Uzaktan eğitim sistemi, uzaktan eğitim sisteminde sanal sınıf ortamı ve sanal sınıf ortamında sınıf yönetimi

(1)

T.C.

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİMDALI

EĞİTİM YÖNETİMİ, TEFTİŞİ, PLANLAMASI VE

EKONOMİSİ BİLİM DALI

UZAKTAN EĞİTİM

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

UZAKTAN EĞİTİM SİSTEMİ,

UZAKTAN EĞİTİM SİSTEMİNDE

SANAL SINIF ORTAMI

VE

SANAL SINIF ORTAMINDA

SINIF YÖNETİMİ

İSMAİL ALBAYRAK

PROJE DANIŞMANI

Doç.Dr. TUNCER BÜLBÜL

(2)

(3)

I

Projenin Adı : Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında Sınıf Yönetimi

Hazırlayan : İSMAİL ALBAYRAK

ÖZET

Teknolojinin eğitime sunduğu en önemli iki değer bilgisayar ve internettir. UE Sanal Sınıf Uygulamaları, dünyanın en uzak noktasındaki Bouvet (Norveç) Adası’ndaki bir kişi ile Kaffekluben (Grönland) Adası’ında bulunan kişinin telefon, tablet, pc gibi araçlarla internet/web üzerinden online olarak eğitim alan ile eğitim verenin buluştuğu ortamlardır.

Uzaktan eğitimin ve sanal sınıfın başarısı sunulan içeriklerin kalitesi ile doğru orantılıdır. Bu anlamda ders içeriklerinin e-ders, e-sınav, e-ödev, e-konu şeklinde hazırlanması genelde oldukça pahalı bir süreç ve çalışma gerektirmektedir. Ancak uzaktan eğitim ve sanal sınıf teknolojilerinin ve programlarının kullanımı sayesinde bu süreç oldukça kısalmakta ve kolaylaşmaktadır.

Bu araştırmada; Uzaktan Eğitim nedir?, Uzaktan Eğitimin amacı nedir?, Uzaktan Eğitim alan öğrenciler kimlerdir?, Uzaktan Eğitim niçin ve ne zaman etkilidir?, Uzaktan Eğitimde alt yapı nasıl olmalıdır?, Sanal Sınıf nedir?, Sanal Sınıf Yönetimi ve Yönetim Programları nelerdir?, Sanal Sınıf Yönetimi nasıl olmalıdır? gibi sorulara yanıt aranırken, iletişim teknolojileri ile bütünleşik bir UE ortamında kullanılabilecek mevcut teknolojilerinden bahsedilmiştir.

Yapılan araştırma betimsel modeldedir. Veri toplama aracı olarak “Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında Sınıf Yönetimi” anketi kullanılmıştır. Araştırma 2016-2017 eğitim-öğretim yılında TUZEM de eğitim alan atmış YL öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Verilerin istatistiksel analizi, Microsoft Excel 2013 Pivot Table eklentisi kullanılarak yapılmıştır.

(4)

II

Anahtar Kelimeler: E-öğrenme, E-Ders, E-Sınav, Uzaktan Eğitim, Hayat Boyu Öğrenme, Sanal Okul, Web-Tabanlı Uzaktan Öğrenme, Sanal Sınıf, Sanal Sınıf Yönetimi, Sanal Sınıf Oratmı, Yüksek Öğretim.

(5)

III

Project Name: Distance Education System, Virtual Classroom in Distance Education System and Classroom Management in Virtual Classroom

Prepared By : İsmail ALBAYRAK

ABSTRACT

The two most important values of technology to present in education that are the computer and the internet. UE Virtual Classroom Practices are those where a person on the Bouvet (Norwegian) Island at the farthest point in the world and a person on Kaffekluben (Greenland) Island meet with educators online and online via internet/web with tools such as phone, tablet, pc.

Distance education and the success of the virtual classroom are directly proportional to the quality of the content being presented. In this sense, preparation of course contents in e-course, e-exam, e-homework, e-topic generally requires a very expensive process and work. However, the use of distance learning and virtual classroom technologies and programs is much shorter and easier.

In this study; What is distance education?, What is the purpose of Distance Education?, Who are the students who receive distance education?, Why and when is Distance Learning effective?, How should infrastructure be in Distance Education?, What is Virtual Classroom?, What is Virtual Classroom Management and Management Programs?, How should Virtual Classroom Management be?, While seeking answers to such questions, Talk about existing technologies that can be used in a UE environment integrated with communication technologies. Moreover, the advantages and limitations of communication technologies that can be used in Classroom Management in Virtual Classroom and Virtual Classroom in Distance Education System have been tried to be explained separately.

(6)

IV

Moreover, the advantages and limitations of communication technologies that can be used in Classroom Management in Virtual Classroom and Virtual Classroom in Distance Education System have been tried to be explained separately.

Keywords: E-learning, E-Course, E-Exam, Distance Education, Lifelong Learning, Virtual School, Web-Based Distance Learning, Virtual Classroom, Virtual Classroom Management, Virtual Classroom, Higher Education.

(7)

V

TEŞEKKÜR

Yüksek Lisans eğitimim boyunca bana destek olan, Trakya Üniversitesi’nden Sayın Doç. Dr. Tuncer BÜLBÜL’e, Sayın Doç. Dr. Cem ÇUHADAR’a, Sayın Doç. Dr. Yılmaz ÇAKICI’ya, Sayın Yrd. Doç. Dr. Demirali Yaşar ERGİN’e, Sayın Yrd. Doç. Dr. Kenan ÖZDİL’e, Sayın Yrd. Doç. Dr. Birol YİĞİT’e,

Araştırma sürecinin tüm evrelerinde bana destek olan, bilimsel rehberliği, yapıcı yaklaşımı ve samimiyetiyle araştırmaya odaklanmamı sağlayan; anlayışlı ve nazik insan, değerli hocam, tez danışmanım Sayın Doç.Dr. Tuncer BÜLBÜL’e,

Yüksek Lisans eğitimim ve proje sürecimde desteğini esirgemeyen, her zaman yanımda olan ve bu sürecin tamamlanmasında büyük katkıları bulunan; kıymetli annem Tayyibe ALBAYRAK’a ve değerli babam Fazlı ALBAYRAK’a,

Eğitim hayatımın her döneminde yanımda olan, kendisini ihmal etmeme rağmen darılmayan ve her zaman varlığından güç aldığım çok kıymetli eşim Şehrize Sultan ALBAYRAK’a,

Hafta sonları da dâhil olmak üzere geç saatlere kadar çalışmam nedeniyle, kendisini oyun, eğlence ve aktivitelerden mahrum bıraktığım; gönlü güzel, kalbi güzel biricik oğlum Alperen ALBAYRAK’a,

Yüksek Lisans eğitimim süresince ders çalışmalarımda ve sınavlarımda beni idare eden; değerli abim, genel müdürüm ve sevgili ortağım Sayın Semih İ. TORAL’a,

“Kırk yaşından sonra ne yapacaksın yüksek lisansı” diyerek beni daha çok hırslandıran; kardeşim, arkadaşım ve ortağım Sayın Serkan TİŞİK’e,

(8)

VI

Her daim bana moral vererek desteklerini esirgemeyen, çok değerli dostlarım; Sayın İbrahim TAŞ’a, Sayın Nuri UĞURLU’ya ve Sayın Hakan KARAKAYA’ya,

Her zoranımda yanımda olan, desteğini her daim hissettiğim kıymetli kardeşlerim; Ülkü ÜSTÜNDAĞ ve Ayşe NUHOĞLU’na,

(9)

VII

ÖNSÖZ

Öğrenme yüzyıllardır bilim insanlarının ve özellikle filozofların üzerinde çalıştıkları bir konudur. Socrates, Plato ve Aristo gibi felsefeciler insanların nasıl öğrendikleriyle ilgilenmişlerdir. Socrates öğrenmeye ilişkin olarak “Hiç kimseye

hiçbir şey öğretemem, sadece onları düşündürebilirim” demiştir. Piaget ise, öğrenmek

için çocuğun bilgiyi yapılandırma sürecine tabi tutması gerektiğini dile getirerek, aynı zamanda fiziksel ortam ve akranlarla zengin etkileşim fırsatlarının öğrenme üzerinde oldukça etkili olduğuna dikkat çekmiştir.

Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler toplumlarda birçok değişime neden olmuştur. Bu gelişmeler sürecinde “bilgi çağı”, “bilgi toplumu” gibi yeni kavramlar ortaya atılmıştır. Bu kavramlar ekonomi, ticaret ve eğitim gibi pek çok alanda toplum tarafından kabul görmüştür.

İnternet bireylerin ihtiyacı olan her tür bilgiye ulaşmalarını sağlamakta ayrıca bireylerin öğrenme ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Günümüzde kullanılan internet sayesinde, istediğimiz zaman, istediğimiz yerden, istediğimiz (gizli/açık) bilgiye bir tuş ile ulaşabilmekteyiz.

Bu araştırmada ile Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında Sınıf Yönetimini irdelemek, incelemek, varsa eksiklerini tespit etmek, öğrencilerin sanal sınıf uygulamalarındaki memnuniyetini/memnuniyetsizliklerini ortaya çıkartmak ve öğrencilerin eğitim süresince yaşadıkları sorunları tespit etmek, eğitimin kalitesini yükseltmek ve eğitimde devamlılığı sağlamaktır. Ayrıca Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında Sınıf Yönetiminde kullanılabilen iletişim teknolojilerinin ayrı ayrı üstünlükleri ve sınırlılıkları açıklanmaya çalışılmıştır.

(10)

VIII

Araştırma betimsel modeldedir. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen “Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Ortamında Sınıf Yönetimi” anketi kullanılmıştır.

(11)

IX İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZET... I ABSTRACT ... III TEŞEKKÜR ... V ÖNSÖZ ... VII İÇİNDEKİLER ... IX SİMGELER ... XIII TABLOLAR ... XIV RESİMLER LİSTESİ ... XV GRAFİKLER ... XVI

ŞEKİLLER LİSTESİ ... XVII

EKLER LİSTESİ ... XVIII

KISALTMALAR ... XIX

BÖLÜM I

GİRİŞ ... 1 1.1 Problem ... 2 1.2 Amaç ... 4 1.2.1 Alt Amaçlar ... 4 1.3 Önem ... 6 1.4 Sayıltılar ... 7 1.5 Sınırlılıklar ... 7 1.6 Tanımlar ... 8 1.7 İlgili Araştırmalar ... 9

(12)

X

BÖLÜM II

İLGİLİ ALAN YAZIN ... 15

2.1 Uzaktan Eğitim Sistemi (UE, UES, Çevrimiçi, Online) ... 15

2.1.1 Eğitim ve Teknolojinin Eğitimdeki Yeri ... 15

2.1.2 Uzaktan Eğitimin Kapsamı ve Temel Özellikleri ... 18

2.2 Entegre E-Öğrenme Sistemi ve Sanal Sınıf ... 20

2.3 Uzaktan Mobil Eğitim ... 21

2.4 IPTV Teknolojisi ile Uzaktan Eğitim ... 23

2.5 Bulut Bilişim (Cloud Computing) ... 23

2.6 Sanal Üniversiteyi Yaratan Süreç ... 24

2.7 Yurt Dışında Sanal Üniversite Uygulamaları ... 25

2.8 Türkiye’de Sanal Üniversite Uygulamaları ... 25

2.9 Uzaktan Eğitimin Altı Evresi ... 26

2.9.1 Birinci Nesil ... 26 2.9.2 İkinci Nesil ... 27 2.9.3 Üçüncü Nesil ... 27 2.9.4 Dördüncü Nesil ... 28 2.9.5 Beşinci Nesil ... 28 2.9.6 Altıncı Nesil... 28

2.10 Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi ... 30

2.11 Örgün Eğitim Öğretim ile Yaygın Eğitim Öğretimin İkilemi ... 31

2.12 Uzaktan Eğitim Öğretimin Sınırlılıkları ... 31

2.13 Uzaktan Eğitim Temalı Resimler ... 33

2.14 Öğretim Yönetim Sistemi (LMS) ... 36

2.15 Uzaktan Eğitim Yükseköğretim Yönetmeliği ... 36

2.16 UE ve Sanal Sınıfların Eğitimin Geleneksel Eğitime Göre Avantaj ve Dezavantajları ... 37

2.17 Sanal Sınıf (Virtural Classroom) ... 38

2.18 Web Tabanlı Eğitimde Otomasyonun Önemi ve Özellikleri ... 40

2.18.1 Kamera Görüntüsünü Paylaşmak ... 41

(13)

XI

2.18.3 Beyaz Tahtayı Paylaşmak ... 42

2.18.4 Belge Paylaşmak ... 42

2.18.5 Ekran Paylaşmak ... 42

2.18.6 Katılımcılara Anket Yapmak... 43

2.18.7 Dosya Paylaşmak ... 43

2.18.8 Sanal Sınıfı Kaydetmek ... 43

2.19 Sanal Sınıf Uygulamalarında Kullanılan Yazılımlardan Bazıları ... 44

2.19.1 Vedubox ... 44

2.19.2 Second Life... 44

2.19.3 Atutor... 45

2.19.4 Dokeos ... 45

2.19.5 Big Blue Button (Bbb) ... 45

2.19.6 Dimdim ... 46

2.19.7 Adobe Connect ... 47

2.19.8 Moodle... 48

2.19.9 Smile 2 ... 48

2.19.10 Perculus ... 48

2.20 Örgünden Sanala Sınıf Yönetiminin Temel Boyutları ... 51

2.21 Eğitimin Alt Sistemleri ve Sınıf Yönetimi ... 53

2.22 Eğitim Kurumlarının Yönetimi ve Yönetim Yaklaşımları ... 54

2.23 Uzaktan Eğitimde Sistem Yaklaşımı ... 54

2.24 Bilgisayar Destekli Eğitim ... 55

2.25 Senkron ve Asenkron Eğitim Ortamları ... 56

2.25.1 Asenkron ... 56

2.25.2 Senkron ... 56

(14)

XII

BÖLÜM III

YÖNTEM ... 58 3.1 Araştırma Modeli ... 58 3.2 Çalışma Grubu ... 58 3.2.1 Demografik Bilgiler ... 59

3.3 Veri Toplama Araçları ... 61

3.4 Verilerin Analizi ... 61

BÖLÜM IV

BULGULAR ve YORUM ... 62

4.1 Sanal Sınıf Uygulama Bilgileri ... 62

4.2 Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Uygulamasında Yaşanan Sıkıntılar ... 72

4.3 Görüş, İstek, Öneri ve Düşünceler ... 86

4.4 Öğrencilerin Yazdıkları Yorumlar ... 86

BÖLÜM V

SONUÇ ve ÖNERİLER ... 88 5.1 Sonuç ... 88 5.2 Öneriler ... 91 KAYNAKÇA ... 93 EKLER ... 105

(15)

XIII

SİMGELER

Simge Açıklama

1. © : Telif Hakkı (Copyright). 2. ® : Kayıtlı / Tescilli (Registered). 3. ™ : Ticari Marka (Trade Mark).

4. H.320 : Uluslararası Haberleşme Birimi Protokol Standartı. 5. H.323 : Uluslararası Haberleşme Birimi Protokol Standartı. 6. H.324 : Uluslararası Haberleşme Birimi Protokol Standartı.

(16)

XIV

TABLOLAR

Tablo Sayfa No

1. Uzaktan Eğitim Modelleri ve Dağıtım (İletim) Teknolojileri Tablosu ... 29

2. UE ve Sanal Sınıfların Eğitimin Geleneksel Eğitime Göre Avantaj ve Dezavantajları ... 37

3. Ders Yönetim Sistemi Araçlarının Karşılaştırılması... 50

4. Sanal ve Örgün Sınıfların Farklılaşan Özellikleri ... 51

(17)

XV

RESİMLER LİSTESİ

Resim Sayfa No

1. Bolex Paillard 16 mm Film Kamerası ... 33

2. Öğretici Filmler Merkezi Film Çekim Çalışmaları ... 33

3. Şinasi Barutcu, Öğretici Filmler Merkezi Çalışmaları ... 34

4. Elif'in Çilesi Film Çekimi ... 34

5. Radyo’da Ders Dinleyen Çocuklar ... 35

6. Günümüde UZEM Eğitimleri ... 35

7. Bigbluebutton ... 46

8. Dimdim’de Gerçekleştirilebilen Paylaşımlar ... 47

(18)

XVI

GRAFİKLER

Resim Sayfa No

1. Bölüm-2 Araştırma Anket Soruları (Soru-1) ... 63

(19)

XVII

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil Sayfa No

1. Temel Kursların Başlangıç Versiyonlarındaki Bilgi Akışı ... 17

2. Bilgisayar Yoluyla İletişim Kullanılması ile Potansiyel Bilgi Akışlar ... 18

3. Uzak Eğitim Yöntemleri ... 20

4. Temsili Entegre E-Öğrenme Sistemi ve Sanal Sınıf ... 20

5. İnternet Tabanlı Mobil Eğitim ... 22

6. Wimax Konfigürasyonu ... 22

7. Bulut Bilişimin Bilgi Teknolojilerindeki Yapısı ... 24

8. Dünyadaki İnsanların İnternete Giriş İstatistikleri ... 38

9. Türkiye’de İnsanların İnternete Giriş İstatistikleri ... 39

10. İnternet Üzerinden Uzak Eğitim İşleyiş Şeması ... 52

11. Uzaktan Eğitimde Sistem Modeli ... 55

(20)

XVIII

EKLER

1. EK-1 Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında Sınıf Yönetimi Anket Soruları ... 138 2. EK-2 Araştırmada Kullanılan Ankete Ait Üst Yazı ... 141

(21)

XIX

KISALTMALAR LİSTESİ

ABD : Anabilim Dalı

A.B.D. : Amerika Birleşik Devletleri

ARPA : Advanced Research Projects Agency ASP : Active Server Pages

ADSL : Asymmetric Digital Subscriber Line (Asimetrik Sayısal Abone Hattı) A.Ö.F : Açık Öğretim Fakültesi

A.Ö.S : Açık Öğretim Sistemi

AUZEF : İstanbul Üniversitesi, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi BDE : Bilgisayar Destekli Eğitim

BT : Bilişim/Bilgi Teknolojisi (Information Technologies) CAS : On-line Sertifika Programı

CILIP : Chartered Institute of Library and Information Professionals CGI : Common Gateway Interface

CMS : Content Management System-İçerik Yönetim Sistemleri CTAL USA : The Commission on Technology and Adult Learning

(ABD Teknoloji ve Yetişkinlerin Öğrenimi Komisyonu) CMLDE : Communıcatıon Module By On-Lıne Dıstance Educatıon

(Çevrimiçi Uzaktan Eğitimde İletişim Modülü)

CVU : Kanada Sanal Üniversitesi (Canadian Virtual University) DARPA : Defense Advanced Research Projects Agency

DC : Desktop Computers

EĞİTEK : Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü EUA : Avrupa Üniversiteler Birliği

EMK : Yükseköğretim Kurulu Enformatik Bilgi Komitesi EARGED : Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi

FATİH : Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi FTP : File Transfer Protocol

FÜ-UZEM : Fırat Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi

(22)

XX

GIA : Global Industry Analysts HTML : Hyper Text Markup Language HTTP : Hyper Text Transfer Protocol IRC : İnternet Relay Chat

ICCE : Uluslararası Eğitim Antlaşmaları Birliği

I/LS : Information/Library Services (Bilgi/Kütüphane Hizmetleri) IS : Information Systems (Bilgi Sistemleri)

ISDN : Integrated Services Digital Network (Tümleşik Hizmetler Sayısal hat) ISIP : Uluslar Arası Okul Geliştirme Projesi IPTV : Internet Protocol TV

İNTERNET : International Network

ITU : Uluslararası Haberleşme Birimi

(The International Telecommunication Union)

IVC : Amerika’da Illinois Sanal Kampüsü (Illinois Virtual Campus) İTÜ : İstanbul Teknik Üniversitesi

LAN : Local Area Network (Yerel Alan Ağı)

LEO I : İngiltere’de J. Lyons and Co. Firmasının Ürettiği İlk Bilgisayar LMS : Learning Management System (Öğrenme Yönetim Sistemi) LCMS : Learning Content Management System

MEB : Milli Eğitim Bakanlığı

MEGP : Milli Eğitimi Geliştirme Projesi

MDI : Management of Digital Information (Dijital Bilgi Yönetimi) MLO : Müfredat Laboratuvar Okulu

MS : Online Yüksek Lisans Programı

MOODLE : Esnek (Modüler) Nesne Yönelimli Dinamik Öğrenme Ortamı (Modular Object Oriented Dynamic Learning Environment)

MODEM : Modulation (Bilgisayarları birbirine bağlamak için kullanılan cihaz) NETTUNO : İtalyan Uzaktan Egitim Üniversitesi (The Italian Distance)

NIST : National Institute of Standards and Technology (Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü) NUCEA : Ulusal Yükseköğrenim Birliği

(23)

XXI

OECD : Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Örgütü OGM : Planlı Okul Gelişim Modeli

OGYE : Okul Gelişimi Yönetim Ekibi OTDÜ : Ortadoğu Teknik Üniversitesi ÖFM : Öğretici Filmler Merkezi

ÖSYM : T.C. Ölçme, Seçme Ve Yerleştirme Merkezi PC : Personal Computer (Masaüstü Bilgisayar) PHP : Hypertext Preprocessor

PISA : Programme for International Student Assessment PLATO : Merkezi Ders Kütüphanesine Bağlı Eğitim Ağı PMA : PhpMyAdmin Yazılımı

SPSS : Statistical Package for Social Sciences T.C. : Türkiye Cumhuriyeti

TES : Türkiye Eğitim Sistemi

TICCIT : Bir Öğrenci Bilgisayarına Ders Desteği Veren Sistem TKY : Toplam Kalite Yönetimi

TRT : Türkiye Radyo Televizyon TÜ : Trakya Üniversitesi

TÜBA : Türkiye Bilimler Akademisi

UADMK : Ulusal Açık Ders Malzemeleri Konsorsiyumu UE : Uzaktan Eğitim

UES : Uzaktan Eğitim Sistemi

UK OU : İngiltere Açık Üniversite (Open University) URL : Uniform Resource Locators

USQO : Avustralya’da USQOnline

VLE : Virtual Learning Environment (Sanal Öğrenme Ortamı)

WEBINAR : Web’de ders, atölye çalışmalarına verilen ortak isim

WIMAX : Worldwide Interoperability For Microwave Access WTE : Web Tabanlı Eğitim

WTEM : Web Tabanlı Eğitim Merkezi WWW : World Wide Web

(24)

XXII

YL : Yüksek Lisans

YÖK : Yüksek Öğretim Kurulu

*. doc / docx : Microsoft Office Word Dosya Uzantısı *. xls / xlsx : Microsoft Office Excel Dosya Uzantısı *. ppt / pptx : Microsoft Office PowerPoint Dosya Uzantısı

*. avi / mp4 : Video Dosya Formatı

*. mkv : Video Dosya Formatı *. wmv : Video Dosya Formatı *. flv : Video Dosya Formatı *. 3gp : Video Dosya Formatı *. dat : Video Dosya Formatı *. mov : Video Dosya Formatı

*. mdb/mdbx : Microsoft Office Access Dosya Uzantısı

*. ogg / mp3 : Ses Dosya Formatı

*. wav / mid : Ses Dosya Formatı

*. jpeg / png : Resim Dosya Formatı

*. bmp / psd : Resim Dosya Formatı

*. gif : Hareketli Resim Dosya Formatı

*. pdf : Portable Document Format (Taşınabilir Belge Biçimi)

(25)

1

BÖLÜM I

GİRİŞ

İnsanlık tarih boyunca çeşitli evrelerle ve kitlesel dönüşümlerle karşılaşmıştır. Bu kitlesel dönüşümlerden ve evrelerden ilki toprağa (en değerli varlık topraktır) ve yerleşik hayata geçiş, ikincisi sanayi (en değerli varlık makine, fabrikadır) toplumuna geçiş ve üçüncüsü ise bilgi (en değerli varlık insan ve bilgidir) toplumuna geçiştir. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler toplumlarda değişime neden olmuş, özgürlükler ve hükümranlık akımları gibi uç unsurları harekete geçirmiştir. Bu süreçte “bilgi çağı”, “bilgi toplumu” gibi yeni kavramlar ortaya atılmıştır (Sütçü ve Akyazı, 2005). Bu kavramlar ekonomi, ticaret ve eğitim gibi pek çok alanda kabul görmüştür. Tarihte teknoloji değişik alanlarda değişik amaçlar için kullanılmış, bu alanlardan en önemlisi de eğitim - öğretim sektörüdür. Eğitim ve öğretim öğretmen merkezli olmaktan çıkarak fiziksel ortamlardan daha bağımsız, daha özgür yürütülebilir hale gelmiştir. Öğrenme, öğrenenin çevresiyle etkileşimi sonucunda kendisinde meydana gelen nispeten kalıcı davranış değişikliği olarak tanımlanabilir (Senemoğlu, 2003:13). Piaget’in de değindiği gibi öğrenme çevre ile etkileşime dayalı olması ve kısa süre içinde unutulmaması gerekir.

Teknolojinin gelişmesiyle kampüsler ve sınıflar geleneksel çizgiden uzaklaşıp sanal ortamlara taşınmakta, eğitim ve öğretim etkinlikleri bu ortamlarda devam etmektedirler. Özellikle üç boyutlu sanal ortamların, ortamda bulunma hissini vermesi, bireylerin birbiriyle etkileşimini arttırması, hayal güçlerini desteklemesi ve atmosferin gerçeğe yakınlığı eğitim ortamlarının internet ortamına taşınmasında önemli bir faktör olmuştur (Doğan, Küfrevioğlu, Reisoğlu ve Göktaş 2011).

Bu bölümde; araştırmanın amacı, önemi, sayıltıları, sınırlılıkları, tanımları ve ilgili araştırmalar yer almaktadır.

(26)

2

1.1. Problem

Teknolojinin eğitim öğütlerindeki yeri günümüz şartlarında büyük önem taşımaktadır. Teknoloji günümüzün artık olmazsa olmazı olmuş, her sektörde büyük değer kazanmıştır. Alkan’a göre (1998: 13) teknoloji en genel anlamda “kazanılmış yeteneklerin işe koşulmasıyla doğaya egemen olmak için gerekli işlevsel yapılar oluşturmadır”. Saetller (1968)’e göre, teknoloji "birçoklarının düşündüğü gibi makine kullanmak değildir. Teknoloji, bilimin, üretim, hizmet, ulaşım vb. uygulamalı bir sanat dalı haline dönüşmesidir”. Diğer bir şekilde, teknoloji “İnsanın bilimi kullanarak doğaya üstünlük kurmak için tasarladığı rasyonel bir disiplin” olarak da tanımlanmaktadır (Kaya, 2005).

Berge ve meslektaşları uzaktan eğitim konusunda karşılaşılan problemleri araştırmışlardır (Cho ve Berge, 2002). Araştırma sonuçlarına göre Teknik Uzmanlık, Yönetimsel Yapı, Değerlendirme, Organizasyonel Değişim, Sosyal Entegrasyon ve Kalite, Öğrenci Destek Hizmetleri, Teknoloji ile Mücadele, Erişim, Zaman ve Yetenek Telafisinin olmaması ve Yasal Konular olmak üzere çeşitli boyutlarda sorunlar tespit etmişlerdir.

Eğitim ve teknoloji arasındaki değişim bir yandan kendi içlerinde, bir yandan da birbirleriyle etkileşimlerinde kendini göstermektedir. “Eğitim” ile “Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT)” arasındaki ilişki başlangıçta BİT ’in ayrı bir konu alanı olarak öğretimi biçiminde iken, giderek BİT ‘in öğrenme - öğretme sürecine entegrasyonu boyutuna geçmektedir (Herzig, 2004; Kennewell, 2001; Watson, 2001). Bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki son gelişmeler, günümüzün internet ve telefon şebekesi üzerinden bilgi transferine imkân veren ve video konferansın maliyetini oldukça düşüren sıkıştırılmış video sistemlerinin ilerlemesine neden olmuştur (Genç, 2002).

İletişim ve bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, bilgi üretimi ve bilginin dolaşımı gibi etkenler, uzaktan öğretimi daha cazip hale getirmekte olup, geleneksel sınıf ortamlı eğitim modellerindeki yüz yüze etkileşim, yerini daha eğlenceli bir eğitim

(27)

3

ortamı sağlayan sanal yüz yüze eğitime bırakmaktadır. Bilgisayar ve internet teknolojilerindeki gelişmelerin yükseköğretimde kullanıldığı son nokta, web temelli eğitimdir. Bu eğitim sistemiyle, coğrafi konumu, yaşı, mesleği, kültürü birbirinden farklı bireylere sanal ortamda eşit şartlarda eğitim sağlanabilmektedir. Kelimenin başına konulan ve artık klasikleşen “e”, harfiyle (e-sınav, e-okul, e-dershane v.b. gibi) elektronik öğrenme, uzaktan eğitim, sanal sınıf, online eğitim, sanal okul, sanal dershane, internet üzerinden uzaktan eğitim kavramları, literatürde ve uygulamada yerini almaktadır. Global Industry Analysts, raporuna 2015 yılı sonunda 107.300.000.000.-$ ile e-öğrenme (uzaktan eğitim/sanal eğitim) pazar hacmi olarak dünya genelinde eğitim alanında en hızlı (yıllık %15-30) büyüyen sektör olmuştur.

Her ne kadar bölgesel farklılık gösterse de eğitimlerde kullanılan internetin geçmişe göre çok hızlı olması da UES ve Sanal Sınıf Uygulamaları’nın vazgeçilmez bir unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca öğrencilerin UE ve Sanal Sınıf Uygulamalarını seçme amaçları, seçtikten sonra yaşadığı sıkıntılar ile öğretmenlerin sanal sınıf içeresinde yaşadığı sıkıntılar ve tespit ettikleri eksiklikler, olumlu-olumsuz eleştirileri bu araştırmada ele alınmaya çalışılmıştır.

(28)

4

1.2. Amaç

Web tabanlı UE, UES ve Sanal Sınıfların temelli eğitim sistemlerinin en önemli unsurlardan biri öğrencilerdir. Bu sistemde öğrencilerin ilgileri, beklentileri ve ihtiyaçları geleneksel eğitim yaklaşımına göre büyük farklılıklar göstermektedir. Günümüzde uzaktan eğitime olan ilgi ve taleplerle UE uygulamalarında bir artış yaşanmaktadır. Bunun yanı sıra Uzaktan Öğretim teknolojileri ile yeni iletişim teknolojileri başarılı bir şekilde bütünleştirilmektedir.

Bu araştırmanın amacı; Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında Sınıf Yönetiminin tarihsel sürecini, uygulama esaslarını, yüzyüze eğitmle karşılaştırmalarını, kullanılan online yazılımları, öğrencilerin görüşlerini ile uygulamalardaki eksikliklerinin tamamlanması için önerilerde bulunmak, sisteme yön vermektir. Ayrıca bu konuda yapılan Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında eğitim alan öğrencilerin demografik bilgilerinnin tespit etmektir. Anket çalışması ile öğrenci görüşlerini, öğrencilere kattığı yönleri belirlemek, yapılan anketin yorumlanması ile sistemin en performanslı şekilde kullanılmasını sağlamaktır.

1.2.1. Alt Amaçlar

1- Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında eğitim alan öğrencilerin bilgisayar okuryazarlığı nasıldır?

2- Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında eğitim alan öğrencilerin Sanal Sınıf Uygulamaarında karşılaştıkları sorunlar nelerdir?

3- Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında eğitim alan öğrencilerin Sanal Sınıf Uygulamaarında kullandıkları internet ve teknolojik araçlar nelerdir?

(29)

5

4- Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında eğitim alan öğrencilerin Sanal Sınıf Uygulamaarında öğrencilerin tespit ettikleri eksiklikler nelerdir?

5- Uzaktan Eğitim Sistemi, Uzaktan Eğitim Sisteminde Sanal Sınıf Ortamı ve Sanal Sınıf Ortamında eğitim alan öğrencilerin Sanal Sınıf

Uygulamaarında canlı ders anında yaşanan sıkıntılar nelerdir?

Uygulamaarında eğitim veren kişilerin yeterlilikleri ve derse hâkimiyeti nasıldır?

Uygulamaarına katılan ile katılmayanların arasında not bazında adalet varmıdır?

Uygulamaarına katılan öğrencilerin içten gelen olumlu/olumsuz yorumları/düşünceleri nelerdir?

(30)

6

1.3. Önem

Eğitim, kişisel gelişim sürecini destekleyen ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilen faaliyetler bütünü olarak da tanımlanabilmektedir (Çetin ve diğerleri, 2004: 144). İletişim teknolojilerinin küresel eğitim sisteminin oluşmasına neden olmuş; internet, fiber optik, bilgisayar, televizyon ve diğer bilişim sistemlerinde yaşanan baş döndürücü gelişmeler eğitimde yeni uygulamaların meydana gelmesini sağlamıştır. Böylelikle posta yoluyla başlayan uzaktan eğitim farklı boyutlar kazanmaya başlamıştır. Kısaca uzaktan eğitim; “birbirlerinden kilometrelerce

uzaklıkta farklı ortamlarda olan öğretmen ve öğrencilerin, birbirleriyle görüntülü ve sesli olarak etkili iletişim kurabilmesidir. Gerek Türkiye’de, gerekse de dünyada

uzaktan eğitim toplumsal gelişim adına önemli bir konuma sahiptir (İşman, 2011: 3-4). İlkokul, ortaokul, lise ve üniversite gibi kurumların yanında bakanlıklar, kurslar, dershaneler, etüt merkezleri, devlet kurumları… Uzaktan eğitim uygulamalarından sıklıkla faydalanmaktadırlar. Uzaktan eğitimin sağladığı birkaç unsur şu şekilde sıralanabilir:

 Formel bir eğitim sağlamaktadır. Bu sebeple öğrenci başarılı olduğu takdirde diploma, sertifika gibi belge verilebilir.

 Eğitim veren ile eğitim alan farklı mekânlarda ve farklı zamanlarda bir araya gelebilir.

 Senkron (eşzamanlı), asenkron (ayrı zamanlı)şekilde gerçekleştirile bilmektedir.

 Eğitim veren ile eğitim alan kişilerin iletişim teknolojileri aracılığıyla etkileşim imkânı da sunabilmektedir.

İnternet ile sanal ya da on-line öğrenme, eş zamansız öğrenme, yer ve zamandan bağımsız öğrenme, sanal üniversite, sanal dershane, sanal eğitim gibi yeni kavramların ortaya çıkmasına neden olmuştur. İnternet'te öğrenciler başta bilgi teknolojilerini öğrenebilmekte sınırsız öğrenme kaynaklarına erişebilmekte, elde ettikleri ve kendi ürettikleri bilgileri başkaları ile paylaşabilmektedirler (Ersoy, 2000)

(31)

7

Bu araştırma öğrencilerin UE, UES Sanal Sınıf Uygulamaları ile eğitim alırlarsa karşılaşacakları sorunları tespit etmek, sürecin olumlu/olumsuz yönlerini irdeleyerek öğrenci/öğretmenlere bilgi vermektir. Bu sebeple bu araştırmanın sonlarına doğru yapılan anket çalışmasını dikkatlice incelenmesi önem arz etmektedir.

1.4. Sayıltılar

1- Yapılan araştırmada UES ile Sanal Sınıf Uygulamasında eğitim alan öğrencilerin, araştırma anketindeki sorulara verdikleri yanıtlar gerçek düşüncelerini yansıtmaktadır.

2- Araştırmada kullanılan istatistikî çözümleme teknikleri, araştırmanın amacına ve verilerin yapısına uygundur.

1.5. Sınırlılıklar

1- Yapılan araştırmaya 2016-2017 Eğitim Öğretim yılında Trakya Üniversitesi TUZEM de eğitim gören, UES ile Sanal Sınıf Uygulamasını kullanan yüksek lisans öğrencileri girmektedir.

2- Araştırmada öğrencilerin teknoloji kavramı; internet kullanımı, bilgisayar kullanımı ve eğitimde kullanılan teknolojiler, programlar sınırlıdır.

(32)

8

1.6. Tanımlar

Uzaktan Eğitim: eğitimci ile öğrencilerin ev, işyeri vb.. gibi farklı mekanlarda bilgisayar ve internet kullanarak gerçekleştirdikleri 21.yy’ın teknolojik eğitim sistemidir.

Sanal Sınıf: Sanal sınıf uygulamaları uzaktan eğitim sistemlerine entegre çalışan web tabanlı görüntülü ve sesli web konferans sınıfları ya da gruplarıdır.

Öğretim Yönetim Sistemi (LMS): Web tabanlı, asekron eğitim teknolojisi olan öğretim yönetim sistemi (LMS) internet erişimine sahip olduğumuz heryerden erişim sağlayabileceğimiz web tabanlı ders kaynaklarımızı bir arada topladığımız bir özel portal sistemidir.

E-Öğrenme: E-Ögrenme’nin kelime anlamı elektronik ögrenme olup bazı kaynaklarda teknoloji tabanlı ögrenme olarak da yer alır. E-Ögrenme; bilgisayar tabanlı ögrenme, Web-tabanlı ögrenme, sanal sınıflar ve sayısal teknolojilerin isbirligini de kapsayan genis bir uygulama süreci olarak nitelenebilir. E-Öğrenme, zaman, mekân ve öğrenme konusunda tercih hakkını kullanma düşüncesinden yola çıkarak, öğrenme kavramına yenilik getirmiştir. Bilgisayar ve iletişim teknolojileri kullanılarak, eğitim-öğretim sürecinde öğretmenin ve öğrencinin fiziksel olarak aynı ortamda bulunmadığı bir eğitim tekniğidir.

Sanal eğitim: Kısaca elektornik ortamda gerçekleştirilen eğitimdir. Teknolojiyi kullanım şekli esas alınarak, bu tür eğime “İnternete dayalı eğitim” ya da “on-line eğitim” denir.

Sanal Okul: Sanal okul, öğrencilerin çevrimiçi bilgisayar kullanmaları yoluyla uzaktan eğitim almaları olarak açıklanabilir.

(33)

9

www: (World Wide Web) İnternet bağlantısı ile etkileşimli bir şekilde ulaşmanızı sağlayan çoklu ortam sistemidir. Bir browser (tarayıcı) ile web arayüzünde görüntilenir.

Sanal Gerçeklik: Sanal ortamlarda oluşturulan benzetimlere ve bu sanal ortamlar üzerinde gerçekleştirilen her türlü faaliyetlere denir.

Simülasyon (Benzetim): Genel anlamda bir şeyin benzerinin yani taklidinin yapılmasına simülasyon denir. Türkçe karşılığı benzetimdir.

Internet Protocol TV/ IPTV: İnternet bağlantısı ile internet üzerinden TV programları ve video içeriklerinin yayınlanması için geliştirilmiş ağ teknolojisine “Internet Protocol TV” ya da kısaca IPTV denir.

Entegre E-öğrenme Sistemi: Kullanılan her türlü teknolojik donanım, yazılım, araçlar, alt yapı ve insan kaynaklarının bir araya getirilmesi ile oluşturulan sistemin bütünüdür.

1.7. İlgili Araştırmalar

Aşağıda bu çalışmayla ilgili olduğu düşünülen araştırmalara yer verilmiştir.

Dinçer ve Yeşilpınar Uyar (2015), “E-Öğrenme Sistemlerinin Kullanımı Sürecinde Karşılaşılan Sınıf Yönetimi ile İlişkili Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Araştırmada öğretim elamanlarının e-öğrenme sistemlerinin kullanımı sürecinde karşılaştıkları sorunların sınıf yönetimi bağlamında incelenmesi ve bu sorunların çözümüne yönelik önerilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Öğretim elemanların e-öğrenme sistemlerinin kullanımı sürecinde daha çok öğretimin yönetimi konusunda sorun yaşadıkları belirlenmiştir. Bu kategori altında görüş belirten katılımcıların,

(34)

10

öğrencilerin ilgisizliğinden ve hazırbulunuşluk düzeyinin yetersizliğinden, etkileşim araçları ve yöntemlerinin kullanımından ve kullanıcı dostu olmayan arayüz ve çalışma mekanizmalarından kaynaklanan sorunlar yaşadıkları bulunmuştur. Diğer sorunların ise materyal hazırlama, düzenli ve uygun geribildirim sağlama, ölçme-değerlendirme, öğretim elemanları arasında ortak amaç oluşturma ve öğrenciler arasındaki işbirliği ile ilgili olduğu saptanmıştır.

Bildirici ve Doğan (2015), T.C. M.E.B tarafından bastırılan ve yayınlanan YEĞİTEK Ocak 2015 sayısının 47. Sayfasında ki röportajlarında, uzaktan eğitimin öğrenciler üzerindeki olumlu olumsuz kazanımları bulunduğu kanısındadırlar. Röportajlarında uzaktan eğitim alan öğrencilerle görüşülmüş yapılan mülakatta onlara şu iki soruyu yöneltilmiştir:

 Eğitim hayatınızı uzaktan eğitimle sürdürmenizin sebebi nedir?  Uzaktan eğitimin sizin için avantajları ve dezavantajları nelerdir?

Yapılan röportajla uzaktan eğitim öğrenciler üzerine olumlu olumsuz etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Paliç ve Keleş (2011), “Sınıf Yönetimine İlişkin Öğretmen Görüşleri” isimli makalelerinde Etkili bir sınıf yönetimini sağlamaya ilişkin, ilköğretim ve ortaöğretim kademelerinde görev yapan öğretmenlerin görüşlerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması amaçlanan bu çalışmada, öğretmenler en çok gerekli olan öğretmen özelliklerine ilişkin olarak sabır ve empati özelliklerini ifade etmişlerdir. Etkili bir sınıf yönetimini sağlamaya ilişkin, ilköğretim ve ortaöğretim kademelerinde çalışan öğretmenler; sınıf yönetimine ilişkin olarak genelde öğrenci farklılıkları, aile ilişkilerinde sorunlar ve öğrencinin derse tutumundan kaynaklanan sorunları dile getirmişlerdir.

Apaydın (2011), “Sanal Okullar Virtual Schools” adlı Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisinde yayınlanan makalesinde Dünya’daki ve Türkiye’deki sanal okul, sanal sınıf uygulamalarını incelemiş, Öğretmenin başarıyı arttırması için bilgilendirici

(35)

11

malzemeleri sağlamak; derste öğrencilerin ilgisini sürdürücü tartışmaları kolaylaştırmak; öğrencilerin iletişimini yönetmek ve tam katılımı sağlamak gibi görevleri olduğu kanısına varmıştır.

Alkan Genç ve Tekedere (2006), “Bilgi ve iletişim teknolojilerinin eğitimde kullanımı için alt yapı ihtiyaçları ve yeni iletişim teknolojileri” adlı araştırmalarında günümüzde gelişmiş teknolojilerin okullara girmesinin ve okullarda çokluortam kullanımının artmasının, teknik olarak bilgisayarların geliştirilmesi gerekliliğini doğurduğu bulgusuna ulaşmışlardır.

Çakır ve Yalçın (2006), “İnternet ve İntranet’e Dayalı Sanal Dershane Sistemi” Video konferans sistemleri sayesinde, insanlar artık zamandan ve mekândan bağımsız, gerçek zamanlı olarak birbirleriyle iletişim sağlayabileceğini ifade etmişlerdir. Eğitimde artık alışagelmiş metotların kullanımı azalmakta, bunların yerine modern teknolojiye dayalı araç ve imkânlar geliştirilmektedir. Bu gelişmeler sayesinde; merkezde bulunan bir öğretmen dünyanın birçok yerinde bulunan öğrenci kitlesine aynı anda ulaşabilmekte ve etkileşimli eğitim yapabilmektedir. Sanal dershane sistemiyle de konusunun uzmanı olan öğretim elemanlarından bire bir yararlanma ve bunun aynı anda farklı yerlerde gerçekleşmesi mümkün olabileceği kanısına varmışlardır.

Özmen (2005), eğitimde sanal sınıf uygulaması konulu araştırmasında su noktalara dikkat çekmistir. Öncelikle, sanal sınıfın en önemli etkisi tartışmalarda görülmüstür. Tartışmalara katılım daha yüksek, öğrenci dayanışması daha çoktur. Öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci mesajları öğrencilerin dönem boyunca dersten kopmamalarını sağlamıstır. Buna karşın uygulamalar çok zaman almıştır.

Atıcı (2004), sanal öğrenme çevrelerinin öğrenci başarısı ve tutumlarına etkisini belirlemek amacıyla yapmış olduğu araştırmasında sanal öğrenme çevrelerinin

(36)

12

geliştirilmesinde öğrenci denetiminin esas olduguna dikkat çekmistir. Bu araştırmaya göre sanal öğrenme çevrelerindeki iletişim boyutlarının (Ögretmen-ögrenci, ögrenci-ögrenci) önemine vurgu yaparak, sanal öğrenmenin öğrencilerin istenenden ve belirlenenden daha fazla ve farklı yönlerini geliştirdiği sonucuna ulaşmıştır.

Oral (2004), “Öğretmen adaylarının internet kullanma durumları” adlı araştırmasında öğretmen adaylarının internete yönelik tutumları ile interneti kullanma amaçlarını belirlemeyi amaçlamıştır. Elde edilen bazı önemli bulgular söyle özetlenmiştir: Öğretmen adayları interneti sosyal etkileşim dışında etkin olarak kullanmaktadırlar. Özellikle araştırma yapmak ve öğretim materyallerine ulaşmak için öğretmen adayları interneti sıkça kullanmaktadırlar.

Rovai ve Barnum (2003), Web tabanlı interaktif öğrenimin niteliğini belirlemeye yönelik örnek de toplam 19 on-line program üzerinde yapılan araştırmadır. 527 mezun öğrencinin 328’i üzerinde uygulanan anket çalışmasında, 21 ve 60 yaş sınırları arasında yer alan öğrencilerin yaş ortalaması 39’dur. Araştırma sonucunda öğrencilerin on-line öğrenime yatkınlığı, amacı, motivasyonu ve önceki deneyimleri, bu tür eğitim modelinin niteliğini belirlemeye yönelik önemli etkenler olarak gösterilmektedir. Yapılan bu çalışma ile aynı üniversitede olsa bile sunulan on-line programların, imkânları ve verdikleri eğitim yönüyle birbirlerinden çok farklı olabildikleri görülmektedir. Aynı zamanda bu programlardan mezun olan öğrencilerin birbirlerinden ve örgün eğitim programından mezun olan diğer öğrencilerden çok nitelikli olabildikleri gibi onlara göre daha başarısız da olabilmektedirler. Bu değişken duruma neden olarak, on-line öğrenim programlarında gereksinim duyulan program tasarımı, pedagoji ve teknoloji unsurları gösterilmektedir.

Tanyıldızı ve Semerci (2002), “Çevrimiçi Eğitim Uygulamalarına İlişkin Öğretim Elemanı ve Öğrenci Görüşlerinin Belirlenmesi” adlı makalesinde çevrimiçi eğitim uygulamalarına ilişkin öğretim elamanı ve öğrenci görüşlerini belirlemektir. Araştırmada Anadolu Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Sakarya Üniversitesinde çevrimiçi eğitim uygulamalarına katılan öğretim

(37)

13

elemanları ve öğrencilerin görüşlerini belirlemeye yönelik bir araştırma yapmıştır. Kuramsal boyut çerçevesinde anket uygulamıştır. Öğretim elamanı görüşleri uygulamaların başarılı sonuçlar doğurduğunu ortaya koymaktadır. Öğrencilerde ise araştırmanın başarılı sonuçlar doğurduğuna ilişkin görüşleri arasında (X² = 57,172, Sd= 4)anlamlı bir farklılığın olduğu görülmüştür.

Bonk (2002), çok önemli avantajlarına rağmen web tabanlı öğrenimin sakıncalarını eğitim programı ve süresi, teknoloji desteği, erişilebilirlik ve yüksek ücret unsurları ile ortaya koymaktadır. Söz konusu unsurlar bağlamında web tabanlı uzaktan öğrenimi sakıncalı kılan özellikler şu dokuz madde ile özetlemiştir:

1. Zaman, para ve işgücü kayıpları, 2. Teknolojik yetersizlikler,

3. Sistemin kullanım zorlukları,

4. Öğrenimin test edilmesinde yaşanan başarısızlıklar, 5. Genellikle yöneticilerin e-öğrenime sıcak bakmamaları,

6. İnsanların e-öğrenimi geleneksel öğrenim modeline göre ikinci planda düşünmesi, 7. Kurumsal düzeyde teknolojik altyapı yetersizliği nedeniyle yaşanan iletişim sorunları,

8. Öğrencilerden kaynaklanan çeşitli sorunlar,

Tuncer ve Tanaş, “Akademisyenlerin Uzaktan Eğitim Programlarına Yönelik Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Fırat ve Tunceli Üniversiteleri Örneği)” adlı araştırmalarında nitel araştırma yöntemlerinden görüşme kullanılmıştır. Bu araştırma kapsamında 59 akademisyenin uzaktan eğitim programları konusundaki görüşleri değerlendirilmiştir. Akademisyenlerin büyük çoğunluğu uzaktan eğitim konusunda bilgi sahibi olmakla birlikte (%81), herhangi bir uzaktan eğitim uygulamasına katılmadıkları (%93) görülmüştür. Bu akademisyenlerin görev yaptığı üniversitelerin uzaktan eğitim konusunda bilgilendirici bir faaliyet planlamadığı (%96) akademisyen görüşlerinden anlaşılmaktadır. Aynı yüzdelik oranla akademisyenlerin uzaktan eğitim konusunda bireysel bir çaba sergilemediği de araştırma ile tespit edilen bir diğer konudur.

(38)

14

Hüseyin Odabaş, “İnternet Tabanlı Uzaktan Öğrenim Modelinin Bilgi Hizmetlerine Yönelik Yüksek Öğretim Programlarında Kullanımı” isimli makalesinde, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de web tabanlı öğrenim modelinin eğitim sistemi içerisindeki payı gün geçtikçe arttını tespit etmiştir. Ayrıca Yükseköğretim programların yanı sıra yaşam boyu eğitim ve hizmet içi eğitime olan talep bu öğrenim modelinin zaman içinde büyümektedir. Bu doğrultuda çeşitli kütüphane ve arşivlerde çalışan personelin bulundukları yerlerden ayrılmadan yüksek lisans veya sertifika programlarına katılma istekleri web tabanlı uzaktan öğrenim modeli ile karşılanabileceği kanısına varmıştır.

(39)

15

BÖLÜM – II

İLGİLİ ALAN YAZIN

Bu bölümde Uzaktan Eğitim Sistemi, Sanasl Sınıf, Sanal Sınıf Uygulamaları ve Sanal Sınıf Yönetimini etkileriyle beraber eğitimi nasıl şekillendirdiği ele alınmış, tarihsel kırılmaların yapısı incelenmiş ve öğrencilerin UES ve Sanal Sınıf ortamına bakış açıları, memnuniyetleri irdelenmiştir.

2.1. Uzaktan Eğitim Sistemi (Ue, Ues, Çevrimiçi, On-Lıne Eğitim)

2.1.1 Eğitim ve Teknolojinin Eğitimdeki Yeri

Yunanlılar zamanında ve hatta ortaçağlarda, eğitimde öğretmen ile öğrencinin yüz yüze karşılaşması temel idi. Eğitim ancak böyle oluyordu. Rönesanstan sonra kitap, eğitimde neredeyse öğretmene eşdeğer bir yer kaplamaya başladı. O zaman okuma-yazma, eğitimin başlangıcındaki en önemli iş oldu. Şu anda hâlâ kitap temel eğitim hizmeti görüyor. Kitaplar yetersiz, donuk, sadece kütüphanelerde bulunuyor. Oysa bunlar en azından elektronik ortama geçirilerek her yerden ulaşılabilir hale getirilmeli, daha sonra da elektronik text haline getirilerek “canlandırılmalı”. Yazı, sadece öğretmene ve anlatmaya dayalı eğitimde büyük bir devrim yaptı. Ancak insan düşüncesi açısından iyi mi oldu? Platon’un “Phaedrus” adlı eserinde Sokrates’in anlattığı bir hikâye vardır: “Tanrı” Töt birçok şey icat ederek Mısırlılara verir. Bunlardan yazıyı verirken de, bunun Mısırlıların akıl ve hafızasını arttıracağını söyler. Bilge Yukarı Mısır kıralı Tamus da ona şöyle der: Bu yazı yazma sanatını kullananların artması durumunda, yazının insanın hafızasını arttırma yerine azaltma olasılığı vardır.

(40)

16

Önce tek boyutlu olan sessiz film (görsel) ve radyo (işitsel) ortaya çıktı. Daha sonra görme ve işitmeyi birleştiren (görsel-işitsel) sesli film ve TV ortaya çıktı. Bugün bunlardan radyo yaşıyor, çünkü insan görmeden de düşünebiliyor, hayal edebiliyor. Kitap şimdi sessiz filme benziyor, elektronik text ile kitap mücadele ediyor. Şu anda eğitimdeki baskın medya basılı malzeme, görsel-işitsel araçlar, masa, sandalye, kara tahta v.s. şimdi bu ortama bilgisayar girmeye çalışıyor (Ergün,1998)

Bilim insanlarının tarihte buluşlarla ilgili atılan en büyük adımlardan biri yontma taş devrinde ortaya çıkarılan yazı, diğeri ise İnternet’tir. Kısa zaman önce icat edilmesine rağmen İnternet çok kısa bir süre içinde hayatımıza girmiş ve eğitim, ticaret, iletişim, eğlence ve daha birçok alanda kullanımı hızla yaygınlaşmıştır. Uzaktan Eğitim Sisteminin atası sayılan Mektupla Eğitim (Mektupla Öğretim) zamanla kabuk değiştirmiş farklı yapılarda bulundukları zamana göre evrim geçirmiş kendini yenilemiş ve günümüz teknolojileri ile uydu, bilgisayar ve İnternet gibi araçlarla desteklenerek Uzaktan Eğitim ve Sanal Sınıf Uygulamaları hayata geçirilmiştir.

Uzaktan Eğitim; zamandan ve mekândan tamamen bağımsız bir şekilde eğitim alan ile eğitim verenin kuruma gelme zorunluluğu olmaksızın mevcut var olan bilgisayar teknolojileri vasıtası ile tamamen sanal ortamda canlı, görüntülü, sesli olarak derslerin işlendiği, katılımcının istediği zaman derslere katılabileceği, bunları tekrar izleyebileceği ve görüntüleyebileceği, günümüz şartlarında eğitim ve öğretimin hızla bilgisayar ortamında geçtiği akılcı, çağdaş, yenilikçi bir eğitim sistemidir.

“Uzaktan eğitim” terimi (Distance Education) ilk olarak Wisconsin Üniversitesi’nin 1892 Yılı Kataloğu’nda geçmiş ve aynı üniversitenin yöneticisi William Lighty tarafından 1906 yılında yazılan bir yazıda kullanılmıştır. Daha sonra bu terim (Fernunterricht), Alman eğitimci Otto Peters tarafından 1960 ve 1970’lerde Almanya’da tanıtılmış ve Fransa’da uzaktan eğitim kurumlarına isim (Teleenseignement) olarak uygulanmıştır (Kaya, 2002: 10) UE kısaca eğitimci ile

(41)

17

öğrencilerin ev, işyeri vb.. gibi farklı mekanlarda bilgisayar ve internet kullanarak gerçekleştirdikleri 21.yy’ın teknolojik eğitim sistemidir. Hazırlanmış ders materyali, eğitimcinin kontrolünde uygulamaya konulduktan sonra, öğrenciler de evlerinden, işyerlerinden yani İnternet’e bağlı herhangi bir bilgisayardan veya teknolojik (PC, Notebook, Tablet, Cep Telefonu ) cihazla eğitime katılabilmektedirler. Uzaktan eğitim ya da çok tercih edilen bir diğer adıyla web tabanlı eğitim, günümüzde bilgi teknolojilerinin akıl almaz bir hızla ilerlemesiyle daha fazla tercih edilir hâle gelmiştir. Gerek bilgi çağının toplumsal dönüşüm ve gereksinmeleri hızlı bir şekilde değişmeye zorlaması gerekse de yükselen bu talebe karşılık verebilmek için farklı uygulamalar bilim insanları tarafından tartışılmaktadır. Bu yöntemlerden birisi olan günümüzde adından sıklıkla söz edilen sanal üniversite uygulamasıdır. Web teknolojilerinin gelişmesi ile beraber web tabanlı çevrimiçi toplantı ve ders sunum araçları olarak kullanılabilen video konferans sistemleri de yaygınlaşmıştır (Süral, 2011).

Geçmişte Online eğitimde öğrencinin bilgi edinme yolu tek yönlüydü. Bu bilgi edinme yolu aşağıdaki şekilde görülmektedir (Morris ve Naughton, 1999).

Şekil 1: Temel Kursların Başlangıç Versiyonlarındaki Bilgi Akışı

Şekilde de görüldüğü gibi öğrencilerin dönüt imkânı oldukça sınırlıdır ve öğrencinin bilgi kaynağı ile çift yönlü etkileşimde bulunma olanağı yoktur. 1989’dan itibaren üniversiteler bilgisayar yoluyla bilgi teknolojilerine hız vermiş, farklı projelerde eğitim sistemlerini irdelemişlerdir. Bilgisayar yoluyla iletişimin kullanılmasıyla gerçekleşen bilgi akış modeli ise aşağıdaki şekilde görülmektedir.

(42)

18

Şekil 2: Bilgisayar Yoluyla İletişim Kullanılması Durumundaki Potansiyel Bilgi Akışları

Şekil 2’de görüldüğü gibi bilginin çoklu kaynaklardan edinilmesinin ardından öğrencinin kaynakla tekrar etkileşime geçmesi mümkün hale gelmiştir.

Online öğrenme veya e-öğrenme’nin ilgi odağı öğrenci-öğretmen iletişiminden çok öğrenme içeriğidir. E-öğrenme web tabanlı öğrenme, bilgisayar destekli öğrenme, sanal sınıflar ve dijital işbirliğini içine alır. E-öğrenme internet yoluyla Intranet/Extranet (LAN (Local Area Network)/WAN (World Area Network)) , ses ve videokaset, uydu yayını, interaktif televizyon ve CD-Rom içeriğinin dağıtımını amaçlamaktadır (Paulsen, 2003).

Günümüzde teknolojinin gelişimiyle birlikte “e-öğrenme” işlevini yavaş yavaş yitirmekte gelecek yıllarda "m-öğrenme" dediğimiz yeni mobil öğrenme dönemine geçiyor denilebilir. Sadece uzaktan eğitim alanlar öğrenciler değil, örgün eğitim alan öğrenciler bile cep telefonundan internetteki her hangi bir bilgiye, sınıfa, cep telefonuyla evinden hocasına, ders ortamına istediği anda ulaşabilmektedir. Kısaca öğrenci istediği kadar, istediği bilgiye, istediği yerden ders ortamına ulaşıp istediği kadar eğitim alabilmektedir. Konuş-Dinle, Seyret-Tekrarla mantığı ile eğitimde duymadım, görmedim ve anlamadım kavramları artık işlevini yitirmiştir.

2.1.2 Uzaktan Eğitimin Kapsamı ve Temel Özellikleri

Uzaktan eğitim, geleneksel eğitime oranla çok daha büyük artıları vardır. Daha özgür, daha esnek yapısı sayesinde her kesime imkân sağlayan bir eğitim sistemidir. Özellikle

(43)

19

çalışan insanların, zaman sorunu olan kişilerin, köy/kasaba veya bulunduğu yerde istediği eğitim kurumu olmayan kişilerin, eğitim binasına gidemeyen özürlü kişilerin, örgün eğitimde okuyup/okuyan farklı bir eğitim almak isteyenlerin tercih ettikleri bir eğitim sistemidir.

Varol N. (2001), uzaktan eğitimin yeni iletişim teknolojileriyle bütünleşmesinin etkileşim imkânı doğuracağını ifade etmektedir. Tek yönlü eğitim akışının uzaktan eğitim uygulamalarıyla sona ereceğini belirtmektedir. Bununla birlikte; Varol, 1999 (akt. Çoban, 2013: 2) uzaktan eğitimi geleneksel eğitimden ayıran birçok özelliğin var olduğuna dikkat çekmektedir. Bu özellikleri şu şekilde sıralayabilmek mümkündür.

 Uzaktan eğitim sürekli ve kesintisiz eğitim imkânı sağlamaktadır.

 Uzaktan eğitim kişiye özel ders imkânı sağlamakta ve zaman kullanımını kişiye bırakmaktadır.

 Geleneksel eğitimde öğrenci ve öğretmen bir arada bulunmak zorundayken uzaktan eğitimde bu zorunluluk bulunmamaktadır. Uzaktan eğitimde eğitmen ve öğrenciyi bir arada buluşturabilecek farklı iletişim yolları kullanılmaktadır.  Uzaktan eğitimde zaman ve mekân sınırlamasının olmadan her ortamda ve zaman diliminde eğitimin alınabilmesi sağlanmaktadır. Uzaktan eğitim gerek eşzamanlı (senkron), gerekse de eş zamanlı (asenkron) olmayan bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir.

 Uzaktan eğitimde öğrencinin durum değerlendirilmesi ve kıyaslanması daha kolay bir şekilde gerçekleşmektedir. Uzaktan eğitim aracılığıyla etkileşim sağlanmakta, böylelikle eğitimdeki verim artmaktadır.

 Uzaktan eğitimde psikolojik faktörler devreden çıkmakta ve öğrenci eğitmenin baskısı altında kalmaksızın kendi özgür iradesi ile öğrenme faaliyetini gerçekleştirmektedir.

(44)

20

Uzaktan eğitim çeşitli yöntemler aracılığıyla gerçekleştirilebilmektedir. Uzaktan eğitimde amaç bir noktadan birçok noktaya eğitim faaliyetlerinin ulaştırılmasıdır. Bu yöntemler Şekil 3’de gösterilmiştir.

Şekil 3: Uzak Eğitim Yöntemleri (Çukadar ve Çelik, 2003: 34)

2.2. Entegre E-Öğrenme Sistemi ve Sanal Sınıf

Aşağıdaki şekilde bir örnek yapının görüntüsü verilmiştir. Eğitim veren ile eğitim alan kişilere, internet üzerinden erişilebilen içerikler (dosya ve dokümantasyonlar)yerden, mekândan ve zamandan bağımsız olarak bilginin aktarılması sağlanmıştır. Kullanılan her türlü teknolojik donanım, yazılım, araçlar, alt yapı ve insan kaynaklarının bir araya getirilmesi ile oluşturulan sisteme “Entegre E-öğrenme Sistemi” adı verilir. Şekil-4’de sistemi sembolize eden örnek bir yapı görülmektedir.

(45)

21

Şekil 4: Temsili Entegre E-Öğrenme Sistemi ve Sanal Sınıf

Entegre e-öğrenme sisteminin en belirgin ve en önemli bileşeni sanal sınıf, sanal sınıf yönetim yazılımlarıdır. Öğretmenler sanal sınıf yazılımı üzerinden istedikleri zaman istedikleri yerden sisteme erişip, ders oluşturabilir, ders verebilir, ders içeriklerini oluşturabilir, güncelleyebilir, ödev verebilir, öğrencileri sınav yapabilir, not verebilir, öğrencileri ile etkileşim içinde olabilir (Arı, Pekel ve Yazar 2011).

2.3. Uzaktan Mobil Eğitim

Gelişen teknolojilerle birlikte insanların teknolojik ürünlere olan ilgisi artmış, bilgisayar, akıllı telefon ve internetin yaygınlaşması büyük-küçük, çoluk-çocuk, genç-yaşlı herkesin güncel olaylara müdahil olmaya fikir yürütmeye başlamış. İnsanların zaman ve mekân sınırlaması olmaksızın eğitim alma arzusu kablosuz ve mobil ağlar sayesinde daha cazip, pratik ve kabullenilebilir hâle gelmiştir. Bu sayede uzaktan mobil eğitim kavramının doğmuştur. Öğrenciler istedikleri yer ve zamanda öğrenme sürecini kendileri başlatıp, istediği anda kendi öğrenme sürecine müdahale edebilmektedir.

Günümüzde mobil eğitimde kullanılan cihaz ve teknolojiler;  Akıllı telefonları ve Cep bilgisayarları (PDA/Note)

(46)

22

 Sunucu sistemler (Veri Tabanı, Web, Mesaj, E-Posta Vb.)

 Uzak Masaüstü Bağlantı Programları (Ammyy, Alpemix, AnyDesk, Supremo, Team View)

 Bulut Bilişim (Bulut, Azure vb..)

Şekil 5’te görülen modelde eğitim verenin hazırlaması, yüklemesi ve onaylaması durumunda eğitim alacak kişi internet ortamından derslerine masaüstü bilgisayar, dizüstü bilgisayar, PDA, tablet bilgisayar, cep telefonu vb. araçlar ile ulaşabilir, bu dersler ile ilgili bilgileri edinebilir ve değerlendirebilir.

Şekil 5: İnternet Tabanlı Mobil Eğitim

Web teknolojisi olarak uzaktan mobil eğitimde yaygın olarak kullanılan WIMAX (Worldwide Interoperability For Microwave Access) olarak adlandırılan ağ teknolojisidir. Wimax, mobil veri şebekeleri ile rekabet edebilecek bir teknolojidir. Bu şebekeler, hücresel şebekeler tarafından sağlanan kablosuz geniş bant erişimi tamamlayacak ya da yerini alabilecek potansiyele sahip bir teknoloji olarak ortaya çıkmaktadır (Güngör, Tekin ve Yılmaz 2009).

(47)

23

Şekil 6: Wimax Konfigürasyonu

2.4. IPTV Teknolojisi ile Uzaktan Eğitim

İnternet bağlantısı ile internet üzerinden TV programları ve video içeriklerinin yayınlanması için geliştirilmiş ağ teknolojisine “Internet Protocol TV” ya da kısaca IPTV denir. Bu gelişmiş bir televizyon model/teknolojisi değildir. Yayında olan bir program kayıt edilerek daha sonra tekrardan izlenebilir. Bu tür IPTV ye örnek olarak Digitürk, Cine5, Tivibu, DSmart verilebilir.

2.5. Bulut Bilişim (Cloud Computing)

Bulut Bilişim yeni yeni hayatımıza girmeye başlamıştır. Kişisel bilgisayarlarımızda kullandığımız yazılım ve donanım bileşenlerinin internet yoluyla uzaktan kullanılması bulut bilişim olarak tanımlanmaktadır. Bulut bilişim aslında çok geniş bir kavramdır. NIST (ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü)bulut bilişimi şu şekilde tanımlamıştır: “Düşük yönetim çabası veya servis sağlayıcı etkileşimi ile hızlı alınıp salıverilen ayarlanabilir bilişim kaynaklarının paylaşılır havuzuna, istendiğinde ve uygun bir şekilde ağ erişimi sağlayan modeldir” (Ergin 2012).

(48)

24

Bulut bilişim, web servisleri aracılığıyla internet üzerinde veri depolayabilen ve aynı zamanda ortak bilgi paylaşımına izin veren bir hizmettir. Bulut teknolojisinin kullanımı ile kurumların bilgi işlem alt yapılarını daha esnek bir şekilde kurmaları, bakım ve güvenlik gibi işlemlere daha az vakit ayırmaları, yazılım giderlerinin azaltılması hedeflenmiştir (Küçüksille ve Diğerleri 2013). Şekil 7’da Bulut Bilişimin sağladığı hizmetler ve sembolik yapısı görülmektedir.

Şekil 7: Bulut Bilişimin Bilgi Teknolojilerindeki Yapısı

2.6. Sanal Üniversiteyi Yaratan Süreç

Sanal Üniversite internete dayalı on-line eğitimleri ifade etmektedir. Online, E-Ders, E-Öğrenme ve E-Eğitim gibi tanımlanmaktadır. Sanal üniversite her şeyin kayıt edildiği, incelendiği, irdelendiği bir yerdir. Bir diğer husus ise eğitim almak isteyen kişileri daha büyük kitlelere eğitim olanağı sağlamak ve eğitimde fırsat eşitliği yaratmaktır. Sanal üniversite, bir üniversitede bulunması gereken eğitim ve araştırma gibi temel etkinliklerin büyük ölçüde internet üzerinden yürütüldüğü eğitim ortamıdır ancak bu tanıma, televizyon gibi geleneksel yöntemlerle eğitim yapan açık üniversiteler girmemektedir (Yalabık ve diğerleri, 2010, s.37). Yani sanal üniversite, fiziksel bir yerleşkesi olmayan, elektronik ağlar üzerinden elektronik posta, ilan panoları, video konferans ve ortak elektronik çevrede eğitim sunan bir ortamdır (Brey, 2003, s.1).

(49)

25

Dünyanın değişik yerlerindeki uygulamaları itibariyle sanal üniversite, yerleşkelerinin sınırlarını asmaya başlamıştır ve artık üniversiteler bir “tık” (click) uzakta yer almaktadır. Söz gelimi bir öğrenci Çin’de ikamet edip New York’ta bir yerleşkede öğrenim görebilmektedir (Goddarrd ve Cornford, 2001, s.1).

2.7. Yurt Dışında Sanal Üniversite Uygulamaları

Sanal Üniversite yapısı Avustralyalı araştırmacılar tarafından tanımlanmış ve “Duvarsız üniversite” adıyla isimlendirilmiştir. Avustralya’da sanal üniversite özellikle mühendislik bilgi teknolojileri, dil eğitimi ve işletme gibi mesleki ve profesyonel alanlarda başlamıştır. Aynı zamanda web üzerinden araştırmacıları olan, araştırma destekçileri, araştırmaların kullanıcıları ile seçkin bir Bilgi İletişim Teknolojileri (Information Communication Technologies-ICT) birlikteliğidir (Goddard ve Cornford, 2001, s.1; Kylama, 2005, s.108; Middlehurst, 2006, s.4). Dünyadaki sanal üniversitelere örnek olarak;

Avustralya’da USQ Online,

İngiltere’de Açık Üniversite (Open University, UK OU), Finlandiya Sanal Üniversitesi (Finnish Virtual University),

İtalyan Uzaktan Eğitim Üniversitesi (The Italian Distance University-NETTUNO); Amerika’da Illinois Sanal Kampüsü (Illinois Virtual Campus -IVC)

Kanada Sanal Üniversitesi (Canadian Virtual University-CVU) verilebilir.

2.8. Türkiye’de Sanal Üniversite Uygulamaları

Türkiye'de, 1933-1934’te mektupla öğretim kursları düzenlenmesi tasarlanmış, 1960 yılında, orta dereceli meslek okulu mezunlarına üniversite olanağı sağlamak amacıyla mektupla öğretim yönteminin uygulanmasına başlanmıştır. 1961 yılında da MEB tarafından Mektupla Öğretim Merkezi (Açık Öğretim Fakültesi) kurulmuş ve bu çalışmalar 1966 yılında genel müdürlük düzeyinde örgütlenerek, sistem örgün ve yaygın eğitim alanında geliştirilmiştir. 1974 yılında Mektupla Yüksek Öğretim Merkezi kurulmuştur. Bu girişim yerini daha sonra Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu'na bırakmış, ancak bu girişim de başarılı olamamıştır (MEB, 2010, s.1). 1982

(50)

26

yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yüksek Öğretim Yasası ile Anadolu Üniversitesi bünyesinde bir Açık Öğretim Fakültesi (AÖF) açılmıştır. Bu fakülte halen, uzaktan eğitim konusunda öğretim, araştırma, yayın hizmetleri vermektedir. AÖF, öğrenci sayısı açısından dünyadaki en büyük açık üniversiteler arasında yer almaktadır. Derslerini öğrencilere gönderilen basılı materyallerin yanı sıra televizyon yayınlarıyla da desteklemektedir (Alkan, 1998, s.5).

2.9. Uzaktan Eğitimin Altı Evresi

Uzaktan eğitim, öğretmen ve öğrencinin bir arada bulunma zorunluluğunun olmadığı, okul ve sınıf gibi fizikî yapılara gerek duyulmayan bir eğitim-öğretim yöntemidir. Örgün eğitime göre çok daha büyük kitlelere hitap edebilen uzaktan eğitim, günümüzde son derece önemli ve yaygın hale gelmiştir. Bilim insanları tarafından UE evreleri altı nesil çerçevesinde ele alınmaktadır.

Taylor’ın (1999) geliştirmiş olduğu beş nesil uzaktan eğitim modeline, en son Connolly/Stansfield (2006) ve Caladine’in (2008), altıncı nesil uzaktan eğitim modelini eklemesiyle, uzaktan eğitimin evreleri; ‘altı nesil’ çerçevesinde ele alınmaktadır.

Bunlar;

Birinci Nesil: Posta ile Eğitim (The Correspondence Model), İkinci Nesil: Çoklu Ortam Modeli (The Multi-media Model),

Üçüncü Nesil: Tele Öğrenme Modeli (The Tele-learning Model) (Nipper, 1989; Pelton, 1991; Taylor, 1992),

Dördüncü Nesil: Esnek Öğrenme Modeli (The Flexible Learning Model) (Taylor, 1995: 6),

Beşinci Nesil: Akıllı Esnek Öğrenme (The Intelligent Flexible Learning Model) (Taylor, 1999: 5),

Altıncı Nesil: E-Öğrenme (E-Learning) (Caladine, 2008: 18-20; Connolly/ Stansfield, 2006:464)