A. ü. Veteriner Fakültesi -Parazitoloji ve Helmintoloji
Kürsüsü
Prof. Dr. H. Şükrü OYTUN
Protozooloji, Tıbbi Artropod loji ve Paraziter Hast. Sav
Kürsüsü
Prof. Dr. A. Nevzat TüZDIL i KOYUN. VE KEÇi METASTRONGYLOSE'UNUN
TEDAVİsİNDE CYANACETHYDRAZİDE
Mihri MİMİoOLU Nevzat GÜRALP Kamil GÖKS
Evcil hayvanlar arasında önemli kayıplara sebep olan paraziter h talıklara karşı yabancı memleketlerde kullanılan bazı ilaçlar dikkatim' zi çekmektedir. Bunlar arasında yurdumuz koyun ve keçilerinde gö .. len ve fazla telefata sebep olan Metastrongylidae'lere karşı terkibind Cyanacethydrazıde bulunan Dictycide ve Helmox adlı iki ilaç hakkı da vaki geniş araştırmaları dikkata alarak elimizdeki imkanlar nisbe tinde bunları biz de denemeye karar verdik.
Metastrongylose, Türkiyede, bilhassa koyun hastallx-, olarakı;;ı > . i rinde en çok durulan ve zaman zaman çok geniş tahribat ve Ölümler] sebep olanönemli paraziter hastalıklardan biridir.
Güralp'ın (6) 1952 de yaptı~ araştırmaya göre, Türkiye'de koyun larda bu parazitlerin .yayılış nisbeti % 86,18 dir. Ayni yazarın (6) bil dirdiğine göre, koyunlarda akciğer kıl kurtlarından mütevel1it seneli telefat yekünu 89 milyon liradır. Yuk?-rıdaki rakamlar bize bu parazi gurubunun taksonemi, biyoloji ve muhtelif tedavi metodları üzerind önemle durmamız gerektiğini açık olarak göstermektedir.
Metastrongylose'un tedavisinde muhtelif ilaçlar ve bunlarm ta bik şekilleri bulunmuş ve denenmiştir. Nitekim DurbJn (1) emetin 'hydrochloride ile yapılan intramuskular enjeksiyondan iyi sonuç alın
dı~m bildirmekte, ancak bu konu üzerinde daha fazla çalışılmas tavsiye etmektedir. Güralp, Kavanaugh ve Baker'e (7) göre, bu için koyun ve keçi akciğer kıl kurtlarından ProtostrongYlidae'lere kar şı en müessir ilaç emetine hydrochloride'dir. Ancak ilaç pahalı oldu .ğundan yalmz kıymetli hayvanlara inhisar ettirilmelidir.
Goldberg (3) ise akciğer kıl kurtlarma karşı henüz tatmin edic bir ilaç mevcut olmadı~m bildirerek intra muskuler olarak enjekte
MİMİOGLU - GtİRALP - GÖKSU
dilen emetine hydrochloride'in veteriner tarafından yapılmak şartıyla ümit verici olduğunu anlatmaktadır. Enigk ve Düwel (2) cyanacethyd-razide'i üç gün müddetle deri altına ve ag-,.zdanvermek suretiyle, kıl kurtlu 243 sığırı tedavi etmeyi denemişlerdir. Hafif enfeksiyonlu olan 69 hayvandan ancak 9 unda akci~er kıl kurtları bertaraf edilmiştir. İhlç ekseri vakalarda tesir etmemiş ve ag-,.rparazit invaziyonuna ma-ruz kalmış olanlar tedaviye ragmen ölmüş veya mecburi kesim yapılmış-tır. Groves'a (5) göre kondisyonu iyi olmayan süt ineklerinde üç gün üst üste verilen cyanacethydrazide bu hayvanlarda bir sarsıntı yapabil-mektedır. Bu gibi hayvanlara ihtimam edilmelidir. Aynı yazar (4) cya-nacethydrazide tatbikatı yapılırken sindirim sisteminden geçen ilk ge-lişme safhasındaki Metastrongylidae larvalarım öldürmek için phenot. hiazinede verilmesini tavsiye etmektedir. Groves (4) mezkfır ilacın, hastalık dolayısıyle vaki patolojik de~şiklikler üzerine bir tesiri olma-dığım da yazmaktadır. Walley (11) cyanacethydrazide i 850 baş bü-yük hayvan üzerinde denedikten sonra şu dozları tavsiye etmektedir. Subcutan veya intramuskuler olarak her Kg. vücut a~ırlıg-,.için 15 mg. ve azami doz olarak bir sığıra 5 gr. koyun, keçi ve domuza 1 gr. veril-melidir. Ağızdan verildi~ takdirde her kilo vücut ağırlığı için 17.5 mg. hesaplanmalıdır. Azami doz deri yoluyle verilenin aynıdır. Bir defalık tedavi akci~er parazitlerinin çoğunu (65 - 100 %) düşürmektedir. Fa-kat ag-,.r invaziyonlarda tedaviye üç gün üst üste devam edilmelidir. İlaç hava yollarında bulunan parazitlere tesir etmekte, nesiçte yası-.
.
iyan akciğer kıl kurtlarında ise bir etki meydana getirmemektedir. Ay-nı yazar'a (10) göre bu ilaç sığırların Dictyocaulus viviparus'una, ko-yun ve keçilerin D. filaria parazit1eriyle koyunlarda Protostrongylus rufescens ve domuzlardaki Metastrongylus apri gibi normalolarak
ha-İ
va yollarında yaşıyan parazit1ere karşı müessirdir. Halbuki akciğernes-Ici içerisinde' yaşıyan Muellerius capillaris ve Neostrongylus linearis'-lere ve muhaceret halinde olan larvalara karşı etkisizdir. O' Donoghue (8) Metastrongylose'lu sıg-,.rve koyunlarda bu ilaçla yaptıg-,. deneyler sonunda ilacın subcutan ve ag-,.zyoluyle verilmesinin tedavide farklı bir tesiri olmadığını görmüştür.
Yazarın (8) 7-11 aylık 10 enfekte buzag-,.ile yaptig-,.deneyde ilk te-daviden sonraki üç gün içinde bu hayvanlarda iştahanın arttığını, ikin~ ci tedaviden hemen sonra ise öksürü~ durduğunu görmüştür. Yaza-ra göre üçüncü bir tedaviye bile lüzum yoktur. 6 haft~ sonYaza-ra hayvan-larda hiç bir araz kalmamış ve hepsi de normal bir hal almışlardır. O'Donoghue'nun (8) Metastrongylose'lu koyun ve kuzulara subcutan olarak bir defa verdi~ cyanacethydrazide ve vitamin A ilavesinden iki ay sonra bu hayvanların bir kaçı müstesna, diğerlerinin kilo aldıklarını,
METASTRONGYLOSE'DA CYANACETHYDRAZİDE
durumlarının düzeldiltini ve öksürüklerinin durdultunu görmüstür. Ya-zar tek bir tedaviden sonra neticelerin % 100 olmadıgı.nı, bununla be-raber bilhassa agı.r hastalarda tedavi sonuçlarının dikkati çekecek de-recede iyi oldultunu bildirmektedir. Cyanacethydrazide tedavisini mü-teakip bu hayvanlarda hiç reaksiyon görülmemiş sadece üç kuzu yapa-gı.sını dökmüştür. Swanson ve arkadaşları (9) na göre Dictycide sıgı.r-ların kıl kurtsıgı.r-larına müessir olamamış ve tedaviden sonra larvalarda bir azalma görülmemiştir. Aynı ilaçla yapılan tedavi bu hayvanların hayatlarını kurtaramamış, tedaviden 87 gün sonra sıltırların $rlıltın-da bir fark görülmemiştir.
Materyel ve metod
Cyanacethydrazide (CNCH2CONHNH2) suda hemen eriyen beyaz kristalize bir maddedir. Lezzeti biraz acıdır. Işılta maruz kaldıltında ya-vaş yaya-vaş sarı kahverengi bir renk alır. Bu maddenin su ile yapılan solüsyonu da ziya muvacehesinde toz halindekinden daha çabuk renk deltiştirerek kahverengi bir çöküntü meydana getirir. İlı>.cın kullanıl-dıgı. hayvanlarda emniyet hududu tatmin edicidir. Gerek süt sıgı.rlann-da ve gerekse ahırsıgı.rlann-da muhafaza edilen sıgı.rlarda yapılan geniş toksi-kolojik deneyler, üç gün arka arkaya verilen dozların % 10 miktarın-daki fazlası dahi, hayvanlarda kötü bir tesir meydana getirmemiştir. İlacın dozu hayvanların yaşına dejtil vücut agı.rlıgı.na göre hesaplandı-gmdan bu hayvanlarda ciddi bir araz görülmez.
Terkibinde cyanacethydrazide bulunan ilaçları İngiltere'de
tc.i.
firmasından temin ettik. Bu müstahzarlar mezkür firmanın piyasaya yeni çıkardıltı Dictycide ve Helmox adlı preparatlardır.Bunlardan Dictycide subcutan olarak enjektion şeklinde, Helmox ise ya gıda ile veyahut şişe ile agı.zdan (Drench) verilir. Dictycide her kg. vücut sikletine 15 mg; Helmox ise her kg. vücut altırlıltına 20
mg. cyanacethydrazide isabet edecek şekilde hesaplanarak verilmiştir. Dictycide denemelerinde 3 kilis, 4 tiftik, 2 kıl keçisi ile 2 karagül ve 2 merinos koyunu olmak -üzere toplam olarak 13 hayvan, Helmox denemelerinde ise 4 kilis, 2 tiftik keçisi, 2 ivesi ve 1 karagül koçu ol-mak üzere 9 hayvan kullandık. Dictycide ve Helmox gurublarında ay-rıca birer koyun ve keçi kontrololarak bırakılmış ve bunlar deney so-nuna kadar sahit olarak muhafaza edilmislerdir..
.
.
Helmox'la tedavi et-tiltimiz hayvanlar perhize tabi tutulmamışlardır. Her iki ilaçla tedavi, deneyleri yaptıgı.mız k~yun ve keçilerin % 33 ünde bir nevi, % 58 ir.-de iki tür, % 9 unda ise üç muhtelif metastrongylidae türüne ait larva-lar görülmüştür.MİMİOGLU - GÜRALP - GÖKSU
Her haYvanın rekturnundan 4 gr. gaita alınarak Baerman - Wet-el metodu ile muayenWet-eleri' yapılmış, tedaviden evvWet-el ve sonra her gr. aitada bulunan ~arvalar Stoll tekni~ ile sayılarak iHiçlann tesiri hesap-mıştır. Son tedaviden 21 gün sonra 3 keçi kesilerek akci~erlerindeki 19un parazit durumu gözden geçirilmiştir. Bütün hayvanlar tedaviden vvel ve son tedaviden 21 gün sonra tartılarak iki taitım arasındaki ~rlık azalma ve artma oranı hesaplanmıştır. .
Dictycide gurubunda 3 hayvana bir doz, 3 hayvana iki doz, 7 hay-ana ise üç gün ar~a arkaya olmak üzere üç doz, Helmox gurubunda
hayvana bir doz, 3 hayvana iki doz, 3 hayvana ise üç doz ilaç .veril-iştir.
Netice ve karar
Gerek Dictycide ve gerekse Helmox'un M. capillaris'e tesiri görülo . emiş koyun ve keçi gaitalannda görülen bu parazit larvalannda sa~ itibariyle bir eksilme müsahede
.
edilmemistir..
Dictyocalııus filaria nfeksiyonlarında, vak'alann % 70 inde bu parazit larvalanna son te. aviden bir hafta sonra tesadüf edilememiş ve bu durum 6 hafta müd. etle devam etmiştir. Her iki ilacın Protostrongylus rufescens larva-anna .tesiri % 66 yı geçmemiştir. Vak'alann % 33 ünde iseprotost-ongylus larvalannda bir azalma müşahede edilmişse de hiç bir za-an bu etki % 100 olamamıştır. Bu bulgular, son tedaviden 21 gün son-a otopsi yson-aptı~mız üç keçide de teyit edilmiştir.
Dictycide ve Helmox'un deney koyun ve keçilerinin gaitalannda azla miktarda tesadüfetti~miz Trichostrongylidae yumurtalanna hiç esiri görülememiştir.
. pic~ycide. ile tedavi etti~imiz bir keçide üçüncü enjeksiyondan
ı
OOnsonra titreme, lakrimasyon ve iştahsızlık arazi görülmüş, İçHas-lıkları Kürsüsünde 3 gün, günde 50 mg. B6 vitamini verilmek sure-iyle mezkur hayvan tedavi edilİniştir.
Her iki ilaçla tedavi sonucu elde edilen ve yukarıda arzedilen ne-ticeler, Dictycide veya Helmox'u 3 gün vermek suretiyle alınan sonuç-ardır. Ancak gerek Dictycide ve gerekse Helmox'u iki gün vermek su-etiyle aldı~mız neticeler de bunun aynı olmuştur. Bu bakımdan. iki te-avi dozunun yukanda bildirilen neticelerin elde edilmesinde kafi ebileceg-ini kabul edebiliriz. Tek dozla yapılari tedavi sonucunda ise ge-rek larva sayımında ve gege-rekse hayvanlarda klinikman görülen semp-tomlarda bir azalma müşahede edilememiştir.
Dictycide'le tedaviden 21 gün son~a tartilan koyunlarda % 0-8,5 arasında, keçilerde ise % 0-12,5 kilo bir artış kaydedilmiş, yalnız bir ki-lis keçisinde % 2.7 kiloluk bir azalma görülmüştür. Helmox'la tedavi
METASTRONGYLOSE'DA CYANAOETHYDRAZİDE
edilen koyunlarda % 4.5 - 8.4 arasında bir artış müşahede edilmiş, a
ilaçla tedavi edilen keçilerin ise kilolannda % 0-11 arasında bir fazı
lık görülmüştür. Deney hayvanlariyle aynı şartlar altında muhafaza dilen ve fakat tedaviye tabi tutulmıyan 2 koyun ve 2 keçinin kilolannd
% 0-5,4 arasında bir azalma görülmüştür.
Münakaşa
Metastrongylose'un tedavisinde kullanılan çeşitli ilaçlar arasın
son zamanlarda üzerinde geniş neşriyat yapılan (1,3,7) emetine hy rochloride pahalı olması dolayısıyla pratig-e büyük ölçüde intikal ett . rilememektedir. Buna kani oldug-umuzdanyeni bazı ilaçlarin deneyin
başladık. Enigk ve Düwel (2) Metastrongylose'lu 243 sıg-Irda cyan cethydrazide kullanmak suretiyle yaptıklar tecrübeler sonunda mezkU ilacın ag-ırparazit invaziyonuna maruz kalmış hayvanlarda bir tesir' görmediklerini, bu sıg-Irlann ya ölmüş veya mecburi kesime tabi tut muş oldug-unubildirmektedirler. Bizim metastrongylidae taşıyan ve b parazitlerle ag-Ir şekilde enfeksiyona duçar oldug-unu gerek larva s yımlariyleve gerekse klinik olarak müşahede ettig-imizD. filaria ve rufescens'li koyun ve keçilerde cyanacethydrazide tedavisinden sonr daima bir iyileşme hali gördük. Bu hal nacı iki gün arka arkaya ve dikten sonra bariz olmuştur. Deneylerimiz esnasında tedaviye rag-me ölen veya mecburi kesime tabi tuttug-uIDuzkeçi ve koyun olmamıştı'!".
Groves (5) kondisyonu iyi olmıyan süt ineklerinde üç gün üst ü
te verilen cyanacethydrazide'in bu hayvanlarda bir sarsıntı meydan
getirdig-inibildirmektedir. Biz bu duruma yalınız bir keçide tesadüf e tik. Bu hayvanda 3 üncü Dictycide enjeksiyonundan 1 gün sonra titr me, lakrimasyon ve iştahsızlık görülerek İç Hastalıklarına gönde ve orada vitamin B6 vermek suretiyle tedavi edilmiştir.
Groves (4) un cyanacethydrazid'in akcig-erlerde metastrongylos dolayısiyle vaki patolojik deg-işikliklerebir tesiri olmadıg-Işeklinde müşahede ve kanaatlanna biz de iştirak etmekteyiz. Son tedaviden 2 gün sonra otopsisini yaptıg-Imız3 hayvanın akci~erlerinde bu şekilde patolojik mihraklara tesadüf etmiş bulunuyoruz.
Walley (11) Cyanacethdrazide'in nesiçte yaşıyan akci~er kıl larına bir tesiri olmadıg-ımbildirmektedir. Biz de akci~er içinde yaşa yan M. capillaris larvalannda tedavi neticesi her hangi bir azalma mü şahede edemedik. Bu netice Walley'in (11) müşahadelerine uymakta dır.
O' Donughue (8) cyanacethydrazide'in subcutan ve agız YOluyl
verilmesinin tedavi bakımından farklı bir tesiri olmadıg-ımbildirme
dir. Biz evvelce bildirdi~z dozlan vermek suretiyle gerek Dictycid
MİMİOGLU - GüRALP - GÖKıSU
ve gerekse Helmox'dan ayni parazit türlerine karşı ayni sonuçlan almış bulunuyoruz. Aynı yazarın ~8) cyanacethydrazide tedavisini müteakip
3 kuzunun yapaltılanın döktültü hakkındaki müsahedelerine istirak e-
.
.
demiyoruz. Deneylerimiz esnasında veya sonradan böyle bir olaya ko-yun ve keçilerde rastlıyamadık.
Swanson ve arkadaşlarmın (9) Dictycide hakkındaki müşahedele-rine iştirak edememekteyiz, Biz D. filaria ve P. rufescens larvalarmda Dictycide tedavisinden sonra bir azalma, hayvanlarda bir iyileşme hali müşahade ettik. Genelolarak kilolarmda da bir artış gördük.
ÖZET
Koyun ve keçi metastrongylosuna karşı cyanacethydrazide adlı
ila-cın tesirini denemek için bir araştırma yaptık. 22 hayvan üzerinde
Dictycide ve Helmox'la yaptıg-rmızdeney sonunda her iki ilaçdan da
D. filaria'ya karşı % 70, P. rufescens'e ise % 66 nisbetinde bir netice
elde ettik. Her iki ilacın da M. capillarise bir tesiri görülememistir..
' . .
.
SUMMARY
We
used Dictycide aiıd Helmox against sheep and goat lungworms.The drugs found to be effective against Dictyocaulus filaria and Pro tm;trongylus rufescens infections but not to Muellerius capillaris.'
LiTERATÜR
i - Durbin, C. C.: Lungworm infection in sheep. Proceedings book., A. V. M. A., 88 Annual meeling, 116, 1951.
Z - Enigk. K ve D. Düwel: Die Wirksamkeil von cyanacethydrazide beim Lungen-wurmbefall des Rindes. Dtsch. Tieraerztı. Wschr., 14, 379, 1959.
3 - Goldberg, A.: Lungworms in sheep 'and goats. The Yearbook of Agriculture 401, 1956.
4 - Groves, T. W.: Developments in the field of pa,rasitic bronchitis. Out. On. Ag-ric.. ı. 252, 1957.
5 - Groves. T. W.: A field experiment to test the safety of cyanacethydrazide for the treatment of catlle. Vet. Rec., 70, 219, 1958.
6 - Güra:Ip, H.: Anadolu koyunlarında görülen metastrongylidae nevilerine dair sistematik araştırmalar. Ank<ıra Üniversitesi Basımevi, 1952.
7 - Güra:Ip. H.• J. Kavcmcmgh ve D. W. Baker: Some furlher evaltıation of emetine therapy <ıgainst sheep cmd goat lungwotms. ComelL. Vet., XLVII; 515, 1957. 8 - O'Donughue. J. G.: Clinical tri<ıls wilh cyanacethydrazide for the treatment of
lungworms in cattle <ınd sheep. Canad. J. Comp. Med., XXII, 237, 1958. 9 - Swanson. L E., et al: The efficacy of cyanacethydrazide as a treatment of
lungworrn. Dictyocaulus viviparus IBloch), infections in cattle. Amer. J. Vet. Res., 20. 777. 1959.
lA - WaIley J. K.: A new drug for the treatment of lungworms in domesUc animals.
Vet. Bec .• 69,
ı.
1957.II - WaIIey. J. K.: A new drug cyanacethydrazide, for the oral and subcutaneous treatment of lungworm disease in animals. J. Amer. Vet. Med. Ass., 131. 539.
1957.
