T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ
SU ÇERÇEVE DĐREKTĐFĐ
VE BÜYÜK MENDERES NEHĐR HAVZASI YÖNETĐM PLANI ÖRNEĞĐNDE AB VE TÜRKĐYE YAKLAŞIMI
Nermin ÇĐÇEK
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
ÇEVRE MÜHENDĐSLĐĞĐ ANA BĐLĐM DALI
ii T.C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ
SU ÇERÇEVE DĐREKTĐFĐ
VE BÜYÜK MENDERES NEHĐR HAVZASI YÖNETĐM PLANI ÖRNEĞĐNDE AB VE TÜRKĐYE YAKLAŞIMI
Nermin ÇĐÇEK YÜKSEK LĐSANS TEZĐ ÇEVRE MÜHENDĐSLĐĞĐ
ANA BĐLĐM DALI KONYA, 2010
Bu tez … / … / 2010 tarihinde asağıdaki jüri tarafından oybirliği / oyçokluğu ile kabul edilmistir.
Yrd. Doç. Dr. Bilgehan NAS Prof.Dr.M.Emin AYDIN Doç.Dr.M.Faik SEVĐMLĐ
iii ÖZET
YÜKSEK LISANS TEZI SU ÇERÇEVE DĐREKTĐFĐ
VE BÜYÜK MENDERES NEHĐR HAVZASI YÖNETĐM PLANI ÖRNEĞĐNDE AB VE TÜRKĐYE YAKLAŞIMI
Nermin ÇĐÇEK
Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı Danısman: Yrd.Doç. Dr. Bilgehan NAS
2010, 280 Sayfa
Jüri: Yrd. Doç. Dr. Bilgehan NAS Prof.Dr.M.Emin AYDIN Doç.Dr.M.Faik SEVĐMLĐ
Bu çalışmada, AB adaylık yolunda emin adımlarla ilerlemeye çalışan Türkiye’nin çevre sektörü içerisinde yer alan su kalitesi sektörünün tüm detayları yasal ve kurumsal açıdan AB ile karşılaştırmalı olarak incelenmiş olup öneriler getirilmiştir. Türkiye’de bu konuda çok farklı çalışmalar yapılmıştır. Ancak, bu çalışma su kalitesi direktiflerini bir arada ele almakta ve örneklerle açıklık getirmektedir. Bir anlamda Türkiye için yapılanlar ve yapılacaklar yönünden bir rehber doküman niteliği taşımaktadır.
Çalışmanın ilk adımında AB’nin yasal ve kurumsal yapısı Su Çerçeve Direktifi başta olmak üzere direktifler kapsamında incelenmiş ve su kalitesinin korunmasına ilişkin gelişim evreleri anlatılmıştır. Ayrıca her bir su kalitesi direktifi adım adım işlenerek birbirleri ile bağlantıları belirtilmiştir. Daha sonra Türkiye’deki yasal ve kurumsal mevcut durum incelenerek AB üyelik sürecindeki gelişmelerden bahsedilmiştir.
Bir sonraki aşamada özellikle çerçeve direktif olan su çerçeve direktifinin esas aldığı “Nehir Havzası Yönetim Planları”nın nasıl hazırlanması gerektiği ve diğer direktiflerle ne şekilde entegrasyonun sağlanması gerektiği vurgulanmaya çalışılarak “Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı” irdelenmiştir.
iv
Bu planla havzanın genel karakterizasyonu yapılarak, söz konusu havzada mevcut durum üzerindeki önemli su yönetimi konuları belirlenmiş ve önlemler programı tanımlanmıştır. Önlemlerin maliyet etkin değerlendirilmesi yapılması gerekliliği vurgulanmış olup, yönetim planına dâhil edilmiştir. Ayrıca söz konusu çalışmada, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünce hazırlanan ve AB uzmanlarınca bu planlarla benzerlik gösterdiği belirtilen “Havza Koruma Eylem Planları” ile karşılaştırma yapılmış olup, tüm bu gelişmelerle ilgili öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Su Kalitesi Sektörü, Su Çerçeve Direktifi, Nehir Havzası Yönetim Planları, Önemli Su Yönetimi Konuları, Önlemler Programı.
v ABSTRACT M.Sc. Thesis
EU AND TURKEY APPROACHES WITHIN THE SCOPE OF THE WATER FRAMEWORK DIRECTIVE AND BÜYÜK MENDERES RIVER BASIN
MANAGEMENT PLAN Nermin ÇĐÇEK Selçuk University
Institute of Science and Technology Environmental Engineer Branch Advisor: Assist. Prof. Dr. Bilgehan NAS
2010, 280 Page
Jury : Assist. Prof. Dr. Bilgehan NAS Prof. Dr. M.Emin AYDIN Associate Prof. Dr. M.Faik SEVĐMLĐ
In this study, all the details of the water quality issues within the environment sector in Turkey has been scrutinized in comparison with that of the European Union in terms of legal and institutional aspects, and recommendations have been set forth. Turkey has strived various efforts in this issue. This study deals with the water quality directives of the European Union as a whole, and sheds light on specific issues through examples. Therefore, in a sense, this document serves as a guidance for what has been done so far in Turkey and what is still to be done.
In the first step of the study, the legal and institutional structure of the European Union has been investigated within the scope of the directives, mainly the Water Framework Directive, and the stages of development regarding the protection of water quality have been explained. In addition, each and every water quality directive has been investigated in a step-wise approach and the connections among directives have been defined. Then the existing legal and institutional situation in Turkey has been examined and the developments in the EU Accession Process have been mentioned.
In a further stage, how “River Basin Management Plans” are to be prepared, setting as a basis for the Water Framework Directive, and how they are to be integrated with other directives have been stressed and the example of “Büyük Menderes River Basin Management Plan” has been examined.
vi
Though the aforementioned plan, the general characterisation of the basin has been done, significant water management issues on the existing situation have been defined and the programme of measures has been set forth. How the cost effectiveness analyses are to be carried out for the selection of the measures has been dealt with, and the selected measures have been included in the management plan. Furthermore, in this study, River Basin Management Plans have been compared with River Basin Protection Action Plans prepared by the Directorate General for Environmental Management and which have been stated to have similarities to the River Basin Management Plans by the European Union experts; recommendations have been given for these developments as well.
Key worlds: Water quality sector, Water Framework Directive, River Basin Management Plans, Significant Water Management Issues, Programme of Measures
vii ÖNSÖZ
Günümüzde su; insanların hayatı ve sağlığı ile ekosistemler için yaşamsal bir öneme sahip olması yanında, ülkelerin kalkınmasında temel bir ihtiyaçtır. Su kıtlığı giderek belirgin ve yaygın bir sorun haline gelmekte; su kalitesi hemen her ülkede hızla bozulmaktadır. Bu problem sosyal ve ekonomik açıdan zincirleme pek çok soruna da neden olmaktadır. Doğal kaynaklarımızın korunarak kullanılması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması açısından, koruma-kullanma dengesinin ülkemizin sosyo-ekonomik şartlarına göre ayarlanması çok önemlidir ve önemli olduğu kadar da zor bir görevdir. Tüm bu unsurlar da ancak sürdürülebilir su yönetimi kapsamı içinde değerlendirilebilir.
Su kaynakları yönetimi açısından günümüzde gelişen yaklaşım, kaynak yönetiminin havza bazında ve diğer doğal kaynaklarla “entegre” biçimde gerçekleştirilmesidir.
Teknolojinin ilerlemesi, su kaynaklarından azami faydanın sağlanmasına aracı olmakla birlikte, bu ilerlemeye paralel olarak sanayileşmenin ve şehirleşmenin de artması beraberinde “çevre kirliliği”ni ve özellikle “su kirliliği”ni gündeme getirmiştir. Su kirliliğinin giderek önemli boyutlara ulaşması, ülkeleri bu konuda ciddi önlemler almaya zorlamış, bu da bu alanda pek çok mevzuatın oluşması sonucunu doğurmuştur. AB su kaynakları yönetimi anlayışı bu kapsamda geliştirilmiş ve su kalitesinin iyileştirilmesi yönünde odaklanmıştır. Bu kapsamda yıllarca uyguladıkları kalite yönetimini bir çatı altında toplayarak çerçeve oluşturmuşlar ve buna da “Su Çerçeve Direktifi”denilmiştir.
Bu kapsamda iyi su kalitesine ulaşmayı hedefleyen Su Çerçeve Direktifi 2000 yılında Avrupa Birliği tarafından kabul edilmiştir. Bütün su kaynaklarının korunması ve iyileştirilmesi için tutarlı bir yönetim çerçevesi çizen AB Su Çerçeve Direktifi’nin nehir
viii
havzaları üzerine kurulu sürdürülebilir su kaynakları yönetimi ilkesi halkın özellikle uygulayıcıların yerel ölçekte her seviyede katılımını öngörmektedir.
Çalışmanın yönlendirilmesinde ve yürütülmesindeki katkılarından dolayı, göstermiş olduğu kolaylık nedeniyle tez danışmanın Y.Doç. Dr. Bilgehan NAS Bey’e, kendilerinin Amerika’da oldukları dönemde yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Ali BERKAY ve Doç. Dr. M. Faik SEVĐMLĐ hocalarıma da ayrıca teşekkürü bir borç bilirim
Tez çalışmamda kullanmış olduğum pilot projede çalışan ve emeği geçen Çevre ve Orman Bakanlığı’nda görevli proje grubu arkadaşlarıma, Proje Yerleşik Uzmanı Henk STERK ve asistan arkadaşlarımız Bilgen GĐRGĐN ve Yasemin ÇAKIR’a, teşekkür ederim.
Tez çalışmalarım sırasında benden emeklerini eksik etmeyen Müsteşarım Prof. Dr. H.Zuhuri SARIKAYA’ya, Müsteşar Yardımcım Sayın Sedat KADIOĞLU’na, Genel Müdürüm Prof. Dr. Lütfi AKÇA’ya, saygılarımı ve şükranlarımı arz ederim.
Hazırlamış olduğum bu tezimi iş hayatımdaki yoğun çalışmalarımdan dolayı kendilerini zaman zaman ihmal ettiğim hayat arkadaşım eşim Faruk ÇĐÇEK’e, evimin çiçekleri Dilara’m ve Sude’me ithaf ediyorum
ix ĐÇĐNDEKĐLER ÖZET ... iii ABSTRACT ... v ÖNSÖZ ... vii ĐÇĐNDEKĐLER... ix
SĐMGE LĐSTESĐ ... xii
ŞEKĐL LĐSTESĐ... xiii
TABLO LĐSTESĐ... xvi
1. GĐRĐŞ...- 1 -
1.1. Çalışmanın Amacı...- 3 -
1.2. Çalışmanın Önemi ...- 4 -
2. KAYNAK ARAŞTIRMASI...- 6 -
3. MATERYAL ve METOT ...- 8 -
3.1. Avrupa Birliği ve Türkiye’de Su Koruma Politikaları ...- 8 -
3.2. Avrupa Birliğinde Yasal Yapı...- 12 -
3.2.1. Avrupa Birliği Su Kalitesi Yasal Yaklaşımı ...- 12 -
3.2.2. Su Çerçeve Direktifi ve Kardeş Direktifleri ...- 14 -
3.2.2.1. Temel Hedef ve Hükümlerin Özeti...- 14 -
3.2.2.2. Uygulama Temel Maliyetleri ...- 24 -
3.3. Avrupa Birliğinde Su Kalitesi Kurumsal Yaklaşımı...- 24 -
3.4 Su Çerçeve Direktifine Göre Yetkili Makamın Özellikleri ...- 27 -
3.4.1. Yetkili Makamlar Tarafından Yerine Getirilmesi Gereken Görevler ...- 27 -
3.4.1.1. Planlama ve Uygulama...- 27 -
3.4.1.2. Teknik Standartlar...- 28 -
3.4.1.3. Düzenleme ...- 28 -
3.4.1.4. Raporlama ...- 29 -
3.5. Türkiye’de Su Kalitesini Korumaya Yönelik Kurumsal Yapı...- 30 -
3.5.1. Çevre ve Orman Bakanlığı ...- 31 -
x
3.5.1.2. Devlet Su Đşleri Genel Müdürlüğü (DSĐ)...- 33 -
3.5.1.3. Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü ...- 34 -
3.5.1.4. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü...- 34 -
3.5.1.5. Bilgi Đşlem Dairesi Başkanlığı...- 35 -
3.5.1.6. Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı ...- 36 -
3.5.2. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ...- 37 -
3.5.3. Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı...- 37 -
3.5.4. Sağlık Bakanlığı ...- 38 -
3.5.5. Đller Bankası Genel Müdürlüğü ...- 38 -
3.6. Türkiye’de Mevcut Yasal Yapı...- 38 -
3.7. AB’de Su Kalitesi Uygulama Stratejisi (SÇD ve Kardeş Direktifler) ...- 44 -
3.8. Su Çerçeve Direktifi Kapsamında Öncelikli Çalışılması Gereken Konular - 46 - 3.9. Müzakere Süreci ...- 48 -
3.10. Türkiye’de Su Kalitesi Uygulama Stratejisi (SÇD ve Kardeş Direktifler).- 53 - 3.10.1 Su Kaynakları Potansiyeli ...- 53 -
3.10.2. Havza Bazında Bütüncül Yönetim Planları ...- 54 -
3.10.2.1. Havza Koruma Eylem Planları ...- 54 -
3.10.2.2. Diğer Đlgili Planlar (EK.H)...- 57 -
3.10.3. Önlemler Programı Yaklaşımı ...- 58 -
3.10.4. Birleşik Yaklaşım ...- 61 -
3.10.5. Đletişim ve Đstişare Yaklaşımı ...- 63 -
3.10.6. Đzleme, Denetleme ve Uygulama Yaklaşımı...- 65 -
3.10.6.1. Đzleme...- 65 -
3.10.6.2. Denetim...- 69 -
3.10.7. Veri Toplama ve Raporlama ...- 71 -
3.10.8. Ekonomik Araçlar ve Maliyet Geri Dönüşümü Yaklaşımı ...- 72 -
4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA ...- 73 -
4.1.Büyük Menderes Nehir Havzası Karakterizasyonu...- 73 -
4.2. Su Kütleleri ...- 81 -
4.2.1. Büyük Ölçüde Değiştirilmiş Su Kütlelerinin (BÖDSK) ve Yapay Su Kütlelerinin (YSK) Belirlenmesi ...- 88 -
xi
4.2.1.2. Büyük Ölçüde Değiştirilmiş Su Kütleleri (BÖDSK) ...- 88 -
4.3. Đnsani Faaliyetlerin Baskıları Ve Etkileri...- 90 -
4.3.1. Su Kütlesinin Durumu ...- 92 -
4.3.2. Risk Altındaki Su Kütleleri...- 102 -
4.3.2.1. Noktasal Kaynaklı Baskılar...- 106 -
4.3.2.2. Yayılı Baskılar ... - 110 -
4.3.2.3. Hidro-morfolojik Baskılar ...- 122 -
4.3.3 Đklim Değişikliği...- 125 -
4.3.4 Referans Tipler ...- 126 -
4.4. Korunan Alanlar...- 127 -
4.4.1. Đçme Suyu Koruma Alanları...- 128 -
4.4.2. Ekonomik Öneme Sahip Sucul Türler...- 129 -
4.4.3. Rekreasyon Suları...- 130 -
4.4.4. Nütrientler Açısından Hassas Alanlar ...- 131 -
4.4.5. Habitat ve Kuş Direktifi Kapsamında Korunması Gereken Alanlar ...- 134 -
4.4.6. Diğer Korunan Alanlar (ÖÇK alanları) ...- 136 -
4.5. Đzleme...- 137 -
4.6. Çevre Hedefler ...- 141 -
4.7. Su Kullanımının Ekonomik Analizi ...- 147 -
4.7.1. Su Kullanımı ve Kullanıcıları...- 148 -
4.7.2. Meskenler ...- 148 -
4.7.3. Tarım...- 149 -
4.7.4. Endüstri Kuruluşları...- 150 -
4.8. 2015 Yılı Đçin Temel Senaryo ...- 151 -
4.9. Önlemler Programı...- 153 -
4.9.1. Ayrıntılı önlemler programı...- 158 -
4.9.2. Önlemlerin Maliyetleri...- 162 -
4.10. Uygulama Adımları ...- 167 -
4.11. Yetkili Makamların Listesi...- 168 -
5.SONUÇ VE ÖNERĐLER ...- 170 -
6. KAYNAKLAR ...- 175 -
xii SĐMGE LĐSTESĐ
AB Avrupa Birliği AT Avrupa Topluluğu
BĐB Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı BMNH Büyük menderes nehir havzası
BÖDSK Büyük Ölçüde Değiştirilmiş Su Kütleleri CORIN Çevre ve Güvenlik için Küresel Đzleme ÇOB Çevre ve Orman Bakanlığı
ÇYGM Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ÇKS Çevresel Kalite Standartları DSĐ Devlet Su Đşleri Genel Müdürlüğü HKEP Havza Koruma Eylem Planları, IPPC Entegre Kirlilik Önleme ve koruma ĐĐB Đçişleri Bakanlığı
KAAD Kentesel Atıksu Arıtımı Direktifi KAP Kirlilik Azaltma Programı
KTB Kültür ve Turizm Bakanlığı MEP Maksimum Ekolojik Potansiyel ÖMD Öncelikli Maddeler Direktifi SB Sağlık Bakanlığı
SÇD Su çerçeve Direktifi STK Sivil Toplum Örgütleri
TEIEN Türkiye’de Çevresel Veri Ağı Değişimi TKĐB Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
xiii ŞEKĐL LĐSTESĐ
Şekil 3.1: SÇD doğrultusunda su yönetimi kavramının temel şeması ... 15
Şekil 3.2. Türkiye’de kurumsal yapı ... 30
Şekil:3.3 ÇOB Kurumsal yapı... 31
Şekil:3.4 Müzakere Süreci ... 49
Şekil.3.5 Türkiye’nin su potansiyeli ve dağılımı ... 53
Şekil:3.6 Sektörlere göre su tüketimi ... 54
Şekil.3.7 Türkiye’nin Nehir Havzaları ... 55
Şekil 3.8 Havza Eylem Planlarının hazırlanma aşamaları görülmektedir... 56
-Şekil 3.9 Hizmet edilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı (2010-2012 hedefi) ... - 60 Şekil.3.10 Arıtma Tesisi ile hizmet edilen belediye sayısı... 60
Şekil 4.1 Büyük Menderes Nehir Havzası ve Türkiye'deki Konumu ... 74
Şekil 4.2. Büyük Menderes Havzasının Sayısal Yükseklik Modeli... 75
Şekil 4.3 Büyük Menderes Havzasının jeoloji haritası ... 76
Şekil 4.4 Büyük Menderes Havzasının Toprak Haritası ... 78
Şekil 4.5 Corine Arazi kullanım haritası. ... 80
-Şekil.4.6 Su kütlelerinin yapay, ağır şekilde değiştirilmiş ve doğal olarak belirlenmesi için karar şeması... 82
Şekil 4.7 Büyük Menderes Nehir Havzasındaki yüzey suyu kütlelerinin tipolojisi... 84
Şekil 4.8 Büyük Menderes Havzası’nda Yüzey ve Yeraltı Suyu Kütleleri... 87
Şekil 4.9 YSK ve BÖDSK’nın belirlemesi ... 89
Şekil.4.10 Ekolojik Kalite Oranı (EKO) sınıfları ve hesaplanması... 94
-Şekil 4.11 Kalite unsurlarına göre doğal su kütlesi ve BÖDSK su kütlesinin durumunun belirlenmesi ... 97
Şekil 4.12 Su kütlelerinin durumu... 99
Şekil 4.13 Su kütlelerinin sayısına göre nehir su kütlelerinin durumu... 99
Şekil 4.14 Su kütlelerinin uzunluğuna göre nehir su kütlelerinin durumu... 100
Şekil 4.15 Su kütlelerinin sayısına göre göl su kütlelerinin / rezervuarlarının durumu ... 100
-xiv
Şekil 4.17 Su kütlelerinin sayısına göre geçiş ve kıyı su kütlelerinin durumu... 101
Şekil 4.18 Su kütlelerinin uzunluğuna göre geçiş ve kıyı su kütlelerinin durumu... 102
Şekil 4.19 Yüzey suyu kütlelerinin durumu... 103
Şekil 4.20 Risk Değerlendirme ... 104
-Şekil 4.21 Su kütlelerinin sayısına göre noktasal kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütleleri .. - 108 -Şekil 4.22 Su kütlelerinin uzunluğuna göre noktasal kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütleleri ... 109
Şekil 4.23 Noktasal kaynaklı baskılardan etkilenen su kütlelerinin risk durumu ... 109
-Şekil 4.24 Su kütlelerinin uzunluğuna göre noktasal kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütleleri için toplam risk analizi... 110
Şekil 4.25 Su kütlelerinin sayısına göre noktasal kaynaklı baskılar ... 111
-Şekil 4.26 Su kütlelerinin sayısına göre yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütleleri- 112 -Şekil 4.27 Su kütlelerinin uzunluğuna göre yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütleleri. - 112 Şekil 4.28 Yayılı baskılardan etkilenen su kütlelerinin risk durumları ... 113
-Şekil 4.29 Su kütlelerinin uzunluğuna göre yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütleleri için toplam risk analizi ... 113
Şekil 4.30 Su kütlelerinin sayısına göre yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen göl su kütleleri 114 -Şekil 4.31 Su kütlelerinin yüzey alanına göre yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen göl su kütleleri - 115 -Şekil 4.32 Su kütlelerinin sayısına göre yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen göl su kütleleri için toplam risk analizi ... 115
-Şekil 4.33 Su kütlelerinin yüzey alanına göre yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen göl su kütleleri için toplam risk analizi ... 116
Şekil 4.34 Su kütlelerinin sayısına göre yayılı baskılardan etkilenen rezervuarlar (YSKlar) .... 117
-Şekil 4.35 Su kütlelerinin yüzey alanına göre yayılı baskılardan etkilenen rezervuarlar (YSKlar).... - 117 -Şekil 4.36 Su kütlelerinin sayısına göre yayılı baskılardan etkilenen rezervuarlar (YSKlar) için toplam risk analizi ... 118
-Şekil 4.37 Su kütlelerinin yüzey alanına göre yayılı baskılardan etkilenen rezervuarlar (YSKlar) için toplam risk analizi ... 118
Şekil 4.38 Su kütlelerinin sayısına göre nitratlardan etkilenen yer altı suyu kütleleri ... 120
Şekil 4.39 Su kütlelerinin alanına göre nitratlardan etkilenen yer altı suyu kütleleri ... 120
-Şekil 4.40 Su kütlelerinin sayısına göre nitratlardan etkilenen yer altı suyu kütleleri için toplam risk analizi ... 121
-xv
Şekil 4.41 Su kütlelerinin alanına göre nitratlardan etkilenen yer altı suyu kütleleri için toplam risk
analizi ... 121
Şekil 4.42 Nehir su kütlelerinde su çekimi ve akış düzenleme ... 123
Şekil 4.43 Nehir su kütlelerindeki morfolojik baskılar ve etkileri ... 124
Şekil 4.44 Önerilen referans alanları: R93 için URP 1 – 4; R75 için URP 5... 127
-Şekil 4.45 Kentsel Atık su Arıtma Direktifi’ne göre nütrientler (besin maddeleri) açısından hassas alanlar... 133
Şekil 4.46 Potansiyel Habitat ve Kuş Alanları ... 135
Şekil 4.47 Diğer Koruma Alanları ... 136
Şekil 4.48 Gözetimsel ve operasyonel izleme... 141
-xvi TABLO LĐSTESĐ
Tablo:3.1 SÇD’nde Üye ülkeler için Tanımlanan Temel Đlkeler ve Zamanlama... 12
Tablo:3.2 Başlıca Uygulama Görevleri Özet Tablosu(2000/60/EC,SÇDEU Web Site) ... 21
Tablo:3.3 Su Kalite Sektöründe Ana Paydaşlar ve Rolleri (REC,2008) ... 26
Tablo:3.4 SÇD Çevresel Hedefler Muafiyet Sebepleri ... 51
-Tablo:3.5 AB Su Direktiflerini uygularken değerlendirilmesi gereken kilit soruların kontrol listesi:(REC,2008) ... 52
Tablo.3.6 Önceliklendirilen havzaların öncelik listesi ... 56
Tablo 4.1 Büyük Menderes Nehir Havzasına Ait Önemli Veriler ... 75
Tablo 4.2 Tiplerine göre nehir su kütlelerine genel bakış ... 84
Tablo 4.3 Tiplerine göre göl su kütlelerine genel bakış ... 85
Tablo 4.4 Büyük Menderes Nehir Havzasındaki Yeraltı Suyu Kütleleri ... 87
Tablo 4.5 Baskı ve etki analizinde kullanılan tanımlar ... 90
Tablo 4.6 Referans durumların tanımlanması için kalite unsurları ... 93
Tablo 4.7 Kategori ve durumuna göre su kütlelerinin sayısı... 98
Tablo 4.8 Risk altındaki nehir su kütleleri ... 105
Tablo 4.9 Noktasal kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütleleri... 108
Tablo 4.10 Yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen nehir su kütlesi sayısı ... 111
Tablo 4.11 Yayılı kaynaklı baskılardan etkilenen göl su kütlelerinin sayısı... 114
Tablo 4.12 Yayılı baskılardan etkilenen ve işletmede olan rezervuar (YSK) sayısı... 116
Tablo 4.13 Nitrattan etkilenen yer altı suyu kütleleri... 119
Tablo 4.14 SÇD kapsamında Farklı izlem tiplerinin karakteristikleri. ... 139
Tablo 4.15 2015’de çevresel hedeflere ulaşılması ... 143
Tablo 4.16 2027’de çevresel hedeflere ulaşılması ... 143
Tablo 4.17 2006 yılında Türkiye’de Ekonomik Büyüme... 148
Tablo 4.18 Belediyelerin meskenlere ve sanayilere temin ettiği su miktarları ... 149
Tablo 4.19 Havzadaki üç büyük ilin sanayi istatistikleri ... 151
Tablo 4.20 Büyük Menderes Nehir Havzasındaki ana illerde nüfus artışı... 152
Tablo 4.21 2006 yılında Türkiye'deki ekonomik büyüme ... 153
Tablo 4.22 Önlemler Programı Listesi ... 158
-xvii
Tablo 4.24 TMD ve KAAD’ın Büyük Menderes Nehir Havzasında uygulanmasına yönelik yürürlükteki politikaların parçası olan önlemlerin yıllık ortalama toplam maliyetleri ve 17 yıllık döneme ait toplam maliyetleri... 163 -Tablo 4.25 SÇD, TMD ve KAAD’ın Büyük Menderes Nehir Havzasında uygulanmasına yönelik ek önlemlerin (gelecek planlar) (2027 yılına kadarki dönemi içeren) 17 yıllık toplam maliyetleri (milyon TL)... 164 -Tablo 4.26 SÇD, TMD ve KAAD’ın Büyük Menderes Nehir Havzasında uygulanmasına yönelik ek önlemlerin (gelecek planlar) ortalama toplam yıllık maliyetleri (milyon TL) ... 164 Tablo 4.27 Üye ülkeler için uygulama adımları... 167
-- 1 -- 1. GĐRĐŞ
Günümüzde su kaynaklarının yönetimi giderek daha karmaşık hale gelmektedir. Bu olgunun temelinde, karşılaşılan sorunların kapsam ve boyut açısından çeşitlenmesi yatmaktadır. Yönetim kapsamı ele alınacak olursa, geçmişte nerede, ne kadar su bulunduğu sorusuna cevap aranırken, günümüzde suyun miktarı ve su kalitesinin de ele alınması, bu iki unsura etki eden tüm faktörlerin birlikte değerlendirilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Başka bir deyişle, su kaynakları geniş kapsamda “çevre” olgusu içinde ele alınmaktadır. Çevrenin de su, hava, toprak gibi doğal kaynaklar açısından bir bütün oluşturması; dolayısıyla bir kaynağa yapılan müdahalenin diğerlerini etkilemesi nedeniyle, su kaynakları yönetiminin de çevre bütünü içinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Enerji, tarım, sağlık ve çevre gibi sosyoekonomik kalkınmanın başlıca sektörleri için itici güç olan su kaynaklarının, çevreyle uyumlu ve entegre yönetimi, sürdürülebilir kalkınmanın temel bileşenlerinden biridir.
Su kaynaklarının gelecek nesillere temiz ve sağlıklı şekilde ulaştırılması için suyun toprak-canlı-iklim ilişkileri çerçevesinde, bütün ihtiyaçların dikkate alınması ve korunarak kullanılması gerekmektedir. Teknolojinin ilerlemesi, su kaynaklarından azami faydanın sağlanmasına aracı olmakla birlikte, bu ilerlemeye paralel olarak sanayileşmenin ve şehirleşmenin de artması beraberinde özellikle 1980’li yıllarda çevre kirliliği sorunları baş göstermiş; bu sorunlardan en geniş çapta etkilenen doğal kaynaklar da su kaynakları olmuştur. Sanayileşme çağı ile birlikte başlayan ve 20. yy ortalarında ivme kazanan endüstri faaliyetlerindeki ve insan nüfusundaki artışlar bütün çevresel kalitenin bozulmasına sebebiyet vermiştir. Özellikle evsel atıksu ve tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan organik madde ve besin (azot, fosfor) tuzları girdileri, iç sularda doğal ekolojik özelliklerin çok aşırı değişimi ve yoğun plankton üretime kadar varan problemlerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Suyun kalitesinin bozulması, kullanılabilir su kaynaklarını daha da sınırlı hale getirmeye başlamıştır.
- 2 - Su kirliliğinin giderek önemli boyutlara ulaşması, ülkeleri bu konuda ciddi önlemler almaya zorlamış, bu da bu alanda pek çok mevzuatın oluşması sonucunu doğurmuştur. Bu kapsamda iyi su kalitesine ulaşmayı hedefleyen Su Çerçeve Direktifi 2000 yılında Avrupa Birliği tarafından kabul edilmiştir. Bütün su kaynaklarının korunması ve iyileştirilmesi için tutarlı bir yönetim çerçevesi çizen AB Su Çerçeve Direktifi’nin nehir havzaları üzerine kurulu sürdürülebilir su kaynakları yönetimi ilkesi halkın özellikle uygulayıcıların yerel ölçekte her seviyede katılımını öngörmektedir.
AB su kaynakları yönetimi anlayışı, su kaynakları geliştirilmesi ile ilgili yönetim ilkelerini çok genel hatlarıyla ele almakta, su kaynakları geliştirilmesinin etkilerini olumsuz olarak değerlendirmekte ve baskı olarak tanımlamaktadır
Su kaynaklarının yönetiminde, yukarıda sözü edilen kapsam ve ölçek değişiklikleri, geliştirilmesi gereken çözümlerin de aynı kapsam ve boyutta ele alınmasını gerektirmektedir. Esas itibariyle, yukarıda sözü edilen nedenlerle, bu yaklaşımın en doğru çözüm olduğu kabul edilmektedir.
Türkiye’deki duruma bakıldığında Avrupa Birliği adaylık sürecindeki ivme, bu kavramların daha doğru ve hızlı bir şekilde gündeme alınmasına katkı sağlamıştır. Özellikle Çevre ve Orman Bakanlığı bu süreçte etkin rolünü almış olup, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Su Kalitesi Sektöründe kendisine verilen görevler çerçevesinde Avrupa Birliği standartlarını da dikkate alarak planlarını geliştirmektedir. Hazırlanan Havza Koruma Eylem Planları, Nehir Havzası Yönetim Planları yaklaşımıyla paralel ruhta olup, Türkiye’nin bu süreçte elini güçlendiren dokümanlar olmuştur. Bu planların AB normlarına çevrilmesi güç olmayacaktır. Türkiye uyumlaştırma sürecinde gösterdiği başarıyı uygulamaya da bu planlar vasıtasıyla taşıma olanağı yakalamıştır.
- 3 - 1.1. Çalışmanın Amacı
AB'nin su politikalarının değişimi uzunca bir süredir devam etmektedir. Literatürde üç büyük dalga halinde incelenen AB Su Politikalarının gelişimi 2000 yılında benimsenen "Su Çerçeve Direktifi" (2000/60/EC) ile farklı bir boyut kazanmıştır. Avrupa Birliği'nin su politikasının "anayasası" olarak kabul edilen Direktif önemli yenilikler içermesinin yanında şimdiye kadar olan su politikalarının çerçevesini belirlemesi açısından da önem taşımaktadır.
Avrupa Su Hukuku'nun gelişimindeki birinci dalga 1975-80 arasında gerçekleşmiş ve bu süreçte "Çevresel Kalite Standartları" ve "Emisyon Limit Değerleri" tespit edilmiştir. 1980-1995 yıllarını kapsayan ikinci dalgada ise, 1991 tarihli "Kentsel Atıkların Ele Alınması Direktifi" ve "Nitratlar Direktifi", 1996'da benimsenen "Entegre Kirlenmenin Önlenmesinin Kontrolü için Direktif" ve 1998'de benimsenen "Đçme Suyu Direktifi" önemli gelişmelerdir. Üçüncü ve son dalga ise, 1995'ten günümüze kadar geçen süredir ve bu dönemde su politikaları ile ilgili temel bir yeniden ele alışın gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca, yine 1995'ten itibaren, birçok ve dağınık kanun yerine, daha bütünsel ve kapsamlı bir yasa öngörülmüştür. Bu kapsamda Su Çerçeve Direktifi için hazırlıklar başlatılmış ve 1995 ortasından 2000 yılına kadar sürmüştür. 22 Kasım 2000'de Su Çerçeve Direktifi yürürlüğe girmiştir.
Bu çalışmada, özellikle AB uyum çalışmaları kapsamında Su Çerçeve Direktifi ile Uyumlu Su kalitesini geliştirmeye yönelik Çevre ve Orman Bakanlığınca yapılan çalışmalar ve örnek projeler değerlendirilecektir. Avrupa Birliği adaylık sürecinde olan Türkiye için tüm AB su Direktiflerinin çerçevesi olan ve şemsiye görevi gören Su Çerçeve Direktifinin ve bu direktifin gereklerini içeren Nehir Havzası Yönetim Planının uygulanabilmesine katkı sağlanmaya çalışılacaktır. Pilot bir Nehir Havzası Yönetim Planının aşamaları Büyük Menderes Nehir Havzası özelinde verilecektir.
- 4 - Çalışmanın ilk adımında AB’nin yasal ve kurumsal yapısı Su Çerçeve Direktifi başta olmak üzere direktifler kapsamında incelenmiş ve su kalitesinin korunmasına ilişkin gelişim evreleri anlatılmıştır. Ayrıca her bir su kalitesi direktifi adım adım işlenerek birbirleri ile bağlantıları belirtilmiştir. Daha sonra Türkiye’deki yasal ve kurumsal mevcut durum incelenerek AB üyelik sürecindeki gelişmelerden bahsedilmiştir.
Bir sonraki aşamada özellikle çerçeve direktif olan su çerçeve direktifinin esas aldığı “Nehir Havzası Yönetim Planları”nın nasıl hazırlanması gerektiği ve diğer direktiflerle nasıl entegrasyonun sağlanması gerektiği vurgulanmaya çalışılarak” Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı” irdelenmiştir.
Bu planla havzanın genel karakterizasyonu yapılarak, söz konusu havzada mevcut durum üzerindeki önemli su yönetimi konuları belirlenmiş ve önlemler programı tanımlanmıştır. Önlemlerin nasıl maliyet etkin değerlendirilmesi yapılması gerekliliği vurgulanmış olup, yönetim planına dâhil edilmiştir. Ayrıca söz konusu çalışmada Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünce hazırlanan ve AB uzmanlarınca bu planlarla benzerlik gösterdiği belirtilen “Havza Koruma Eylem Planları” ile karşılaştırma yapılmış olup, tüm bu gelişmelerle ilgili öneriler sunulmuştur.
1.2. Çalışmanın Önemi
Bu çalışma ile su kalitesi sektörünün tüm detayları yasal ve kurumsal açıdan AB ile karşılaştırmalı olarak incelenmiş olup öneriler getirilecektir. Türkiye’de bu konuda çok farklı çalışmalar yapılmış ancak genelde örnek çalışmalar üzerinden gidilmiş veya kişi ve kurumlar kendi görev ve sorumlulukları açısından konuları değerlendirmişlerdir. Bütünü tek bir kaynakta örnek uygulaması ile görme adına önemli bir çalışma olmuştur.
Çalışmanın, literatür taramasından çok her biri konusunda uzman AB aday ülkelerinin uzmanları ile birebir görüşmeler yapılarak, üye ülkelerin uygulamaları yerinde
- 5 - incelenmesi neticesinde ve Türkiye’de uygulanarak hazırlanmış güncel bir doküman olmasıyla da önemi artmaktadır.
- 6 - 2. KAYNAK ARAŞTIRMASI
Bu bölümde, kullanılan materyal ve metodun geliştirilmesi için ele alınan kaynakların içerikleri ve vurguları hakkında bilgi verilmiştir. Bu çalışmada daha çok Su çerçeve direktifi kapsamında ortak uygulama stratejisi altında çıkarılmış olan ve Nehir Havzası Yönetim Planının hazırlanmasına ilişkin tüm başlıklara ilişkin metodolojileri açıklayan el dokümanları ve “Türkiye’de Su Sektörü Đçin Kapasite Geliştirme Projesi” için gelen ve her biri konusunda uzman olan yabancı uzmanlarla karşılıklı konuşularak bölümler oluşturulmuştur. Bunun dışında 3 ülke bu kapsamda yerinde ziyaret edilerek karşılaştırmaları yapılabilmiştir. Ayrıca, Çevre ve Orman Bakanlığında çalıştığım ve Bakanlığın yürüttüğü ilgili proje ekibinde yer aldığımdan dolayı konu hakkındaki politika ve gelişmeler çalışmada güncel olarak tanımlanabilmiştir.
EU web sitesi: “http://www.europa.eu.int (CIRCA-cicekner) sayfası AB yetkililerince bana şifresi verilen ve üye ülkelerce yapılan çalışmaların sonuçlarını görebildiğim bir kaynaktır. Bu kaynak başlı başına bir yönetim planının hazırlanması için yeterli doneleri bünyesinde barındırmaktadır. Özellikle AB tarafından oluşturulan ve tüm üye ülkelerin yer aldığı Ülkemizin de gözlemci statüsü ile katıldığı bu çalışma gruplarının çıktısı değerlendirilecektir.
Çevre ve Orman Bakanlığı, MATRA Projesi “ Türkiye’de Su Çerçeve Direktifinin Uygulanması Projesi” ile Türkiye’de Su Çerçeve Direktifinin nasıl uygulanılabileceğinin ve kurumlarla bu direktif gerekliliklerini nasıl yerine getirilebileceğinin bir başlangıcı yapılmıştır. Proje den adımların nasıl takip edileceğine ilişkin olarak da faydalanılabilecektir.
The European Union: 23 October 2000, the "Directive 2000/60/EC” Su Çerçeve Direktifi.
- 7 - Jorge Rodrigez Romeiro, Avrupa Birliği Komisyonu SÇD Takım Başkanı ve AB Su çerçeve Direktifinden sorumlu ana uzman, gerek e-mail gerekse karşılıklı görüşmelerde su çerçeve direktifi ve nehir havzası yönetim planının bileşenlerinin bağlantısına ilişkin önerileri bu çalışmada değerlendirilecektir.
Çevresel Kalite Standartları, Türkiye’de Su Sektörü için Kapasitesinin Güçlendirilmesi isimli Twining Projesi Tehlikeli Maddeler Uzmanı, Ekoloji Uzmanı, Nehir Havzası Yönetim Planının kilit uzmanları Đngiltere’den kendileri ile karşılıklı çalışılmaktadır. Elanora Bartkova, Huw Williams Yasal ve kurumsal analiz uzmanları, Sean Mckay Tehlikeli Maddeler konusunda uzman ve bu konuda tehlikeli maddelerin yönetimine ilişkin destekler alınacaktır. John Murry Bligh, Su çerçeve Direktifinin hedefi olan iyi ekolojik statüye ulaşmanın başlangıcı ve sonucu hakkında destek verecektir. Ayrıca yine Hollandalı uzman Joob Harmson izleme konusunda uzman olup, havzada izleme istasyonlarının seçimi ve programın oluşturulması konusunda destek verecektir.
Avrupa Birliği su politikaları çerçevesinde Türkiye’deki su kaynakları yönetiminin değerlendirilmesi (Karadağ, A.A. 2006) güncel gelişmeleri dikkate almış Çevre ve Orman Bakanlığına bağlı bir kuruluş olarak çalıştığını vurgulayan ve Bakanlığın vizyonuna önemli atıflarda bulunan bir kaynaktır.
Üye ülkeler 2009 yılı sonunda Nehir havzası Yönetim Planlarını yayınlamak zorundadırlar. Hazırlanan yönetim planları şu an halka sunulmuş bulunmaktadırlar, bu kapsamda Đngilizce olması münasebetiyle Đngiltere örneği incelenebilmiştir.
- 8 - 3. MATERYAL ve METOT
Bu çalışmada; AB ve Türkiye’de ki yasal ve kurumsal durumun karşılaştırması değerlendirilmiş ve özellikle Avrupa Birliğinin Çevre faslı altında yürütmüş olduğu “Su Kalitesi Sektörü” açısından Çevre ve Orman Bakanlığının rolü ve gelişimleri incelenmiştir. Bu bölüm daha çok bir el dokümanı şeklinde olmuştur. Ardından, uygulamalar ele alınmış ve metot olarak Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yürütülen Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı kullanılmıştır. Bu bölümde daha çok uygulamanın nasıl yapılacağına odaklanılmıştır.
3.1. Avrupa Birliği ve Türkiye’de Su Koruma Politikaları
Avrupa su politikası, siyasi programların ve yasal olarak bağlayıcı mevzuatın kabul edilmesiyle 1970’lerde başlamıştır. 1. Çevre Eylem Programı 1973-1976 arasındaki dönemi kapsamış olup, son kabul edilmiş olan 6. Çevre Eylem Programı (6. ÇEP) 2010 yılına kadar uzanan dönem için planlanmıştır. 6. ÇEP devam etmekte olup, su kaynaklarını koruma hedefini geliştirmektedir (REC, 2008).
1970’lerde siyasi programlara paralel olarak, 1975 Yüzey Suyu Direktifi ile başlayıp 1980 Đçme Suyu Direktifi (80/778/EEC) ile son bulan ilk mevzuat dizisini kabul etmiştir. Đlk su mevzuatı çalışmalarında, balık suları (2006/113/EC), yüzme suları (2006/7/EC) ve yer altı suları (80/68/EEC) ile ilgili kalite standartları mevzuatı yer almıştır. Emisyon sınır değerlerine ilişkin mevzuat alanında, Tehlikeli Maddeler Direktifi (76/464-2006/11/EC) ve çeşitli maddeler ile ilgili kardeş mevzuatları kabul edilmiştir.
Đkinci su mevzuatı çalışmalarında, mevcut olan mevzuat gözden geçirilmiş ve yapılması gereken iyileştirmeler ve doldurulması gereken boşluklar belirlenmiştir. Su mevzuatına ile ilgili çalışmaların yapıldığı bu dönemde, Kentsel Atık Su Arıtma Direktifi
- 9 - (91/271/EEC) ve Nitrat Direktifi (91/676/EEC) kabul edilmiştir. Bu dönemde, ayrıca, Đçme Suyu ve Yüzme Suları Direktifleri güncellenmek üzere gözden geçirilmiş, yapılan değişiklikler sırasıyla 1994 ve 1995 yıllarında kabul edilmiştir. Ekolojik kalite için 1994’te bir öneri yapılmıştır. Büyük sanayi tesisleri için, Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü (IPPC) (2008/1/EC) su kirliliği konusunu da kapsamıştır.
Gerek üye ülkeler gerek genel olarak Avrupa seviyesinde, su kirliğinin üstesinden gelmek için iki temel yaklaşım kabul edilmiştir
1. Yaklaşım:
• Su kalitesi hedefini (SKH) temel alan yaklaşım, hem noktasal hem de yayılı kaynaklardan ileri gelen emisyonların birikmiş etkisini sınırlamak için minimum su kalite gerekliliklerini tanımlamaktadır. Dolayısıyla, bu yaklaşım, belirlenen koşul ve kullanımda çevre ve insan sağlığını tehdit etmeyen belli bir su kalite seviyesine odaklanmaktadır. Bu yaklaşım, özellikle, Yüzey Suları Direktifi (75/440/EEC, şimdi Su Çerçeve Direktifin ile birleşti) veya Yüzme Suyu Kalitesi Direktifi (şimdi 2006/7/EC), Tehlikeli Maddeler Direktifi (76/464-2006/11/EC) gibi ilk su mevzuatı çalışmalarını kapsayan dönemde (1975-1980) kullanılmıştır.
2. Yaklaşım:
• Emisyon sınır değerini (ESD) temel alan bu yaklaşım, bir kaynaktan su ortamına deşarj edilebilecek kirleticilerin izin verilen maksimum miktarlarına odaklanmaktadır. Bu yaklaşım, aslında, bir sürecin son ürününe (atık su arıtımı, sanayilerden yapılan deşarjlar, tarımın su kalitesi üzerindeki etkileri) ve sulara ne kadar kirleticinin gidebileceğine bakmaktadır ve temel olarak, 1990’larda, su mevzuatına yönelik yapılan ikinci dalga çalışmalarda kullanılmıştır: Kentsel Atık Su Arıtma Direktifi (91/271/EEC), Nitrat Direktifi (91/676/EEC) ve IPPC Direktifi (2008/1/EC).
- 10 - Tehlikeli Maddeler Direktifi (1976) her iki yaklaşımı, tamamıyla birleştirmeden sırayla kullanmaktadır. Akabinde, yakın dönemde, hem Avrupa hem de Üye Ülke seviyesinde, SKH ve ESD’lerin karşılıklı olarak birbirlerini takviye etmek için kullanıldıkları birleşik bir yaklaşıma dayalı bir mevzuat kullanılmıştır. Herhangi özel bir durumda, daha sıkı olan yaklaşım kullanılır. Yeni Avrupa su politikası ve uygulama aracı Su Çerçeve Direktifi (2000/60/EC), bu iki yaklaşımın birleşimine dayanmaktadır özellikle direktifin 10. maddesinde bu görülmektedir. Söz konusu birleşik yaklaşım, AT Anlaşması’nda belirlenen ihtiyat ve önleme ilkeleri, çevresel zarar, öncelikli olarak kaynağında düzeltilmelidir ilkesi ve farklı bölgelerdeki çevresel koşullar dikkate alınmalıdır ilkelerine uygundur (REC,2008).
Anlaşma, aşağıda belirtildiği şekilde AB su politikası için bir dizi ilke belirlemiştir:
• Yüksek seviye koruma • Đhtiyat ilkesi
• Önleme ilkesi
• Kirliliğin kaynağında düzeltilmesi • Kirleten öder ilkesi
• Çevre koruma gerekliliklerinin diğer Topluluk politikalarının tanım ve uygulamalarına dahil edilmesi – sanayi, tarım, ulaşım ve enerji, • Sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi
Bu ilkelere dayanarak, Avrupa kuruluşları – Komisyon, Parlamento ve Konsey, Topluluk su politikası için temel bir gözden geçirme ve yeniden yapılandırma sürecinin gerekli olduğu kararını almıştır.
Su politikasına daha kapsamlı bir yaklaşım kabul edilmesi gerektiğini hâlihazırda düşünen Komisyon, Avrupa Parlamentosu, Çevre Komitesi ve Çevre Bakanları Konseyi’nin taleplerini almıştır. Yerel ve bölgesel yönetimler, su kullanıcıları, icra daireleri, su tedarikçileri, sanayi ve tarım sektörleri, tüketiciler, çevreciler ve sivil toplum
- 11 - kuruluşları (STK) gibi bütün ilgili taraflarla yapılan geniş kapsamlı müzakerelerin ardından, Komisyon, 1997/1998’de yeni bir AB Su Çerçeve Direktifi için teklifini sunmuştur.
Sonuç olarak ortaya çıkan Su Çerçeve Direktifi (2000/60/EC) yeni düşünce tarzını yansıtmakta olup özellikle aşağıda belirtilen kilit hedefleri belirlemiştir:
• Su koruma kapsamının bütün suları kapsayacak şekilde genişletilmesi: kıyı suları dâhil yüzey suları ve yer altı suları
• Belli bir zamana kadar (Tablo 1) bütün sular için “iyi durum”un sağlanması ve hâlihazırda iyi durumda olan suların mevcut durumlarının korunması (ilk aşama 2015) (Tablo 3.1) (2000/60/EC, SÇD)
• Nehir havzalarının birden fazla Üye Ülke tarafından ve/veya üye olmayan bir ülke ile paylaşıldığı durumlarda uluslararası nehir havzaları için gerekli koordinasyon hükümleriyle ve emisyon sınırı ve kalite standartlarının beraber yer aldığı “birleşik bir yaklaşımla” nehir havzalarına dayalı su yönetimi
• Uzun vadeli sürdürülebilir su kullanımı ile ilgili ve onun için entegre bir Topluluk politikasının geliştirilmesi
• Maliyet karşılama ilkesini hesaba katarak ve kirleten öder ilkesine uygun olarak su kullanımı için fiyat belirleme
• Vatandaşların sürece daha fazla katılması • Mevzuatın daha etkin hale getirilmesi
- 12 - Tablo:3.1 SÇD’nde Üye ülkeler için Tanımlanan Temel Đlkeler ve Zamanlama
Yıl Eylem Referans
2000 Direktifin yürürlüğe girmesi Madde 25
2003 Ulusal mevzuat uyumunun sağlanması
Nehir Havza Bölgeleri ve otoritelerin belirlenmesi
Madde 23 Madde 3 2004 Nehir havzalarının karakteristiklerinin belirlenmesi: baskılar,
etkiler ve ekonomik analiz.
Madde 5 2006 Đzleme ağının kurulması Kamuoyu konsültasyonunun
başlaması
Madde 8 ve 14 2008 Nehir Havzası Yönetim Planı’nın taslağının sunulması Madde 13 2009 Önlemler programı dâhil havza yönetim planının
sonuçlandırılması
Madde 13 ve 11 2010 Fiyatlandırma politikasının oluşturulması Madde 9
2012 Uygulama programlarının hazırlanması Madde 11
2015 Çevresel hedeflerin gerçekleştirilmesi Madde 4
2021 Đlk yönetim dönemi sonu Madde 4 ve 13
2027 Đkinci yönetim dönemi sonu, hedeflerin gerçekleştirilmesi için son tarih
Madde 4 ve 13
3.2. Avrupa Birliğinde Yasal Yapı
3.2.1. Avrupa Birliği Su Kalitesi Yasal Yaklaşımı
Su kalitesi sektörü, bir dizi direktif ve Konsey kararını kapsamaktadır. Su Çerçeve Direktifi, bütün su koruma politikası ve mevzuatına yönelik idari çerçeve sunmakla kalmamış, (EK.A) aynı zamanda “ilk dalga” mevzuatın büyük bir bölümünü yürürlükten kaldırıp yerini almıştır.
Mevcut ve gelecek hukuki araçlar aşağıda belirtildiği şekilde sınıflandırılabilir:
• Kentsel atık su arıtımı ile ilgili 91/271/EEC sayılı Konsey Direktifi
• Tarımsal kaynaklardan gelen nitratların sebep olduğu kirliliğe karşı suların korunması ile ilgili 91/676/EEC sayılı Konsey Direktifi
- 13 - • Belirli tehlikeli maddelerin sebep olduğu kirliliğe karşı yer altı sularının
korunması ile ilgili 80/68/EEC sayılı Konsey Direktifi
• Çevre ile ilgili belirli direktiflerin uygulanmasına ilişkin raporların standartlaştırılması ve düzenlenmesine yönelik 23 Aralık 1991 tarihli ve 91/692/EEC sayılı Konsey Direktifi
• Yer altı sularının kirlilik ve bozulmaya karşı korunması ile ilgili 2006/118/EC sayılı ve 12 Aralık 2006 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi
• Đnsan tüketimine yönelik su kalitesi ile ilgili 98/83/EC sayılı Konsey Direktifi • Su politikası alanında Topluluk eylemi için çerçeve sunan 2000/60/EC sayılı
Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi
• Su politikası alanında öncelikli maddelerin listesini belirleyen 2455/2001/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Kararı(2008/105)
• Topluluğun su ortamına deşarj edilen belirli tehlikeli maddelerin sebep olduğu kirlilik ile ilgili 15 Şubat 2006 tarihli ve 2006/11/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi (76/464/EEC sayılı Konsey Direktifinin yazılı hali)
• Yüzme sularının kalitesi ile ilgili 2006/7/EEC sayılı Konsey Direktifi (31 Aralık 2014’ten itibaren geçerli olmak üzere 76/160/EEC sayılı Konsey Direktifi’ni yürürlükten kaldırmaktadır)
• Balık ortamını desteklemek için koruma veya iyileştirme gerektiren tatlı suların kalitesi ile ilgili 6 Şubat 2006 tarihli 2006/44/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (yazılı hali)
• Kabuklu suları için gerekli kalite ile ilgili 12 Aralık 2006 tarihli ve 2006/113/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi
• Taşkın risklerinin değerlendirilmesi ve yönetimi ile ilgili 23 Ekim 2007 tarihli ve 2007/60/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi
Bağlantılı direktif ve sözleşmeleri de şu şekilde verebiliriz:
• Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Karar Verme Sürecinde Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi (Aarhus Sözleşmesi), 1998
- 14 - • Sınıraşan Boyutta Çevresel Etki Değerlendirmesi Sözleşmesi (Espoo
Sözleşmesi), 1991
• Sınıraşan Suyolları ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi, Helsinki Sözleşmesi, 1992
• Nehir havzası sözleşmeleri (Tuna, 1987; Elbe, 1990; Oder, 1996; Ren, 1999) • Barselona Sözleşmesi, 1976 (tadil edilmiş şekliyle) ve protokolleri
• OSPAR Sözleşmesi, 1992 (tadil edilmiş şekliyle)
• Kuzey Denizinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerden Kirlenmesine karşı Đşbirliği ile ilgili Bonn Sözleşmesi, 1983
• Baltık Denizi ile ilgili Helsinki Sözleşmesi, 1992
Su Sektöründeki Mevzuat ve Çevre Müktesebatındaki diğer AB Mevzuatı arasındaki kilit ilişkilerin özeti EK.A’da sunulmaktadır.
3.2.2. Su Çerçeve Direktifi ve Kardeş Direktifleri
Su politikası alanındaki öncelikli maddelerin listesini oluşturan Konsey kararı ve 2455/2001/AT sayılı Avrupa Parlamentosu kararıyla (12.12.2001 tarihli OJ L 331/1) değişik su politikası alanında Topluluk faaliyetleri için bir çerçeve oluşturan 2000/60/AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (22.12.2000 tarihli OJ L 327/1). (2000/60/EC-SÇD,EU Web Site)
3.2.2.1. Temel Hedef ve Hükümlerin Özeti
Üye ülkelere var olan ve muhtemelen çok farklı biçimde düzenlenmiş olan su mevzuatlarını yürürlükten kaldırma ve bunu tek bir çerçeve kanunla değiştirme aynı zamanda bir sürecin parçası olarak kendi su mevzuatlarını kanunlaştırma imkânı vermesi açısından bu direktif iddialı ve kapsamlı bir araçtır.
- 15 - Đlk olarak, gelişmeye dayanarak su kütlelerinin gelecekte ne durumda olacağı (kimyasal ve biyolojik) tahmin edilecektir. Bir boşluk analiz ile bu tahmini durum çevresel hedeflerle karşılaştırılacaktır. Her bir su tipi için hedefler belirlenecektir. Eğer hedeflere ulaşılması mümkün görünmüyorsa önlemler alınmalıdır. Her altı yılda bir tüm bunların yeniden analiz edilmesi gerekmektedir. SÇD ve NHYP kavramının temel şeması Şekil 3.1’de verilmektedir. (ÇOB Matra, 2002).
Su kalitesi denetimini emisyon sınır değerleriyle birleştiren toplu bir yaklaşım getirmesi, sadece Topluluğun çevre politikasındaki kilit çevre koruma gerekliliklerini değil aynı zamanda ihtiyatlılık ilkesi ve kirleten öder ilkesi gibi çevreyi etkileyen Topluluk mevzuatının temel ilkelerini de açık ve pratik bir şekilde yansıtması ve suyla ilgili mevzuatın kapsamlı ve bütüncül bir yaklaşımla uygulanmasını hedeflemesi açısından bu direktifin çevre mevzuatına yeni bir bakış açısı getirdiği düşünülebilir. Direktif su mevzuatlarını bir direktif yapısı altında bütünleştirilmesi ve sonuç olarak ayrı ayrı mevzuatların teker teker yürürlükten kaldırılması yoluyla tüm su mevzuatlarını tek bir çatı altında birleştirmeyi amaçlar.
- 16 - Üye ülkelere nehir havzasının kendisinin veya etkisinin Topluluğun kısmen içinde veya dışında görüldüğü üye olmayan ülkelerle su yönetimi hedefleri konusunda daha fazla işbirliği kurma yükümlülükleri verilerek, mevcut uluslar arası su koruma organları teşvik edilerek,(EK.Đ) yetki ikamesi ilkesinin uygulanması ve direktifin uygulanmasındaki ilgili tüm taraflarla beraber halkın da daha fazla katılımını sağlayacak nehir havzası yönetim planlarının tasarımı ve dağıtımı gerekliliğinden yola çıkılarak bu bütünleştirme ilkesinin daha fazla etkin kılındığı söylenebilir.
Direktifin temel hedefleri şunlardır:
• Sürdürülebilir su kullanımı konusundaki entegre Topluluk politikasının geliştirilmesi ve yetki ikamesi ilkesine uygun olarak bu politikanın uygulanması (Madde 1 ve 4);
• Bu amaçla ortak ilkeler kapsamında tutarlı, şeffaf ve etkili bir mevzuat çerçevesinin benimsenmesi (mevzuata da bu şekilde düzenleyerek) ve gerekli olduğunda teknik şartnamelerin ve ortak çevre kalite standartları ve emisyon sınır değerleri için asgari gerekliliklerin belirlenmesi (Madde 16 ve 17, Ek II, III, V, VI, VIII, IX ve X);
• Koruma ve sürdürülebilir su yönetimi ile enerji, ulaştırma, tarım, balıkçılık ve turizm gibi Topluluğun diğer politika alanlarının daha fazla bütünleştirilmesi (Madde 1, 4, 5 ve 9);
• Su koruması ve yönetimi konusundaki diğer uluslararası anlaşmalar ve deniz sularının kirlilikten korunması gibi önemli yükümlülükleri içeren çeşitli uluslararası anlaşmalar kapsamında Üye Devletlerin ve topluluğun yükümlülüklerini yerine getirmesine katkıda bulunma (Madde 1, 3, 4(1), 12, 16(3) ve (5));
• Avrupa Uzamsal Gelişme Perspektifi gibi diğer konularda da üye devletlerarasındaki işbirliğine katkıda bulunma;
- 17 - • Su koruma yaklaşımının yüzey suları, yer altı suları, kıyı suları ve gerektiğinde
kara suları gibi tüm suları kapsayacak şekilde geliştirilmesi (Madde 1-5, 7-8, 11-12, 16-17);
• Sellerin etkilerini hafifletmeye katkıda bulunma (Madde 1 ve 11(3)(I));
• Sucul ve karasal ekosistemlerin, bu ekosistemlere doğrudan bağlı sulak alanların korunması (Madde 6 ve Ek IV);
• Topluluk sularının potansiyel kullanımlarının korunması ve geliştirilmesi (özellikle Madde 1, 4, 9, 11, 13 ve Ek VII);
• Nehir havzalarına dayalı olarak bir su yönetimi yaklaşımının geliştirilmesi, nehir havzalarının veya bunların sınır aşan etkileri söz konusu olduğunda üye ülkeler arasındaki işbirliğinin sağlanması (EK….) ve son olarak nehir havzalarının sadece kısmen Topluluk içinde olduğu durumlarda üye olmayan ülkelerle olan işbirliğinin sağlanması (Madde 3);
• Çevre koruması amacına uygun olduğunda nitelik ve nicelik açısından su durumu konusunda ortak tanımların belirlenmesi (Madde 2, 4(1)(a) ve 16(7) ve Ek V, VIII ve IX);
• Daha fazla entegrasyon sağlanması için öncelikle nitelik konusunda toplu denetim yaklaşımları ve ayrıca nicelik konusundaki düzenlemeler vasıtasıyla Topluluktaki su çevresinin muhafazası ve iyileştirilmesi (Madde 10 ve Ek IX); • Suda bulunan ve öncelikli olarak tehlikeli olduğu bilinen maddelerin bertaraf
edilmesi (Madde 4 ve 16);
• Bu yapılamazsa tehlikeli madde emisyonlarının kademe kademe azaltılmasına katkıda bulunma;
• Deniz sularında doğal yoldan bulunan maddelerin yakın zemin değerlerinin oluşturulmasına katkıda bulunma (Madde 4);
• Belli bir tarihe kadar tüm sular için “iyi” durumun sağlanması ve “iyi” durumun hâlihazırda mevcut olduğu hallerde bunun muhafaza edilmesi (Madde 4); • Yer altı sularında herhangi bir kirletici derişimi için var olabilecek önemli ve
- 18 - • Çevre ve kaynak maliyetlerinin de dâhil olduğu bir şekilde su hizmetlerinin
maliyetinin karşılanması ilkesinin göz önüne alınması, suyu etkili kullanmak için yeterli teşvikleri oluşturarak su fiyatlandırma politikalarının hazırlanması ve farklı su kullanıcılarından su hizmetleri masraflarının karşılanması için yeterli katkının alınması (Madde 9 ve Ek III);
• Özellikle üretim, gözden geçirme ve nehir havzası yönetimi planlarının gözden geçirilmesi ve güncellenmesiyle ilgili olarak direktifin uygulanmasında tüm ilgili tarafların etkin katılımının teşvik edilmesi (Madde 14). (REC,2008-2000/60/EC,SÇD)
Mevzuatın 1975 ve 1980’lerden kalma bazı kısımları zaten Su Çerçeve Direktifine entegre edildi ve bunun sonucunda aşamalı bir yaklaşımla yürürlükten kaldırıldı. Örneğin Su Çerçeve Direktifindeki temel yükümlülük yeterli bir örnekleme ve izleme sisteminin kurulmasıdır. Tüm sektörel direktifleri Su Çerçeve Direktifi çatısı altında toplayarak ölçme ve izleme alanlarında iki kez aynı çabanın sarf edilmesinin önüne geçilecektir. Bu konudaki ilgili direktifler şunlardır:
• Tehlikeli Maddeler Direktifi (2006/11/AT) ve bunun kardeş direktifleri (2000 yılında yürürlükten kaldırılan 6. madde hariç 22 Aralık 2013’te yürürlükten kaldırılacaktır);
• Bilgi Değişimi Konusundaki Konsey Kararı (77/795/AET) (22 Aralık 2007 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır);
• Balık Suyu Direktifi (2006/44/AT) (22 Aralık 2013 itibariyle yürürlükten kalkacaktır);
• Kabuklu Deniz Ürünleri Suyu Direktifi (2006/113/AT) (22 Aralık 2013 itibariyle yürürlükten kalkacaktır);
• Yüzey Sularının Örneklemesi ve Ölçüm Metotları hakkında Direktif (79/869/AET) (22 Aralık 2007’de yürürlükten kaldırılmıştır);
• Yer altı Suları Direktifi (80/68/AET) (22 Aralık 2013 tarihi itibariyle yürürlükten kalkacaktır).
- 19 - Bu direktiflerle ilgili tüm iç hukuka aktarım ve uygulamalarında bu durumu göz önüne almalıdır. (Tablo:3.2)
Su Çerçeve Direktifi, su kalitesinin (ekolojik ve kimyasal) yönetimi için bir çerçeve ortaya koymaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi, çok sayıda diğer yasal belge de Direktifle ilintilidir ve bu direktifin uygulamasında bu yasal belgeler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu yasal belgeler su sektöründeki tüm direktiflerin (Direktif 2006/11/EC’ye ek olarak sınır değerleri ve kalite hedefleri koyan çeşitli ilintili direktifler de dâhil olmak üzere) yanı sıra aşağıdaki şu mevzuatları kapsamaktadır: (2008/105/EC,ÇKSD)
• Kuşlar Direktifi (79/409/EEC)
• Çevresel Etki Değerlendirme Direktifi (85/337/EEC düzeltilmiş hali) • Kanalizasyon Atık Su Yönetmeliği (86/278/EEC
• Kentsel Atık Su Arıtımı Yönetmeliği (91/271/EEC) • Çevresel Bilgiye Erişim Yönetmeliği (2003/4/EC
• Bitki Koruma Ürünlerine Yönelik Konsey Direktifi (91/414/EC)
• IPPC (Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol) Direktifi (91/692/EEC) ve Kararı (94/741/EEC)
• Habitat Direktifi (92/43/EEC)
• IPPC (Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi (2008/1/EC) ) • Seveso II Direktifi (96/82/EEC)
• Biosit Direktifi (98/8/EC)
• Reach (Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, Đzni ve Kısıtlanması) Yönetmeliği (1907/2006)
• Düzenli Depolama Direktifi (99/31/EC) • Tehlikeli Atık Yakma Direktifi (2000/76/EC) • Büyük Yakma Tesisleri Direktifi (2001/80/EC) • Taşkın Direktifi (2007/60/EC)
- 20 - • Stratejik Çevresel Değerlendirme (SEA) Direktifi (2001/42/EC)
• Halkın Katılımı Direktifi (2003/35/EC)
• Çevreye Verilen Zararın Önlenmesi ve Giderilmesine Yönelik Direktif (2004/35/EC)
• 91/692/EEC no’lu Raporlama Direktifi
• 2007/2/EC no’lu INSPIRE (Avrupa Birliği için Konumsal Veri Altyapısının Oluşturulması) Direktifi
• Avrupa Kirletici Emisyon ve Transfer Kaydı üzerine 166/2006 no’lu düzenleme • Denizlere yönelik bir yönetmelik önerisi
Direktif, AB’nin ve/veya Üye Ülkelerin taraf olduğu bir dizi uluslararası anlaşmaya tamamlayıcı nitelikte olmayı amaçlar ve uygulama planları göz önünde bulundurulurken bu direktiflere önem verilmelidir. Bu anlaşmalar şunlardır:
• Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (1976)
• Akdeniz’in Kara Kökenli Kaynaklardan Kirlenmeye Karşı Korunması 1980 Protokolü (1976 Anlaşması’nın Yeni Düzenlemesi)
• Entegre Kıyı Alanları Yönetimine ilişkin Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Protokolü
• Kuzey-Doğu Atlantik Deniz Çevresinin Korunması Konvansiyonu (OSPAR) (1992)
• Baltık Deniz Çevresinin Korunması Konvansiyonu (1992)
• Sınır ötesi Suyolları ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi (Konsey tarafından 1995 yılında kabul edilmiştir)
• Endüstriyel Kazaların Sınır ötesi Etkileri Sözleşmesi (1992)
• 1992 Endüstriyel Kazaların Sınır ötesi Etkileri Sözleşmesi ve 1992 Sınır ötesi Suyolları ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi üzerine Endüstriyel Kazaların Sınır ötesi Etkileri Sonucunda Oluşan Zararın Tazmini ve Hukuki Sorumluluk Protokolü
- 21 - Tablo:3.2 Başlıca Uygulama Görevleri Özet Tablosu(2000/60/EC,SÇD-EU Web Site)
1. Planlama
1.1 Nehir havzalarını belirleyin ve onları nehir havzası bölgelerine tahsis edilmesi. 1.2 Yer altı suyu kütlelerini nehir havzası bölgelerine tahsis edilmesi.
Kıyı sularını nehir havzası bölgelerine tahsis edilmesi.
1.3 Gerek mevcut yapıları kullanarak gerekse yeni yapılar oluşturarak yetkili makamlar oluşturulması ve direktifin nehir havzası bölgelerinde etkili bir şekilde uygulandığını sağlamak için idari düzenlemeler oluşturulması.
1.4 Yetkili makam; direktifin planlama, izleme ve yaptırım gibi uygulama gereklerini yerine getirmek için kurumsal düzenlemeler yapmalıdır.
1.5 Yetkili makam, Su Çerçeve Direktifi’nde ortaya konan yöntemleri kullanarak nehir havzasının özelliklerinin bir incelemesini gerçekleştirmelidir. Verilerin organize edilmesi ve ulusal istatistikçiler ve Avrupa Komisyonu istatistikçileriyle işbirliği içinde sonuçların AB dâhilinde karşılaştırılabilir olmasını sağlamak amacıyla veri analizlerinin yapılması.
1.6 Yetkili makam, nehir havzasındaki insan faaliyetlerinin etkilerini incelemelidir.
1.7 Endüstriyel deşarjlar/boşaltımlar, tehlikeli maddeler, atık su deşarjları ve tesisler üzerine tüm elverişli ve ilgili bilgileri değerlendirin. Örneğin, IPPC Direktifi (2008/1/EC), Tehlikeli Maddeler Direktifi (2006/11/EC) ve Kentsel Atık Su Arıtımı Yönetmeliği’nin (91/271/EEC) kapsadığı kaynaklar.
1.8 Başta tarımdan kaynaklanan olmak üzere kirlilik kaynaklarının yayılımının boyutu ve yeri hakkında bilgi toplayın.
1.9 Elverişli mevcut verileri kullanarak, kirlilikten etkilenmiş suları belirleyin.
1.10 Đçme suyu, tarım suyu, endüstriyel su ve diğer amaçlar için çıkarılan suyla ilgili verileri bir araya getirin.
1.11 Su tedarikçileriyle işbirliği içinde, yetkili makam, her nehir havzasından içme suyu çıkarmak amacıyla kullanılan veya kullanılması planlanan mevcut ve potansiyel tüm yüzey suyu ve yer altı sularını belirlemelidir.
1.12 Yetkili makam, içme suyunun çıkarılması, atık su boşaltımları, talep-arz tahminleri ve eğilimleri dâhil olmak üzere su kullanımının ekonomik bir analizini ve altyapı gereksinimlerinin analizini yapmalıdır. Bu görev için ekonomistlerle, bölgesel ve belediye planlamacıları ve diğer planlamacılarla, su tedarikçileriyle ve sanayi örgütleriyle işbirliği yapmak gerekebilir.
1.13 Direktifte korunan alanların tanımlandığı şekliyle, AB doğa koruma mevzuatındakiler de dâhil olmak üzere, her nehir havzası bölgesindeki korunan alanların kaydının oluşturulması. 1.14 Nehir havzası özellikleri incelemesinin ve diğer incelemelerin altı yıllık aralıklarla güncellemelerinin yapılması için gerekli düzenlemeleri devreye sokun.
1.15 Đlgili verileri topladıktan sonra, nehir havzasında uygulamak üzere çevresel hedefler koyun. Bu hedefler, iyi su kalitesi elde edecek şekilde tasarlanmalı (direktifte tanımlandığı gibi) ve korunan alanlarda uyulması gereken standartlarla uyum sağlamaya yönelik olmalıdır.
1.16 Tanımlanmış nehir havzaları içerisinde, nehirler, göller, akarsu ağızları ve kıyı suları olmak üzere dört temel yüzey suyu türü oluşturun ve her birinin ekolojik durumunu direktifte tanımlandığı gibi fizyo-kimyasal, biyolojik ve hidromorfolojik özelliklerine göre değerlendirin. 1.17 Her bir su kütlesini, - ilgili alanla ilgili veya benzer alanla ilgili tarihi bilgilerin olduğu verileri karşılaştırarak, - yüksek kaliteli, iyi kaliteli ve düşük kaliteli olmak üzere üç kategoriden birine yerleştirin.
1.18 Avrupa’da insan faaliyetleri tarafından etkilenmemiş sadece birkaç alan olduğundan, direktif, bazı doğal parametrelere dayanarak benzer eko-türler oluşturmak için ölçütler ortaya koymaktadır.
- 22 - su çıkarma oranlarının uzun-vadeli kullanılabilir kaynakları aşmadığını ortaya koymak için ilişkilendirilmiş yeniden dolum ve çıkarım (hem doğal hem yapay) oranlarıyla karşılaştırılarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
1.20 Nehir havza planında da belirtildiği gibi iyileştirilmeleri için tüm önlemler alınsa da, doğal durumlarından ötürü kaliteli su olamayacak su kütlelerini belirleyin.
1.21 Çevresel hedefleri daha az sıkı olması gereken belirli su kütlelerini belirleyin. Bu hedefleri nehir havzası planlarına dâhil edin.
1.22 Ek VI’da ortaya konan direktiflerin ve zorunlulukların uygulanması başta olmak üzere direktif dâhilinde belirtildiği gibi Avrupa Komisyonu yasalarındaki tüm zorunlu önlemlerin uygulanması da dâhil olmak üzere, direktifin çevresel hedeflerine ulaşmak için, Ek VII’de belirtilen bilgileri içeren nehir havzaları planlarının bir bölümü olarak bir önlem programı oluşturun. Bu; yukarıdaki süreçler sonucunda toplanacak tüm bilgilerin değerlendirilmesiyle oluşturulmalıdır. Đlave önlemler Ek VI. B’de verilmiştir ve “iyi” kalite altındaki sular için; daha yoğun bir izleme, ilgili kirleticiler için çevresel kalite standartlarının oluşturulması, kirletici maddelerin soruşturulması ve ilgili tüm izinlerin acil incelemesini takiben söz konusu riskin seviyesine göre eylemin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
1.23 Nehir havzası planları, nehir ağının belirli kısımları için daha detaylı yerel eylem planları tarafından tamamlanabilir.
1.24 Nehir havzası yönetim planlarının başlama süresinden en az bir yıl önce halkın planın taslak kopyalarına erişimlerini sağlayacak ve kamu yorumlarının yazılı olarak iletilmesi için en az altı ay tanıyan bir kamu müzakere sistemi oluşturun.
1.25 Halkın görüşleri dikkate alındıktan sonra, nihai bir planın yayınlanması gerekmektedir. 2. Đzleme ve Uygulama
2.1 Yetkili makamın, suyun durumunu belirleyebilmesi için bir izleme programı oluşturması gerekmektedir. Đzleme; kimyasal ve biyolojik numunelerin alınmasını da kapsayacak ve yüzey suyunu ekolojik ve kimyasal kalitenin beş sınıfından birine yerleştirebiliyor olacak. Ek V detaylı izleme ve değerlendirme ölçütlerini ortaya koymaktadır. Yer altı sularının kantitatif (niceliksel) ve kalitatif (niteliksel) durumlarına göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Teknik şartname, izleme yöntemlerini ortaya koymaktadır ve sonuçların ortak bir formatta karşılaştırılabilir olmaları gerekmektedir. Akredite yöntemler kullanın ve kalite güvence tasarıları kullanın. Sonuçların güvenirlik ve kesinlik seviyelerinin belirtilmesi gerekmektedir.
2.2 Ek V’e göre izleme alanları belirleyin ve belirlenen alanları Ek V’te verilen parametrelere göre izleyin.
2.3 Đzlemenin sonuçları şöyle sunulmalıdır:
• Biyolojik: alanın referans durumundan çıkışını temsil eden sayısal bir değer; • Kimyasal: “iyi kalite” ve “iyi kaliteyi yakalayamayan” olarak tanımlanan bir kalite sınıflandırması;
• Ekolojik: “yüksek kalite”, “iyi kalite”, “yeterli kalite”, “düşük kalite” ve “kötü kalite”. Bu sonuçların bir harita üzerinde gösterilmeleri gerekmektedir.
2.4 Yetkili makam/ulusal kuruluş; kalibrasyonlar arası ağ olarak bilinen seçme eko-tür alanlarını temsil eden bir dizi veri oluşturmak için Üye Ülkeler arasında biyolojik veri değiş tokuşunu sağlamak zorundadır. Komisyon, Üye Ülkeler tarafından kullanılan yöntemleri test etmek amacıyla kalibrasyonlar-arası bir çalışmayı koordine edecektir.
2.5 Đzleme sıklıkları üç ayda bir numune ve üç yılda bir numune olmak üzere değişiklik göstermektedir. Kalitesi “iyi”den düşük olan sular için daha yoğun bir izleme gerekecektir. 2.6 Uymama durumlarına karşı direktifi uygulamak için ulusal mevzuata cezalar da dâhil ediniz. Bunlar mevcut su yasası için oluşturulan düzenleyici sistemi ve suya boşaltım yapan veya suyun kalitesini etkileyen endüstriyel ve diğer tesisleri kontrol eden yasaları kapsayabilir. Cezaların, uyumla bağlantılı olarak açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
