Başlık: ANKARA BÖLGESİNDEKİ YERLİ TİFTİK KEÇİSİ İLE KARAMAN KOYUNUNDA BAZI ORGANLARIN AĞIRLIK, VOLÜM VE ÖLÇÜLERİ ÜZERİNDE KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMAYazar(lar):ÖZGÜDEN, Turgut;DOĞUER, SabriCilt: 14 Sayı: 3 DOI: 10.1501/Vetfak_0000002049 Yayın Tarihi: 1967 P

A.

U. Veteriner Fakültesi Anatomi Kürsüsü

Prof

Dr. Sabri Doğuer

ANKARA

BÖLGESİNDEKİ

YERLİ

TİFTtK KEÇİsİ

İLE

KA-RAMAN

KOYUNUNDA

BAZIORGANLARıN

AGıRLIK,

VOLÜM

VE ÖLÇÜLERİ

ÜZERİNDE

KARŞıLAŞ-TıRMALı

ÇALIŞMA

*

Turgut Özgüden

*

Giriş

Bu konuda

muhtelif

memleketlerde

değişik

araştırmalar

yapıl-mıştır.

Ancak

bunların

ortak karakteristiği,

her birinin

yapılmış

olduğu

bölgeye

has hayvanlar

üzerinde

olmasıdır.

Gerçi

"küçük

ruminant"

terimi

kollektiftir

ama

her memleketin

bu türleri

birbirinden

bütün

yönleriyle

ayrımlı

olabilmsktedirler

de. Bunda,

başta

kültür

yetiştir-mesi

uygulaması

gelmektedir.

Sonra

iklim

şartları,

beslenme,

bir

üniversal

tipin

ortaya

çıkarılamamasına

etkeyen

faktörlerdir.

Yurdu-muzda

ise bu yolda

maalesef

entansif

bir

çalışma

mevcut

değildir.

Yurdumuzda

bile bölgesel

iklim,

yetiştirme

ve geliştirme

ayrımlarının

olabileceği

bir hakikattır.

Bundan

ötürü

araştırmamız

bulunduğumuz

çevreye

bağlı

kalmıştır.

Bu konuda

Sengir

(I)

'in

de belirttiği

üzere

yurt

çapında

yapılmış

herhangi

bir çalı~manın

bulunmayışı

bizi

bu

konuyu

araştırmağa

yöneltmiştir.

Mat

e r

y

a

ı

ve

M e t o t

Ankara

bölgesinden

özellikle

Çubuk

ilçesinden

derlenmiş

yirmi

adet

tiftik

keçisi

ile yirmi

adet

karaman

koyunu

bu çalışmada

kul-lanılmıştır.

Bunların

'2

i5

i dişi,

315

i de erkek

hayvanlardan

terekküb

etmiştir.

Genellikle

konular

yaz devresinde

tedarik

edilmişlerdir.

Hay-vanlar

tam

sıhhatte

olup

bir gün

dinlendirildikten

sonra

yarısı

taze

*

\icıeriııer Fakültesi Anatami Kürsüsü Doçenti. Ankara, Türkiye

*

Ru ~'alışnıa i963 Yılında Fakülte araştırma Enstitüsüne sunulan plan gereğince yapıl-mıştır.

(fresh) olarak, yarısı kadavra haline getirilerek gerekli i~lemlere tabi

tutulmu~lardır.

Kullanılan

hayvanlara

ait

bir

ortalama

çizelgesi

a~ağıdadır. Gerek vücut ölçülerinde ve gerekse organ tartı, volüm ve

ölçülerinin

değerlendirilmesinde

materyalin

çok

deği~ik değerler

ta~ımasından ötürü istatistik metotlarından

yalnız binominal

metod

kullanılabilmi~tir. Kadavraya

ait (F.) ve taze kesilmi~lere ait (T.)

ekstremler parantez içerisinde bunların ortalamaları

ise onun altında

verilmi~lerdir. Yolüm ölçüleri su ile ve bazı organlarda suda Aqimed

prensibinden yararlanarak

tayin edilmi~lerdir. Tartılar normal terazi

ve hassas terazi ile yapılmı~tır.

Ölçüler

kompas ve mikrometre

ile

tesbit edilmi~tir.

Keçi ve Koyunda Organ Ağırlık, Volüm ve Ölçüleri

Cins

Adet

Ağırlık Yükseklik

Uzunluk

Ya~

Akıtılan kan

435

Keçi

20

Koyun 20

ı7-32

50-60

55-7°

2-6

800-ı350

24.5 kgr. 56.4cm.

64.5 cm. 4.4

1036.3 cc.

25-37

55-65

60-9°

2-6

1000-175°

3°.2

60 cm.

69.2 cm. 4.6

1333.3 cc.

kgr.

----_._._---

---- ---

---SINDIRIl\1

SISTEMI

Formol _{K E}

_ç

₁

_{K O} y _{U N}

ORGAN --- --_._---

_---

---

--Taze _Ağırlık

i

_Volüm Uzunluk Genişlik Kalmıık Ağırlık _Volüm

i

_{Uzunluk Genişlik}

i

_Kalınlık.

--- --- --- ---

----

----

-

---_

.._--

----

---F. (6B-85)

_i

(50-90) 69 gr. 74

ıı

r. nIL, LİNCUA

-

-

....

_-

_---

_---

-_._--

_----

_{---_.-}

_--- ---

---T. (78-14.0) (60-115) 109 gr. 91,2 gr

---

--- --- ---

---

---- ---

- ---

---F.

(395-900) (3750 -4500) (460-1140) (5400-12000) 645

ıı

r. 4350 cc. 70B,3 gr. 7400 cc. RUMEN

-

--- --- ---

----

---

---

._--- ---

----T. (330-800) (6000-9000) (540-730) (7500 16500) 576,3 gr. 7500 cc. _{597,5 gr.} 11250 cc.

---

--- --_._--

--- --- ---

---_._--

--- ____ o_o ---

----F.

(60-120) (50-350) (70-160) (50-500) 90,4 gr. 132 cc. 106.6 gr, 220.8 cc. RETlcULUM

---- ---"---

---

---

----

---

---

----

----

----T. (70-170) (250-400) (BO.110) (250500)

-99 gr. 325 cc. 95 gr. 437.5 cc. - --

_----

---F. (60-170) (200-350) - (70-170) (100-350) -' 114,5 gr. 265 cc. 114.5 gr. 258.3 cc. OMASUS

-

'0- -- ..

_--

---

---

---

__ o T. (70-195) (250-500) (70-100) (250-450). 114,5 gr. 362,5 cc. 78.7 gr. 356.2 cc.

-

---

--_.--

-F.

(ll 0-230) (200-400) (150-265) (250 -600) 147.7 gr. 280 cc. 193 gr. 362.5 cc.

-

.. ABOMASUS

-

--- ----

---

----

---

---T. (90-230) (750-1000) (130-180) (750-1500) 162.7 cc. 812.5 cc. 162.5 gr. 1125 cc.

_i

i

i

i

İ

i

Formol

_i

K E

ç

K O Y V N

ORGAi\"

i

--

---Taze Ağırlık Volüm Vzunluk

1-

_Genişlik Kalınlık _A.ğırlık Volüm Uzunluk Genişlik Kalınlık

-

--

---F. (30~65) (35 60) (30-60) (29-60) 48.3 gr. 48 em. 41.6 gr. 45.7 cm DUODENUM

-

---

----

---

-_0-

----

--_.-

~

---- ----T. (25-65)

i

(40-75) (30-40) (50-60)

i

36.8 gr. 56.8 cm. 35 gr. 56.2 cm.

F.

(440-1200)

i

(8.3-16) (600-1250) (8-21) 794.5 gr. 12.5 M. 92\.6 gr . 15.5 M. .TEJUNUM

--_._---

---"'

---

--- ."---T. (370-590)

i

(13 -2:1.5) (450-1100) (25-27) 527.2- gr. 18.4 M. 680 gr. 26.2 M.

--

--_.

__

._- _- ---

--

._--- ---- ---

---F.

(10-20) (13-25) (10-30) (13-35) 14.7 gr. 18.1 cm. 19.5 gr. 20 cm. İLEUIII

-

---

-'--_

...

_._--

_._-

----

---

--- --- --- ---T. (10-25) (10-15) (20--25) 16.3 gr. 20 cm. 12 gr. 22.5 Clll.

---_._--

---

--~--

---

---

---

----

---

----F.

(35-100) (20-30) (70-100) (25-35) 61.5 'gr. 22.5 cm. 84.5 gr. 28.5 cm. CAECUM

-

---

----

----

----

---

--_ .._.- -_._.- ..

_-

_

..

_---T. (30-80) (20-30) (40-90) (3035) 52.5 gr. 24.6 cm. 58.8 gr. 3\.7 cm.

-

--

-. (250-350)

1---

---

---

-_

..

---F.

(240 -600) (200-590) (250-425) COLON 376 gr. 292 cm :\38.3 gr. 331.2 cm. ASCE:'IDENS'

-

,,--- --- ----

_-'-

---

--

-T. (240-300) (300-400) (210-400) (370~580)

.

271 gr. 348 cm. 347.5 gr. 350 cm.

i

F.

i

(40-100)

i

i

(50-80)

i

i

i

(10-100)

i

i

(50-80)

i

i

COLON 65 gr. 64.5 cm 68.9 gr. 61.2 cm.

Formol

i

İ

i

K E

ç

K O y U N

ORGAN ,

Taze

_i

Ağırlık

_i

Volüm

_i

Uzunluk Genişlik Kalınlık Ağırlık Volüm Uzunluk Genişlik Kalınlık

---

---DESCENDEi'lS

-

--_

.•

_._-T. (30-60) (60- 80) (50-80) (50-100) 40 gr. 72.2 cm. 72.5 gr. 73.7 cm.

----

----

---

----_.-F. (35-160) (70-280) 86 gr. 173.5 gr. DALAK - .- ---

---

----

---T. (45-90) (100 -165) 69.5 gr. 137.5 gr.

---

----

---F. (480-920) (490-990) 753 gr. 771.3 gr. HEPAR

_-

---

---

---T. (310-580) (480-750) 485 gr. 612.5 gr.

-

---

----

---F. (4-10) (3-10) VEStCA 7.5 gr. 6.8 gr. FELLAE

-

---

--

---T. (5-8) (4-6) 6 gr. 5 gr.

----_._-

---F. (26-75) (30-80) 45.6 gr. 51 gr. PANCREAS

-

-- ---

---

---

-

---T. (35-55) (30--45) 40 gr. 40 gr.

SOLUNUM SıSTEMı

Formol K E

ç

İ K

o

y li !'i

ORGAN

---_.-

--- ---

----Tazc

_{i_i___}

_{o~ğırlık ___ \ __ Volü_~_ \_~z~~~ \3eniş~} Kalınlık Ağırlık Volüm Uzunluk Gcnişlik Kalınlık

----

----._----

----F. (210-430)

i

,

(200-615) PULMO 310

ıı

r. 45202 gr. DEXTER

-

---

0---- - --- ---"----

--_._- ---

----T. (90-170) (210-300) 132.5 gr. 215 gr.

-

_. --- ---

----

..

-._---- ----

--

----F. (150-280) (100-460) BULMO 217 gr. 323 gr. SİNİSTER

-

---

--- --- --- ----

---

----T. (80-140) (140-185)

i

ı

104.3 gr. 166.2 gr.

VROGENİTAL SİSTEM

-_._--- ---

---

----

---

-,-"--- - ---

---

--- ---- --- ---- --- --- --- ----1--- --- --- ---- --- --- --- ----I Kalmlık Genişlik 23.6 cm. flcxura 'lı 29.B cm. düz Uzunluk (23-25) (27-31) K O Y U N Volüm (22-23) 22.7 cm. flcxura'lı (30-35) 31.6 cm. düz ---- ---, (3-1) 3.5 cm. Ağırlık (25-35) 30 gr. (1B-B5) 65.5 gr. (25-40) 34 gr. ---- --- ---1----1----1

---

---Genişlik

i

Kalınlık 23.3 flexnralı cm. 2B düz cm. --- ---Uzunluk (BO-130) 100.B gr. --- --- ---- - ---1 (50-67) 53.5 gr. (55-BO) 64.3 gr. (B5-145) 101.3 gr. --- - --- ----I (BO-130) 95.B gr. (45-70) 53.2 gr. (70 BB) 101.6 gr. 2.5 cm. (21-22) 21.7 flexura'lı cm. (2B-30) 2B.7 düz cm. (21-25) (27-30) (2-2.5) i 2.3 cm. K E

ç

Vol üm --- --- --- --- --- --- ---- - ---I --- ---

---

----

---

--- --- ---Ağırlık (10 BO) 60.4 ~r. (35-60) 16.1 gr. (45-BO) 59,6 ~r. (40-55) 47.2 gr.

---(60-90) 72 gr. 71 gr. (60-B5) 73.3 gr. (7B-140) 109 gr. (25-30) 27.5 gr. (20-25) 23.3 gr. Formol ORGA]\" Taze

---F.

REN DEXTER T. F. REK sıKİSTER T.

F.

TESTİS DEXTEH T.

F.

TESTİS St:~İSTER T.

F.

PENİs T.

F.

PROCESS US lJRETHRAE T.

DOLAşır.ı

V

E

SINIR SISTEMI

Formol K E

ç

İ K O Y U N

ORGAN ---_.

Taze Ağırlık

_i

Volüm

_i

t:zıınluk

ı

Genişlik

_i

Kalınlık Ağırlık

_i

Voliim

_i

Uzunluk

_i

Genişlik

_i

Kalınlık

F. (7-14) 10.7 gr.

;

F. BEYİN ZARI

--(dura) T.

F.

MEDULLA SPİ:'lALlS

-T.

i

,i

IF.

i

i

1'1'.1

,i

,i

F.

i

,\

,i~i

(110 -210) 171 gr. (130-170) 146.2 gr. (10-20) i 15.8 gr.

i

i

i

i

i

i

-i

i

(5-10) 6.7

ı

ı

i

(30-52)

i

i

(7\1-87)

i

3B.2 ırr. 76 ('m. \

---1----'

--,---(B-lO) 9.5 gr.

i

(9~i.:0~r._I_._

----J-

._-1-_. ---

_--I

(100-110)

ı

i

i

i

105 gr. (4-8) 5.3 gr. (65-BO) 71.7 cm.

i

i

i

i

(5-10) B.2 gr. (29-60) 40.6 gr. (90-110) 9B.2 gr. (3-B) 5.3 gr. (7-20) 13 gr. (90-123) 107.5 gr. (90-160)

i

12B.5 gr. (90-150) 117.5 gr.

F.

T.

T.

BEYİ:" eOR

i

i

PERleARDluM

i

ı

ç

SALGI

B

E

Z

LER

ı

(6-9) 7.7 mm. (50-100) 62.6 mgr. (340-721) (12-16) (8-ll) 470.4 mgr. 14 mm 8.4 mm. (7-9) 7.5 mm. (12-15) (7-9) 14.3 mm. 7.8 mm. (3-30) 17 mgr. (260-450) 361.4 mgr.

HtpoFtı

Formol _{K E}

_ç

ı

_K

_o

_{Y U N} ORGAN

Taze Ağırlık

_i

Volüm

_i

Uzunluk

_i

Genişlik

_i

Kalınlık Ağırlık

_i

Volüm

_i

Uzunluk

_i

Genişlik

_i

Kalınlık

i

i

F.

i

(5-30)

i

i

(4)

i

(3.5-4)

i

(3)

i

(12-68)

i

i

(5-8)

\

(4-{i)

ı:

_(3-5)

i

EP1Ftz 18.5 mgr. 4 mm. 3.8 mm. 3 mm. 44.2 mgr. 6.2 mm. 5 mm. 3.7 mm. THYRotD

DEXTER

T. (275- 406) 359 mgr.

i

F. (644-2340) 1419 mgr. (24- 39) :~2.8mm. (9-15) (6-11) 12.6 mm. 7.7 mm. (350-470) 430 mgr. (866-2950) 1550.6 mıır. (30-48) 37.1 mm. (11-16) 13.2 mm. (5-8) 5.8 mm.

F.

T.

i

i

i

i

-1---(6-10) 8.2 mm. (5-9)

i

6.9 mm.

i

i

(1l-16) 14mm. (28- -49)

i

(10-14) 38.8 mm. 11.5 mm.

---i

(1000-1 ISO) 1112.5 mgr. (950-1600) 1237.5 mgr. (885-2700) 1647 mıır.

i

(6-9)

i

____ 7._5_g~~

----1---(7-20)

i

14 gr. (S-lO)

i

i

i

7.2

gr-~---ıl----

--1

---(4-14) 9.3 gr.

i

(600-1700) (18 28) 11l7.5 mgr i1.5 mm. (5-9) 6.1 mm. (6-10) 6.6 mm. (10-14) 11.2mm. (10 -IS) 10.8 mm. (23-47) 34.3 mm. (14-22) 16.9. mm. T. (700-3400) 1408 mgr. (6-15) F. 10 gr. T. (725-2300) 1221 mgr. F. (661 -2000) 1540.5 ıngr. (8-15) 12.5 ıır. F. (5-10)

i

______

:_.8_

gr_. ./ _ T. (S-IS)

i

10.7I1r. (452-1250) 894 mıır. THYMUS CERVlcAL THYMUS THORACAL ADREN DEXTER THYROID

SlNlsTER

i

i

!

ADREN

SlNtSTER

T.

F.

T

(585-1275) 787.5 mgr. (630-1600) 1047 mgr. IMın_ MnM

I

(22-32)

i

(8--14) 26.5 mm. 10.4 mm.

'j

(S-lO)

i

7.7 mm. (1000-1300) 1100 mgr. (571-1550) lll3 mgr. (22-30) 25.6 mm. (10-13) 11.6mm. (6-8) 7.2 mm.

Sengir (I) 'in de belirttiği gibi yurdumuzda

yerli hayvanlarımıza

ait herhangi

bir çalı~ma mevcut değildir. Ba~ vurma kitapları ve

ara~-tırmalar

önce de belirtilmi~ olduğumuz

gibi bölgesel özelliklere

da-yanmaktadırlar.

Bu bakımdan

bunlar

konumuzia

direkman

ilgili

olamayacakları

gibi onlarla

bizim

bulgularımızı

kar~ıla~tırmak

ise

zaten

konu dı~ı kalmaktadır.

Keçi ve Koyunda Organ Ağırlık, Volüm ve Ölçüleri

Tartışına

443

Özet

Ankara bölgesinden derlcnen

muhtelif y~, ağırlık ve ölçülerdeki

yirmi adet yerli tiftik keçisi ile yirmi adet yerli karaman

koyununda

organların

ağırlık , volüm ve ölçüleri

tesbit edilmi~tir.

Suınınary

The organ weight, volumes and measurements

in sheep and goats.

The weights, volumes and measurements

of the organs of native

Angora go at and Karaman

sheep collected from the Ankara district

have been estimated.

Literatür

1-

Sengir, E.

(1951):

Otopsi bilgisi. Ankara

Üniversitesi

Basımevi.