 03 00 (4 hat) Tlx: 2 ö 388 odvi tr.
REFİK DURBAS
GEÇTİ Mİ GEÇEN GÜNLER
Şiirler yakında çıkıyor.
ADAM YAYINLARI
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
