Đzleme 137

Su kütlelerinin durumu hakkında net bir görüş sahibi olabilmek için uygun bir izleme sistemine ihtiyaç vardır. Đzlemenin sonuçları aynı zamanda su kütlesinin durumunu korumak ya da iyileştirmek için neler yapılması gerektiğini gösterecektir.

Su Çerçeve Direktifi Madde 8'e göre, yukarıda tanımlanan bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için belirli kalite unsurlarının gözetimsel, operasyonel ve araştırmacı izlemelerinin birleşimini kullanarak tüm su kütlelerini sınıflandırmak için izleme noktaları ağı kurulması gerekmektedir. (Tablo 4.14)(Çiçek N.2008 SÇD/NHYP)

Gözetim izlemesi

Gözetimsel izleme doğal koşullar üzerinde ekolojik ve kimyasal açıdan insan faaliyetlerinden kaynaklanan uzun vadeli değişikliklerin değerlendirilmesini amaçlar.

Gözetim izlemesinin hedefleri:

1. Gözetimsel izleme evsel, endüstriyel, tarımsal ve hidro-morfolojik baskılar açısından çevresel kalite standartları dikkate alınarak etki değerlendirme prosedürlerinin geçerliliğini denetlemek ve bu prosedürlere destek olmak için yapılır.

2. Gelecekteki izleme programlarının etkili ve verimli dizaynı;

3. Doğal durumlardaki uzun dönemli değişimlerin değerlendirilmesi ve

4. Geniş ölçekte insan aktivitelerinden kaynaklı uzun dönemli değişimlerin değerlendirilmesi.

- 138 - Operasyonel izleme

Operasyonel izleme aşağıdaki hedeflere odaklanmıştır:

1. Çevresel hedeflerine ulaşamama riski olan su kütlelerinin durumlarının belirlenmesi,

2. Bu tarz su kütlelerinin önlemler programı ile durumlarındaki değişimin izlenmesi.

Operasyonel izleme, durumlarının iyileştirilmesi için önlemler alınan belli su kütlelerinde uygulanacaktır. Đzleme programı, baskılara en hassas su kütlesi veya kütlelerinin biyolojik ve hidromorfolojik kalite unsurlarının izlenmesini içermektedir. Alınan önlemlere göre izleme sıklığı belirlenecektir. Bu tip izleme, ilgili çevresel hedeflere ulaşamama riski olan önlemler programında yer alan su kütleleri için uygulanacaktır. Ayrıca, öncelikli maddelerin deşarj edildiği tüm su kütlelerinde de uygulanacaktır.

Araştırıcı izleme

Gözetimsel izleme bir su kütlesinin çevresel hedeflere ulaşamayabileceğini gösterdiği takdirde ;

Araştırıcı izlemenin uygulanma sebebi:

1. Çevresel hedeflere ulaşamama nedeninin bilinmediği durumlar;

2. Önlemler programının oluşturulmasında kullanılacak, çevresel hedeflere ulaşamamanın nedenlerini araştırmak;

3. Kazara kirlenmelerin miktar ve etkisini araştırmak için.

Araştırmacı izleme belli durumlara odaklandığı için, sadece ilgili kalite unsurlarına odaklanmaktadır. Ekotoksikolojik izleme ve değerlendirme metotları kullanılabilir. Ayrıca,

- 139 - bir alarm veya erken uyarı izlemesi olarak da kullanılabilir. Örneğin, içme suyu alanlarının kazara kirliliği gibi. .(2000/60/EC,SÇD;EU Commision, Guidance No:7)

Koruma alanlarının izlenmesi

1. Đçme suları, Kuşlar ve Habitat Direktifleri altında tanımlanan koruma alanlarının durumlarının kontrolü.

2. Đçme Suyu Koruma Alanları için kalitenin kötüye gitmesini önlemek, arıtım ihtiyacını azaltmak için.

Đzleme programı sonucunda:

• Referans alanlardan, tüm su kütlesi tipleri için sınıf sınır koşullarının oluşturulması için veriler

• Tek tek tüm su kütlelerinin sınıflandırılmasını sağlayacak veriler

• Nehir havzası yönetim planları ve ilgili önlemler programının uygulanmasını sağlayacak ve bunların tekrar gözden geçirilmesinin temelini oluşturacak şekilde izlemede kaydedilen ilerlemeyi gösteren gereçler

• Yeni sorunlar için erken uyarı elde edilecektir.

Tablo 4.14 SÇD kapsamında Farklı izlem tiplerinin karakteristikleri.

Gözetim iz. Operasyonel iz. Araştırıcı iz. Kor. Alanları Đz. Hedefler Noktasal

eğilimler

Etkinlik ölçütleri Kötü durumun nedenini araştırmak

Durumun kontrolü

Ne zaman 2006 Önlemlerden sonra Gerektiğinde 2006

Sıklık 12/y, 1/y, 1/6y Etki ölçütüne bağlı Yüksek Standard/nüfusa bağlı

Kalite unsurları

Tümü En hassas ölçüt Geçerli (eko

toksikolojik)

Tümü/en hassas Alanlar seçimi Tüm su tipleri Önlemler programı olan

yerlerde

Su kütlesi (bir kısmı) Tüm koruma alanları

- 140 - Geçiş suyu kütleleri ve kıyı su kütleleri biyolojik ve fiziko-kimyasal kalite unsurları açısından hem gözetimsel hem de operasyonel programlar altında izlenecektir.(ÇOB 2002)

Gözetimsel izleme için 13 örnekleme noktası seçilmiştir. Gözetimsel izlemenin amacı, doğal ve antropojenik eğilimlerin uzun dönemde açığa çıkarılması ve çevresel kalite standartları dikkate alınarak evsel, endüstriyel, tarımsal ve hidromorfolojik baskılar açısından risk değerlendirmelerinin teyit edilmesidir. Bu noktalar, kirlenmiş bölgeler ve 'temiz' bölgeler olarak ayrılmıştır. 27 nokta operasyonel izleme noktası olarak kabul edilmiştir. Operasyonel izleme, belirli baskıları hedef almakta ve baskıyı tespit etmek için seçilen kalite unsurlarını kullanmaktadır. Genel olarak, operasyonel izleme, gözetimsel izlemeden daha yaygındır ve eğer baskılar azaltılırsa, operasyonel izleme de azaltılabilir ya da durdurulabilir. Hem gözetimsel izleme hem de operasyonel izleme noktaları Şekil 4.48 de sunulmaktadır. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü bu noktalarda izleme yaparak ÇKS ve çevresel Hedefleri belirleyecektir. SÇD’ye göre çalışmalar gerçekleştirecektir. (ÇOB 2007)

Büyük Menderes Havzasında periyodik olarak yeraltısuyu kalite ölçümü yapılmamaktadır. Đçme ve kullanma amacı ile kullanılan yeraltı suyunun kalitesinin izlenmesi kullanıcı tarafından yapılmaktadır. DSĐ tarafından açılan kuyularda, kuyular ilk açıldıkları zaman sulama suyu kalite ölçümü yapılmıştır. Ancak daha sonraki yıllarda bu kuyu sularında ilk açıldıkları zamana göre herhangi bir kalite bozulmasının olup olmadığı izlenmemektedir. Bu nedenle Büyük Menderes havzasında yeraltısuyu kalitesinin SÇD’ye uygun olarak düzenli ve sürekli olarak izlendiği bir kalite gözlem ağının oluşturulmasında fayda görülmektedir.

Havzada açılan kuyularda kullanım amacına göre (içme, kullanma, sulama) kimyasal analizler gerçekleştirilmiştir. Đçme ve kullanma suyu amacıyla kullanılan kuyuların su kalitesinin izlenmesi kuyu sahibinin sorumluluğundadır. Yer altı suyu kalitesinin düzenli ve sürekli olarak ölçüldüğü yerlerde izleme şebekesi yoktur. Ancak, nitrat ölçümleri, Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı’nın sorumluluğu altındaki Nitrat Direktifi kapsamında gerçekleştirilmektedir.

- 141 -

Şekil 4.48 Gözetimsel ve operasyonel izleme