Konya çevresi tarih araştırmaları II : tarih öncesinden Ortaçağa kadar Phrygia Paroeus

· s

.

ü.' Fen-Edebiyat

falç.Ol~esl Edebiyat Dergisi_ 199.7, Say.1 11

. K(;>NY~ ÇEVRESi TARiH

ARAŞTIRMALARI

·

-

~·

il :

TARIHÖNCESiNDEN

OllTAÇ~GA

..

KADAR

·

PHR.

YGiA

'

PAROEUS:

,.

Yrd.'

Doç.

Dr. · H~an Bahar•

·

a

.1)

COGRAfl DURUM

.

\ . . .

Antik Çağda Phrygla Paroeus ya da D9ğu Phrygla olarak adlandınlan . bölge Sultan _{. .}

Pağlan

_. ne

.

Emlrdağ arasında

kalan bölgeye

denHlyordu.

Bölg~nin ..

. . .

· önemli şehirleri Polybotos (.Bolvadin), Julla-!psos; Phllomellon(Akşehlr); Thymbrtori N Had'rlanopolls;

Ho)moı

(Çay) ve Tyrialnon.

{Ilgın)'du.

Julla Roma

Bİza~s

·döneminde lpsos

adinı

.

almış

ve

-

Sakalı yakınlarında olduğu

kab~I edllmekte:dlr~

1hymbrlon

.

Phİlomellon'~n

· 5

~n

kuzeyl.nde bu.lunrriakta,

. . . ( ' . .

burada MJdas su kaynaklan. yer .almakta v~ yeniden · inşa edUince qe · · Hadrlanopolls

adım alm

ı

ştı

1 • . Bölgede bulunan

altı şetİlre tiexapolts

.

adı

verllly~~du: Bunlar

JuUa-lpsos:

Phl~~mellpn, Had~la:nop.oHs, · Tyrl~nion, . Sfrıethandos ve· Laodlc~la{Ladl.k) idi. Aynca Tyrianion'un kalesine Antlgou~ .

. .

ad

ı

.verihnekteydJ2 • Hadriano~olls'ln

yeri

kesin: bilinmemekle bitlikte

bazı

araştı.rmacılar bu şeh.rJ l~gın'ıri Balkı ve Urus köy,erl arasmdakl Adaras'a

yerl~tlnnektecll rler3 .' · ·

. .

* . S.0. Fen~Edeblyat 'fakOltest Öğretim Oy~ı

.

. 1 .

w.

M.

Ramsay, Ariadol•'nıin· Tarihi Coiratyasi.~v. M.Pektaş,. lstanbul 1960. s~151.

2 ··Le~ 'oıaconus , ·122; Cedrenus, 367;. Ramsay bÜ kalenin yaklaşık olarak .tahnln etmekte.

ATC, s. t 52; j 994 yılında Ilgın ve çevresinde yaphğ1mız. yo:ı.ey · araştırmaları sonucu bu kalenin Kaleköy'dekl kale olduğunu tahmin etrnekteyız. Bu konuda. llertdekl Kaleköy

başlığına bakınız. . . ·. . . · . · . · ·

3 W .M.Calder,. Mooıımenta Aslıe Mlnoıls Anttqııa ,VIl, Manthı>..ster t 956, s. XVJ; 28.

1994-95 yılında yaptığımız· yOzey araştırmalarında Antik Çağda Phrygla Parao~ olarak blllnen _bölgenin günümüzde Konya il

sınırlan

·

ı

çınde

kalan doğu kesimini Prehistorik çağlardan Osmanlı dönemine .kadar Jnceledlk.

· A~cak burada

a

r

aştmna yaptığ

ı

mız yerleşmelerin başlan

.

gıçt

a

n

Orta

Çağ'

a . · . kadar olan dönemlerini genel olar~

·

ta~ttnak

istiyoruz ..

A)flzlld' Oı:elHkler: ·

. ' . . .

1 )Doğal Yapı:_ Çalışma aianımız Sultan Dağlan'nın (2580 m.) kuzey

_doğusunda yer -alır.· Akşehir ve Ilgın ovalan arasında uzanmakta ~lan bölgenin, engebeli. bir yapıya.sahip olmasına rağmen

sarp

_

ve

dik yamaçların oımadığı görülmektedir. Bölgede Akşehir (.960 m.) ve· Çavuşçu

göJIJ~rl(lOl9

_

m.) bulunmaktadır ..

a) · Akşehir: Akşehlr'ln kuzeyi Eskişehir, kuzey doğusu Ankara, kuzey

. .

batısı A.(yon, gilneybatısı Isparta 11 ~mırlan ile c;evrJlldlr. Güneydoğusunda

·

Doğanhisar,

_-

d~ğusund

·

a

Tuzl~kc;u ve

Ilgın

·

ııçelerl

.

yer

alır.

ilçenin gOneybatısırida Sultan Dağlan. uzanır. Kuzeydoğusunda Is~ Akşehir birikinti

ovası

.

yer

alır. Akşehlr'ln

denizden

yOksekllğl

-·

1050

:

m.

kadardır.

Bölgede

çalışmalamnıza konu ettiğimiz ilçelerden biri de Doğanhisar' dır. .

.

.

b} _Doğanhisar: · B_atısında Isparta il sının bulunan ilçenin gün~yinde · Hüyük ve _. doğusunda Ilgın_. . IJçeleri yer ahr . . İlçenin .yilzölçümü 428 _{. . .} km.

karedir

.

Sultandağlan.'nıh eteklerJnde kurulmuştur. Denizden :yOksekllğl.

·

1.2i0

m. dlr. Ali

Çayı

ve

çevresi

orm~larla

kaplıdır

.

Yöred~

çanı, ardıç, meşe

·

ağaçlan

·

görülür ..

İlçenin başlıca akaısulan

Ali

Çayı

.

ve Çetinçay'

dır.

_.

Ali

Çayı

· .. ·oavras yay~~ından çıkarak Ça~uşçu Gölü'ne·dökOlür. Çetınçay Doğanhl~ar

.. topraklarindan geçerek Başköy yakınlarında kaybolur. ve Yazlı~ Köyü

. yakınlarında tekrar ortaya çıkar.

.

· c)· Ilgın: Akşehir, Tuzlukçu

v~

Doğan

.

hlsar'ın doğusunda

bulunan

. . . .

llgın'ın . kuieylilçle Yunak, doğusunda Kadı~hanı, : güneyinde Hüyük,

Beyşehir· ve Derbent ilçeleri bulunur. · ilçede Çlğil •. Ba1kı, . Bulduk, Tekke, .

. Keinbos, ÇayırözO, Boğazçayı dereleri bulunmaktadır. Bu akarsulardan Çlğil . (Battal) Deresi güneyden kuzeye akarak, ÇavuşçugöJ'e ·_ulaşmaktadır~ .

. . .

ÇayırözQ Deresi ve Boğazc;ayı · da ··güney-batıdan doğup, güney-kuzey

. . . '

ıstı~ametlnde hareket" ederek Çavoşçugöl'e akmaktadır. Bukok, Kembo~ ve 3()2

• • :· 7• C ... h ·! :ı-. t,..J:..~ ·::\~ td ·f ' t "•<"· ı •.., ,. 1·,J1t •et•· ·e·J+tNcdı <eMS7t ":ar

I ..

Tekke dereleri, Ilgın Ovasında blrleşlp, Zaferiye •. Karaköy

ve

Döğer köylerini geçerek kuzeydeki

Altınova'ya

_{. .} yönelm~ktedlr. _.

Çavuşçugöl'ün

_. ·~an zaman

•, .

.

artan

sulan, ovanın doğu

yönünde

bir d~renaj kanalıyla

ilgin

.Ovası'ni

önce

· güneye; .sonra. kuzeye b.lr yay

şekl,~de

geçip; zafertye

yakınlanhda

.Bulcuk

··.

Çayı ile ·birleşmektedir 4, ··

.

d)Kadınhanı: İlçe'nln batısı

Ug;n,

giln~yi

Derbent,

Se)çulqu,

doğusu

. S~rayöno··ve kuzeyi Yunak ilçeleri

ile

~vrilldır

.'

ilçe büyük orand~

eğiUmH

· dUzl~klerden

oluşan

bir ova görOnümOnd~dir.

İlçenin

.

güneyi' '.is.e.

clağl~ktır

.

·

İlçe

aka~u. yönünden

zayıftır

•.

Ilgın Çav~şcu

Gölü ile

AtJa~tı arasındaki

DSi .

tarafından yapılan

~ulama

·

kanalı

. ilçe~,n

kuzeybati~ındakl

~razlyl

s~ı,ima

·

.

· bakımından

önemli yer

tutar.

' . . . .

e)SarayönO: SarayönO'nOn küzeydoğusunda Cihanbeyli,. doğusunda

.

Altınekin;

güneyinde Selçuklu ve

batısında Kadınhanı

·nçelerl. yer

aiır:

ilçenin · · ·.

" ~ . . ' . ' .

kuzeyi Konya Ovası'nin uzantısını teşkil eden dO.zlüklerden oluşur. Güneyi

.

.

ise

:T~rosların

· d·evariu olan. Ladik· (Haha)

d~ğlan

ile ·

kaplıdır.

ilçede

·

.

Ladik

:

.

dağlarından

_,

·

doğan

Karacayer Deresi

ve

. lıçeriin

kuzeyinde

Beşgöi.

Suyu

. . . .

bulunur.· ·

2) hdl~ ve Bitki Örtüsü: Bölge,

iç

Anadolu il~

Batı

Anadoiu

arasında

·

bir

geçiş,

alanıdır.

:

.falllnolojlk

ıncelemelerln

ortaya

koyduğu

·

verilere göre,

buzulllaşmanın

lldncl d·evnnde iklim

şimdikinden

.

daha

kuraktı

.

o

devirdeki

· görQlen

düzensiz

.

yağış

rejiminin gOnüinüzde de devam ettiği blllnmektedir.· ·, .. . . Son Buzul. 'Devri

sırasında

veya bu ·devrin·

sonlarına doğru

.

iç

.

A~adolu'n~n _, . ·

• • • • • • • • •, ' · , \ • • t •• ' pluvlal devrini yaşadığı· Tuz .. Gölü, Beyşehir, Akşehir,· Eğirdir ve Burdur göllerinin o ~anki.

su

seylyelerlnden ~)aşılmaktadır. Bu .devtrd~ · olu'şan

göllerde

toprak

yığıhmı

ve

.bazdannda ?a

turbİyeler

.

meydana

gel~Jştlr

•. Konya.

·

0vası'nda

.

1

s

o

km

.

uzunluğunda

ve

so

knl.

·

.

genışıığınde

.bi:lyük

bir

göıon

.

.

bulunduğu·ve bu

.

göİOn

~9 bin

yıl

önce

llururnaya

başladığı anlaş

ı

lmaktadır

. . Neolitik dön~~den itibaren bölgenin

·

yoğun yerleş~~ alanı olması

·

antropogen etldlerle bltkl örtüsOnOn··tahrlp

,

olduğunu akla getirmektedir .

.

· · Tarlht dönemlerde

bölgeden

büyük.

orduların geçm~

·

ı,

sadece insan

kaybına

· .

· 4 1/ 250 000 Özel idare Haritası.,İconya lı Ytllıjı, 1973, s,76, 82,94.:. K.lşıl - l.KJ!ogtl .-

M.

i<ııagu, Konya IU Kitabı,. Konya, ·1977, s.111. . . . · . · .

1

• •

303

--~~-~--

·

-

,

...

..-.~

-

-

-

- - - -

-değlJ

.

floranın zayıflamasına

da

şebep ol~uşturS.

Bu. alan · bitki örtüsü

bakımından lrano•Turanlen floristlk. bölgesinin

en

batısinda yer almaktadır.

İç

Anadolu

.

florasının çoğunl~ğu

_

nu kurakçıl

bitkiler meydana .getirir. Bu bölge

Doğu Anadolu ve itan Ozerlnden Orta Asya'ya kaoar uzanan yan çöl alanın ·

devamı

olarak ntte1endlrlllr6. M.Ö. il.binde bölgede su

aiııtlannın yapilmas

ı

7

,

.

.

.

.

_kuraklığa işaret ettiği gibi, Antik Çağ' da da bölgenln özelliklerini aynı şeklide · · devam:

ettirdiği anlaşılmaktad

ı

r

.

Bölge soguk ve

ağaçsız

olup,· su

kıtlığı

çe~llmekte;

b

·

ulun~

yerlerde su parayla satılmaktadtr. Bu ·duruma rağmen büyük sürüler halinde koyun yetlştlrllmektedtr8.

3) Yeraltı Zenglnllklerl: 11$ın · çevresinde ·boka· bulunan llnylt

yataklannın yanında Doğanhisar çevresinde ·kömür, Deştiğin ve FurunJu

köyleri ·

a:rası~da

bol

mlktard~ demir

yataklarına rastlanmıştır~

.

Demir

madeninin Deı:nlrçağ'ından ltlbaren bölgedeki yerleşim c<;>ğrafyasını

· etklledlğl ve insanlar ~raftnd~ işletildiği düşüriül~billr.

11) TARIHl COGRAfY A

. . Bölge,

iç

Anadolu ile Batı Anadolu arasında, geçiş yollan Ozerindedlr .

. M.Ö.ll~bln · coğrafyasında adı· Plt~şşalO, Klasik. Dönemde Doğu· Phrygıal ı,

Antik .

Çağda Romalılar tarafından Asİa

12 olarak

adlandı

.

nlan

·

bölge;Galatla, · · Plsldla ve Lyka~nla

topraklannın kes

i

şme n

·

oktasında bulunmaktaydı13

.

. Bl:ianshlar zamanında ise Anatollkon Tiu:ması içinde yer almaktaydı14.

Bölge, tarihin. ilk dönemlerinden itibaren tüccarlar ve ordulanri

kuliandıklan bir geçiş ala'nı ~lmuştur. iV. Tuthal!a'nm Arzava seferine 5. Ksenophon, il, 10·19,

6 A.R. Çetlk,

iç

Anad_ol•'nıın VeJet.ısyonu ve EkoloJtsl, Konya, ı 985.

7

J

.

·

Mellaart, "The Late Bronze· Age Monumentes of Eflatun Pınar an'd Fasıllar ~ear Beyşehir\ AS,. Xll, s. 1 ı 1- 117. : R. Naumann, ·Etnıg~ Beobochrungen in Eflatun Pınar",·

· Manıel'e Arm.apn, J. Ankara, ı 974, s. 467-474.

8 Strabon XJJ.Vl.569 ·

· 9 'Konya it Yıllığı 1973.,s.511

10 · Bb:,'Tlblnıen .. ··Atlu ..

4es

Voıderen ort,nt (TAVO) dıu ·Untverslt&t 1'.lblnıen, B 111 6. 1 992.

11 Ksenoph~. An~basls, Iİ, t 9. 12 Strabon, XI!,574·,624.

.-13 W.M .. Calder, Mo.nııımenta Asl.ıe Mlnorls ~nticıua (MAMA), Vll,1956, ıx,s.1~2:1. .

14 G.Ostrogorsky, Çev. F.lşıltan, llıanı Devletl T.ulbl, Ankara 1991,Hrt. 2,3: ·

. . .

304

1

!

" -~••,.,c,··,«·-·"l', ~P'ı'·1·•*'!t-e:ıi·««r·-···a,•~~:m,- ,: ~··- ~:oet~ c.zı •• >21,c •4-cKtDtn~··o··ö··;c-1·,4

giderken

yaptırçlİğı

Yalburt. Su

Amtı

bunun belirgin bfr göstergesldlrl5. Bu .

dönemde bölgede · L~lJerJn

y~adığı sanılınak,tadir16

_

.

Buiası

dalla

sonra

Phryglerln Orta .. Anadolu ile

IUş

_

kllerindc

·önemli bl~ yol

gOrergahı

·

~)muştur

.

. Phıyg1erin bu güzergahtan Akdenlz'e indiği; Konya. çevresın.dekl· Phyrlg ·

dönem~ eserlerinden 17

·

ve

Assur belgele_rtnden

anlaşılmaktadır18.

. · ·

Klasik dönemde Pers ·ordulannın önemli ·geçlş yollanndan .biri de bu

. '

· bölgedeydi. Pers · seferlerinin birinde, _Kyros'un ordulan 'iyrlalon(llgm)

şehrinde konaklamış ve ovada bi~ geçit töreni yapmışlar~,. Demekkl

ligin

bu.

. . . . \ . .

. dönemde ·şehir konumunda büyük bir yerleşme idi. Kyros, üç· günlük bir··.

yüriiyOşle Phrygla'nın

'

son kenti ())~ lkonlon (K~~ya)·

şehrine

_

va~ışti

19.

· ·Pers imparatorluğum.in, ı,

.

.

lskender tarafından ·sona · erdlrilmesiyl~ bölge· ·.

İskender'ln

· eline geçti. Onun ölO~Qyl~

-

~mparatorluğu

komutanlan

·

arasi~çi~

p~ylaşıbr.

Bu

sırada batıdan

gelerek

·

boğazİan

geçen Çialatlar (M.Ö. 277)

Anadolu'ya ayak basarlar. Galatlar, Hellenlstlk. krallara

kaı

:

şı

yaptıkları

. . . ·. ' . . . \ . . . . . · mücadele sonu.cu Yukarı Phrygla'ya yerleşrt:ieyl başanp, kısa . süreöe Orta

. '. ... . ,, . . ~ .

Anadölu'yu ele geçirirler ve bunlardan kaçan halk dağlara sığınır. Galatların

. . ~ . . . :

-Tollsto-Bol(Tollstoag) kol~, buraya ·yerleşince. bölgenin bund~n sonraki

·:, · ·

admın

Galatlc Phiygla

olarak

da

·

anıldığı

_

görillmektedl"r20.

Galatlar bölgede

Roma. dönemine ka~ar

varlıklarını sOrdOrUrlerı

·

i

.

Bölge

_

Romalıların

Anadolu'dakl

.

slyast gOç

.

kau.nmasıyJa

Seleukoslardan Bergamal•la.ra

1 • • •

kazandırılır_. Bu tarihten · itibaren bölgedeki slyast gelişmeler Roma~nm

.

lnslyatiflnde

.

gellştı

2

_{2. Romalılar zamanında}

_bölgedekJ

_{Galat gruplann}

_yanında

_·

_.

. .

15 J .. Mellaaıt, Ase,

s.

t t 5 vd. ·

16 · H.J.Howlnk Ten

Cate,

the L•wtan Pop_ulatlon Groııps of Lyct.a and ClHda Aspera D;ıiinı The Hellenlstlc Perlod, l..elden, 1961, s.190.vdd. ·

· 17

LZoroğlu/The

r.ron Age Flnds rrom l.'ıoloşl

,

a

ncat KarapıMr·,Anatollaft.

İr~n

Ases,

Edt

.

.

A. Qllnglroğlu • D. H .. french, Oxf~rd, 19?.1,'s.149 vd.; "Clllda Trachcla in lhe Iron· Age: The Khlakku l'lobıem·-.. Anato.llın lroi1 Asu 3·,Edt. A.Çlllngtroğlu-: D.H.Frendl, ·Ankara

1994,s.301 vd.; Ayna Ataatun Tepesi, Sıum, Ertuğrul gibi önemli Demlrçağı yerl~melerl

.ı buluntuları bellrtıleblllr. · ·

.

:ıs, D.D.Luckenblll; Anc.lent Rec:ords of Asajrla and Babyl~nla;ll, Chlc.ago

· . 1927,s.42.

· 19 . K.senophon, il, 1 ı. ı 9.

W.M. _ca.lder, MAMA; VII,- s. ıx.

20

, 21 _{F. Lequenne.-Galat'lu, Çev. S:Albek, Ankara. 1979,s. 3S,36, 131 vd.}

22 Pıınıus; X>O 22, i.ı.

xxn s,

t4~ LM.us,

xxxvm

3s,4. ' ·

Ph~g haJkla~ndan da

yaşayanlar ol

_

duğu anlaşılmaktadır.

·

Ftigce dil özelllkler:l

M.S.111.

yüzyıla

kat:ar·bölgede

kullan'ılıyordu23

.. Bölg~

bu

.

özelliğinden dolayı

.

Romalılar tarafından Ph_rygla .. P.aroi'ela olarak_ adlandın~ıyordu. Burada· blr dağ . silsilesi bulunmaktaydı· (St1ltan Dağlan);· Dağİarm kuzeyinde . P.hilomellon

..

(~kşehlr)ve

gOneylnde .Antl~khla, (Yalvaç)

şehirleri

yer:

aİmaktaydı24.

ilk~ coğrafyacılardan Strabon'un, başlangıcını Ephesos'tan gösterdiği antik· yol.

LykaonJa'mri yakınında bulunan Phllomelion'a (Akşehir) gellp, oradan.

Laodlkela'yı(Ladlk). geçerek b.öl~eyi katetme~teydJ25. HrJstlyan azlzlerJnden

St.Paul'On Derbe, Lystra, ·Konya,,. Plsldla AntlochJa(Yalvaç) arasında

· hrlstlyanlığı ~ay·ma girlşhnlcrlnde buIUnd_uğu görOJmektedlr. Bu

yolculuklannda bölgede kOçOk baş hayvancılığın yaygın olduğu anlaşılıyor.

Bu nedenle kendisi: de· dokumacılık yapinaktadır26, Bizans Dönemlnc;t~

lstanbul'dan

doğuya

giden

yolların· bir geçiş noktası

da

. _

bu

güzergahtı. Bu

· yol, Blzans'ın son döneni1ertnc doğru önem.kazanmış ve 1030'da İmparator.

·. ·

Ron:ıanos

Phllomellon: ilze~l~den ·surlye'ye

geçmlştı27

.

Ort~çağ'd~

da Strabon'un beUİ'ttlğl ö~lllklerln devam etttğl görOlm~ktedlr. ŞöyJekJ I.Haçlı ordu.su EskJşehlr (Dorylelon) ve. Bolvadin (Po)ybotos) yoJuou takip ederek,

· Sultan

Dağlanmn

g0.11eyJne·

yönelmiştir

.

Kuzeyde

b

·

uıunan Akşehlr'."llgm

yolu; su kaynaklannm

azhğ~.

~evcut .. olan kuyu la~~ da

I.Kıhc;~rslan

tarafından zehirlenmesi riskinden dol~yı, ·. Haçlılar tarafından güvenil .

bulunmayarak Yalvaç' a (Antiochia Pisldia) yöoellnmiş, dağlarin güneyinden ·

geçen su ve _. otlağın daha kolay bulunablleceğl Eğirdir, ·Beyşehir, KızıJ~ren

. . . .

. yoluyla Konya'ya vanlmıştır •. Kuzey yolunu tercih eden Alman İmparatoru

' .

Frederic Barbaros, Akşehir ovasına g~nnı~. oradan KJUkia'ya gelene kadar

binblr zorluklarla karşılaşmıştır28.

Selc;ukJu Döneminde·

Konya-İstanbul

y~lu

aşağı

·

yukan

aritık

yolun·

so.zergahını takip. ·etmekteydi. .B~ güzergah, Konya, Derbe~ıt,Ladlk,

Kadınhanı, · Bulasan Çayı, Ilgın, Argıthanı, Ak.şehit, lshaklı, .

Çay.

Eğret ve

23 _{W .M. catder, MAMA,} · _{s.ıx vd.}

24 Strabon, XJl,577.

25 Strabon, xıı,66·3. ·

26 Lequenne, aı~.s.146 vd. . . . .

27 W.M.Ramsay, Aıİadola'nan Tulhl Coğrdyas•, Çev. M.Pektaş, lstanbul, 1960, 21 ı..

·

· 28 C._Huart, Mevl~vller Beldear Konya, lstanbul 19.78, s.68 vd. · ·

/

·

ı;>eğer

KöyO

·

1~129.

Marco Polo Konya 0ZE!r1nden Slvas.'a :gtderken; bölgede

hayvancılığın

.

.

·

_-

_

yanında ~alıcılık

ve ipek

dok~~na~lığının yaygı~ olduğunu gö~OştO.

12$5

. · yılında GulU.

de

Rubrouck Konya' da alış veriş

yapan

ve önemli miktarda ·şap

tkareiı

yap~n.

batılı

tüccarlarla

karşılaşmış olması, şapın

.

bu dönemde çok .

·.

.

ön~mll

bir ticaret

k.a~ağı olduğunu

göste~ektedlr. Bu.

~üccaı1~nn Venedİk

.

:ve Çenevlzll olması 'bölgenin Akdeniz dOnyasmdakl ticaret· hayatındaki

rolOnO ortaya k<,>ymaktadır. Bu dönemde, Selçuklu Sultanlan Venedlklilerle

·

ttcaii

_. antlaşmal~r

_.

yaparak ·bölgenin Akdeniz tlcaretr açısından _.

-

sahip

olduğu _.

önemin devam etmesini sağlad•lar.

Tüccarlann

Antakya' dan başlayarak,

Be;ıa~

Geçidi, Çuk~rova, KOlek

Boğaz

·

İ

ve .. Konya üzerinden lstanbu.i' a ·

ulaşt.ıklaıı anlaşılmaktadır. Ven~ilcU tüccarlar; Konya'ya · Kıbns ve ǵ~urova

.. · ·yolu ı'le gelmekteydi. Bu _. :bağlantıda Satalia{Antalya) ve C.andelore (Alanya)

. . ' .· . .

,; · önemli llmanlan oluştunnaktaydı. Aynq\ bu llrnanlar Mısır ile yapılan deni2:

t~caretinde de önemıı rol oynamışlardı30, .

·.

0§manlı

döne~lnde, bu yol gQzergah!

yaklaşık

olara~

devaı:n

etmekteydi. 1550 - 1850 yılJan ·arasındaki Akşehir-Konya· yolu şu şekJldeydl:

Akşehl~-

.

fepeköy

~

.

Kayaak -

A*1t

Han "."

{Ebulh

.

asançayın} ngıff

-

Kadınhanı,

. Yotgan(Yörükan)

Ladik -

G·elmiç(Gelemiş) Beli -

K~nya

id.i31. Haydar Çelebi

.· Ruznamesl'nde Yavuz. Su)t~

Seiım·ın

lran seferJndekl

Akşehir-Konya arası

. m~nzJllerJnl

şu şeklide vennlştlr:

.

"Akşehl~-

Arkan

Ö~O(Karaman·

a

.

b~lı çJduğu

.bellrt111yo·r"'Arkit Han),

Ugın

geçildi.Bul Hasan

(Hasanoğlu)

.

Çayın

.

konağına

gelindi, Konya'ya·

bağlı

SaldeU.'nclekJ

Zeı-~gi ~l)rasına

konuldu, Koriya'ya

bağh

.

GeUnc;beli(Gelemlşb~İI) konağına' v

·

anldı

,

buradan Ko~ya

yakını

.

nd~ buİunan

. Tirfti;.a~ad·ya da Kalyat

çayınna konuldu(31 Mayıs

1514}"32;

. . . . ..

Evliya Çelebi. de ·Akşehir-Ilgın gOzei·gahını kullanarak Konya'ya

.

geçmişti. Akş~hir'den

·

llgm'a dokuz saatte

vardığını, llgın'ı

tasvir ederken

· 29 · M.Kemal c)zergtn, Anadolu. Sıelçuklul,!Jlrı Çajtnda Anadolu· YoHarı,(Basılman:ıış

Doktota Tez!), İstanbul 1959, Tab.XİII.

· 30 31

. .

W~Heyd, Yakıiı-Dop Ticaret Tuthl, Çev.

r

:

l. KaraJ, Ank~.ra, 1975, s. 330 ... 336; .

U. M. Luther, Hlsrorlcal Route Network of Anatolla( lstanbul .- İzmir - Konya) ·15.SO's to

t 850'.s:

A.

.

Metho~olopc:al Sttıdy, Ankara, 1989, 1 O, t 5,53. ·

32 li&yü.r Çelebi l.ııınaıııesl, H~. Yavuz Senemoğİu,lstanbul(Tarthslz),s.63-65.Hrt.2.

·307

1 .

.:.,t.·.ı,,,.;;,,.; ... _ _ _ _ _ _ _ _ ,, , ,t4L.,.ı...."I;,.... _ _ . . , . _ _ _

. '

eskiden _. bOyOk bir

şehir olduğunu,

Celali ve _. . Cem~II zulmünden· tahrip ·

.olduğunu belirtir. Şehrin geniş bir arazide kurulmuş bağlık· ve bahçelik

olduğunu. anlatır. Ilgın · kaplicalanndan

uzun l~zun söz

.

eder. Arada kalan

menzillere ~aret etmek.sizin llgın'dan Konya kalesine varışım anlatır33.

XVil. yOzyılcİa Jstanbul .ve .Bursa' dan çıkan yollar· Batı Anadolu' da

birleşerek KQtahya - Afyon - Adana _{. :} güzergahını izleyerek _{. . .} Şam'a

kadar

uzamyc;,r:du, Nlt~klm 1616 yıhnda Halep·ten çıkan·.~oıo·nyah Sloıon, Maraş

-Kayseri üzerinden Ankara'ya ulaşmış oradan da

istanbof

a· giderken Konya

-·

Akşehir

- Afyon ve

fzmı~ yoh.ınu kul1anmıştı~4.

· · .

. 1891

yılında

..

lstan

.

bul'dan

.

,

Konya

~

ya

bir

seyahat yapan

Clement Huart, Akşehlr-Koriya yol güzergahını . akicı bJr dllle tasvir etmekte~lr:

Akşehlrden doğuya doğru yönelerek önce lşleiımlş

topraklart?an

daha

sonra

da, yabani otlarla kaplı bir alandan geçer.

Buradan

KaraiÖyük .(Karahöyük}'

ya

da

diğer adıyla anılan Lapa- Kale'y1 görür. Gölnes (Gümes) ve Yılan-Yusuf

. ı • .. •

derbendine. oradan· da Argut-Hanı'na(Argıthan} .ulaşır. Argithan yemyeşl1

. bahçeleri ile geniş· ovanın ·ortasında bir· vaha görüntüsü vermekt~dir . .

Kavaklarla çevrili bahçeler Ue lld gözlO

arapça kitabesi

slUnmlş .zarif bir köprü.

arasında _. yer almaktadır. Huart. konut mimarisi hakkında da bilgi vennektedir.

. .

Evler samanlı toprakla. sıvalı, tei'aslan basit yontulmuş· kalın ağaç direkler · Ozerinde

otunnaktadır. Argıthanı 'nı

·geçince.

kıraç

bir

dOzlOğe vanlır.

Ancak

bu _...

·

nol<tadan

llgın·a _. kadar _. .düzenli bir yol yok.tur. llgın'a aral>alar ~ki yolu

\

takib ederek. giderler. Huart Jse ayak izleri bulunan patiki\ ·bir yoJu gec;mlştir.·:.

o~a

g6re ngın, şehir oırriayı haketmış bir kasabadır .. kasabanın girişinde

. kaplıcalar yer almaktadır.· ııgın' daki Selçuklu ve Osmanlı yapılan dikkatini

·çeker.·

Şehirden Ilgın

Gölünü

~

oluna

alarak.

doğuya d~ğru

yolculuguna .

· devaO) eder. Ova ·bir

ya~gın

yerini

andınnaktadır. Ilgın ovasında altı

kllometr~lik bir· yolculuktan

şonra;

Çerk~-Köy;e(Za~rJye) · vanr .. Bir çok · ·

. .

tepeler geçerek akşam üzeri Kadınhan'ına ulaşmıştır.Ertesi gün daha kestirme

olacağı. düşüncesiyle araba yolunu terkederek, dağ yollannı tercih edip,.

~dik' e yö~eur35. S~uz ve old~kça k~rak yolard.an geçerek yOksek

dağlann

3 3 tvllya Çelebl Seyahatnamesi ,Haz. Mümin Çevik, c.ı~ıı. lstanbul,(tarlhslz) s.765 vd . . 34 · R.Ôzdemlr, XIX. · YGgılın ilk Y.uısınıta Anlw'.ı., 1986, s~23. ·.

3 5 .GOnOmüzde· yöredeki halk

bu

yolu Kahra Yolu olarak adlandırmaktadır.

308

~ ~ - ~~~~'"""-·~-=~~·-·q-·---<-~1-·--- - - - -·'lı3:~;::;ı,,')fd(tiC--=-...,,..,.-.,..,_,....__...:,-:~.._...,:.-=...,_~' I ~;.ı-.•·a ., • ,a .. ·t - Pl 20zhH& • 1 •.o '". C ' ' ieet· ""'-'-'-'-'""--'"""-''"""'""'--'";;;...., • 1« ·;,e • d,; • ·e •• çi,j" ,?":....Jt:;J

kuzey yamacına yerleşmiş ve ovaya doğru uzanmış· Ladlk'e vanr. ~dik'te· evler tek katlı

olup

döşeme olarak·

a11tlk

ta.şla_r kullanılmaktadı.r.

Hah ve

kllhn dokumacılığı yaygın olup· yazın yaylaya göc;mektedlrler.· "(ayla köye yanm

· ~atllk bir mesafede su kaynaklan ve ulu çınarlann o_lduğu bir yerdi. Şehrin ortasında antik

bir

taşın arasından iki bronz· ıoıeden nefis b~r su ~maktadır. Ladlk'ten hareket ed~rek

Dokuz-hane(Dokuzunhanı}

derb~ndlne

.

var

ı

r

.

Ookuzunhanı

çevresinde

Selçuklu hanı hariç hiç bir yerleşme yoktur .. Han kar~kol olarak kul)anılmak_tadır. Hanın karşısında bir çeşme ve küçük bir

çayırlık vardır. Dokuz' dan ayrıldığında sadece uzun sırıklı bir kuyuya r.astlamış36, ovadaki _uzun bir yolculuktan sonra akşam ü~_erl. K(?nya'ya_

.

varabllmlştır37.

Kısaca

üzerinde

d~rduğumuz

tarihi

coğrafya

içln~e ö~mkle· yollann .

:, · .. ·güzergahı

bize

yerleşim yerlerinin kümelenebileceğl mekanları yansıtmaktadır.

Ortaya koyduğumuz mekan O~rlnde_ insan toplulukları · hangi devirde

yaşarsa yaşasın, coğrafyanın ona verdiği imkanlardan öteye. fazla b~r varlık ortaya· koyamaz. Ancak bölgede siyasi lstlkrann sağlandığı . devirlerde. o .

bölgenin canlanması doğaldır; Bölgenin lstlkrarh ve bunalımlı ~önemlerini

tam

olarak kavrayabilmek. için tarihçesinin göz önünde

bulundurulması

gerekmektedir .. ·

111) TARIHÖNCESI. ·(Preh1$torla):

Prehistorik. Çağı oluşturan Paleolltlk Dönem

(M.Ö. 1

~

ooo.ooo-10.000). · Mezolltlk{M.Ö.10.000-8000) ve Neolltlk ·(M·.Ö.8000-5500)

yerleşmelerlı:ı araştınna alanımızdan· uzak ohnadığı da dikkate alınmalıdır.

. PaJ~o~ltlk dönemJ yansıtan · kültür buJuntulan Karadeniz bölgesinde

Samsun-··· .. . .. - . . .

Tekeköy,,..Ankara dvannda Mac.un Çay, Göller _Bölgesinde Burdur yakınında Baradı; ve Akdeniz Bölgesinde Aritalya'nın · mağaralar

çevresinde

yoğunlaşmıştır38.

Ay~r.a Anadolu'da~ ·ziraata d~yah ilk

yerleşmelerin araştınna yaptığıfrıız

bölşeye etkileri olabileceği· de düşOnülmelldlr. M.Ö.

sooo

·

y~llarında,

3 6 Bu kuyu Kampüs _alanının güneyindeki terkedllmlş s~suı. ~urunıuş kuyu Olmalı.

3 7 C.Huart, aıe,s.83-87 .

38 Esin', Klltlrel · ~nın, ti, 1981,s. ı 0-J B: 309

\

Güneydoğu Anadolu'da, ÇayönO yerleşmesinde, yabani Emmer ·ve. Elnkom

. _.

buğday

türlerinin, _.

b~lye

ve baklagillerin ~k.Jme

alındığı

_. .

anlaşılmıştır

.

Ancak _{. ..} ·

araştırma alanımıza yakın olan Göller bölgesinde~ Hacılar'.da M.Ö. 7000,

·

E.rbaba

'

da

{Beyşehir)

·

ve

Orta

AnadoJu'dakl

Çatalhöyük'te M.Ô

;

6000

yıJlannda

bitki Oretlmlne

başlandığı

görülmektedir

3

9.

·

Araşt~mıa alanımı~ın

iklim·.·

şartla~

lt.ibady)e,

adı

geçen

yerleşmelerle

paralellik göstermesinden

dolayı

burada

da ~ynı ·

zaman

_dlJimlnl p,yıaşan

_

-yerleşmelerin olablleceğJ

·

gözden ·~9.nhnamalıd~r.

Bölgede Ok yerleşmelerin Son Neolitik, Ka1kolltlk{M.Ö 5500-3000) ve

Tuoç(M.Ö

.

3000-1200)

çağlannda

.

Ilgın

.

ovasına açılan

·.dere yataklan ve vadilerde yoğunlaştığı dikkati. Ç'?ker._ Aynı zamanda.- ·bölgenin bu dönem kOltOrlerl IJe. GöUer bölgesi arasinda yakin bir:

IUşJd~l olduğ~

ortaya

çıkmaktadır40.

Bu

dönem Anadolu'nun diğer merkezlerindeki yerleşim .

. alanlan da aynı · özelllğl ·sergilemel(:tedlr.

. .

Tunç çağı ile blrllkte. madeni eşyaların. kullanılmaya başlanması

nedentyle,.)nsaQ}ar

~r~ım;ta

maden: kaynak~ann~ ·y~nellmler

·artm

ı

ştır

:

Bu

artışla

'

ticaret hayati yetl~~el~rln büyümesl~e v~

şehirlerin oluşmasına

yol

:

ac;İnıştır.

•

Şeh

i

rler arasındaki çıkar c;eklşmeleri

siyasi

·

btr1İklerln kurul

.

masmı

• • • # • •

s.ağlamış,

Orta

·tunç Çağı ile birlikte Anadolu'da _. şehir kıralhklan ortaya

. . \

. .

çıkmıştır. Anadolu .dışında Mezopqtamya'da Fırat ve Dicle çevresindeki

toprakları .. t'şleyebJJen · kaylml~r·. büyük gQç

odaklan

·

.

oluşturarak. Anadolu madenleri lçl_n bölgeye seferler· düzenlemlşlerdlr4l. B.u. etkJler sonucu·

Anadolu'da

şeh

l

~ kralhkl~nnın

.

birleşme

arzulan

artİnış

büy(ik siyasi birlikler

ar~yışın

·

a gitmişlerdir

~

.

B~

a~~yışlar

ve mücadeleler s~von~a ·

ıhtiyaçlann~

da

çntaya çıkarmıştır42. Bu ·sebeplerden dolayı M.Ö. 11 binden itibaren.

. .

'

' .

39. Esin,

·

Doğal

·

Çe~~e

Sonınııı

,

s.76,:~ln,

İ<ıttırel

·

So~n. s.18 vdd.

40 M.Ôz.salt; . • 1990 Yılı Konya-Akşehir ·çew~I Tarlhôncesl . Araştırmaları., ' X •. Ara,tırma · .

-·Sın••çluı Topia,atııı, Ankıara Ankara 199t,s.377-395: H.Bahar, "1994 Yılı Konya-Ilgın

YOıey Araştırmaları 1994-._ xm. Ar-.t~nıııa Sonuçlan Toplant~ı. Ankara 1996,

s,153-183. ' · ·

41 K.A.Yener, "Niğde Ulukışla Bolkardağı -Kürşun,.GümOi Yatakları ile fıglll c;a°tışmalar·, · Arkeometrt. Onlteıl llllmıel Topı.ıntı Bllcllrllerl ıV, lstanbul t 984,s.105-108; .

. H.Bahar, ·M.Ô.11.Blnyıl Başlarında Anadolu~Mezopotamya Arasındaki Tlçaret Hayah",

s.O~

Soıy.-1 Blll•ler lnstltOıG De,ıtst, S.3, Konya, 1994, s.307-31 t. · . 42 H.L'ewy; Anatolla in The Old Assyrlan Pertod•, CAH,l,Chapter)Q{IV, VII-X, .cat:ribrldge,

19.4_5, s.4 vc:k:1.;_ K.Balkan, Muıa kralı An•m-Hlrbl'nln Kaniş · lı.rall Warpıııa'ya

.

310

,.

. . .

.

ı~ıarın sayunması kolay olan yerleri iskan etmeye yöneldikleri görOJOr.

Aynecl°bu dönemde Anadolu'da Tarihi

Dönemİer

de

başlamıştır

.

. ·

iV

.;.

·

TAR.IHt DÖNE..ML°ER:

• 1

· · · '.. M.Ö.11. binin ilk

çeyreğinde.'

Anadoiu'd~

sly~ı

bir

güç

olan Hititlerin

? • ~

Batı _. Anadolu'

da

_. bulunan Arzava Konfedarasyonu JJe sürekli mücadele içinde ·

, . . . . , .

olması, araştırma al_{. .} .anımıza da· yansımıştır. Hititlerin Aşağı Ülke olarak

' . . .

ad1andırdıklari · Kızılınnak'm · batısındaki topraklanndan Pi.taşşa adr veı:Jlen bu

·

alan,

aynı

·

zamanda,

zaman zaman

Arzavalılann

·

Orta Anadölu'ya

gelerek

.

;

Hattuşaş·ı

·

rahatsız ettiği

bir

gOzergahti

.

r.

_

Nlt~İdm

'

bu alan,

i-fİtltlerin

. Arzava'ya düzenlemiş, oldukları seferlenn . de yapıldığı bir bölge~ır. iV.:

Tuthalla'nın Artava seferi sır~md~ yaptırdığı Yalburt su anıtı bunun bir

glŞstergesidlr.

Yine

llgın-Kadınhao

·

,

. yolu üzerin~~

bulunmuş

KöylOtolu

·Abidesi de bu dönemi 'yansıtır43. B~Igedel.<1 M~Ö. · ıı: bin yıbn siyası

mücadeleleri, yerleşim yerlertnl etkilemiş, yerleşmeler zfraı alanlardan çok. .

stratejik noktalara kaymaeğiUml göstennlştir.

· . · · Ege Göçlert ile· H_ltit devletinin sona ,eımest, Anadolu'da 'karanhk blr .

. dön.eme .glril_meslne yo)

açtı.

·Ana~olu'nun bir çok yerinde bölgesel

krallıklar

ku~ldu: Geç' Hlttt·

şehir d~vletleıi adı

verilen bu

krallıklaon

·

t~rlhine, Assur

· · . belgelerinin

yanın~a,

arkeolojlk bulgularla

ışık

tutulmaya

.

c;aJışılma.ktadır.

M.Ö.

.

120<>

yiıİanndan·.

Phryg Oevleti~ln

kuruluş~na(

.MÖ.

750)

.

kadar;·

yaklaş

ı

k

450

yıllık

lllr zaman

aralığı

lc;lnde,

öze111kle Orta

·ve·

iç

Bab

_Anadolu'da istikrar

.

sağlayia siyası

·

bır

kudret

göıOlmemekt~dır44. Başl~gıçta Eskişehir,

Afyon,·

Ankara

ve Sakarya vadilerini içine alan ~ölgede

kendİ)ertnl

gösteren .. Frlgler zamanla Batı'ta Kütahya'dan. Doğu'da Kızılırmak'.a kadar genişlediler. M.Ö .

.

150

tarihlerinde,

Allşar, Boğazköy

~

·Kültepe,

Aİacafıöyük;

Gordlon gibi ·

merkezlerde

· frlg

,

varlığını

ortaya koyan ~olgular e~de

edildi.

Bu tarlhlerd~

G~rdlos_

tarafından

Gordlon' d~

krallığın kurulduğu

.'kabul edllm~ktedlr.' Frlgler

maden . ve ağaç· İşc;Jllğlnde 9rek dünyasını etkilemişlerdi. ·Bu arada Grek·

-...---~---

_{. Gönderdiği' Mektıip, Ankara, t 95 7, s. t O vd.}

43 Köy1Qtoğlu'nda yaptığımız. a(,!$tırmalar sonucunda anıtın Ankara Etnografya müzesine

· götOrOlcıüğ(lnO öğrendik. . . ·

·44 H.Met'Lger, Anatolle. il. Geneve 1969,s.13,36.; E.Akurgal.

Anadolıı Uyı•hklan:

.

:

fstanbul 1988. s.134 vdd.: .·

. .

.

.

· kaynaklan Frlg -kralı Mldas'dan söz etmektedirler. Eusebios'un kronlğlnde .

Mldas'ın

Klmmerlere yenllmes~ üzerine

boğa

kam içerek M.Ö.695

yılında

.·

ölümOnd!!n söz edmr45. Asur

yazılı kaynaklannda

Mldas·tan

Muşkl

krah Mlta

olarak söz eölllr46. Mlta ~sur

kralı

_. il .Sargon _.

ile

717-709 tarihleri _{. .}

arasırıda

Akdeniz kıyısında Silifke yakınlannda tam Oç kez savaşmıştır. Bu durum bize Ph~glerln zaman· µman sınırlarını 'İ'oroslan aşarak. Akdeniz kıyılan·na ·kadar.

t~ıdığını

· gösterir. Konya dvannda bu~un~ bol.

miktardakl

arkeblojik b~luntu

. v~ Toroslarda -Phryglere

~t

olrriası muhtemel kaya basamaklı kutsal alanlar · Frlgleri~

araştmna

· bölgemlzdekJ

yoğu~

kültürel.

varlığına ışık tutm~ktadır47.

. . , . .· . . .•

Ilgın

ve çevresinin

tarihi coğrafyasında Doğu. Phrygla topraklan içinde

yer

.

aldığını belirtmiştik. X~nophon Anabasis'inde Ilgın yakmlannda _bulunan bir Mldas

pın·arından

söz eder.

·

·

Efsaneye

göre 'Kral ·Mldas

kaynaşın sularına

şarap. karıştırarak· Satyr'I burada yakalamıştır48. · Araştırmalarımızda Frlg

·

dönenil

yerleşmelerlriln M.Ö.H.bİndekJ eğillmln

bir

devamı

olarak tepelere

dçğru kaydığı

görülür .. · Fak~t Ana~(?IU

geçirdiği

siyasi buhr~m . kolay kolay

atlatamamış olmalı

ki;

Demir Çağı ve sonrasındaki yerleşmeler oldukça

· cılızdı~9;

· . Phryglertn, KJmmer :yenilgisinden sonra keıidlleriol toplayamam.ası

son.ucu, batısındaki Udya güçlenml_ş ve KJmmertert ülkelerinden çıkannışlardır . .

Büyük bir siyasi

güç

olan Lldya, sınırlarım doğuda· Kıiıllimak

ve

güneyde

· · . . 50 · · · . · .

Toroslara k~da;r genişletti . Bu sırada Toroslann gü.neylnde yerll ·kf~llarla

mOcadeJe eden Yeni Bablllller ise . Lldya'dan Ludu olarak söz etmektedirler.

.:

veni

Babll

kralı

.

Nerigli~ar

M.Ö;5S7

/6

yılında

Ludu(Udya)·

:

sınırındaki

Şallune'ye(Kl. SelJnus-Modem Gazipaşa) kadar· Plruİıdl:J krafı. Appuaşu'yu .

45

E.Akurgal, ~ıe,s. 1'91. . .

46 Muşkl ;lertn frlgler olup olmadığı halen taitış.ma konusud·ur. Elazığ yöreslnd~ yoğun olarak .

· .. karşılaşıian Demir Çağ yivli keramlklerln Muşkllere alt olabllec.eğlnl belirten Prot Or. Veli. ·

· Sevin bu . keramlk torilndn fırat'ın batısında bulunmaması. nedeniyle Muşkllerl . Fırat'ın doğusuna yerle.ştırmektedlr. Bkz. V. Sevin, ... Elazığ Yöresi Erken Demir Çağı ve Muşkller

Sorunu•, HOylk, l,Ahkara, 1988,s. 51 vdd . .

47 H.&har, .luuna Ulsesl Tarthl, ( Doktora Tezi) Konya, 199 t,s. 76 vdd. Res.~8.

48 Xenophon,11, 13 . .

49 Bkı. H.Bahar, ·"Hıin H6yllklerl ... •, s.160.

50 _{Herodot, 1. 16,74.}

takip

eder51• Bu d~n~mde .

Gazlpaşa';a kadar

.

Toro~l~r'ın

Lidya'nm elinde

. . .. . . .

bulunduğu anlaşılıyor. Bu nedenle Akşe~lr#Ilgın çevreslrun· -~e bir sore Lldya . yönetiminde

~İmş olduğunu

·-

söylemek mOrrikündür. · . .

. DOnya µygarhk tarihine .Lldya'lıİanri ilk kez bulduğu sllt..ke büyük bir

. 1 ·ı . . ..

. ivme. kazandırinış,doğu

ile

batı arasında

ticaretin

hızlanmasını sağlamışt,.

Anadolu

·yu

·boydan boya

aşan

·

ticaret

.

yolan

tanıanip

.

uıusıararası· nıtenk

. . . .

·

kazandı.

5ti

·

yollar daha

sonra

Perş döneminde güvenİlk .sağlanarak'.

. lnıparatorluğun. hayat damarları haline. getirilmişti. Bölge,: Pers kralı.

Kyn .

.,s

.M.Ö.546

yılında

₁Udya

krallığına

son v~rtnce, ·M.Ö. 33·3

yılına

,

kadar

Persledn

·

yöri~tımlne

·geçtl~ Dah~ sonra Kral·yolunun-gOney ·kolu büyük bir lhtlm~le

Caesarla (Kayserl),Archelals. (Aksaray),. l-aodlcela.

Combu~ta (

Ladik),

'• . . . '

Phllomellon (Akşe~lr) · gibi_ antik yerleşmelerJn_ bulunduğ~ nok~alar üzerinden

batiya'

:

u~nıyordu. Pers <;!öneminde bu yol ~erinde en ön~mli şe_hirl~rden birisi Tyrlalon'du·. Ancak Hellenlstlk dönemde

·

komşulan

·

ı:aodlceıa

ve

PhHorhellon Qnu ·gölgede

bırakmışbr

51,. · · ·· ·. · ·

•. '

Perslerın . B.lskender'e issos'ta · yenilmesiyle,-. büt.ün Anadolu lskender'in eline geçti. lskender :Makedonya'd~n Hindistan·~--büyOk bir

lmparatoluk kurmasından ·1cısa bir _sÇıre sonra

ölünce;

imparatorluk generalleri

.

arasında

,

paylaşıldİ(M.Ö

.

323).

Bölge bJr süre. hetienlstlk

kr~lık.Jar ar~ında

el.

değİ

'

ştlrdl

durdu. Bu. dönerrlde Bab Avrupa' da

otqran

Kelt'İer

ya da

Galatl~r.

· ·

--

d~ğO}'a doğru

bir göç

dalgası yarattılar.

M.Ö. 278/77

yılinda

Kelt göçleri

·. Sakaıya· ve Kızıhnnak arasına kadar ulaştı; ~latya adını alaı:ı ·bölgede Trokni.e,

Tektosag

ve :ro.Usto~g

adını-

-~ari

Oç

büyOk boy

yerleşti.

.

Bölgede.

bulunan

Helİenlstlk

krallara

paralı

asker

olarak

·hizmet

eden.·bu

savaşçı

askerler:

uzun

süre

A~adol~

;

nun

tarih.inde SÖZ sahibi. oldular.

~u

etkiler sonucunda

Ana~olu'da ulusal devletler kurulmaya'

-

~aşlandı.

-

Bu

devletİer

Bthynia,

Pontus. Kappadokya, Armenla

ve

Bergama ldl.. Bunlann arasında, en etkilisi

Bergama oldu·~

Galat'lara ·

karşı

-

etkiıİ

mOcadeler · ortaya koyarak,

Batı

Anadolu'yu Galat

istilasında~· kurtardılar53.

Bergama,

Ro~~

devlet!nin ·de

-5.1 O.J. ·wıseman, Chrcmtc.eı of ·Culda.en Klnp (6iS-SS6 B.C .. ) in the Dritısh Museum, London, s.3~.'vdd.

52 Ramsay, aıe, s.29,38. ,

53 .A.M. Mansel, E~e·ve Yıınuı Tartbl, Ankara,1971,s. 470 vdd.

1

desteğini alarak bölge~e g'ücOnO. gic:terek pekiştirdi.

M.ô

.

190 yılında

Magnesla'da(Manlsa) Roma

ile

.

blrlJ~te Se!evk~sJarı büyük b.ir yenilgiye.

uğrattılar. Sav~ sonunda M.Ö. 188 yıi.ında Apame!a Oarışı

ne

Bergama

·

Krallığı Toroslann kuzeyinde kalan topraklara da sahip oJdu54. ·

. . Bergama hamisi olarak Anadolu'da giderek kök salan Roma, Bergam~·nın her başansından. sonra nüfuzunu artırmaya ·devam etti.. M.Ö. :

138 yılın.da Bergama kralı olan AttaJ~s III bir

vasiyetname'

ile. Berga!lla şehri ve onun topraklan dışındaki bütün topraklanm Roma'ya bıraktı. Bu duruma

· Bergama

kralı Eiımenes

IIl'.On

.

oğlu ol~uğunu

iddia

,

eden

Arl~tonlkos

"

karşı

.

çıkarak isyan etmesine _rağmen. Roma bu· isyanı bastırarak •. M.Ö. 129 yılında

. Asla Eyaletini kurdu(Provlncla Asla)

Roma

.

·zaman

zaman

Anadolü' da ldaıi ·

dOzenl~melere glttı.· Octavlanus A<;tlum savaşından _sonra, Antonius'a .karşı

kendisini destekleyen Galatya krah

Amyntas·

a

Orta

v~ güney Anadolu'yu .

.

bıraktı.

M.ô.:

25

yılı~ı:İa

A~yntas güneyde_Toro:5larda, Homonodfara

karşı

bir sefe_rJnde öldürülünce bölgede kanşıWıkJar baş göst~rir. Bunun üzerine_

}\ug~~tus bl:µat · kendisine bağlı Galatıa Eyaletini tesis edt'!r; Bu eyaletin için-de· Akşehir-Ilgın çevresinin de yer aldığinı göımekteylz(Doğu

PhrygJa-.

Batı

·

Lykaonla}

5_5.

Bu" durum

aşağı

yukan

ayn

.

ı şekilde

Bl:ams dön_emine_

. · kadar

devam

etti.

. Bö,ge, Blzans·ta Them_alar .sisteminin

kuruİmas1yla,

Anatollkan .

· Them·ası içinde yer aldı. Bölge. güneyden İstanbura· uzanan· yolar Ozeıinde

· bulunması ·nedeniyle· _ilk Arap akınlarına maruz-·kalan yerlerden ·birisi

oım·uştur.

647

yılıQd

·

a

Muaviye Kayserl'yi

eİe

ge_çlrerek

Orta

Anadolu'yu geçip Phiygla'ya yönelmiş'. · Amorlon şehrini alma teşebbüsünde

bulunmuştu.

Amorfoo

fethedllememiş·ancak bölgeden Şam'a(DJmaşk)° değeriı

·

ganimetler

ve çok

sayıda eslrJerle

.

döriülmüştür56.

1

·

X.yüzyılın başlanna

kadar.

böİge

Bizans-Arap· ordulanmn

k~rşılıkJı

taarruzlar:ıyla harap olmuştur. En son 956 yılında, Nlkephoros Phokas

. · · tarafından alındıktan sonra, XI. yOzyılın ilk yansına kadar _bölge tekrar· Bi~ns ·

egemenUştne glnnİşttr.

XI.

yüzyılın

·

ıkJncl

yansmda bölgeye, Türk

b~ylerı

.

idaresindeki: askeri güçler girerek fethe başlamı.şlardır. 1077 yılında, Akşehir-.

54 M.Öı.salt, ~ellenlstlk ve .R.oın.ı. Devrinde Plsldya T.-rlhl, lstanbul~_t 985, s.S6-65.

· 55 M.ôzsaıt, Hellenlstlk Plsldl.ı.. s.68, 70, 78,86

56 G.Ostrogorsky, IIHDS, s.108 ..

·

ugı

.

n

.

çevresi

Kutalmışoğlu

.

Süleyman Şah

tarafindan

fethedllmlştfr57

_

.

.

IIÖLGlNIN ÖNEMLi

YI.RLE.ŞME.LtR.I:

.

.

. :Sölgedekl Yüzey Aı'aş.tınnalamnız. ·

t

994 , 1995 ·yıllarında· iki sezon

~evariı. etti. · 1994 yılındaki çalışmamız; Konya· ilinin Ugın. ilçesi ağırlıklı. olmak

Uzere Kadınhanı. ilçesinin . batı v·e Akşehir ilçesinin doğu kes!mleıinde

gerçekleştirilmiştir. Çaiı~m·a alanı~ıı. Ilgın Ovası, Çavuş~ugöl(Ilgm Gölü) .

·

çt:vresı, Argıthanı çevrC:Sı. Ilgın

·

ve

.

Kadınhanı arasındaki dağlık

kesimde

yoğunluk. kazandı(Bk.ı.

Hrt.

1 ).

Çalışmamızın amacı;

Konya .

çevresindeki

yüzey araştırmalanna göz. -attığımızda çuğunlukla bôlgenih doğusu. güneyi ve kuzeyinde

yoğµnluk kazanmıştır58.

·:bu bölgede

yaptığım

ı

z

.

'

llk çalışma

olduğu lçJn • bölgenin tadh öncesinden günOmllze

uzanan

geniş bir zaman

dlllmlndekJ kOltUr tabakalaşmasmı

ele

atmaya çalıştık.Çalışmamızda llkçağ

.. yerleşmeleri ağırlık olmak Ozere Osmanlı .tahrir defterlerinde adı

geçen

ve

gOnOmOzde

terkeqllmiş .. köyleri

tespite

çahşt1k 59. Ancak lJk

o.tarak

Ukç.ağ

yerleşmelerinin değerlendiıihneslne öncelik verdik •. Bu yerleşmeler. :şu şekilde

gruplandmlmıştır:

57 8.Darkot. "Konya", lA, C.VI. s.843.: M.H •. Yınanç, Selçuklular Devri Tilrldye Tarihi, lstanbul 1944, s.67 .: M.Yusufcğlu," Akşehir Tarihine Bir Bakış\ Aiııt, C. ı. S.3: Konya ,.

1949, s.19. . . . .

.58 · Bu konuda .Bk.t.:

J.

Mellaart, "Prellmlnary Report on a Survey of predlasslcal Re~alns in·

Southern Turkey" ,A.S,IV, t 954, t 7S-240.; Iran Age Pottery from Southern .l\natotıa·,

Belleten, XIX/74, · 1955,. tıs

-

136.; Archaeeloglcal Sı,ırvey of the Konya Plaın-,

AS,lX,1959,s.31-33.; Early Cultures cif the. Soi..ıth Anatollan Plateau-, AS, Xl,1961, s.

159 - tU.; 'Early Cultures <;>f the · South. Anatollan. Plateau,11", AS,Xlll;1963,s.2.08;;

Semih GQnerl, •orta Anadolu· HOyUklert•, IV.Araş~anıia Sonaçtam · .Topl•ntı.!>ı,

Ankara, 1986,s.2.07-227 .;"Orta Anadolu Höyükleri, 1986• ,V • .ı\,ra,tmma SoR°ufl&ri

To plantnı ,Ank~ra, . 1987 ,s.s. 77-f03.;·orta· Anadolu HöyOklerl;

Karapınar ,Clhanbeyll,SarayOnQ ,Kulu J\raştinna!an", VII. A raJtır•• Son•

ç,u,

·

.

toplantıaı-, 1989,323-341 ı Mehmet ôzsaıt, "Plsldla Bölgesinde. Yeni Prehistorik fskan

Y,erlerl (1): Kuruça_y ,Çlğl"rkankaya,Çallıca, Yağlıyurt Y,efleşmeterl u, · Anadolu

Araştmııaları,N ~ V, fstanbul, 1977,s.1t.:.9s.; "1984 ve 1985 Yılı faparta Çevresi Tarih

öncesi

Araşbrmalan-,ıv. Ar.ııftırma · Sonii~len Joplantııı, Ankara, 1986, s .. ~23~

335. . '

59 : Osmanlı dönemi yerleşmeleri· için T.C. Başbakanlık· ArşivJnde bulunar:ı · Osinanlı Tahrir

defterlerinden faydalanma yoluna gtdlldl..Aync.a OsmMlı Salnameleri ve ~lyye sldlleil 'lfe.

de mukayeseler yapıldı. Bu dönem çalışmasının değerlendtrllm~I henüı devam ebnektedlr.

\ . . .

.,y..,.,,·iıd!·tıt:,-ı· .... --,;< ~ -· .,.,.._ .... -... ... ...-..- - - ~- - - - . , - -- - -·- - -

-1- .• 994 .. YILİ

.

YÜZEY . ARAŞTI.RMALARI •: ·

• 1

A•

Ilgın ovası Ye~eşmeleil:

.

. . .

' . . .

1) Ilgın Höyük : llgın'ın 1 km. güneyi_nde c;öplOk olarak kullanılan. bir

alanda yer

.

alır

.

250. m. x· 150

rri.

x· 15

m

.

.

boyutlanndadır.

·

Höyük güney

kuzey

doğrultusunda

p~raJe~ . IJd. yol

İle

bölümlere·

aynlmıştır'.

Höyükte

bulunan keramlkler genellikle kJ~.mlt

kınnızısı ren~ıı'. bazılannda

.

taşçık katkılı,

orta kalitede ve M:Ö. li.

bl~

yoğunluktadır.

. . . ;. . . .

· ·. · _{. .} 2~ Çayır Höyük (Saman Tepe) : _, llgın_. 'ın yaklaşık 2,5 km: doğusunda

. Konya karayolu~un ·

r

km. 8.Uneylnde yer al~r.

400

m. X 250 tn. X 30 m· .. olan .

höyüğO_n deniz sevlyesln~~n yüksekliği 1035 İn.dir~ . K.Jremit kırmızıs.ı, :

monQ~m renkli, ~an ve bazılannda taşçık katkılı, açkıla kalkolitik ve ITÇ

{İlk :rünç

'

Çağı)

.

keramlklerl bulund~ .. Az

da

olsa antik döneme

aJt

'ker~rrilk

. . . ·. . .

parçalan saptandı. ·

. . '

. .

· · 3· El deş Höyük ( Nodalar· H.) :· Ilgın' m. yaklaşık 1 O kın. doğusund·a

' · . Beykoriak yolunun

Ş

_

OO

·

m

.

döğu~unda

yer

·

aıır

.

Boyutlan 75 ·m. 75 m. x

is

· m. dlr. KeramJk

buluntuları

· Geç Ka1ko11tlk, ITÇ ,

U

.

Blrı

ve Demir Ça_glanna

aittir. Aynca borad~ ITÇ'na

_

alt

taştan yapilm~ bir el baltası bulunmuştur.

· 4-

Mahmuthlsarı

· Höyük !

İtgın

'm yak. ·1 s km.

gOney

-·

doğusunda

.

.

. . . . . .\ .

· Mahı:nut Hlşan kasabası içinde yer a.ıır~ HöyO~ ~zednde antik b_lr kaleye

aJt

· sur izle~ de bulunmaktadır .. Höyüğün batı yamaçlannda modem yerleşme

mevcuttur. Höyilğün ·boyuttan 150 m.- x 50 m .. x 15 m.' dJr. Höyükte ITÇ , ·

. il.Bin, Antik çağ ve orta·çağa tarihlenebll~ek buluntular' saptanmıştır. '

. . . ~ . . . ..

.

,

. . . . .

·,

. . .

.

. . . .·

5- Karaköy~ Küllük Höyük: Karaköy Ilgın'ın .15 km. doğusunda· Konya

. deml~yol~nun

g~iğl

vadi üzerinde_ yer

~lır.

il~n

şeker fabrikasının

.

atık

sulan

da_. · bu ·vadideki kanala

boşaltılmaktadır.

Küllük Höyük Karaköy'ün _{. . .} 2.

km

_.

.

_.

kuzeyinde _{. .}

kanalı

·

bır

_. köprü ile geçtikten sonra yer

almaktadır.

Bu nedenle

' .

hallt bu höyüğe Köprünün Küllük höyük adını vermiştir .. HöyOk köprüden ·

geçen yol ile kuzey'."güney d~ğrultusunda ikiye· bölilnrriOştür. 200m · x.

150m. ,f 1.0m. boyutla~ndadır.· KUIIOk höyük buluntuları Kalkolitik, ITÇ

*

.

:

.

l . . .

· Ar~prmalarla llglll resim ve çlzlmle.r kapsaı:nlı bir şeklide • EskJ Çaj Konya · Ar.ı,tınnalA",

lstanbuJ

_.

1996' adlı l{ftabımı:ida yayınlanmışbr. · · · · · · . · · · . ·

. . -. .

316'

,il.Bin_. buluntuları vennektedlr. Kütlük Höyüğün yak. 300 m. batısında

Höyük denilen alanda traşlamnış bir. höyük izi bulunmaktadır .. 75 m. x 75 · . m .. 1

m.

ilk boyutJardakl bu panc.ar tarlası olan yerleşim~~-fazla bir kültürel

. . .

. ·malzeme· kalmamıştır. Aynca Karaköy camı avlusunda Roma dönemine ait

•'

mezar stell ve canil avlusunun ghiş kapısının solunda bir

mil

taşma ait olabilecek .iki

·

satır

kJtabesl ile

İ>lr sütu

·

n

.

parçası

y~r

almaktadır.

Karaköy'üri .

200m.

batısında

fonn vermeyen· aptlk kcramtk

parçalarına rastlanınıştır.

Bu alanda Osqıanh döneminden kalma keramlk parçalan da saptandı.

.

6.: Şeker Höyük: Ilgın şeke~ fabrikasının karşısında yer alır. · Kanal_ He

. Konya karayolu .

arasında sıkışıp kalmıştır.

Bu nedenle bir · hayli tahrip·

omuştur. 150 m.x 100m x 5

m

.

boyutlanndadır.-ITÇ keramlk parçaıa·n saptandı.

7 .. Ilgın.., Kaleköy Kalesi_: llgın'm yak. 13 km._doğu·sunda Karaköy'ün·ı

km

.

batısmda

,

Kaleköy'On 3

km

.

güneyinde yer.

almaktadır(~~v.IH;Res.;

·

1

-2)

.

Ilgın '?vası

bu alanda bir vadi ile.

doğuy~.

Konya

ovasına

.bfr ~adi

ne

geçi

ş

.

yapmaktadır.

Bll vadide

stabi

_

Iiıe

bir kara yolu, demlryolu · v'e

İ~gm kanalı

.

yer .

almaktadır. Stratejik bir konuma sahip olan vadinin llkçağda da önemi! bir

gec;lş noktası olduğu anlaşılmaktadır;

.Bu yolu

tutabilmek

için ~adinin gfiney

sırtlarını oluşturan tepenin doğu yamacında öır kale yapısı yer almaktadır.

Kaİe

vadi

tabanın

_

100 m." ,kadar

yukarısında

·

kurulmuş

6~

·

·m." x · 60 m.

b~yutu~da. ·mevcut duvar

yüksJkliği"

5 m. kadar yüksekUktedJr. Kale

.

İieHenlstlk

dönemde

yapılmış olmalıdır.

Kuzey eteklerinde klasik döneme

. tarlhlenebJJecek ~rken ~vreleii tahrip olmuştur, anc.ak yer yer surlara alt temel izlerine rastlanmaktadır. Doğu

sur

temel taşları halen

mevcuttur

.

.

Kalenin 100

m.

doğusıındaki

düzlükte il. bine tarlhl~oebilecek erken keraoiik

. parçal~n bulundu.· Kalede,U.blnden antik döneme

kadar

:

y~rleştneye tan

ı

klı

k

eden keramlk örnekleri saptandı .

. Kalede e~ çok rastlanan Orta Anadolu Hellenistlk BoyalıJarı

denllebllecek türden keramikler .bulundu. Keramlkler

kiremit

renkli,

krem

renkll, devetüyü renkli ve · açık kahverengi renkli astar boyama ü~erlne iç yüzeylerinde kırmızı, kahverengi ve bu· renklerin · çeşltll tonlarında paralel

. · ·. Kale .Bizans döneminde Tyranr.ıol ya da Andgous olarak

adlandınlm~kta

ve . Skleros ile

ası

· Bardas ·Phokas

a

·

ı

:

a~ındakl

taht ·

.. mücadelelerinde öne~U

yer·

tutm.uştur6°.

Ramsay kaleyi görineniekie

t>i

rii~

<te

KöyJOtolu kitabesinin. yak.ımndakr gördüğü dik 'bir tepeôe bu. kalenin

olablleceğlnl

.tahmin

·

etmlşttr61_.

Kaleköy

~y

_.

·

ın

tartf _{. .}

ettiği

tepenin

kuzey

~teklerinde yer ~maktadır.

. .

_8- Şarampol Tepe:. Ilgın·m · ~ km. · kuzeyinde Çavu~cugöl'ün güney . '

kı.yı~ında

y~r

alır.

Denizden

yükseklİgi ı

069

.

m.

olan tepe~11n gö]

tabanından

.

. yüksekİlğl 60

m.

kadardır. 200m x 150 m

~

genlşllğe

~iptir.

Doğal· blr tep·e· · .

· . olan yerıeşmenın -kuzey. kesımıenncte sur temeiıerı, tepenin eteklertnın._ait.

kesini.terinde kayalarda .taş keshnhıe alt izler m~Vcuttur. Çavoşcugö] havzası

' ..

J]e . ılgın. ova-sı

.

arasında .stratejik. bir konuma . sahip bir

kale

-görOntOsünde:~lr~.Lev .'). · il.

bin,

demir

çağ

ve

antlkçağı yar:ısitan

l<.era~Jk

buluntu,lar ~ide

edildi.-

.

Hitit döneminin önemli yerleşmesi Yalburt' a bu

. . • • . I . •

geçitten geçlldJğlni belirtmek gerekir. Şarampol Tepe'nln yaklaşık 2

km.

doğusunda:.Vakıtağıı mevKlınde

·Roma

dönemi

'

buıuntuıara

·

rastİan~ıştır..

.

9-Gedlkören(Navruşuk): ltgın'in

8

~ı.

kuzeyinde

Şarampol

tepeni~

doğusundan

ge~n gö.l ·

kıyısını

takip eden .kara yolu ne·

ulqŞılmaktadır

.

<;

.

~~uş~ugöl~On doğusunda

Gedlkören

·

mezarlığında

yer

~lır. HöyüğO

_

n

boyutlan 50 m. x 50 m. x 10 _. m.dlr. Kalkolİtlk_ve

rrç

kerarnlklert vennektedlr. _. ·

· KöyOn · gOneylndekl eski

mezarlıkta

.

antik döneme· alt

·

mezar

stel1erlne

rastlanmaktadır.

1 O- . G_öktepe HöyQk: Gedlkören'I . 4 kın_. · geçtikten sonra

:

çayuşcugöi

'

tm kıyısınd~ buJunm

.

aktadır.

_ 150 ·

m:

_

x_ 100

ı:n

.

x 10 m.

boyutlanndadır. KalkoUtlk ve ·ırç'na alt keramlkler. bulunmuştur~ Höy{lğOn

ku~y-dôğ~

.

yönü

yol

yapıma

lan tarafi~dan

yapı

_

ldığı anlaşılan

·

yoİ

·

kepç~I

;. ile aç,Jarak'tahrtp~olmuş~r. Yolun hemen

üst

kesiminde de· 100 ~· x 75 m ..

genlşllğlnde prehlstorllt dönemlere alt. bir y~aç yedeşmesl bulunmaktadır.

. ,· .

.

. .

. 11- Hareme(Gölyaka):

llgı~'m

yak. 23 km. kuzeyl~de,

Çayuşçugöl'ün

bat

yakasında

yer

alan bir

yamaç

yer]eşmesldir. Çavuşçu kasa~asından

yak.

60 , · .. ·

.

.

Leo

Dıaconus, s.122 ..

61 . ·

. Rarnsay, ATC. s.152.'

- - - ~ ~··..:.s·c ··~ · •..• ..,.,? _ _ "'! >ı "'lzt'hit-4 ,e- ,· « n ·ıac fcın?j _{, ne, n1 69ic ..} ·1 ~·r~Mr ··e .. · .,,...~,. •• ~ dn h' >, • ''t .. > · ·

5 km. geçlldlkten sonra ulaşılır. Aynca Çavuşçu kasabasında . baz'i Roma

dö~emi mimari

parça]an

olciuğunu

beHrtmemlz

gerekJr.

. 12- Dereköy( Ömekköy}:

Ug;n~ın

20

kn,.

kuzey

·

doğu~unda

yer

.

alır:

Köyün-

girişin soı

tarafi.nda der~

yatagından

75 m. yü~klikte

d

_

oğal

blr

tepe

:

.

bulunmaktadır. Bu tepede kaba işçiliğe sahip antik dönem ·keramik parçalan

bulundu. Ayrıca Dereköy'ün ·. · Kanuni. zamanındaki tahrir defterlerinde

Akşeh.lr ~ına bağlı .bir köy olduğunu belirtmemiz geı;ekJr62 ..

. 13- Yalburt: Ilgın'ın 23 km. kuzey·doğusunda yer. alan Yalburt :bilim

dünyası tarafından iyi blllnmektedlr .. Anıt 1970 yıhnda_ Yalburt

yaylasindan

çevre köylere içme suyu temini için YSE. ve köylOlerln çalışrnası sırasında tesadüfen

ortaya

çıkanlmJştır.

Bunun

üzerine Anadolu medeniyetleri. ~ü:ıesi" ·

mOdOrO Raci Temizer tarafır:ıdan. 1970, · 197_2 ve 1973 yıllannda, üç sez.on

· .. kazı yapılmiştır .. Kaı.ılar sonucunda dikdörtgen 'plana sahip JU~it imparatorv

IV. Tuthalia:

tarafından

yaptınlmış

_. hiyorlglif _{. .}

yazıtlarıyla

kli~L bir havuza _.

·

aıt

· · ...

yapı

ortaya

çıkarılmıştır:

Havuzun 'boyutu 13.60

m

.

>( 10.20 m.d!r~ . . Hiyeroglif

yazılarla

·

süslenmiş

16 adet blok

taşla

·çevrili h~vuzun .zemini düz.

taşlarl_a kaplı~ır63. 1994 yılında anıtın .son durumun\!. görmek için ·

gl~lğlmlzde: anıtın koru_nması için yapılan çatının· .yıkılmış ·olduğunu~ herhangi_ bir korumanin olniadığıriı gördOk. Böy~e bir anıtsal yapıda bekçinin:

. .

olmaması dikkat çekicidir. Hitit tarihinin-önemli bir kısmına ışık tutan bu

anıtın yetldlllerce ye~lden·korunmaya alınması gerekmektedir.

14-

.

Çobankaya (Şuhut' Höyük: Çobankaya Ilgın ilçesi ile Yalburt su anıtını bağlayan kara yolu Uzerl_ndedir. Ilgın 'm yaklaşık 1 _8 · krn.

kuzey-doğusundadır. Kuzey girişinde yer alan höyüğün

yoJ

yapımı nedeniyle doğu

' ' .

yönü tai)ıip olmuştur. Mevcut boyutJan 75_ m. x

·

so

m. x· 25m,dir. Kalkolitik, .

rrç ve il.bine tarlhlenebJlecek keramlkler

bulunmuştur.

. \ . . .

. 1 ~~ Yoğabaltık(Çlftllk} Höyük:-llgın'_m· 25 km. kuzey-ba~sında yer. alır.

Ilgın-Akşehir demlryolunun _300 m. doğusundadır.

Boyut1an:

300 nı. x 300 m. ~ 2~ m.'dlr:.HöyOğOn üstünde modern yerleşmeye ait bir kaç ev ve ahır

6 2 6A.(B~bakanlık Arşivi) TD 40, s.662: DA TD 455, sA82; BA. TD 399, s.33.

63 R. Temizer, s.56-60.;· A:{Hstmo . Poetto, . L'lscrızlone Luvıo~Gero$11flu. dl

- Yalbııırt, Pavıa··t993, s.55 vd. ·

• 1 • • . • • . •

· meycuttur .. HöyOğOn kuzey eteğinde esld btr mezarlık. yef almaktadır. lTÇ, ·

il.bin~

Hellenlstlk

_

ve Osmanlı döne.mine alt : keramlk . buluntular elde

edllmiştlr.

16- Boğazkent (Reşadiye) Höyük: Ugm'ın 20

km.

kuz~y-batısında

.

buJ\ıninaktadır. ·Modem Boğazkent köyünün 1

km

.

kadar _doğÜsurida, · Ilgın

-Akşehir

·

demlryom.m·

200

m.

doğusun~adı

:

r.

B~yutlan: 200 m. x 200 m.

-x

5

m;'_~r. Höyükte il.bin ve anttk dönem

yerleşmeleıine

alt keramik·parçalan ele

geçmiştir.

_ 11-· K~keç:

Boğazk~t'Jn_:3

km.

batıs~da

yer

alır. Bogazkent

-

Argıthanı

kar~yolunun .

geçtiği Argıthan

v~c:tisindedir

.

Dere

.yatağının

güneyinde

yertqme izleri ve k~zeylnde

m~~

r

lık

.

alan

ı

.mevcuttur. Bu

yerleşmede

antik .

ve

ortaçağ

d~nemlerine

.

alt'

keramik buluntular ~ldeecUJdl.

·184 .Kavganin HöyOk(Kargaoğlu): Kavganın Höyük. ilgan. ile Argıthanı

.-

.

arasındad

i

r. llgın

'

ın 't.4

km.

batısında, Arg)tham'ın

3

kr:n;

kuzey

doğusndadı

_

~

..

·

·

Yoğun

bir

yerleşme

·

görüntüsü ver~n

höyüğün boyutıan

200

m.

_

·x 100 m.·

:X

20m.dlr • .

HöyOğQn

· 200 m., gOneylnd~

mezarlık

. alan·

~ulurim

.

aktadır.

·, B\IIUntulan

Kalkolitik

,

:

rrç

·

,

.Il

bl~

ye

antik dönemleri yansıtmaktadır

.

.

. . .

19~ Argıthanı (Cami) · Höyük: . Bu· höyük Ozerinde merkez

camisi

·

y~r ·

almaktad,~.--tamı avlusu duvarla çevrlll olduğu

lc;ln

·.

dJşanya_ taşmış fazla

-

rnalzeme

.

ile

karşılaşmadığımız

için. t_arlhlemesl oldukça _güçtür.

Ancak

ele

.

geec;n

az miktardaki. keramlkten · ITÇ ve antik öze1llkİe_rl olan -~eramikJer

saptandı. Argıthanl belediye parkında di!- antik -karakterli mtmarf parçalar

kor.onma .altındadır.

·. · 20- Çebişll. Höyilk: · ArgıthA.n"o·oğanhlsar karayQlu · üzc.rlndc<:iir . . .

Argıthan

'

a · 4 km'.

uzaklıkta

:

·

yolun 20Q m.

kuzey~batı~ırida

·

dere

yat~ğıiıın

.

kuzey

sırtlarında

yer

alır

:

·

K.aminl

dönemi tahrir

dc~rleıfo

'

dc Akşehfr'e bağJı

bi~ . köy olarak· geçmektedlr6~ ..

Bu

·

köye alt

metarlık

..

dere

ya

_

tağırıın

doğusundadır. Qsmanlf belgelerinde .

geçen ·

Arkltlı yerleşınest6.S bu

64 _{. BA, 'TD.40}. _{, s. 476: BA. TD 455}· · _{, s. 481; 8A. 1D 399,} · _{s. 330 .}

. 65

·.

Arkıthan

.

halkı O~~an

lı.

d'önemlnde bir· kaç kOyQn

blrle.şttrller

e

k Argıthanı

'nda ye~I . bir .

merkez oluşturulduğunu,

ve

bir grup ln~nın Arkıt, Çcblşll, ·Kekeç _gibi· mevklllerden · . ·

, gtttrtlmtş·olduğun!J bellrttler •. Osmanlı belgderlnde tno·yıtında A.rgı~n'da yeniden imar edl~ll_lesl. ve llgın kasabasından 200.,300 hane insanın buraya yetleştrllmeslne işaret ·