Önlemlerin Maliyetleri 162

Su Çerçeve Direktifi (SÇD), Tehlikeli Maddeler Direktifi (TMD) ve Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi (KAAD) ile uyum ancak önemli ölçüde bir maliyete katlanılarak sağlanabilir. Bu bölümde sunulan maliyet tahminleri, (ekonomik ve teknik verilerin eksikliği nedeniyle) ağırlıklı olarak uzman değerlendirmelerine dayandırılmakta olduklarından, pek çok belirsizliği içermekte ve gösterge mahiyeti taşımaktadır. Bu bölümdeki tüm maliyet rakamları günümüz söz konusu Direktiflerin uygulamaya konulmasından kaynaklanan toplam maliyetler aşağıda incelendiği gibi iki maliyet kategorisinden oluşmaktadır:

Önlemler Programı

Önlemler Programının maliyetleri su kalitesinin veya durumunun iyileştirilmesi sırasında ortaya çıkan inşaat, arıtma sistemlerinin işletme ve bakımı, organik tarımın yaygınlaştırılması, barajlarda balık geçitlerinin inşa edilmesi, çiftçilerin iyi tarım uygulamaları konusunda (su, gübre, hayvansal gübre, ilaçlar) eğitilmesi, su sayaçlarının sanayide, meskenlerde ve tarımda kullanımı, hacimsel su fiyatlandırması uygulamasına geçiş, yeni düzenli katı atık depolama alanlarının inşa edilmesi ve deri sanayilerinin organize sanayi bölgelerine taşınması gibi hususlar için doğrudan maliyetleri yansıtmaktadır.

Uyum Maliyetleri

Uyum maliyetleri (denetim, yaptırım, izleme, idari maliyetler, araştırma, Nehir Havzası Yönetim Planlarının oluşturulması vb gibi) su kalitesini dolaylı olarak etkileyen ve Direktifleri uygulamaya koymak için ihtiyaç duyulan tüm çalışmaları yansıtmaktadır. Bu

- 163 - maliyetler esas olarak personel maliyeti ile TMD, KAAD ve SÇD hazırlık ve araştırma safhalarında ihtiyaç duyulan ekipman maliyetlerine dayanmaktadır.

Mevcut politikaların (devam eden politikalar) ve ek önlemlerin (gelecek planları) uygulamaya konulması ile ilgili maliyetlerin birbirinden ayırt edilmesi de bir diğer önemli husustur. Önlemler Programının ve SÇD Uyum Maliyetinin ayrılmaz parçasını teşkil eden maliyetler şunlardır:

• Her zaman gelecek planları ile ilgilidir.

• Her zaman mevcut direktiflerin uygulamaya konulması maliyetlerine eklenir. Bu direktifler arasında maliyet çakışmasına yer verilmemelidir.

Tablo 4.24 TMD ve KAAD’ın Büyük Menderes Nehir Havzasında uygulanmasına yönelik yürürlükteki politikaların parçası olan önlemlerin yıllık ortalama toplam maliyetleri ve 17 yıllık döneme ait toplam maliyetleri

Direktif Maliyet Cinsi Yıllık Ortalama Toplam Maliyet (Milyon TL)

17 Yıllık Döneme Ait (2027 yılına kadar) Toplam Maliyet (Milyon TL)

Önlemler Programı 37,3 633,7 Uyum Maliyetleri 0,9 16,0 TMD TOPLAM 38,2 649,7 Önlemler Programı 44,6 757,9 Uyum Maliyetleri 0,1 2,4 KAAD TOPLAM 44,7 760,3

Tablo.25 ve Tablo. 26devam eden politikalara ek (gelecek planlar) niteliğindeki ve Su Çerçeve Direktifi, Tehlikeli Maddeler Direktifi ve Kentsel Atıksu Arıtma Direktifinin uygulanmasına ait Önlemler Programı ve Uyum Maliyetlerini göstermektedir. TMD 2013 yılında yürürlükten kaldırılacak ve buna bağlı uygulamalar bu tarihten itibaren Su Çerçeve Direktifi kapsamında ele alınacaktır. TMD ve KAAD ağırlıklı olarak devam eden politikalar olup, bu Direktiflere ilişkin ek önlemler (gelecek planlar) tanımlanarak aşağıdaki tabloların maliyet rakamlarına dâhil edilmiştir. SÇD, TMD ve KAAD’ın Büyük Menderes Nehir Havzasında uygulanmasına yönelik gelecek planların (2027 yılına kadarki

- 164 - dönemi kapsayan ve Önlemler Programı ile Uyum Maliyetlerine ilişkin ek maliyetleri içeren) 17 yıllık döneme ait toplam maliyetleri KAAD için yaklaşık 124.4 Milyon TL, TMD için yaklaşık 246.5 Milyon TL ve SÇD için ise ek olarak 89.5 Milyon TL’ye ulaşacaktır.

Gelecek planların toplam yıllık ortalama maliyetleri KAAD için yaklaşık olarak 7.3 milyon TL, TMD için yaklaşık olarak 14.5 milyon TL ve SÇD için ek olarak 5.3 milyon TL şeklinde gerçekleşecektir. Ayrıca, mevcut direktiflerin, SÇD kardeş direktiflerinin ve halihazırda uygulamaya konulmamış olan kanunlar ve politikaların toplam maliyetleri bilinmektedir. Bu maliyetlerin büyük olasılıkla çok yüksek olacağı tahmin edilmektedir.

Tablo 4.25 SÇD, TMD ve KAAD’ın Büyük Menderes Nehir Havzasında uygulanmasına yönelik ek önlemlerin (gelecek planlar) (2027 yılına kadarki dönemi içeren) 17 yıllık toplam maliyetleri (milyon TL)

SÇD(TMD ve KAAD’a ek maliyetler) TMD KAAD

Önlemler Programı 57,6 231,9 120,3

Uyum Maliyetleri 31,9 14,6 4,1

Toplam Maliyetler (Milyon TL)

89,5 246,5 124,4

Tablo 4.26 SÇD, TMD ve KAAD’ın Büyük Menderes Nehir Havzasında uygulanmasına yönelik ek önlemlerin (gelecek planlar) ortalama toplam yıllık maliyetleri (milyon TL)

SÇD (TMD ve KAAD’a ek maliyetler) TMD KAAD Önlemler Programı 3,4 13,6 7,1 Uyum Maliyetleri 1,9 0,9 0,2

Yıllık Ortalama Toplam Maliyetler (milyon TL)

- 165 - Su hizmetleri maliyetlerinin karşılanmasına ilişkin mevcut düzeylerin değerlendirilmesi, Su Çerçeve Direktifi Madde 9'un uygulanmasına temel teşkil etmektedir. Ayrıca, bu değerlendirme maliyetler, fiyatlar, sübvansiyonlar ve çapraz sübvansiyonlar vs. konusunda şeffaflığı sağlamaktadır. Bu değerlendirme aynı zamanda, entegre bir nehir havzası yönetim planı ve önlemler programı hazırlanması ile de doğrudan bağlantılıdır.

Maliyetin karşılanması sistemini daha sağlıklı ve işlevsel hale getirmek için Çevre ve Orman Bakanlığı’nda mevzuat çalışmaları sürdürülmektedir. Atık su altyapı ve katı atık yönetim sistemleri için “Atık Su ve Katı Atık Tarife Yönetmeliği” hazırlanmaktadır. Bu raporda, ülkenin sosyo-ekonomik yapısı ve “kirleten öder – kullanıcı öder” prensibi dikkate alınmıştır. Bu yönetmelik vasıtası ile çevre sektörü için mümkün olabilecek fonlar beklenmektedir.

Direktifte maliyetlerin karşılanması ifadesi birkaç unsura atıfta bulunmaktadır. Kullanıcıların aldıkları su karşılığında ödemekte oldukları fiyatlar suyun teminine ve arıtılmasına ilişkin işletme ve bakım maliyetleri ile altyapı yatırımlarının maliyetlerini (finansal maliyetler) kapsamalıdır. Direktif bunun daha da ilerisine geçerek kullanıcılar tarafından ödenen fiyatların çevre ve kaynak maliyetlerini de karşılayacak şekilde düzenlenmesini öngörmektedir. Bu ise kirleticiler ve kullanıcıların kullanmakta oldukları doğal kaynaklar ve sebep oldukları zararın bedelini ödemelerini gerektiği şeklindeki ekonomi ilkesinin uygulanmasına yönelik temel adımı teşkil etmektedir. Çevresel maliyetler, nehirlerdeki balıklara ve yabani hayata zarar veren kirlilik gibi, ekosisteme verilen hasarları içermektedir. Suyun insani tüketim amacıyla çekilmesi, nehirlerdeki ve göllerdeki su seviyesinin azalması gibi etkilere neden olmakta ve bu da ekosistemlere zarar verebilmektedir. Bunlar mali bilançolara yansımayan ancak ölçülebilen maliyetlerdir. Bir su kaynağı kısmen veya tümüyle tüketildiğinde ve diğer kullanıcılar için mevcut daha az su kaldığında, bu kaynağın maliyeti yükselir. Bu tür kaynak maliyetlerinin karşılanması özellikle suyun kıt olduğu nehir havzaları için büyük önem taşımaktadır.

- 166 - Üye Devletlerin bu tür ilkeleri tam anlamıyla uygulamaya koyabilmeleri için su kaynaklarının kullanıldığı tüm faaliyetleri hesaba katmaları gerekmektedir. Yalnızca belli bazı faaliyetler için maliyetlerin karşılanması, sürdürülebilir su kullanımını garanti etmemektedir. Şebekeye bağlı su sistemleri ve yeraltısuyu kullanan fabrikalar ve çiftlikler eşit ölçüde ödeme yapmalıdır. Direktif bunun yanında suyun fiyatlandırılmasının, su kaynaklarının verimli kullanımını teşvik eder nitelikte olmasını da öngörmektedir. Eğer kullanıcılar kullandıkları suyun gerçek maliyetlerini ödemek zorunda kalırlarsa, boşa tükettikleri suyun miktarı da muhakkak azalacaktır. Bu da ekonomik etkinliği arttırarak kamu kuruluşları üzerindeki mali yükü azaltacak ve aynı zamanda çevrenin iyileştirilmesini sağlayacaktır.

Bir su hizmetinin kullanıcılarının bu hizmetin sağlanmasına ilişkin maliyetlere katkısı maliyet karşılama oranları ile ifade edilebilir. Maliyetin karşılanması ilkesinin amacı su hizmetinden yararlananların, su kullanımının gerçek maliyetini ödemeleri ve kıt su kaynakları konusunda daha duyarlı olmalarının sağlanmasıdır.

Su kullanıcısının su hizmetini veren kuruluşa yaptığı ödeme – sübvansiyonlar (TL) Maliyet karşılama oranı = %100*

Su hizmetini sağlayan kuruluşun ilgili su hizmetini sağlarken oluşan toplam maliyetler (TL)

Büyük Menderes Nehir Havzasındaki maliyetin karşılanmasına ilişkin analiz aşağıdaki su hizmetlerine ve kullanıcı gruplarına odaklanmaktadır:

• Tarımsal (sulama) amaçlı yüzey suyu temini • Tarımsal (sulama) amaçlı yeraltısuyu temini

• Sanayilere ve meskenlere yüzey suyundan ve yeraltısuyundan su temini • Meskenler ve sanayiler için atıksu toplama ve arıtma

- 167 - Büyük Menderes Nehir Havzası'ndaki beş su hizmetine ait maliyetin karşılanmasına ilişkin tahminleri özetlemektedir (EK.M).