Başlık: Japon bıldırcını yumurtalarında bazı dış ve iç kalite özellikleri arasındaki fenotipik korelasyonlarYazar(lar):ÖZÇELİK, MahiyeCilt: 49 Sayı: 1 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001642 Yayın Tarihi: 2002 PDF

AnbJ'd Lniv Vet Fak Derg. 49, 67-72.2002

Japon bıldırcını yumurtalarında bazı dış ve iç kalite özellikleri

arasındaki fenotipik korelasyonlar

Mahiye ÖZÇELİK

Fırat Üniversitesi, Veteriner fakiiltesi. Zootekni Anabilim Dalı. Elazığ

Özet: Bu çalı~ına. bıldırcııı yuııııırtalarında bazı dı~ ve iç kalıte özellikleri arasındaki ilişkilerın incelenn)e,ı amacıyla yapı!ınl~tır. Çalışınada ınatery,ı! olarak 250 bıldırcın yumurtası kullanılmı~tır. Ara~tırma sonucunda. yumurta ağırlığı ılc (ızgiil "ğırlık drasıııda yiiksek diizeyde pOZIlif korelasyon saptanmıştır. Hem yumurta ağırlığı hem de özgiil ağırlık. kabuk ağırlığı \'C kabuk

kalınlığı ile pozıtif ili~kili buıunınu~tur. Bu sonuçlar, yumurta ağırlığı ve özgiil ağırlığııı kabuk kalitesi ile i11~kili olduğUilli gösterınhtir. Incelenen iç kalite özelliklerinden sarı yiiksekliği. ak yiiksekliği ve haugh birimi arasında pozitif "c I,tati,tiki olarak öneınli (p<O,()OI) korelasyonlar tespit edilıni~tir. Yumurta ağırlığı arttıkça ak oranında artış: sarı araııı ve kabuk oranında i,e aDılma g(ırülmii~ıiir. Şekil indebi, incelenen kabuk kalitesini ve iç kaliteyi belirleyici hiçbir özellik ilc öneınli düzeydc i11~klll bu-lunınaınl~tlr.

Anahtar kclıınelcr: Bıldırcın. korelasyon, yumurta kalite özellikleri

The ph(~notypic correlations among some external and internal quality characteristics

in Japancsc

quail eggs

Sumnıary: This study was conducted to investigate the relationships among some external and internal quality eiıaracteri,tlcs ol' qwıil eggs, !\total of 250 quail eggs were used in the study. At the end of study, the highly positive eorrelation was found hetween the egg weight and the specific gravity. Either egg weight or spedfie gra"ity were positi"ely related to ,hcl! weight ancl ,hell ıhıckness. Tiııs results show that egg weight and speeifie gravity were related to egg shell quality. The positi"e ancl statistical!y ,ignıfıeanı (pdU)(l ı) corn:latiollS were deterınined among yolk height. albuınen height and haugh uııit a, internal L]udlily l'iıal',lCıl'ristics. The alhuınen nıtıo was inl'reased, but the yolk ratio and the shell ratio were cleerea,ed ","ith ınned,ing egg weıgiıl. Tiıe ,iıapl' ınclex was not significantly related to any egg shell quality and internal quality charaeleristıcs investıgated ın ılıe ,wcly

Key wı)rci..;: Correlation. egg quality characteristics. quail

Giriş

Yumurta öncelikle, kanatlıların kendi varlıklarının sürekliliğini sağlayan bir tohum olarak düşünülmelidir. Bu açıdan 'Jakıldığında yumurtaya aİt özellikler, gelecek gencrasyonun verim özelliklerini sınırlayahildiği gibi, ün:me gücü ye ciyciv kalitesini de etkilediği bilinen hir gerçektir (:~g).Gerek tavuklarda (10,15,18,19), gerekse hıldırcınlarda (ı2,17.20,2230) yumurtanın dış ve iç ka-lite ("izeIliklerİnİn çıkı~ gücünde, çıkı~ ağırlığında ve ge-Ii~nıc perfcrınansında etkili etmenler oldukları, özellikle kahuk kaliıesinin etkisinin yadsınamaz düzeyde olduğu hildirilmektedir.

Ayrıc,), kanatlı yumurtalarının insan beslenmesinde önemli ye değerli hir gıda maddesi olması ve tüketicilerin hıı gıda maddesinde haıı nitelikleri arama istekleri de ge-rekli \'e beklenen bir olgudur (n). Kırık ve çatlak ka-buklu yumurtaların pazar şartlarını önemli düzeyde et-kilediği hilinen hir gerçektir. Yumurtalar üreticiden tüketiciye Lııa~ana kadar üretilen toplam miktarın %7-8 kadarı kırılmaktadır (8). Öte yandan çatlak, kırık ve kabuk dayanıklılığı çok dü~ük olan yumurtalardan

ku-luçkada faydalanma olanağı da yoktur. Tüm hu nedenler-le, gerek damızlıkçı birimler için kuluçka çalı~nıalarının verimliliği ve gelecek gencrasyonların yerim iizellikleri için, gerekse ticari yetiştiricilik için yumurtanın iç ve dı~ kalite özelliklerinin belirlenmesi ve hilinmesi kaçınıl-mazdır. Bu da ıslahçıyı. üreticiyi. tüketiciyi ve pa/arla-macıyı yönlendirici hir durumdur (28).

Günümüzde özellikle yumurta kabuk dayanıklılığını artırıcı çalışmalar. önemine bağlı olarak kendiliğinden gündem konusu olmakta. kahuk kalitesinin hoıııkluğuna hağlı ekonomik kayıpları gidermek için kabuk kalitesini ıslah etme çalışmaları yapılmaktadır. Yumurta kahuk ka litesini helirleyen çok sayıda özellik vardır. Ru öl.cl-liklerin başında yumurta ağırlığı. özgül ağırlık. kahuk ka-lınlığı, kahuk ağırlığı ve kahuk sertliği gihi iizcllikler gelmektedir. Ancak, bunlardan kahuk kalınlığı, kahuk ağırlığı ve kabuk sertliğinin helirlenmesimi<: kullanılan deformasyon ve kırılma direnci gihi özelliklerin öl çülmesi, ya özel düzeneklere bağlı ya da yumurtanııı bü-tünlüğünün bozulmasını gerektirmektedir. Bu nedenlerle günümüzde ıslahçılar doğrudan kabuk dayanıklılığını

ölç-100 (14)

Özgül ağırlık (g /CI11')=Yumurta ağırlığı / Yumurta hHCIl11(3i)

İstatistik değerlendirmelerde. fenotipik korelasyon katsayılarının (rp) hesabı için Pearson met<.1du uy-gulanmıştır (2).

Diğer yandan kahuklar, su altında yıkanarak ka-lıntılardan temizlenmiş ve 24 saat havada kurumaya bı-rakılmışlardır. Kuruduktan sonra kahuk zarları ilc birlikte önce tartılarak ağırlıkları saptanmış. daha sonra sivri. küı uç ve ekvatoral bölgeden olmak üzere üçer parı;a kabuk alınarak kalınlıkları ölçülmüş ve hu üç ölçümün or-talaması kahuk kalınlığı olarak kahul edilmiştir (26).

Bütün hu ölçümlerden yararlanılarak yumurtanın bazı özellikleri aşağıdaki formüller kullamlarak he-saplanmıştır (5,7, 14,31);

Bulgular

Araştırmada incelenen yumurta kalite özelliklerine ait minimum, maksimum ve ortalama değerler ile stan-dart hata ve varyasyon katsayısı değerleri Tablo I' de. bu özelliklerle ilgili fenotipik korelasyon katsayıları ise Tablo 2, 3 ve 4' de verilmiştir.

Araştırmada ortalama yumurta ağırlığı 10.52 g, özgül ağırlık L.OI g/cm" şekil indeksi %79.54, kabuk ağırlığı 0.76 g, kabuk oram (707.25. ortalama kabuk ka-lınlığı 0.23 mm, ak yüksekliği ve sarı yüksekliği sırasıyla 3.64 ve 10.12 mm, ak ve sarı oranı sırasıyla (1157.74 ve 35.00, haugh birimi ise 85.35 olarak hulunnmştm.

Dış kalite özelliklerinden yummta ağırlığı ile; özgül ağırlık, kabuk ağırlığı, ortalama kabuk kalınlığı, küt ve ekvatoral bölge kabuk kalınlıkları arasında pozitif ve ıs tatistiki olarak önemli (p<O.O i, p<O.OO i) korelasyonlar bulunurken, yumurta ağırlığı ile; şekil indeksi "C kabuk oranı arasındaki korelasyonlar düşük düzeyde negatif ve önemsiz çıkmıştır. Özgül ağırlık; kahuk ağırlığı ile orta düzeyde; ortalama, küt ve ekvatoral hölge kabuk ka-lınlıkları ile düşük düzeyde pozitif fakat istatistiki olarak önemli (p<O.OI, p<O.OOI): şekil indeksi ve kabuk oranı ile düşük düzcyde negatif ilişkili bulunmuştur. Kabuk ağırlığı, kabuk oranı, ortalama. küt, sivri ve ekvatoral

100

= IOO.log (H+7.57 - 1.7 W11:7) Bu

1'01'-mülde H

=

ak yüksekliğini. W

=

yumur-ta ağırlığını göstermektedir (7). =Yumurta ağırlığı - (sarı ağırlığı +

kabuk ağırlığı) (5)

=(Ak ağırlığı / YUll1urta ağırlığı) x 100 = (Sarı ağırlığı / Yumurta ağırlı~ı) x 100 = (Kabuk ağırlığı / YUll1urta ağırlığı) x =(Yumurtanın eni / YUll1urtanın boyu) x

Haugh birimi Ak miktarı (g)

Ak oranı (%) Sarı oranı (%) Kabuk oranı (%) Şekil indeksi (Ok)

Metot

Araştırma materyalini oluşturan yumurtalar, ard arda 3 günde toplanmış ve yumurtlandıktan 1gün sonra incelenmiştir (2 I). Yumurtalar önce num;ıralanarak tar-tılmış ve yumurta ağırlığı tespit edilmiştir. Daha sonra eni ve boyu ölçülmüş ve sudaki ağırlığı saptanmıştır. Bu iş-lemlerden sonra yumurtalar, cam hir masa üzerine kJ-rılarak sarı yüksekliği ve ak yüksekliği belirlenmiş, aktan ayrılan sarı, zarlı olarak tartılarak ağırlığı tespit edil-miştir.

Materyal ve Metot

Materyal

Araştırma materyalini 21haftalık bıldırcınlardan alı-nan toplam 250 yumurta oluşturmuştur. Tartımlar için 0.01 g'a hassas elektrikli bir terazi, en ve boy ölçümleri için kumpas, yumurtanın iç kalitesini belirleyici öl-çümlerde yüzeyi camdan yapılmış hir masa, sarı ve ak yükseklikleri için üç ayaklı hir mikrometre ve kabuk ka-lınlığını ölçmek için de hu amaçla kullanılan bir mik-rometre kullamlmıştır.

mek yerine, kahuk dayanıklılığı ile ilişkili olabilen diğer özeııiklerden yararlanma olanaklarını araştırmaktadırlar (2 I). ,i

Yumurta ağırlığının bir araştırıcı tarafından kahuk gücüne etkisi olmayan bir özeııik olarak hildirilmesine karşın (4), yumurta ağırlığı dolaylı olarak kabuk kalitesi ile ilişkilidir. Çünkü yumurta ağırlığının kabuk kalitesi ile doğrudan ilişkisi olan kabuk kalınlığı (6,1 1,16,2 i,23) ve kahuk ağırlığı ile (6, ii ,21) pozitif ilişkisi olduğu bil-dirilmektedir. Kabuk kalınlığı ve özgül ağırlığın da kabuk gücüne etkisi olduğunu bildiren pek çok ara~tırıcı vardır (4,9,25,29).

Bıldırcın, son yıııarda Türkiye'de yetiştiriciliği yay-gınlaşan bir hayvansal protein kaynağıdır. Bu gelişme hıl-dırcın yumurtasına özgü dış ve iç kalite özelliklerinin de belirlcnmesini, bu özellikler arasındaki ilişkilerin ve bu özeııiklerde etkili olan genetik ve çevre etmenlerinin pay-larının tahmin edilmesini gerektirmektedir (28). Ta-vuklarda çoğunluğu kabuk kalitesiyle ilgili olmak üzere yumurtamn çeşitli dış kalite özellikleri (13,14,18,21,24) ve hem dış hem de iç kalite özellikleri (1,6,11,16,27) ara-sındaki ilişkilerin incelendiği çok sayıda çalışma bu-lunduğu halde, hıldırcınlarda yumurtanın dış ve iç kalite özelliklerinin helirlendiği ve bunlar arasındaki ilişkilerin incelendiği çalışmalar yok denecek kadar azdır (3,28).

Bu çalışmada bıldırcın yumurtalarında özellikle kabuk dayanıklılığı ve onunla ilişkili olduğu varsayılan yumurtamn bazı dış ve iç kalite özellikleri arasındaki iliş-kilerin incelenmesi amaçlanmıştır.

Ankara Üniv Vet Fak Derg, 49, 2(X)2 69

Tablo J. Incelenen yumurta kalite özelliklerine ait ortalama, standart hata, minimum. maksimum ve varyasyon katsayısı değerleri. Table i.The values of mean, standart error, minimum. maximum and variatian coefficient rClating to investigated egg quality cha-racıerıstics.

Özellıkler Ortalama Standart hata Minumum Maksimum Varyasyon

X :t

sx

değerler değerler katsayısı (0lr-V)

Dıs kalite iJzellikleri

Yumurta ağırlığı (g) 10.52 0.048 8.00 12.60 765

Özgül ağırlık (glcm)) i.0i 0.004 0.78 1.18 6.83

Şekıl indeksi (Dıli) 79.54 0.167 71.43 g9.65 3,49

Yumurta eni (cm) 2.51 ll.O04 2.30 2.70 2.74

YUl11urtaboyu (cm) 3.16 OJX)7 2.90 3.50 3.71

Kabuk ağırlığı (g) 0.76 O.IX)6 0,40 1.00 1355

Kabuk oranı (%) 7.25 0.052 4,49 9.37 II.g6

Ortalama kabuk kalınlığı (mm) 0.23 O.IX)

ı

0.19 0.27 6.42

K(il uç kabuk kalınlığı (mm) 0.22 0.00i O.ig O.2g g3S

Sivrı uç kabuk kalınlığı (mm) 0.24 0.00i 0.19 o.ıg 8.21

Ekvatoral bölge kabuk kalınlığı (mm) 0.23 O.IX)i O.19 O.2S 7.35

Iç kalite Özellikleri

Ak yiiksekliği (mm) 364 0.032 2.03 5.i3 14.44

Ak oranı ('Yo) 57.74 0.263 38.23 69.83 7.48

Haugh bırimi 85.35 0.183 74.59 93.73 3.56

5drı Ylİksecdiği (mm) 10.i2 0.028 8.75 i1.04 4.63

Sarı oranı 1%) 35.00 0.249 23.28 52.94 11.71

Tablo 2. Yumurta dış kalite ÖzClliklcrine ait fenotipik korelasyon katsayıları (rp)'

'Lıble 2. Tht phenotypic correlation coefficients (rp) related to the external egg quality characterislİcs.

Ozcllikler 2 3 4 5 6 7 8 9 LO

Özgül ağırlık (2) .826'"

Şekil indeksi (3) -.I03üJ) -,015')1). Yumurta eni (4) ,792'.' .625'" .316'"

Yumurta boyu (5) .687'" ,480'" -.705"" .448'.'

Kabuk ağırlığı (6) .491'" .399'" -.1l43öl). .435'" .362""

Kabuk annı (7) -.079üJ) -.074Öı) .015°1) -.008°1) -.023öl) . .826'"

Ortalama kabuk kalınlığı (8) .i 8S" .i90" .045OJ) .215'" .ııoöl) .459"- .406'"

Kuı uç kalınlığı (9) .158'- .160" -,(XJ3ÖI) .167" .122' .364'" .316'" .820-'. Sivri uç kalınlığı (10) .087°J) .0880D .092(1) .169" .036(1) .295'" .283-" .753.'- .341'" Ekvatora! bÖlge kalınlığı .2i2". .222'" .017°1) .184" .113°1) .463'" .390'" .848'" .653"" .440".

i:Yumurta ağırlığı Ö.D. : Önemli değil " : p< 0.05 **: p<O.OI

*"":

p<O.OOI

Tablo 3. Yumurta iç kalite Özelliklerine ait fenotipik korelasyon katsayıları (rp).

Table 3. The: phenotypie correlation coefficients (rp) related to the internal egg quality characteristics. Özellikler Ak oranı Haugh birimi Sarı yüksekliği Sarı oranı Ak yüksekliği 0.278 > •• n.974 > •• 0.485 , •• -0.284 , .• Ak oranı 0.224 " n.244 ". -0.980 ". Haugh birimi 0.428 ", -0.230

.>

Sarı yüksekliği -0.223 -,. ~", pd).OI ~,,*.p<O.()OI

T"hl() 4. Yumurt" dı~ k"litc özellikleri ıleiçkalite özellikleri arasındaki fenotipik korelasyon katsayıları (rr). T"hle 4. 'Ine phenoıypic corrcı"tion cocfficients (rp) between the external and inıernal egg quality charactcrisıics.

Iç kalite özellikleri

Dı~ kalite özellikleri \Ak yüksekli~i Ak oranı Haugh birimi Sarı yiiksek Ii~i S"rı Or,1ı11

Yıınııın" a~ırlı~ı 0.317 ••. 0.279 ••• 0.102OD 0.366 .•.. -1L.277.•.

Ö/gıil ağırlık 0.279 ""' 0.324 'H 0.100°1) 0.309 ,., -1L.277"

Şekil indeksı 0.026OL) 0.014°.1) 0.041 0,1) -O.OOS°II -Oı) 19OL)

Yumurt" eni O.27S'" 0.164 •• O.i04Ol) 0.271 ". -1).110 ..

Yumıın" boyu O.ISI) ,-

o.ım ,)\)

O.03S cıII O.20S' .1L.I07"n

K"huk "ğırlığı 0.133 • .0.iSS • O.m6°.l) (Ul7I°I) -0.1)12on

K"huk or"nı -O.04Soi) -0.349o" -0.029 oi) -O.IS4' O.IS? .'

Ort"lam" kabuk kalınlığı 0199 ••

o.ın ..

0.166 •• 0.136' -1).274 '"

KIJluı; kalınlığı 0.2i4o" O.

ı

70" 0.186 .- 0167" -0.246 ,.

Sivrı uç k"lınlığl O.i19' 0.103(iD O.IOSOD O.04SOL) -0.170

Eb"lOral bölge kalınlığı 0.147 . O.iS8" 0.1060,1) 0.120 . -1).250

ÖD . Önemli değil '" : p< O.OS **: p<O.OI ***: p<O.OOI

hölge kahuk kalınlıkları arasında yüksek vcya orta dü-I.eyde pozitif korelasyonlar saptanmıştır (Tablo 2).

IIt kalitc Öl.ellikkrinden ak yüksekliği, ak oranı, haugh hirimi ve sarı yüksckliği arasında pozitif, sarı oranı ile incdcncn diğer iç kalitc özellikleri arasında ise negatif korelasyontır tespit cdilmiştir. Incelencn tüm iç kalite iil.cllikkri arasındaki korelasyon katsayıları istatistiki ola-rak iineıııli bulunmuştur (p<O.OI vc p<O.OOI. Tablo 3).

Yumurta ağırlığı vc özglil ağırlık ile; sarı oranı ara-sında negatif. bu iki özcllik ile incelencn diğer tüm iç ka-litc ötcllikleri arasında pol.itif korelasyonlar bulunmuş-tur Kabuk oranının ak yüksckliği, ak oranı, haugh birimi vc sarı yüksekliği ilc ncgatif, sarı oranı ile pozitif ilişkili olduğu saptanırkcn, kabuk kalınlıkları ilc; sarı oranı hariç incelencn iç kalite Öl.ellikleri arasında pozitif yönlü ko-relasyonlar tespiı edilmiştir (Tablo 4).

Tartışma ve Sonuç

Araştırma sonucunda; yumurta ağırlığı, kabuk ka-lınlığı, kabuk ağırlığı ve oranı, şekil indeksi, ak yük-sckliği. ak oranı, haugh birimi. san yüksckliği ve oranı iııel1lklcrıne aır clde cdilen ortalama dcğcrler, Uluocak vc ark(28)'nın araştırma bulgularına yakın çıkmıştır. Araştırınada yumurta ağırlığı arttıkça özgül ağırlığın öncmli düzcydc arttığı, şekil indeksinin isc öncmsiz dü-zcyde azaldığı saptanmıştır. Çünkü, yumurta ağırlığı ilc ıizgül ağırlık arasında yüksck düzeydc pozitif (0.826), yu-ımırta ağırlığı ilc şckil indcksi arasında ise düşük düzeydc negaıif (-0.103) korelasyonlar bulunmuştur. Poyraz (2ı) da yaptığı araştırmada yumurta ağırlığı ilc şckil indeksi arasında ncgatif korelasyon bildirmiştir.

Kabuk ağırlığı vc kabuk kalınlığ1l1ın yumurta ağır-lığı artı~ına paralel bir artış göstermesinc kar~ılık, yu-ımırta iltindeki kabuk oranının ağırlık artışı ilc tcrs

oran-tılı olarak değiştiği görülmü~tür. Bu dunınL kat:ıuk mik-tarı vc kalınlığındaki yumurta ağırlığına bağlı artl~1I1. yu-murtayı meydana getircn öteki unsurların artışından daha az olmasından kaynaklanmaktadır. lşcan ve Akcan (I I) da yumurta ağırlığının kabuk oranı ile negatif yönde iliş-kili olduğunu (.0.26) bildirmişlerdir. Yumurta ağırlığı do-laylı olarak kabuk kalitcsi ilc ilişkili olan bir özelliktir. Çünkü yumurta ağırlığının kabuk kalitcsi ilc cloğrudan ilişkisi olan kabuk kalınlığı (6.11.1 6,2

ı

,23) ve kabuk ağırlığı ile (6.1 l,l R,:?i) pozitif ilişkisi olduğu bil-dirilmektedir. Bu Italışmada da litcratür bilgi doğ rultusunda sonuçlar clde cdilmiştir (Tablo 2). Kitekim, İşcan ve Akcan (I i) ilc Poyraz (2i) da, yumurta ağır-lığının hem kabuk ağırlığı hcm de kabuk kalınlığ,ı ile iliş-kisinin pozitif ve öncmli olduğunu. Choi ve ark. (6) yu-murta ağırlığı ilc kabuk ağırlığı aras1l1da yüksek pozitif korelasyon (0.53) olduğunu, Stadelman (23) vc Mutaf (16), yumurta ağırlığı ile kabuk kalınlığı arasında poziıif (sırasıyla 0.26 vc 0.129) korelasyonlar olduğunu bil-dirmcktcdirler. Bu ncdenlc, kabuk ağırlığı ve kabuk ka-lınlığının hem yumurta kırıldıktan sonra ölçülebikn özel. liklcr olması, hcm dc ölçümün zaman alması ncdenleriyle kabuk kalitesini tcspittc bu özclliklcr ycrinc. yumurta ağırlığı değerlerinin doğrudan kullamlabileceği S(iy-lcncbilir.

Yumurta ağırlığına bcnzer şckildc, iizgül ağırlık da kabuk ağırlığı ilc orta düzeyde, kabuk kalınlığı ile diişük düzcyde pozitif ilişkili bulunmuştur. Bu bulgular da çoğu araştırma sonuçları ile hir uyumluluk içindedir. Çünkü özgül ağırlık ilc kabuk kalınlığı vc kabuk ağırlığı ara-sında sırasıyla 0.3

ı

vc 0.09 (ll), 0.74 \c 0.61 (13). 0.R796 ve 0.6

ı

2i (2

ı);

öl.gül ağırlık ile kabuk kalınlığı arasında 0.80 (6.19). 0.63 (24) gibi pOlilif korelasyonlar olduğu ve bunun nıtin çalışmalarda kullanılabileceği bil

Ankara Üniv Vet Fak Derg, 49, 2002 71

dirilmektedi r. Bu bulgular, özgül ağırlığın da kabuk ağır-lığı ve kabuk kalınağır-lığı yerine kullanılabileceğini gös-termektedir.

Şekil indeksi, kabuk kalitesini belirleyici hiçbir özellik ile önemli düzeyde ilişkili bulunmarruştır. Poyraz (21) da yaptığı araştırmada şekil indeksi ile kabuk es-ne~liği, kabuk kalınlığı ve kabuk ağırlığı arasındaki ko-relasyonları oldukça düşük düzeyde bulmuştur. Araş-tımıada ortalama kabuk kalınlığı; küt, sivri ve ekvatoral bölge kabuk kalınlıkları ilc; küt, sivri ve ekvatoral böl-gede ölçülen kabuk kalınlıkları da kendi aralarında yUk-sek düzeyde (küt uç kalınlığı, sivri uç kalınlığı ilc orta dü-zeyde) pozitif ilişkili bulunmuştur (Tablo 2). Bu sonuç, kabuk kalınlığını belirlemede tek bir bölgede ölçüm yap-manın yeterli olabileceğini göstermektedir (I). Bu da öl-çümün dah2 az zaman almasını sağlayacaktır.

Incelenen iç kalite özelliklerinden ak yüksekliği, ak oranı, haugh birimi ve sarı yüksekliği arasında pozitif ko-relasyonlar saptanmıştır (Tablo 3). Bu sonuca göre, sarı yüksekliği arttıkça yaniküremsi sarılı yumurtalarda ak kalitesinin iyileştiği, akın daha yoğun ve yüksek olduğu ve haugh biriminin iyileştiği söylenebilir. Çünkü ak yük-sekliği, en önemli iç kalite ölçütü olan haugh biriminin hesaplanmasında kullanılan ve yoğun albümin kalitesi hakkında bilgi veren bir parametredir. Nitekim, bir araş-tırmada da sarı yüksekliği ile ak yüksekliği arasında (0.482), san yüksekliği ile haugh birimi arasında (0.515) ve ak yüksekliği ile haugh birimi arasında (0.972) bu araştırma bulgularına oldukça yakın düzeyde pozitif ko-relasyonlar bildirilmiştir (1).

Araştırmada incelenen yumurta dış kalite özellikleri ile iç kalite özellikleri arasındaki fenotipik korelasyon katsayıları da hesaplanmış ve Tablo 4'de verilmiştir. Yu-murta ağırlığı ve özgül ağırlık artışına paralelolarak ak yüksekliği, ak oranı, haugh birimi ve san yüksekliğinde artma, fakat sarı oranında azalma görülmüştür. Kabuk oranı arttık,;a ak oranında azalma (r=-0.349), san ora-nında ise bi:az artış (r=O. i57) olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre, yumurta ağırlığındaki değişime bağlı ola-rak yumurtayı oluşturan ak, sarı ve kabuk gibi temel kı-sımların miktar ve oranlarının da değiştiği, fakat sarı ve kabuk oranlarının, ak oranının tersine birlikte değişim gösterdiği söylenebilir. Bu sonuç, bir araştırma bulgusu ile de desteklenmektedir (I I). Şekil indeksi, incelenen hiçbir iç kalite özelliği ilc önemli düzeyde ilişkili bu-lunmamıştır. Yumurtanın eni ve boyu arttıkça ak yük-sekliği, ak oranı ve haugh birimi ile sarı yüksekliğinde artma görül mektedir. Ancak, bu iç kalite özellikleri ile yumurta eni arasındaki korelasyonlar, yumurta boyu ile olan korelasyonlardan daha büyük çıkmıştır. Bu sonuç

da, yumurtanın boyuna göre eni arttıkça ak ve sarı yük-seklikleri ilc haugh biriminin daha fazla arttığını, yani yu-murta iç kalitcsinin daha iyi olduğunu göstermektedir.

Sonuç olarak; bıldırcın yumurtalarında da yumurta ağırlığındaki değişimc bağlı olarak yumurtayı oluşturan temel kısımların (kabuk, ak, sarı) yumurta içindeki miktar ve oranlarının değiştiği, yumurta ağırlığı ve özgül ağır-lığın dolaylı olarak kabuk kalitcsi ilc ilişkili olduğu, bu nedenle kabuk kalitesini belirlemede yumurta ağırlığı ve özgül ağırlık özelliklerinden yararlanılabileceği kanısına varılmıştır.

Kaynaklar

ı.

Akbaş Y, Altan Ö, Koçak

ç

(I 996): Tm'lIk yaşlılın tavuk

yumurtasının iç ve dl,Çkalite ijzellikleri iizaineetkileri. TrJ

Veı Anİm Sei, 20, 455-460.

2. Apaydın A, Kutsal A, Atakan C (1994):

Uygulamall/s-tatistik. Ankara.

3. Başpınar E, Yıldız MA, Özkan MM, Kavuncu 0(1997):

Japon bıldırcıııı yumurtalamıda yıımurta aifırııgı \'e ,ıekil

indeksinin kuluçka özelliklerine etkisi. Tr J Vet Anim Sei.

21, 53-56.

4. Buss EG (I 982): Genetic dillerences in {/viclll egg shell

formation. Poııltry Sei, 61, 2048-2055.

5. Carter TC (I 968): Egg Qualit)'; A StudY oL HI'll's £gg. Oliver and Boyd Ltd, Edinbıırgh.

6. Chol JH, Kang W J, Halk OH, Park HS (1983): A study

on same chamcteristics olImctiOlls {/nd shell qualitv of the

chicken egg. Korean J Anİm Sei, 25, 651-655.

7. Csuka J, Ledec M (I981): Egl{ qu{/liı)" evaluaıilJll liy

se-lected physical markers. Roez Naıık Zoot T. 8, 45-58.

8. Hamilton RMG (I 982): Methods and /iıclo/'S thaı (/!feet

the measurement of egg shell quality. Poııltry Sei. 61.

2022-2039.

9. Hunt JR, Volsey PW, Thompson BK (1977): Physica!

properties ofeg;; shells: A comparisoıı of the pUlleture cmd

compression tes!sforestimating shell stretl!(th. Can J Anim

Sei, 57, 329-338.

LO. Hurnik GG, Renhart BS, Hurnik JF (1978):

Re-lationship hetween alımmen quality wıd hatclwhiliıy in

fresh and stored hatehing eggs. Poultry Sei. 57. 854-857.

i

ı.

İşcan KM, Akcan A(ı995): Broyler parent

yumurtalartll-da yumurta ağırlığı, yumurta öz;;ül ai!ırlıjfı ve hcm

yu-murta kısımlart arasıııdaki ili,~ki!er. Hayv Ara~t Dcrg. 5,

49-52.

i2. Marks HI. ( i975): Re!ationship of emhry{}/ıie developmellt

to e;;;; weight, hatch weight cmd growth iıı .lapwıese quai!.

Poultry Sci, 54,1257-1262.

13. Marks HL, Kınney TB (1964): Measures lilegli shell

qu-ality. Poultry Sci. 43, 269-271.

14. Masle B, Zlglc L, Srajber L, Marlnkovic V (1972):

Cor-relatio/lS hetween shape index and shell delimllalio/1 of

hem el{l{s over a laying year. Brit Poultry Sei. 13. 185-) 89.

15. Mc Dan ıcı GR, Roland DA, Coleman MA (1978) The er

fecı of egg shell quality on hatehahilily emlirwmic

mor-tality. Poultry Sci, 58, 10-13.

16. Mutar Y (I 976): Tavuk Yumurtalartııda Kaliteyi

Olu,ç-turan Özelliklere Ait Ge/letik Pammetre Tahminleri

17. Narahari D. Abdul- Mujev K; Thangavel A, Ra-mamurty N, Visunathan S, Mohan B, Muragananda B, Sundararosu V (I 988): Traiıs in/luencillK ıhe haıchinK

perj(ml1wıce oL lapwıese quait eKKs.Brit Poultry Sei, 29.

101- 112.

IR. Nordstrom .lO, Ousterhout LE (1982): EsıimalillK of

shdl y,'eiKhl aııd shell ıhickness from eKK speci/ie Kravit)'

aııd eKı{ wt'il{ht.Poultry Sei. 61. i99 i -i995.

LL). Peebles ED, Bnıke J (I 987): Egg shell quality aııd

hatc-hahitit) lIlhroiler hreeder el{gs.Poultry Sei. 66, 596-604.

LO. Peebles ED, Marks HL (I99 I): E/feCls ol seleetimı for

growıh aiıd selecıiri/! dil'I Oll ei{i{ shell qııality aııd

nnh-noıııc developmenı iıı lapwıese quait. Poultry Sei, 70.

147i -1480.

2

ı.

Poyraz Ö (I 989): Kahıık katill'si ilt' itKiii yumurta

!izel-lıklert ams{lıdaki feııolipık korrelasyoıılai' Lahıhan 1.layv

Ara~t Eııst Derg; 29. 66-79.

22. Skewes PA, Wilson HR, Mather FB (I 988): Correlatimıs

amoııl{ t'g;; wei;;hl. chid welKhl and yolk sac weiKhl ilı

Bohwhift' qıwil (COliIıIıS vir;;iııiaııus). Florida Sei, 51.

159-162

23. Stadelman WJ (I986) The PreserValilil1 ol Quality iıı

Shell EI{K.IIn: WL Stadelman. 01Coueril (Eds). Egg

Sci-cnee and Technology. A"i Puplishing Com Ine Wcstport. Conneetieut.

24. Thompson BK, Grunder AA, Hamilton RMG, Hollands KG (ı983): Repea/abıliıy ol eKı{ shell quality

me-({.luremeılls wiıhiıı iııdividual hem. Poultry Sei. 62.

2309-2314.

25. Thompson BK, Hamilton RMG, Voiscy PW (1981):

Rt'-latioııships amollK mrioııs eKg ımiıs relaliııg lo shell

streni{ıh amoııl{ aııd wiıhiıı /ive aviwı species. Pouııry Sei.

60,2388-2394

26. Tyler C (I 96 i): Shell slrellKıh: ITs meilSııremenl (md iıs

1'1'-latimıship to otherjııetors. Brit Poultry Sci. 2. 3- i 9.

27. Uluocak AN (1990): Beyaz )1ı11wrıalarda1)(f71 kafiıe

(ize/-likleri arasıııdaki ili,ıki/er. Çukuro"a Ünı" Zır Fak Dcrg. 5.

87-96.

28. Uluocak AN, Okan F, Efe E, Nacar H (1905): IJt/dırwı

yumurtalamıda bazı dış 1'1' iç kalite riZl'llIkleri lll' huıılartll

ya,w Kiire deifi,ümi. Tr 1 Vet Anim Sei. 19. 181-lg5.

29. Voisey PW, Hamilton RMG (I 976): Fac/or.\ af/nı ing ıhl'

Illilıdestruetil't' and desıruClil'e meıhods oL measurin;; ('I{;;

shell strellKıh h\' the qı/{{sistalie eompressuJll lesi Brit

Po-ultry Sei. 17.103-124.

30. Yannakopoulos AL, Tscrvcni-Gaousi AS (1987) 1:"I1I'CI

ol hret'der ııuail al{e aııd t'1{1{wt'il{hı Oll chu:k weighı. Brit

Poultry Sel. 66. i 558- i 560.

3

ı.

Yıldız N (I 983): Yııııııırtacı Ticari Hilmı Bir '[al'uk

Sü-rüsündt' Bazı Verim Özellikleri ilt' /lgilı Ft'IlMipik

Pa-rameıreler \'1' Yumurılama Modeli. Doktor,ı tezi. Elazığ.

Geliş tarihi .. 2.2.2001/ Kalml tarihi. 21)52001

Yazışma adresi:

Doç. Dr. MahirI' Öz~'elik

Fmlf Üniı'ersilesi, Veteriner Fakülıesi