Heft Peyker çevirileri ve Ali Şir Nevai'nin Seb'a-i Seyyare'si

(1)

S.ü .. ·Fen-E.deblyat FakOltesı" Edebiyat Dergisi 1994 - İ995,. 9. - 10. Sayı

HEFT PEYKER

ÇEVl~ILERİ

VE

ALI

ŞfR

NEVAPNiN

SEB'A-i SEYYARE'SI

Asırlar

boyunca Türk

Edebiyatı

bünyesiride

gelişen

mesnevi°

nazım

:

şekli

ve· bu ·vesileyle

ortıya

çikan ürünler,

mıilt

kültürllmi:izün .önemli bir cephesi~i .:

oh.ışturm~k~dır.

Divan

~de~l~atımızın

bu ·sahada ~lem .oynatan

şairleri,

yerli konulann yanında, dlğer. lslamt edebiyatlarda da lşl~nen; .LeylA ııe· MecnOn, Husrev ile

Şirin

(Ferhad ile

Şirin)

,

Yusuf ile Zül~yhA;" iskender~name

gibi

ortak

. mevzulan tercih _. etmişlerdir( _. 1 ) .

Bu

edebt. cereyan içerisinde mesnevt şairlerinin . en

{?µyük

hayalt . ise hamse.sahibi (~hlb-i _.

· ham~) ~labllm~kti.

Bu

anl~yıştan

hareketle,

:

bu

-~hada

. . . . .·

bir çığır açan, ve

Farsça yazan

_bir Türk· şairi olan

N~i-1

Gencevt

(Gence M. 11

~

1 i-1209?)'nln Hamse'slnde ·_bulunan eserler

klasik

Türk

edeblyatıh<:ia

d~

-:-

.

· falarca yeniden yaiıım·ışlardır. Yalnız, başta

AII .

Şir Nevai .(H ..

844/M:t 44

t-H.906/M~

t

501) olmak üzere m·esnevt

şalrl~rimiz,

milli _kültür

unsurlarını

. d~

ihmal

etmemişler,

bazan

tercüme• ve

~il

da sadece hlkayelei'ln anahatlanhı almak suretiyle yeni ~e orljl~al ese~ler ortaya

k~ymariın yollarını

· aramışlardır

."

.

' '. . . '

Nizamfnın

·

Hamse'slnde. bulanan ve

sonraları

birer zincir .

oluşturan

bu ..

eserl~rden bir.grubu "Heft ~eyker'.'ler _m~yd~a-gettrmektedlr..

Y~mız,·

Heft ·Peyk~r· yazan Türk

şairleri ve eserlerini biraraya' getlrm

_ek, bunun yanında Alt Ştr NevAt'nin. ~b'a-i Seyyare'slnl tanıtmak amacıyla kaleme

alınmıştlf. . ' .

.

Konunun Me

_

n,el

Heft Peykerlerln

konusü

İran

~rihlnden

alınmıştır~ İran

Sasani

hükü~darı

• • • • 1 •

i.

Yezdglrd'in _. Ç>ğlu olup miladt 420'den 438~39 yılına kadar hQküm süren ..

. ' . .

{•) s.0.Fen-Ed.ebly&t Fak. TOrk DIUve.Ed.ebly&b 16İtımo Arş. G6r. ·

. (1) Levend, A.S .• 'Divan Edeblyatında·Hlkaye" 1DAY Be0eten 1967, s.71; TOrk Edebiyatı Taıliıl. ı.c

..

Ankara 1973, s. 103; _.Ünver_. , ı.. 'Mesnevi", _. TQrk DIH TOrk Şüıt Özeİ

Sa~

il (Divan Şiiri), Temmuz_. _._. -Ağustos-Eylül . 1986, S.4.15-416-417, s.430.

(2)

Behram-~ Gor·u~ efsa_nevt hayatı bu mesnevilere konu olarak seçilmiştir. Ri

-vayete göre babası onu k~çük yaşta Arap emirlerinden Numan 'a teslim. etmiş

ve böylece bir Arap gibi

yetiştlrilmlştlr

~

BehrAm

Şah,

yaban

eşeği

avlama

sev-dasından

ötürü "GOr"

lakabıyla anılmıştır

•. 18

yıllık saltanatı

süresince adalet ve ·

·· cesareti ile

ün

kazan~n Behr~

Şah,

av

~ı

~

asmda

yln~ yafü~n

~eğl

kov~lark~r1; bir kuyuya düşerek ölm0ştür(2).

fars Edebiyatında

Bu noktada önce Heft ~eykerlerln, bize kaynaklık.etmesi sebebiyle, Fars edeblyatindakl _seyri üzerin.de durmak· gerekecektir: . .

Flrdevsi (Tus. 9341:-Taberan ı 020):. Bilindiği gibi Firdevst, İran tarihini 60.000 ~yltlik

"

Şehnime

"

sl

ile

destanlaştı~ıştir

.

Şehn~e

!

de

bir çok tarihi° ~hsiyetin_

yanı sır~ Jehrim-ı

Gur

da geçmektedi~. Eserd~ B~hram'I~ ilgili bil-giler d~ınık hAlçfedlr. Şairlere ~ay~nak olan .. bu bilgiler şu şekilde ~~etlenmiştir::·

. . · "Vezdglrçt, oğlu Behrrun'ı eğitilmek .üzere henüz küçükken Arap emir-lerinden ·Numan ile Münzir'e teslim eder. Behram Yemen'de "mObld"lerden tü,r:lü .bilgiler öğrenir~ hünerler edinir: Genç yaşta ok atmakta, kılıç.kullanmakta,

ata ve deveye binip avlanmakta usta, güçlü ve atılgan bir yiğit ·olur. Sarayında da

·gaz:eı

c!rlyelerle. va~t geçirir. Azade

adındaki

saz çalan

gOzeİI yanından

ayınnaz

.. BehrAm l?irgün Azade ile birlikte ava

çıktıldari sırada

ön~erlnden biri erkek ·diğeri dişi. iki AhO ~eçer. Ok . atmaktaki ustalığını göstermek isteyen Behram: "Hangisini ~evireyim?" diye kıza sorar. Kız· da "Erkeği dişi, dişiyi de erkek yap" diye cevap verir. Behram erkeğine attığı iki uçlu okla -boynuzlarını

.. ' . .

kırar, hemen dişisine attığı iki oku da AhOnun kafasına saplar. Başka bir ahOnun da ç,kla başını ·ayağa çiviler. Sonra kıza dönerek; · "Nasıl?" diye sorar. Kız ağ

laya~~k "Bu mertlik.

deği

.

1

delili~tjr" d~yince

öfkeİenen

·BehrAm; hemen Az.Adeyl

. .

yakalayıp yere. çarpar ve devesiyle. çiğner. ·

Yezglrd ölür.

İran'ın

ileri gelenleri

BehrAm

'

ın

tahta·

!Ayık çlmadığı

.

nı

söy-.

. . .

leyerek Husrev ~dında birini tahta geçirirler. Bunu hab~r aJan BehrAm çok üzü- ·

lür. Mü~ir ve Num~n'la blrllkte.lran'a gelir.

Şu

karara

varİlır:

lran·

tAcı.ikl

ars-. lanın arasina konaca~. Hu_srev ile Behram 'dan hangisi arslanların arasından tAcı · alırsa o padişah olacak. Husrev·ile Behram meydana gelirler. Husrev arslanları

. . .

görünce korkar. .BehrAm atını sürer, arslanlan öldürür ve tAcı alır. Husrev

(2) IJaydın, H.T., 'Behr.bn-ı Gar Menkabelerl., TGıtdylt Mec. C.V, 1935, ist.1936, s.275: TOrk Dl.il .ve Edeblym

.AnslklÖpedlsl, c. ı, Dergah Yay., ·ıst.1977, s.397. ·346.

(3)

BehrM.1'~ ','Şah sensin, biz senın· · köleniz" der. Böylece Beh.rAm-ı GOr ~hta

· · geçer(3).

. . ' . . . . .

Nlzimf-1

Genc:evt:

Nlzamt'ıtaınse (Pe~ç Ge~ç)'slyle _bir çığı.r_ açtığını.

ve

bu

_

yolda

.

birçok

TUrk

şairinin

.

yürO~UğünO

·

daha

:

önce

söy'lemlştlk. işte

bu Hamse(4);nln dördOncU mesnevtsı;

Heft

Peyker(S)'dlr.'

' .' .

· ..

Nlı.A~i,

.

Behr~'!'ı ~Qr'un hayatını,

..

başta Şehn!me

.

olmak üzere:

daha

başka kaynaklardan da istifade ederek,

ilk

·defa

müstakil

bir .mesnevi halli:ıe.ge~

. . . . .

tiren şairdir. Böylece ·mesneyt kon.ulan· arasına katmış .ve· kendinden sonra

gelen

şatrie

~

e

.

yeni

· u

.

fuklar

aÇnlıştır.

Ni~t.

Şehn

_

ame

'

de

.

geçen Be'hrAm ·

~h

hl.kAyesinden· faydalanr:nakl~

birlikte

·.

bazi

'

IIA~elerle

e~iine

y~nı

:

.

bir

·şekil

ver-.

miştlr

.. EserQe.

geçen.

Behr&n-ı

GOr'u .

e~lendJ~ek için getirtllen

yedi ikltm · padişahının yedi· gilzel ~zi ·(tıeft

peyker)

ve

bunların, yaptırılan yedi köşki (helt guribed)

0

ye~leştlr:ilm!!l

.

erl

.

ile

Şah'tn

hergü_n blrinl,n

köşküne

·

giderek ondan·, ma~

.sallar dl'nlemesi gibi

bölil~lei,

Nı~t

tarifmdan

ilave

edllrnlşt

:

ir

.. Daha sonraki·

mesnevt

şalrİ

,

erl

de eserlerini··

bu

~rçeved~ kaleme

al~ışlardı.r.

Bu

st::beple

Ni~t.

-

~ynı

zama~d~

hik!y~nln• iskeletini .kuran

ilk

şair

.

olma

ô~İllğlni

'

de

ta

:-şımaktadır. ,

• • • • • • 1 '

· .

Eserin

hacml ·yaklaşık 5011 ·

beyit

kadardır

ve

fell&tün / m~fAilün ,' fellün

kalıbıyla yazılmıştır.

Edebiyatımızda

bu konudaki eserlere omek .teşkil .

ettiği

için Heft Pey-·· .. ker'in bölü~

başlıklarını yazirrİıza

'

ka~ayı

uygu~

gördük·. .

. .

.

:

NiiAmi'nirj

_.

:

Heft ·Peyker. (BehrAm-n&ne· •. He~·. Gunbed)'lnde

ŞU başlıld~r

. . . .

·

bulunmaktadır{6}

:

. (3) Levend. A.S .• Aİı ·~ Nevl1 &yatı, Sanatı_. . ve klşUlğl,

c.

ı. Ankara 1'965, _. s. ı'ı..o"; ŞehnAme'_.nln BehrAm _._.ile il·. . . glll kisımfan dUı.enll ·değlldlr. Çeşitli yerlerde konu hakkında bllgl kınntılan bulunma'kta!'.lır. Bk, Flrdevşt,

Şehnlıne, (~v. _. Necati Lugal), 1st. 1992. C.111, s.5.54: C.111, 397-408, 449,494--507. · . · .' · ·. . . . ..

. . . . . .

(4)

İiamse'dekl

Mevnevi\er: 1. ·Mahze~O'I-E.srlr, 2. Husrev

O

Şirin

:

3. Leyla

vO

MeoıOn,

4. Heft Peyke,r, s.' ls

-kcilder-na.me (Şcref-n&me_, lkbat-ıı&me); lran'ı;ia yapılmış· bir baskısı: fer, D~. Muin, Nld,ınt-l.G~c~ KJH- · ·

Uyıt-1 lwnse, lntlş,\rlt-ı Mehtc\b, 1370 (1950), s.1130: Hamse'~ln.JOrklye ve dünya klltilphanele!'fnde çc- · şttİI yazrıialan vardır. Ülkemlzde yayınlanmamıştır, fakat şu eseı1er. yakın, zamanda tercilr/le edllmlşlerdlr:

. M&hzen-l Esrlr 0

(<;ev. M.N.Gencosman); MEB. Şarl<-lslam Klasiklert, Ankara 19~ ( İ 9<?()): "usrev ve şı,İn · (c;ev. S.Seveng'II), MEB. Şark-lslam,Klaslkteiı; lstanbul 1986; 1/zy~ ile Meaı.._n (ı;ı;v. -A.N.Taii~n), MEB. Şark-.

lslam Kla$1.klerl, lstanb~I 1985. . .,

. (5) lran_.'da basılmıştır: Nl~t ll&İdm _. Gene~ H~ft Peyker:. _._. Annağan Matbaası, _. Tah~~n .1314 _._. ( 1897). _.s. 7-367;

(6) ~aşlıklar, Dr. Muin Fer, a.i,e., s.497-695'dan alınmış olup TOrkc;e te~cilmelert sonrı1dan eklenmiştir ..

347

i . . 1

(4)

l.

Be nam-ı t~d-ı behşa.yende

(Bağışlayarı Allah'ır~ adıyla)'

2. Der na~t-ı Peygamber-i _Ekrem (Hz.

Peygamber'İn

na'ti

hakkında)

·

3. Mi'i'Ac-ı Peygamber_;i Ekrem (Hz. Peygatnber'in Mi'racı). 4. Sebeb-1 nezm.:._ı kitAb

'(Kitabın yazılış seb~bl} ·

. · 5. Du'A-yı .padişah

Sa

'

id

Ala'eddtn Kerb Arslan. {PAdlşAh S~'ld .AIA'eddin Kerb Arslan'a dua) 6. Hltab-ı zemtn-bOs ·

(Yer öpme hitabı)

.7.

SltAylş-i" suhen O hikmet"

ü

enderz

(Şö~, hl~et ve Öğötiln övülmesi}.

· 8. · Der nasthat-ı· ferzend-i htş Muhammed ,

·. . '

(Oğlu Mu~amrhed'e nasihat hakkında) . . 9. AgAz-1 dastAn-ı BehrAm_

(B~hram hikAyes~nln

başlan$ıcı)

..

· .1

o

· .

Sifat-,

Slmnar

ve sat,ten-i.

Kas_r

:-

ı

HavernAk

: · <(Simnar'ın özelliği ve Havernak köşkünü yapması)

· 11.

Sıfat:·ı

Havernak

ve

nA-peyda

'

.ş~de~-i

Numan

. .

(Havernak'ın özelliği ve Numan'ın ·kaybolması)

l2. Şikar kerden~ı BehrAm ve dAğ ·_kerden-1 garan

(~ehrAm'ın avlaması

ve yaban

eşeğini dağlaması)

. . .

· 13; Kuşten-i Behram

be

yek ttr ştr u gurrA ·

(Behram'm' bir okla··arslan

veyab~n

.

eşeğlnl

öldürmesi)

·

14.

Kuşten-1 Bıehr~m ejdehA~A ve gene yaften ...

(Be~~am'ın ejderhayı

_öldürmesi ve hazine

bulmasİ)

15. Dtden-1 &ehr&n·_sOret:i ·Heft PeyketrA der Havemak .. ·

. (

.

(Behram'm

Havemak_

köşkünde

'

yedi güzelin resimlerini görmesi)

348 .

.

(5)

16.

Agaht-1 B_ehrAm ez

ve~t-ı

peder

(Behram'ın babasının

ölOmünü

haber a:lması}

. .

t

7 .. Leşker keştden-i

Befiram

be lran

(Behr~'ın lran'a

asker

çekmesi)

. . \

·1

s.

Agaz;.ı suhan ~·

·(Sözün başlangıcı}

.

19 :

Name-i

padlşAh-dranve Behram

-

ı

.

Gar

(trAn pAdlşAhının BehrAm-ı GOr'a

mektubu)

'

,

. ...

20.

Pasuh dAden-i Behram lrAnlyanr~

·(BehrAm'ın lranhlara cevap vermesi)

21 .

Ber giriften-1 Behram ta.er~ ez rrityan-1 du ştr,

(BehrAm'ın tAcı

· ıkı ~rslartın ~ra.sından alması)

.

22.

·

Ber

taht

nlşesten-1 BehrAm be

ca

~

yl

p~der

: · (BehrAm'ın babasının yerine tahta oturması)

.

23 :

Hutbe-i-adl-i

BehrAm

-

ı

Gar

(BehrAm"'.·GOr'un adAletinln hutbesi}·

24 .

Çe~negt-1 padişaht-i Behram-ı Gar

(BehrAm•I COr'un

padlşahhğını

_

n nl

.

tellğl)

·

25. :

Sıfat-rhuşk sAlt-ve şefkat-i'BehrAm·

(Kuraklığın özelliği ve Behr~ 'ın şefkati)·

. ·: 26. DAstAn-1 Behram bA kent~k-i htş

· (~e~ram'ın hizmetçisiyle .. olan hikayesi)

....

. '

2

7 .

Meşveret

kerden-i kentzek bA serheng der

ıiıehman

t

-r şAh

·

. (Hizmetçinin kumandanla şahın misafirliğini gör~şmesl)

. . .

28.

Bordert-1 serheng _. _. Behram-ı _. _.GOrrA be mehmAnt_..

(Kumandanın BehrcınH GOr'u mi_SciflrHğe götünriesl)

.

29.

Leşker keşlden-1 hAkAn-i Çtn be ceng"'.i Beh_r&n-ı GOr

. . . . . .

(Çtn h3.kaiunın ·sehrNn-ı GOr'la ~vaşn:ıak için asker çekmesi) 30.

İtAb

kerden-'i

Behfar.n

bA seran .. l

leşker

' .

. · (Be.hram'ın ordu l_{umandanlarını azarlaması)

(6)

. ·' .

3.1 ; Haste~-i Behram

duhter

-

!

şaiıan-1

heft lklflnra

·

(Behr3m'ın

· yedl

Jkltm

padlşahlannın kızlarını

istemesj) .

. . . . .

jz

.

S~fat~l bezm-1 BehrAm der ze~lstAn ve sahten-i heft gunbed ..

(Kışın Behram'ın

_. meclisinin

özel!lğl

_

ve yedi

köşkün yapılması)

. . . . . : .

·33. Der.ÇegOnegt-1 HeftGunbed

(Yedi köşkün niteliği hakkın~a)

· 34;

Nlşeste~-i

Behi"Am

rOz-i

şenbe

der gun_be~-i ~i~Ah ve

~

_

f$ıe

go(ten.:i

. duh~er-i

pAdlşah-i İklfm~i

ewel

(Behr4m'ın

_

cumartesi° günü :siyah

köşkte oturması

ve birinci iklim·

. .

padişahının

'

kızının

.

masal

_

anlatması)

. . .

35.

f\Jlşest~n-r Behram .rQz-i yek-şenbe der_gunbed-1 zerd ve efsane

gof-te~-1

_duhter-1 p!dl~h- 1 ikltm-1 dovom ·

. .•

(Behr~'ın pazar g·onü

sari

köşkte ·

oturmasi

·

ve ... ikinci lkltm

padişahının kızıri'i°n ma:sai:anlatması)

. .' .

.

36 .

.

Nişesten

~

i

BehrAm

rOz-i

du

.

:.şenbe der gunbed--i

sebz. ve efsane gof- .

: .ten~i duhte~-i

padlş!h-1

lkltm-slvür'n · · · ' ·

:

(BehrAm'ın

·pazartesi·. günü·

yeşjı köşkte

oturmasi ve. üçüncü iklfm ·

.

:

· pAdf~hı~ın

· kı~ının

~a.5111

anlatması)

.

· ..

31.

Nl~sten-i Behr~ r:1)z-i

se-şenbe

~er

gun~d.:.ı

surhve· efsane

gof-ten-1

dl.İhter-i padışa~-ı ikİ

_

triı-i

çehc\rüm

(Bet:ırarri

'

ın

.

~Iı

gOnü

kırmızı

-

köşkte

_

otu~ası

ve· dördüncü

iklim

· .

pc1dlşahının kızının

masal

anlatması)

3:8.

Nlşesten-1

Behr!rn . tO.z-i

çefi~r.;.şenbe

der gunbed-f

ptrQze

reng

ve

. efsane goften-i quhter-1 pAdişAh-İ _ikifm-i l?ençüm ·

(Beh~~·ıiı

.

çar~b~ günü'

mavi

.·

köşkte

· Qtunn.as

· ~

ve

beşinci

.

iklf~

padişahının kızmın masaJ anlatryıası) .

' ' . , . .

. . .

-

.

39. Nlşesten-1-BehrAm· rOz-i penc;-şenbe der gunbed-r

sandalf

ve efsane

. . ' •, . .. .

· .. goften-1 duhter·l pAdlş3h-ı lkltm-1 şeşüm

. . .

(~~hranj'ın pe~şem~

günü.sand_al renkli

köşkte

· .

otu~ası

ve

altıncı

:° : lkltm pAçllşAhınİn kızının

masal

anlatması)

. .

40 .

Nİşesten-i

_' Behram rOz_. -_.i.adfne der·gunbed-i sepfd _. _. _. _.ve efsane

goften..:ı

_.

· duhter-i padişAh-i iktfm· .. ı h~ftün:ı .

(7)

\

.. (BehrAm'ın cuma güni) beyaz köşkte oturması ve yedirici lkltm .

. pAdlşAhının kızının masal' anlatması)

41. Agaht-ı Behram ez Leşker keşl-1

HakAn

-

1 Qn

bar-l

düvüm

·

(BehrAm'ın

Qn·

hAl<Anının

tekrar

asker

çekme~lnden h~berdar 9lmas1)

. . . .

:

. . . .

42. Enderz glrlften-1 BehrAm ez şeban ·

·, . ··(Be.hram'ıiı çobandan öğO~ atriı~ı) , ·

43.

Bc1zhast-1

BehrAm ez veztr-i sitemkar

(BehrAm'ın veztn zAllmllğlnden dolayı sorguya çekmesi}.·

. . . .

44.

·

ŞlkAyet kerden-! mazlOm-l düvOm

·(ikinci mazlOmyn

şikayet

etm~sl) · : ·

45.

ŞlkAyet

kerde~-i·

İ'nazlOm-i

slvOm-.

(Ü~ncO .mazlOmun

şl!<4yet

etmesi)

46> ŞikAyet _.kerden-l m~lQm-l çehAril~ _. _.. _. _.

. .

: · (Dördüncü ı:nazı~uil şikayet etmesi)

.

47.

Şikayet

kerqen-1

mazlOm-i pencüm.

. .

(Beşinci mazlOrrtun şikayet etm_esl)

48 .

,Şikayet kerden~l-mazlQm-1 şeşüm

(f\ltmcı maztamun şikAyet e~esl)·

49.

Şi_kayet ker~en-l·mazlOm-1 heftür:n

. ·(Yedinci mazlQmun· şlkAyet etmesi)· · ..

50. Kuşten-i Behram veztr-1 zAllmrA

. .

(BehrAm'ın zAllm veztrl öldürmesi)

S 1

.

·

PO.zeşhaster;ı-l l"fAkAn-1 Çtn

ez

BehrAm (Çin h~kanının BehrAm'dan af dilemesi)··

sı: f'7rcamkAr~I Behram ve nA-pedid şoden~ı

o

der gAr

(Behram'ın Akıbett°

ve

Qnun

mağ~uada kaybolması)

53.' Der

hatm

-

i

_

kitAb

ve

du

'

a

-

yi

AlA'eddin

Keİ'b

Arslan

'

..

. ::r ·' t

..

-;,,

(Kitabın

sona ermesi.ve AIA'eddin Kerb

Ars~an

'

ın duası

.hakkmd~} .

351

....

(8)

· · .

NizAmi'ye

aıtHeft Peyker'in kon~su kısaca şöyledir: . ..

. .

· ''Be~rAm doğunca. müneccimlerin· sözü· üzerine. Yemen . hükümdarı .

·. Numan'a. testim edlllr.

Numan

·

onun

'terblyesİ.ne

·özen gösterir. Onun için

Ha-.

veni~~

kq~künü

.

yaptırır

:

· Köşk

bitince

m~şh~r

Sl~nAr

vak'ası

meydana

gelir. Bir

. müddet sqnra Numa·n

.

hükümctarİığı bı~akınca

Behr~. Num,An'm

oğİu

MUn-zlr'ln. terbiyesine· geçer ve· kendine

· ıAzım

olan

şeyleri

.

ondan

öğrenir.

BehrAm'in ·.

Yemen'deki

işi

gü~ü

işret

ve

.

avdan

ibar~tt'ır.

Birçok.

av

maharetleri gösterir. Bfr.

-

₈

on

· a'(da

hazine

buıur

.

·Nihayet

İiavemak'in gızu

btr

oc1asında ~edr

:

ıklim

.

hu-.. . • . . . • •. . .•. . . . . 1. .

· .. kümd&rlarının yedi kızına Ait resimleri-görür·ve onlara Aşık olur. Bu eşnada

ba:-.

· .

~~; Yeuİgtrd ölmüş

,

İranlılar başka

· blrt

.

ni

tahta

çİkannışlard;r.

~~hrA~

·Münzlr'I~

yar

.

dım

.

ıyla

fran'a ,y9rür ve· bir·

ımtihari

sonunda 1~

arslanın

· arasından tacı

alarak. .

· tahtı

ele.geçirir. H~Jka

şefkat

ve.adaletle muamele eder~k h~rkesi sevindirir. :· ·.

. . . . • 1 . . • .. •

s

· ehr3ıi:ı'm

Fitne

adı~da

çeng

çalan

güz~I bir: c:Artyesl

vardır.

Oriu ~k sev-:

diğinden

· y~nından

·

hiç

ayınnaz.

Bir gün· .birlikte

ava

·

-giderler .. Behr~

yaı,a;,

eşeği

avlamakta c:Ariye ise hiç. bir

şey

söylememektedir. Sonra bir

yı;ıban eşeği

.

görlir ve

dıiyeye

"Bunu

nasıl

~ldüreyim?"

der.

Fİtne;

.

:

"

.

Ayağ;nı

· başına bağ

-

.

taı:nahs;n

;!

cevAbırıı

verit. BehrAm bu~u yapa.~.

Fakat

İuz

takdtr

· ecte~ğl

'

yerde

"Herkes. çok

· yaptığı işte

kemAl ·sAhlbi. olur" de·r: ·

Sarhoş

olan BehrAm

:

kızarak

.. . . . .. . . . . '· . ·. . . ·.

Fitne'yl öldürmek. Ozere bir Serhenge verir:· Se~heng

tenha

bir yerdeki altmış

~tlı köşkün~

götürür.: Bir

hafta

.

,

sonra

Bel)~aın

Fltn~'yl sorar . . Ser~e.ng '

öi-.dürdüğüı:ıü söyleyl~ce.,· gözleri yaşam. Jttne o esiıAda doğ~ bir b4Uğıyı her

. gün

köşkün

üst

katma

'

çıkarıp lndlrmeğe başl~r

ve y~vru büyüyQnceye kildar b~ .

lş~

_

devam

eder_.

Bir

gün Serheng

BehrAni'ı köşke

dAvet ecter.

B~hrAm

· blnanın

.· ..

yüksekliğinden şİ

.

kaye_t

edin~

Fltıie

'

nln

koskoca bir

ineği

he~ gün bu'ray~ indirip· .

. . . .

• J • • • •

çıkardığını öğrenir ve gözlerlyl~ de görQr. Fitneye "Sen bu ln~ğl doğduğu gün~ .

. .

_.

den

_.

.

_.beri tekrar ede_. · ede bu _.

· işe alışmışsın"

·

der. O ~an

Fitne,

BehrAm'a eski

~ .

· · sözü.nü

h

· atırtatır.

·Böylece Behr~. Fitrie'yi

tanır.

Bundaı:ı

·

sonra·

Behraryı,

bütün·

işlerini

veziri · Mihr-1 Nersf ve onun_

ço

~

cukları~a

.

birakıp eğlen~eye

dalar. Bundan istifade

ile kend

.

i~i

.

ne

saldıran

HAkan'i

..

mağlup

-

~ttİkten

sonra'

Havemak't~

.resimlerini

gördüğü yed

· ı

·

kızİ hatırlar

.

ve

·

on- .

tan

getİrttr

.

Her

blr(ıçıri

ayn

bi

_

r

köşk yapt~rtır:

~u

köşkler,

.. her·

kızın

.

alfolduğu

. ·

tijlr~e

t~sl.r eder

seyyarenin

'

rengindedir;

.BehrAm. h~r gününü bir·

köşkte

.

g~ri~

. . . .

_ve:o gün uyku vakti gelince kö~kte bulunan

kız

kendine

masaİ anlatır

.. Bu. ma-sallar, _: _.

köşkün, cı'olayısıyla yıldızın,

_. _, _._. lkli~in _. ve

kızıh

_._. rengini _. medhetmekle biter.

(9)

Ve.zir

Mihr-i. Nerst öldüğü 'için işler RAstrOşen isimli z.Allm vezire· kalır ve . Jlle~leket alt üst olur. Ne hazineden, ne ordudan eser kal~r. Behram, birgün

avda. bir çob~ndan· ibret ahp vaziyeti farkeder v~ veziri öld~rUr. Behr~

artık

eğlenceyi bırakır. ~lhayet bir av gür~ü bir._yaban eşeğ.lnin ardından· girdiği

ma-ğarada kaybolur. "(7) ·

'

Emir

Iİusrev:.ı

Dehlevi

(H.651 / H.~i53 - H.725

l

M.1325): Hamse

sa~

hlbi ik.lnd

şair

olarak

bİHnen

Dehlevt(S),

"Heşt

'

lehlşt

'

'lyle

.de' Nl~fnin yo

-lunda

yürlimüştür.

H~se'de dördüncü

sırada

bul~nan

Heşt Behişt,

H.701 / ·

M.1301 y_ıhnda tamamlanmıştıc Eserin hacmi. 33.44 beyit kadardır ve

Ni.zamrnin

de

kulland

.

ığı

FetiatOn

/

MefaJIOn /

Fellün

aruz

kalıbıyla.yazılmıştır.

Emir Husrev~ı ·oıhlevt'nln eserine Heşt Behişt· (Sekiz Cennet) adını

koy-masi ye_d_l.ktz ve-yedi köşkün yanında BehrAm'ın hlk~yeslnİ-de m~nevtye

kat-mış olmasından 'kaynaklanmıştır(9).

·

Derv"ış (şref

_,

~

I

Merigi

(Ö.

H.854 -

'ı

M.

1450):·

Şairin

i;

ıİeft

Evreng

'.'

açtın-. . . .

dakl İne$nevfsl de konuyu işleyen eserler arasındadır.

Hatlfa'(Ö.

H.918 / M.

1511):

$alr, Molla Omt

(Ö.

M.898 / M .. · 1492)'nin

kız kar.deşlnln oğlu

olarak bilinir. O da '.'Heft

Maİı.ur

;

'lyla

· bu

kerv~n·a

katılmıştır

.

. · \ .·

Hatitt; dayısl Molla · camt'nin arac,ıhğıyla AH Ştr · Nevai'nln yakınında ~u

-1':'nmuştur

.

Bu

sebeple

He~

ManZ3:r

'

İnçta

Nevar-teslrt

de

gözle~rn~ktedlr{jO). · ..

Aynca,

Şeyh

.

~adruddln

{Ö.

M.~82

./

M.

t

574),

Rat

Htdayetullah {XVI. y.),

Hasan Bin Seyyid ·Fethullah _. _. {XVII. _. y.) ve ltAbt Hasan Blg gibi _.şairlerin

de

bu

ko-.

nuda eser vücuda getirdikleri· kaydedilmiştir( 1.1) . .

.

· .(7) lıaydın, H.T., .ı,g.m .. s'.279'dan bazı kısaltmai~rla alınmıştır ..

(8) TOl'krT\en, E., bılr. _.Husrev~l ·Dlhlevl'ııln Hay.ıt, f.serterl ve Edebi _. Ş&lı51yed, · Ankar_. a ·1989_., s._..39

(9) Levend, A.S., AJI Şii- Nevll, a.g.e .. 'c.ı:.s.t37. ·

( t O) ·llaydın, H_.T., a.ı.wı., s.289

( t ! ) Levend, A.S-., TOrk E.debly.ı-İ T~bl, s.228,229.

(10)

Türk

Edebiyatında

.. • .

Heft

·

Peyker (BehrAm.~ı. ÇjOr) . l~mi altınd~ ·y~ılinış ·. olan eserler

ede-:-biyatimıza

t~rcüme.lerle .

kazaı:ıdınlmışlardİr

ı

.

Bu ~rler,

.

bazan

· hamselet(

12)

içjnde,baz.an

da·mOstakil

hAlcfe

.

yazılriıışlardır

.

· Burada,

.

her

biri

.zincirin birer

hal-k~ını teşkil

ede~

~~

kaynaklarda· ·H~fti Peyker

sAhl~I

oldukları

[?ellrtlleri

şairler

söz konusu edilecektİr.·BU şairler ve eserlerini şöylece sıralamak mümkündür:·

B~ısalı

JUi

Ulvi (15.

yy.

İl.Murad

Devri):

· Ulvi,

tarihi kay~aklara göre ·

.

Heft

.

Peyker

yazan

ilk

~lr olarak

~arşımı~ çıkmaktadır..

Eserin

nüshala~ı

henüz> · .

ele

geçmemiştir: Varlığinı

LAtlff(13},

H~n

.Çeleb1(1~) ve Osman_h Müellifleri . .. : (1.5) 'nden·

öğreniy~niz.

Bu konuda Utffi"Türkt'de H~ft Peyker'/ ·ve· h~kfkat

ü

·

· .

m~

müteİebbis

:

s~llerl val'

derken

H~n

Çelebi

"ZebAn-ı

Türk(de·. Heft

. Peyker1 va;dur.

Eş

'

Ar

-

ı

FArisfden

Türkl'ye ·tercüme.Jtmegi ken'düye

şl'Ar

.u·

di~r

·. iden

şu'arfİdandiır

1

·

diyerek

şairin,

· ~ynı

· zamanda

Farsça'dan TQrkçe'ye

eser.-

ter~ 'cüme etmeyi kendln~

iş edliıenlerden

:

.olduğunu ııave

eder.

Osmanlı Müellİfleri

ise ·fazfletll

şairlerden olduğunu

ve

·Şeyh

·NlzAmt'ni~, Heft

Peyker

;

ırii

tercQme ·

et-. . . . .

tlğlnl l?lldlrir. ·

. Ayirca,. son zamanlarda yapılan araştırmalarda b.u ·eserin Aşkt'nln Heft Peyke~'iyle

· aynı olduğu, dolayısıyla

böyl~ .b.lr eserlh

· bulunmadığ~ görüşü

·

ortaya

atıl!llıştır('t6).

Buria göte lattff'nln

bahsettiği

e~er~

uıvrnın

· <:(eğil Aşld

'

nİndir

,.

lie-.· ride yapılacak· araştınnalarıa· ortaya . çıkarılacak bir nüsha, konuya açıklı.k

ge-:

·

tlrecek

veya.

bu görüşü doğrulayacaktır;

A,ki

Mehmed Elendi (15.

yy.):

Aşkf, ·Heft ·Peyker;i ilk defa.tercüme

edenlerdendır: Eğer

yukandakl

görüş doğruysa

·

ilk çeviri ona aittir.

Aşkt

çe-. ~irisinin bilinen tek

nüshası

British Museüm

OR

7079 ~umarada

kayıthd

ı

r( ı

7}.

· s:u~a ·göre eser,· 86.1 / )456-57'de

'

tatrıa~lanr:nıştır.

Bu çe~lrl

y~an

· ın

.

2b -:·

· 15.2b yapraklan

ar~ınd~

bulunmakta· ve

"KltAb-ı

Heft Peyker ve

Kasr-ı

Numan

. .

.

• ! • • • • • • ,.,. • • • • • • • ·: • ~

J-Javernak li

Aşkt

Efendi" ile

"M~zuine-1 Aşkt ı,fend/

HlkAye:-i Heft Peyker.

ve

.

Kasr:.ı Havernak-ı J\/u'mAn" ~lıklaniu taşımaktadır.

(12) Ayan, H .• 'Divan Edebiyatında Hamsel~r". Atatlrk

Onv.

Edebiyat F.ılı. ·Araşbl"IM Derilsl, A:c.ıeroğlu

·. Özel Sayısı, Fas.: 1, Ankara 1979, s.87 . . . . . .

03) Latllt, Tuklre-1 UdB, ikdam Matbaas,. Dersaadct 1314, s.247

(14) Hasan Çelebi,

Teddretil'f-~

:

~,&

(Haz. Di.l.kutl.uk)!

TTK

· Yay

.

Ank.198.1,

c

.

ı

,

s.692

(1~)· Mehmet

Tahir

,

Os

.

aıınlı

MOelHflerl, C.2, Matbaa-1 Amire, lst.1333, s.303.

Ü6) Kut, G., 'Aşktve Heft PeykerÇevİrtsl', lDAYleleten-1971, ş ..

128 p

7) Kut •. G., a.g.m •• s.127. ·

(11)

Şair eserini padişahın emriyle kaleme almıştır. Kendisine, Mihr · ü Müş

tert, Leylt vü MecnOn, Husrev ü

Şfıfn

,

Mahzenü'İ

-

Esr3.r; Mantıku

'

t

-

Tayr;

· Gü-listAn, BostAn ve Vis ü R.amfn gibi _Farsça eserler arasından NizAm1-i Gencevi'nin

· Heft Peyker'l seçilerek verilmiş ye tercüme .etmesi buyrulmUştür{ 18). Eserde

_açıkça söylenmemesine rağryten emrl veren Fatih Sultan Mehmed'.dir. Eserin

bi-tiriliş tarihine bakarak varılan bu sonuca göre, Aş~t. mesnevtsini FAtitı'e sunmuş

olmalıdır . .

· Eser, Fanaton /

f

AIIAtOn /

Fail

ün ile yazılmıştır ve tamAmı· 5100 ~eyit ka-dardır.

All

Şir

Nevit (H~

844 /

M.1441 .,. H~

906/

M. ·1501): Nevat, bu.·konudakl Seb'.a-1 SeyyAre'siyle, kendine, has orijinal bir. mesnevi meydana getirmiştir.

Eserden, ileride söz edilecektir. ·

Kudst

Çelebi

(15.

yy~h

Türkçe Heft. Peyker kaleme alanlarçlan 'biri de Kudsi· Çelebl'dir. Eser ·h~nüz ele

geçmemiştir.

l.Atrfi,

şair hakkında

bilgi verirken ·

"KudemAdan Sultan' Muharrymed ma.dlhlerlndendür. B~hr-i Hafffde Heft' ·Pey-.

ker'i vardui'( 19) diyerek haber v~rir. Aynı şekilde-Osmanlı Müelllflerl'nde de kı-·

saca s_öz edilir{20) .

.

Behlfti (16.

yy.,

~ştıranlı

Sil.leymin

Beyoğlu Ahmed -Sinan):

K~y-nakiar Behişttn_in Hamse· sAhibi bir şair .olduğundan

söz

ederler ve

mes-nevllerinln .

adlarını

yazarlar. Bunlar

arasında

Heft Pey~er'ln ismi geçmez.

' . . .

Niz.Amt'nln Hamse'slni Türkçe'ye tercüme ettiğini ise Sc\dece Sehl yazmaktadır.

. .

. Seht, "Hamse-i NizAmf'yl b/'t-tam§inTürkt'ye tercüme Jtmlşdür'(l 1} ifadesini ·

kullanır. Osmanlı Müellifleri(22) de Sehfnin bu··haberlni nakletmekle yetinir. Bu-·

. . .

-radan anladığımız kadarıyia Behiştfnin bir H~ft Peyker tercümesi vardır.

Söz konusµ eserin bilenen tek: nüshası Tercüman gazetesi kitaplığında

. . . . . . .

olup bu yazmadan alınan bir mikrofilmi Süleymanlye Kütüphanesi Mikrofilm ar~ .

şivi No: ?716ida kayıtlıdır. Ekslk .. olduğu intibamı uyandıran bu nüshanın so:..

nunda Leyla vü MecnOn'dan da beyitlerin yazılı olduğu gö.zlenmektedir;

{18) Kut; G., <l;&,m:, s. 132

(19) I..At11t, a.g.e., s.273

(20) Mehmet Tahir, il,g.e., C.2. s.304

(21) Sehl, Teıklre-lSebl, Matbaa-İ Amtdt, lst.1325., s.94

(22) Mehmet Tahir, Lg.e .. C.2; s.97

(12)

. . . Bu ~üshaya

gö~~

eser,

FellAtUn /

Fell~tün /

Feilün

ile yazılmış olup

tarnAmı 1726 beyittir. Nüshanın son beyti olan

·. ".. .. .

· "Çü tokuz

yüz

on üçe irdl

hlsab

Hamse hatm oldı ve ketb oldı kJtAb"

. ..

mısr~larindaki

913 H.

(

1507 M.) taryhl,

şairin

de ifadesine göre

Hamse

'

nln ~

-mamlanış tarihidir. Heft Peyker'ln

ne

· zaman

·

bitirlldiğl.husus~nda ise kayıt yoktur:

..

· Burada, Behlştt'nin Ali Şir NevAfnin vatanına yaptığı mAcerA.lı

~e-yahatincİen

de

59i

etmek

yerinde

olacaktır

.. ~u

aynı

·

zamanda

Behlştt'nln,

Heft

Peyker

yazan

öteki

şairlerden farklı

bir yönünü de göstermesi

bakımından

dik-kat çek.Jcidl~.

RJvAyetler'e

göre, 11.Bayezld'in ·.

yakın

ilgisiyle

yetişen

ve

.

sancak

beyliğine

getirilen

Sehlşt1\ padişah

ile aralannda

çı~n

bir problem.yüzünden,

·gazAb-ı şAhane'den korkarak Hüseyin Baykara'nın yanına .Herat'a kaçar. Şair, .

. ~ . .

işte burada bulunduğu zaman içerisinde· A~I Ştr NevAt ve Abdurrahman

camt

ile ·.

tanışmış

ve

iki

daht şahsiyetin meclislerinde L1ulunarak. onlardan feyz alma. imka.ni-

bulmuştur

:

Bir zaman sonra da_S~ltan· Hüseyin Baykara yanma bir elçi.

kataralc, bir mektup ve

çeşltll

· hediyel~tİe

birllkte,·onu,

suİtan

il. Bayezld'e gö~

-. .

dermiş v_e bağıştaı:ımasını istemiştir:· Behişti, iki Türk deyl~ti arasında ce'.eyan.

~den bµ dlplom~tlk hAdlseden sonra bağışlanmış ve -kendisine .

bütün

haldan

geri verilmiştlr(23),

Bu tarlht olaydan ·da anlaşıİdığı üzere şalr,.1'[evai'nln yetiştiği ve-yaşadı~ı

. .

kül~r mı,.ıhltinl yakından. görmüş, oralann ilim ve edebiyatını tanıma fırsatı

ya-.

kal~ıştır. Aynca, Anadç,lu'da

·:

ilk

H

· amse

şairi olarak bilindiğine göre bu fikri

He·rat'tan getirmiş olabileceği de dOşünül~billr.

. .

Ahmed ...

ı Rıdvan

(Ö.1528-38

arası>:- Ahmed

.:.

ı Rıdvan(24),

Hamse ter-tiplemiş bir şair ·olup mesnevileri arasında· bir de Heft Peyker bulunma}<tadır. ·

Bı,ı,

NizAmt'den

yapılan

serbest bir tercümedir.

4174

beyif clvannda olan ~erin· ·.

:

.

H.917-~

· (1511-12

M.} tar!hlnde

bitlı:fldlğl

tahml.n edilmektedir.· At~tOr~ Üni-_versitesi A.Sırrı · Levend Yazmata·n· No: 3f,9/2 ·

ve

İstanbul Üniversitesi Kü-~üphanesl No: lY.

7575

'

te

.olmak üzere iki nüshası bilinmektedir~ Her

iki

yazma

. .

.

. . ·.

da_ HayAtt mahlasıyladır. ·

(~ ) _Seht, a.g.e., s.94; Utııt, a.g.e., s.104-105;

Hasan

Çe~bl, •,ı,e., c.ı. s.225

(24). Onver,i.,Ahmed-l Rıtfy.n HayMı~Eseıleıt ve Ed~t~styetl, (Doç. Tezi), Ank; Ünv. 1982·

(13)

~ayafi

(t6.

yy. -

il.

Bayezld devri):

H~~se'sl içlnd·e bi.r

Behram-ı

GO(u

vardır. fakat son yillarda Ahmed-1 Rıdvan üzerine yapılan bir ·araştmna(25)

HayAtt Hamse'slnl

şüpheli

hale

getirmiştir. İ~ceİeme

~n-ucu~da HayAti_'nin

·· .Hamse'slnde ·yer alan mesnevilerin AhmecH Rıdvan'dan · aşınna (intihal)

ola-bileceği görüşü

ortaya

· çıkmıştır

.. Buna :göre,. HayAtr'~ln

B~t1TA~-1

GOr'u . ile

. \ . . .

. Ahmed-i Rıdvan'_.ın Heft Peyker'i_..aynı ·eserdir.

· . Trabt:~n~u Ram~ (Ö.H.938 /

M.t53i): ·

şairin

bir Heft Peyker

yai-d

.

ığını Osmanlı

Müelll~erl(26r haber verme_ktedlr. E~er henüz ~le

geçmemiştir.

• • • J '> • ~ • • • ' • • • : •

Uml"i

(Bursa

1472-1531):

Tercümeleriyle· edebiyatımıza birçok eser

ka-zandıran

Lami',f

Çel~bİ,

·Heft Peyker'i

0

de

çevtrr:niştlr(27}

_.

Şair,

.

bu

eserİnı

h~-·

yatınm

son .deminde

y~ıgından

bitiremeden vef~t.

etmiş,

eksik. kalan

~smını

dAmadı ROşent-zAde tamamlamıştır. Eserden bir çok edebiyat tarihine ait ·

kay-. . . .

nak.söz etmiştlr{28)

. .

Lami'i'nin bu eserlnln bir nüshası İrlanda Dublln Chester Beatty Library

Meredith Owens No:12'de kayıthdır. Aynca, Abdülkadir· Karahan, lslam

An'-siklopedisl'ne

yazdığı

Uml't maddesinde bir

baŞka nüshanı

.

n

da Fatih

Millet

kU-tü~hanesi Ali Em iri man~um eserler No: 1

t

S'de

buiuİıan Umİ't Küİ~iyatı

.

içinde

. .

yer aldığını blldirmektedir{29r. · ",, ·

~ev'i

-

iide Atat

(~t

· a,

J

1 .

583 M. -

· 1046

H. / 1636

· M.}:)\tAt,

Heft'

. .

Hvan (Yedi Sofra} adlı mesneVfs.lni, NizAmfye cevap olarak kaleme almış, fakat

. . .

diğer ·çevirilerin aksine ~amen orijinal bir eser ortaya koymuştur(30} • Eser

1627

tarihinde ...

bıtirtlmiş

.

olu·p

Z.787

beyi~r ve.

Nİ~rnin

de

ku

_

llandığı

FeilAtür:ı/MefailOn/Fe~lün

~eznlyl~.

yazılmıştır.

AtAt;. bu es~riyle Heft. ·Peyker ko~

. nulu mesnevileri aşarak,. meselenin mili! çerçeve,qe ~le alınabileceğini de

gös-termiştir. Birkaç özelliği şöylec~ sıralanabilir:

AtAf,. e:serlni NlzAmt'd~ · olduğu gi~I ye~i (heft) kısım hAlinde

çer-.

çevelemlş,

fakat. mücerret _.. _..

aşkı

.

işlemiştir.

_.. _. Konusu

· ıse

tamamen mahallf hayattan _.

(i.~) Ünver, 1., .ıı..ıı,e,, s.ıı.9-257

.(2.6) 'Mehmet Tahir, a,ıı,e., C.2, s.304

(27). Kuf. G., ·U.rnt'f Chelebl and His ~orks". ,oıanw oİ N~ Eutem. vol.35. num.2. Aprll-1976, s.88;.Mehmet

Tahir. ~.g.e .. C_. .2 .. s_..493 · ·

.

(28) Kınalız!de Hasan· Çelebi, Teıldreta'şı~Şcı'arl (Haz.lbrahlm Kutluk), C.2, Aiı~a 1989, s.832; Ayan. G., ·

· ~ l'l'nln Vuuk u ~ A .. Mesnevlsl dnceleme # Medıı), AtatOrk Üniversitesi 1983,'s.23,(cİr.Tezl):. Bur

-,m~oğlu. H.B.,Duruh ı.u,t·ı Çelebi Dlv•nından S~eler, An~a 1989, s. 16-17

(29)' K.a~ahan, A., 'Laml'I' maddesı. lswn AnsHdopedlsl,. C.7. M.E.B.Yay., lstanbul 1972. s.12. •

(14)

alınmıştır

.

NlzAml lle sadece vezin ve şekil benzerliği vardır. Nlzamfdekl yedi-·

. iklim

r~c1dişahının

.

kızJarın

_

ın anlattığı

.hlkAyelerin. yerine.,

· aşığı~

.

yecÜ

ark~daşının

. •, . . . ' .

,

söylediği

hikaye.ter

bulunmaktadır. Ayr

.

ıca

BehrAm'.m yerinde de viranelerde·

der

!aşın

deli

gönüllü

b

:

ır Aşık

:

vardır(31).

lstanbu·,

hayatından

· a~ö.tlerine,

·

hatta

ta

~

. . 1 ' . •

.sawuft _.

motiflere

kadar bütünüyle millt kültürü aks_ett:Jren bu esertrı konusu, kı-.

. . . •' .

54;\ca şöyledir:

.

. . . . . .

.

. ·· '"lstaribul'da Kays:.+şeyda(Me<::nuı:ı)'nın halefi. bir Aşık vardır., Ansı-zm bir

· perfye

vurul~uştur

.

Bu·

aş~

onu

bitkin

.

ve

pertşAn bir

hale

getirmiştir

.

NezA_ket

~e zarafett~

· emsAlsİz

olan bu

Aşık

ayri; ~manda Alltn

ve

sariatkArdir.

Aşk akf~nı

' . . . .

.

. . •. • ' ' '· .

.

_-başından. almıştır

ve

günleri ağlamakla, it:ılemekle ge9l:'~ktedlr. _Bir gün. ~ığın_· ..

.

yakın arkadaşl~n

-

toplanarak derdine ~re ·bulmak ve kendisini -.bu·mlh~etten ·_

'·

· ·

· kurta~~k ist~rler.

Aşığın arkadaşlari

.blrç~k

c;a

'

r~İer düşün9,rler

.. Bunlardan

bir

.

losmı

· aşka

_

olaiı düşkü~lüğü

_

nü

kinar, kimisi

şehir

içindeki güzelleri sayarak kime

. . . . .

.

aşık olduğunu

~olamak ister.

Aşığa

'

bunların

.

l<Ar

etm~diğlnl

gç,rün~e

KA'b~'ye

gôtünneyl

;

Karaca A~met

Mezarlığı

1

r11

ziyaret

etmesini ~,e yahut San -S~ltuk

· · Baba'ya kurban.· kesilmesini saı'ık verlrler. Bu çar~lerin fayda

verrtıedlğlnl gör~n

~bapiart

yeşil

bir

hata

Aşık oİduğunu,

ancak

buna

Hız_ır'

ın

çare

b~labHeceği

ka;. riaatlne :v~nrlar. ·.

Bazıları

da

Kızıl

D~li

_SultAn'~ g9türü~n~_~;irii derdine çar~ ~1-· .'.

· mazsa

Göksu'ya. göt~rül~~ini,-·

Akbaba

'

nın

· şİfAi!

·suy~~dan

lçJrİlmesl~i,

· ge- ·

. rekirse .sandala. konularak

şarAlri

·sandaldan

nOş

etmesini isterler: Fakat .bütün.

• • • • ' • • • ' • • J

.

bu

tedbfr

~e

.

~reler

Aşığa

·

fayda vermez ve

Aşık

tek'rAr

inlemeğe.

~

a:ğlayıp

feryAd

. . . . \ .

etmeye ·başlar.. ·

. -au

~üşkll

_ du~r:n

karşısında Aşığın ahbapıarindan

bir

.

çoğu

_

dağııa;ak

gi

-~e~ıer

ve

·gerjye

sırd

.

aşı

ol~n yedi

kişi kalır

.. Bu

arkadaşları aşığın hastalağ~nın

· sevdA. olduğunu anlarlar_ ve ·tabiplerle şeyh~erlri buna ç.Are bulamayacağını dü- . ·

. ·.

şü

,

nerek

ke_ndl

aralarİnda

muhavefeye

başlarlar

.

NihAyet çareyi

Aşığa

hlkAye

an-.· . .· . . , .

!atarak eğlendinnede bulurlar.-.Böyleçe ~ırayla her biri bir hikaye al)latmaya baş~

. .

..

' .

· lar{32).

Blrlncl

tllkiye:

SiyAh

s~~a

a!tinda SiyAht mahlaslı biri tarafından anlatılır.

Hikaye

Şam şehrin~e

g~çinekle

bera~~r

B~.frsa

ve

Edİme

· ~e

cereyan

:

eder. ..

İkinci

· l:Iİkaye

:

.

Sanda_lt ·renkli gökyüzü·

a

l

tında Molla

·Bedrt'nln

anlattıg(

. . ' . . . '

hikayedir

_. ve _.Çtn"."i.Maçin'de geçer. · ·

' . ' .

' ·.

(31) Karacan, T .• .ıİ.g.e., s.xı. ·

(32) Htk.a~elcr bı,iraya alınmamıştır.

(15)

· Üçüncü _. Hikaye: ZUmiüd renkli sema altında Moll~ Sebzt'nf n anlattığı ..

' ' .

.

. . .

hikayedir ve· Gazne _. şehrinde ge~r. HikAye Gazne hükümdarı Mal)mud

Se-. .

büktekln'e aittir. _{. ..}

Dördüncü Hikaye: ~yaz.renkli ~bah vakti Subht tarafindan anlatil~n t,1- ' .

kayedJr1 Rey

şehrinde

geçer. , .

Beşinci Hikaye: K.ııtnızı renkli .şafak vaktinde La'lt tarafından anlatılan hi;:, .

. . . . . . . . ' .

kayedtr. Rey şehrinde

geçer

;

· Altınca

HlkaJ.e:. Gün

.

doğarken

HAverf

~rafından anlatıİıi.

Belh

şehrinde

geçer.

Yedinci

Hİ~ye:

Mavi ~ema·

aitında

Sehabt t~rafmdan

anl~tılır. İstanbul

(Konstantli:tlye)'da ge~r: ·

. '

Bu

.

arada

aşık uyanır

ve inleyerek,

buh.ınciuğu ye

· rın sev.gliİslnin

· mekanı

. . . /. . . ·. . . .

olduğunu anlar;· Sevglllsl perde arkasından bütün

.

o\up

bitenleri duyup işit- .

mektedlr. Gayesi ise imtihan etmek~ sevglslniıı dere~inl

ölçmektir

.

Sonradan .

ortaya çıkar ve· aşıkla görüşerek mur~dlanna: ererler(33).

Yeddı°Gözel:

Heft Peyker'ln

iki

defa da

Azeri

Türkçesl'ne ter~Ome.

edli-.

dlğinl

gönn~kteyiz. Bunlardan

.

llkl.

"Yeddi

Gözel

(Heft

PeyJ(er)". ad~J~. M.Ar\Fin · Ol')

sayfalık

_önsö:z.üyle

yayınla~mıştır(34)

.'

· ikincisi

.

ise

yine "Y~ddi

Gö~l"

adıyla

·

neşredilmiştir.

Bu

--

son

çevl~l

Azeroğlu

tarafmdan.

yapılmıştır.

·

Ayr;~

~m~ı

· ıi9

madde tu~an izahlar

ile

-

önsöi, Prof. Rüstem. Ellyev'l.n kalemi"'den·

çı~ıştır

. . . ~ . . . . . . .

(35).

Mensur ~\'iriler:

Heft. Peyker,

~debiyatımızda mensur

_. _.. _{. .}.'olarak

da

ter-:-.

.

cüme edilmiştir.

Eıpln

Yü~nt

:

Emin YUmnfnln .Terceme-i HlkAye-1

Heft

Peykei'i. mensur

. bir. çeverldir .. Eser, istanbul'da ·1289 ve 1341 tarihlerinde

iki

defa

ba,sılmıştır.

· Bunlardan

blrl

.

Mİllt

Kütüphane·EHT 1948 A.2784 numarada

kayıtlİd

.

ır.

. ·

Aynca çeşitli _kütüphanelerde kayıtlı; '.çevireni belli olmayan "Terceme-i Hamse-i NlzAmi" ve "Terce:me-1 ·Heft Peyker"

başlıklı

·eserler

vardır

.

Bu

·

tür çe-: .

I • • •

virllerden tespit edeblldlklerlmizl buraya· alıyoruz:

(33)° K;aracan,T., a.g.e.,.s,21:31. . . .

(34) .Yeddi G6ı:el (Heft Pey~er). Bakiı, 194_1,. 31 ı s.

(35) NIQml Gencevl YeddJ Gilı:~, Bakı. Yazıı;ı, 1992, 280 s . .

(16)

· Terc~me-1 Ham~-:1 Nizarnt:

· ropkapı Sarayı

·

Müzesi

Ktp.

No:

11

:

ı

S'de.

ka-ı . . . .

·

yıtlidır.

M~nsur-bir te~cpmedir ..

163

yaprak

qlan

.

bu

yazmada Heft Peyker

.

16b

-

..

1 • •

42b arasındadır.

. Terc~_me-~-

Heft

.

l'eyker: Milft Kütüp~ane

N~:

_Yt.. ·-(\·

18~9

'

da

'

~ayıtlı

'

me~; .

. sur.bir çeviridir.. Ya.unan~n. <>1a₇.t06a yapraklan ar~ındadır .. · : ,

· Heft

Peyker:-

Millf

.Kütüphane No: Yz.

A. 1773'te

· kayıtlı

.

mensur bir çe-·

. . . ,· . . . .

vltidir. Yazma 173 yapraktır.

· · ·

. :-.

-

Te-~c~m~I

Heft Peyker: Berlin. Staatsblbllothek .Hs.or:o~t.

HX)9'd~

kay~tlı

· mens~r

çevır{v~anın ı

a-49b

yaprakl~n

~rasında.dır.

· . , . · · · ·Aynca·Türk Dil Kurumu Kütüphane~l'No:.

Yz.

A/147'de

kayıtlrinensur

bir

·.

NlzAm

_

f

Hamşe'~Hercümes.l

varsa

.

da,

bu

.

yazmad~Heft Peyker

.

kısmı

yoktur. ·: .

'

. . . . .. '. . : . ..

Yu~n~a sözünü ettiğimiz bu mensur çevlı11er aynı ·klta.bın çeşitli ·

nüs-.

h~an

ol~rak·görünmektedirler. . . ' . . . . . ..

· .

SEB'A-l

· SEYYAIE

_\

.

·

Bilindiği

·

gibi_

A

_

İı Şlr

Neva~.

Nlzamt.:.i ·

Ge

· ncevt

ve

Emtr Husrev-1

Delılevtye

· ce~ap vererek bir Hamse

yazmış

ve

bu

.

büyük e~ri ile Türk

Edebiyatının

hamse

..

· .

· _

sAhlbt _·

ilk

şalrf

olarak kab1JI

edllmlştl

_

r.

ilk

olduğu

kad~r

· odJlnalllğl

· llf! · de'.

dik-. . . . . . . .. .

· ... ..

. : katlerl üzerinde . toplay~n bu.

Hams~·nın

dördüncü.

me

'

snevtsl

Seb\:t.-1 . Seyyare · :(Seb'~-l Seyyar)'dlr.' Bu

eser

· de,

Nlzc1nit'de·n hareketi~,·

Behram:..ı

· Gor

· hikayesi

·

et-rafınday~ılmıştır.. . .: .. ·. . . . . . . ..

. . ~evAt,.Seb'a-i SeyyAre'slnl H_afff bahrinin· FellAtün /.MefAilün İ FellOn

vez:.

· nlyle kaleme

almıştır.

Eserini 889. H:

(1484

M.) ·.tarihinde 5000 beyit halinde,

.

· yazmış

ve

beş

ayda

tamaml~ıştır.

.

Eserde ·.bir ~ka

şekil özelliği

·de

başlıklarda

görülmektedir.

Başlıklaç

. . . . - . .

Türkçe olup oldukça uzun

tutulm.uşlarc:tır

.. Böylece ·her, bölümün Adet!. birer özeti

v~

· rtlmiştlr.

Bu. Nevat,'nln ·

diğer

mesrievtlerlnde

de

görüİe~

karakteristik

. ~-,r özellik olarak

karşımıza

.

çıkmaktadır

.

Seb'~-1 SeyyAre'de

.

esas

·

konuya

geçJİmeC,en;

· '

tevhid,

.

münacAt,

· .-

.

na

'

t,

.

..

mİ'rac,

·SÖZ,

nazmın

.·

nesirden

hoş olduğu;

Qmt,'ye övgü,

/

eserinin

konusunu

değlştl~eslni

'n

~bebi, s·ultAn Hüse~ln

Bahadır

Ha~

-~e

~arısına

övgü;

hikAyeyi

. . . . . . . .

· değlştlrryıeslnfn özrü.gl~i'bQlü(!llere(36.) yer verilmiştir.

(36) ,Levenq,;A.S.: a.İ,e.,.C.1; s.1~8

360

(17)

Buradan da anlaşılacağı üzere Nevai, Nizarnf'nin . Heft Peyker'i ile Emfr

Husrev-1 DlhleVi'nln. ~eşt ~hlşt'inden faydalanmakla birlikte taklide kaçmamış

. . .

ve eserjn konusunu değiştlrmlştlr. Bu öz.elllk NevAt'nin öteki mesnevtlerlnde de

görülür. Türk. dlll ve kültürüne gönülden bağlı bir şair olan Nevafnin, bu millt

bal<Jş açısını mesnevt sahasına da taşıması ve· .hikayelere bambaşka bir çehre

.... ~ . .

vermesi ayn bir inceleme konusu olacak nitelikte gözükm~ktedir. Biz burada

· Seb'a

~

i

Seyyare'de görülen bazı noktalan belirtmekle yetineceğiz.: · ·

Öncelikle·

BehrAm-ı

GOr, efsAnevt' bir kahraman olmaktan

çkanlmış

ve

.

klasik Türk edebiyatında _. _. bir .çok 9meğlnl gördüğümüz dtvAne bir aşık olarak

takdtin edilmiştir. Kendisi eserinin başında ~aha önce bu konuyu işleyen şafrleri

. . .

eleştirmiştir. BehrAm'ın·sabahtan akşama ~adar içmesini, µyumak için-masallar

·

dlnlemesını mantıksız t>u}muş

ve ...

masaı

anlatan

güzeı kızlar

gözde

-~yku

bırakir

• 1 •

mı?

Bir

sarhoşuı:,

U)ILJn?ak için ·masala

ihtiyacı

olur mu? Bir klf!1Se

başkasına

'siz

. m ~ söyleyin, uykusu~/uktan harap olun ben rahatça uyuyayım" der mi?

Böyle b.ir

· şey

olsa bile

meşhur

iki

şair

{Ni~t

've

Emtr. Husrev) bu tipteki' bir

adamı övmek

i?n eser

yazar

mır gibi sözlerle dah~ önce yazılanl~ra karşı çık

mıştır.

· Ayrıca NevAi, Behram'ın başından geçen olayların ·gereksiz yere uza

-. . . .

tıldığım ifade etmiş ve bu

iki

şairin tarihi yanılgı içinde olduğunu,:kendislnln

faydalandığı kaynağın Nizami ve Emir Husrev za!l'anında bul.unmadığından

istif3.de edilemediğini belirtmiştir. Böylece kendi eserinin tariht olarak ?aha

ger

-' .

çekçi.ol~uğunu söylemiştir. . ·

Seb'a.:i SeyyAre'de konu birliği sağlanmış, bunun lç]n de NizArnı ve Emir

Husrev'~e ·görülen; Havernak

Kasrı, Behram'ın İran tacını

ikl.arslanm

arasından

alması,

Çin

hAkanının saldınsı, haksızlığa

ugrayanl~nn

şikayetle~!,

zAllm v~rlrin

cezalandınlması_gibi bölüml~r hikAyenin çhşınd~ bırakılmış~ır.

Mesnevtde, yed,i güzel (~eft peyker)'in anlattığı masallar, hikayeye

son-. .

radan eklenmiş· gibi olm~ktan kurtarılmış ve yedinci masalla bir bağlantı l<u.

-ruJarak bütün bir aşk hikAyeşi ortaya konmuştur;.

Eser, BehrAm'm .DilAİ'Am'a olan. aşkı etrafırida ve iyi .bir tahkiye. ile

ya-.

.

zılmıştır. Buradaki aşk, LeylA ile Mecnun'dakl gibi klasik bir aşk hlkAye~ldir .

. · . . '

.

Aynca

masallar da

değiştirilmiştir

.

Nevai, ke~dl

düşünce

_

·

ve

hayat

gö-.

rOşOne uygun masallar ~eçmlştlr.

(18)

I•

. Yedi güiel de hükümdar

kızları <>im.ayıp

her iklimden getirtilen birer dil

-berdir. Masallan -b~. kızlar değil, masalcılar anlatmaktadır . .

Özetle

Nev~rnın

,

· Behrain..:ı

Gur·

· hı~yesi~i

bir .takfm

mantıksızhklardan

. ·

kurt~rdıgı,

tariht ve efsanevt

fazlalıkları

d~

atmak suretiyle tam bir

aşk lıika.yesi

haline

getirdiği görüİmektedir.

_. Böylece BehrAm menk~beleri edebt bir konu_. ·

. . . .

kıvAmımı getlrilmiştlr{37). BUtOn bunlar Seb'a-1. SeyyAre'nln millt. ve taklide ·

kaç-mayan bir eser olduğunu·$östermektedlr . ..

Heft

.

Peyker· ~vi_rilerl

arasında

·önemli bir ·y~re sahip·

oİan

·.seb'a-1

. . . .

Seyylre'nln kısa bir özetini buraya alıyoruz:

..

.

"

Çtn

ii~kAnıyla

Rum kayserini hükmü altina

alıp

yedi·

İklim şAhinı

.

haraca

bağlayan' BehrAm, kaygısızca saltana~ sürmekte,_· sazlı ve içkili toplantılar yap

-mak,· ormanda avlanmakla vakit g~çlrmekt~tjlr. BJrgün avda dinlenirken ünlü

.

ressanı

MAni'ye rastlar. MAnl, Benram'a

Hıt:A

· ülkesinde ·

rastladığı

zengin bir

adamdan ve oriun saz.ve .sözde

usta çok

güzel cAriyeslnden bahsed,erek kızın

· resmini gösterir,. Ze~gin.adam

_

bu

cAriyeyl satmak· istemektedir, fakat

istediği

para

HıtA ha~acidır

.

BehrAm .resmi görün~

aşık oİur. Adamlannı

gönderip

kİz

İ;

~ . . . .

ister.

HıtA

-

hal<Anına

da.bir mektup görderlr. ·_

S~bırsızlıkla

cevap. bekleyen ~ehram,· DHAr~'in

· geldiğini

.

·

görün.~ çok· ..

. sevfnir.

Memle~et

.

lşlertı:ıt _

unutup onunla zevke dal~r. Ava giderken de onu

bir-. . .

Ukte götilrüt, Böyl_ece blrkaç·yıl geçer.: Halk, şAhın eğlenceye dalmasından.

ya-. ; . .

kınmaktadır. Bunu·duyan Behram üzülürse de ne DJlaram'dan vazgeçebilir, ne ·

. de

saltanattan.

Bi_rgün · BehrAm, yanında Dllaram olduğu·."tıAld_e avlanmak üzere sarhoş ·

dolaşırken, bir gazAlln fırlayıp kaçfığını.görOr. Sevglllsine: "Söyle ·neresin.den

v~rayım; ()asıl

öldüreyim?" diye sor~r.

Kız;

'.'Ön~e

iki

.

kolundan okla y~re sapla,··

. ·sonra da uzakt~n öldür." der. &ehrAm gazAU, kızın. istediği ·gibi öldürür. Kızdan

~~dit

bekl~rke~ onun ''idmanla her

iş başanlir''

demesi

· ozerıne,

öfkelenip

kizı

öld~ırnek

:_ ist~rse de. zayif bir

kadını

öldürmek

d~ğru olmay~~ğindan

saç-lanndan bağlayip çöle attınr ..

.

,

· .

.

Saba_hleyln

ayihnca

yaptığı~a pişman olan_ Behram~ kızı arattırırsa da

bu-lamaz. Kendini öldürmeye, tacından, tahtından vazgeçmeye ·kalkar, fakat

mil..:.

letinden·

utandığı

için. hiç birini yapamaz. .·

. .

(37) Farklar için bak. Levend, A.S., ~K,e,, C.I, ş.İ49; lıaydın, H.-T., .a.g.m., s.285.

362

-·-~ ·

..

~

(19)

'.

• ·1

Behram,· ıztırabından rie yaptığını bilemez,.'gece gündüz ağlar. Çöllerde

dolaşıp

sevgilisini arar,

göğsünü

,

bağrıni

·

parçalar..: o kadar bitkin- bir hale'

gelir

. . ' . '

ki devlet adamlan tel~ d_üşüp 400 hekim· çağırırl~r .. Heklmlert'n gayretiyle

biraz

iyileşirse

·

de· onu

oyalam~k

lçfn. bir çare

düşünü

r

ler. Şahın hastalığ

ı

üz.erine

gelen ·ve Ona

bağlı

olan: yedi iklim

şahının

:

her biri; süslü: birer

köşk

yap~

tıracaklar

,

B·ehrarri her gün bunlan

dolaşıp oyalariacaktır. Kôşkl~r yapılı

.

r.

Mani;

bunlann hepsini ayn r~nge ..

boyayıp

,

süsler.

· şah

,'

bir

süre bunlarla

oyalanırsa

'da .

. . .

bir türlü Dilaram'ı unutamaz. Yeniden bir _çare düşünülür. Bun~· göre, yedi iklim

şahı memleketlerinden. birer güzel kız gönderecekler, Behram, bunları ·ni- .

kahlayacak, h~r gün birisiyle oyalanıp aşl<ını unutacaktır.

Kızlar

gelip.

köşkle.re yerleşirler

.

tum.artesl. günü.nden.

işe

· başlanac.aktır

.

İlk ~ırada

Hind güzeli

~ardır.

Cunia~esl sOnil

BehrAcn siyah

köşke

gelir. ·içkiler . · ·

. · içilir,. Jakat hekimlerin tavsiye~iyle

kız şahtan

uzak b~lunacak,

Şah

günçiü,z· ilaç

. içecek gece

de

bor

boİ uyuyaca

_

ktır

.

Behram,:

~ma

kadar vakit geçlrirs~ de

. .

gece bir tUrlU uyuyamaz. Bir masalcı bulup. getimıelerlni emreder. Gelen

ma-salcı şu

hikAyeyi

aolatı'r:

(Burada Hlndlstan'da Serendlp'te hükO~ süren Hayret

HAn'ın.oğİu

Ferruh.

'

un hikayesi

anlatılır.) ..

_•:!.

_~·.

_:

_.:

. .

Pazar GOnil,

BehrAnJ°·sarı köşke ·gelir. Rum güzeli

tarafihdan

karşılanır.

Gece yine bir _. _. ·masalcı gelip şu. hikayeyi anlatır. (Burada Rum::·-~iyarıridan usta

. . . .

fakat hırsız bir kuyumcu

olan

Zeyd'lh hlkAyesi ·anlatılır.) · ,;.;,, ..

Pazartesi

sOnü

,

Behr~m·

yeşil köşke

g~llr ..

Al<Şc:\ma

kiid'

a

r

yeşil köşkün

dilberiyle vakit. geçirdikten sonra gece bir-

rnasalcı ~ıi11ı

r

ve

şu

·htkAyeyi

an-latır.

(Burada

Mısır

'

da yaşayan

.zengin bir

adamın,

güzel ve. bilgin

~ğlu Sa'd

'

ın

hikayesi anlatılır.).

Saıı gUİıil,

Behram gül renkli

köşke

gelir. GOi yüzlü dilber

tarafınd

_

an

kar-. şılanır. Akşama

kadar

içip e~lendi,kten

sonra

gece

bir

m~lcı şu h.lkAyeyl

an-fatır:

(Burada,

Hlndlstan'da bulunan ve

sayısız

hazinele

r

e sahi

.

p

_

olan

Cuna

adın-. . . .

dakf bir padişah. ile gene çok

zengin

ve .cömert· bir delikenh olan Mes'ud'un

. hikayesi anlatılır.) .

ç.İ'şamba··gilnO,.BehrAm:mavi köşke gelir~ Maviler giyinmiş

dllberle

bir-:

. . . -. . ' .

ilkte akşama

kadar

içip._ eğlenir. Gece

gelen

masalcı şu hi~yeyi anlatır: (Burada,

Ad~n'deki

'

adaların

birinde

yaşayan

CAblr-i RAhzen

adındaki korsanı!1

hlkAyesi

anlatihr.)

(20)

·',.

. : .!.

·,· .. :·

J _·_.

,

PerJembe günO,

· s~h~Am

.

sandal

'

renkli

.

köşke

gell_r.-

Akşama

kadar

köş-

.

. . kün dUberiyle

eğlendl~tel"! soı;ıra çağr

_

ılan masalcı şu

.hikayeyi

anla~ır:

(Burac:ia •.

Bahter

.

dlyarında yaşayan

Mukbtl Ue

MUd~lr'.i~

~ll<ayes,I

anlatılı~

~

)

·

.

Cu~a gOnO

,

BehrAm beyaz

köşke

.

gelir. Çin güzeli

ıı

· e akşama

kadar'lçlp.

eğlenfr

.

Yine

gece

.

çağrılan m~lcı şu

hikAyeyi

anlatır:

(Bu·rada

~

ve ·söz

sa-ııatında

.

çok usta olan blr'c!riye.nin

hlkay~l

· anlat

.

ılır.)

.

· · ·

. . . ı .

.

B

.

u son

masalda .anlatılan kız, Behr4m'ın. kovduğ~. sevgllis! imiş. Bunu

. . . . . . '

·. duyan BehrAm ağlayıp inler ve yerjlden ~nlahır. TAcl~e kızı· Hare~'den