VAKFETTİĞİ KİTAPLAR İzzet SAK*
“Kâmil odur ki, koya her yerde bir eser, Eseri olmayanın yerinde yeller eser. ”
Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî
ABSTRACT
In 16th and 17th centuries, Hadim, which was a small village, began to grow up from Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî’s era in 18th century and its reputation spread to the whole Ottoman country. Hacı Beşir Ağa, who got acquianted with Hâdimî, built a library in Hadim and Şehdî Osman Efendi also devoted various books to that library through Beşir Ağa so that Hâdimî’s students would benefit from them. There were books of different science branches among them.
Key words : Hadim, Hadimî, Şehdî Osman Efendi, Library of Hadim, Devoted books.
Giriş
Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve yükselme dönemlerinde eğitim ve öğretim kurumları daha çok büyük merkezlerde yoğunlaşmış iken, bu durum XVII. yüzyıldan itibaren değişmeye ve Anadolu’nun küçük köylerine kadar yaygınlaşan bir medreseleşme hareketi başlamıştır. Bunun bir sonucu olarak büyük merkezlerde ve bilhassa İstanbul’da biriken kitap külliyatlarını Anadolu’ya aktarma girişimleri görülmektedir. İleri gelen devlet adamları Anadolu’daki küçük kasaba ve köylere varıncaya kadar medreseler, kütüphaneler yaptırmışlar ve bunları desteklemek için kitaplar vakfetmişlerdir. İşte bunlardan birisi de Divân-ı Hümâyûn Hâcegânından Şehdî Osman Efendi’dir. Bu makalede Şehdî Osman Efendi’nin Hadim Kütüphanesi’ne vakfettiği kitaplardan bahsedilecektir. Ancak konuya geçmeden önce Hadim, Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî ve Hadim Kütüphanesi hakkında kısaca bilgi vermenin faydalı olacağı kanaatindeyiz.
I- Hâdim’in Tarihçesi
Hâdim, Konya’nın güneyinde, Akdeniz Bölgesi sınırları içerisinde, Orta Torosların merkezinde, bir vadi içerisinde kurulmuş küçük bir ilçe
olup1, doğusunda Karaman ili, güneyinde Taşkent ilçesi, kuzey ve kuzey-batısında Bozkır, kuzey-batısında Gündoğmuş, güney-kuzey-batısında ise Alanya ilçesinin toprakları bulunmaktadır. İlçe merkezinin Konya’ya olan uzaklığı 130 km. kadar olup, denizden yüksekliği 1500-1700 metredir.
Hâdim ve çevresinin tarihi ilk çağlara kadar inmektedir. Antik dönemlerde İsauria olarak isimlendirilen bölgede Grek ve Roma dönemine ait pek çok yerleşim yeri bulunmaktadır.2 Bölge M.Ö. 190’lardan itibaren Roma ve daha sonraları da Bizans hakimiyetine girmiştir3.
1071’de kazanılan Malazgirt zaferinden sonra Anadolu’nun fethi ile görevlendirilen Kutalmışoğlu Sülaymanşah, Orta Anadolu’ya yönelerek, 1077 yılında Hâdim’in de içinde bulunduğu Konya ve çevresini fethetmiştir4. İki yüzyıl kadar Anadolu Selçukluları’nın elinde kalan Hâdim ve çevresi daha sonra Karamanoğulları Beyliği’nin eline geçmiş, iki yüzyıl kadar da Karamanoğulları’nın hükmü altında kaldıktan sonra, bu beyliğin 1473 yılında Fatih Sultan Mehmed tarafından Osmanlı ülkesine katılması ile birlikte, Osmanlı Devleti’nin hakimiyetine girmiştir.
Osmanlı dönemine ait Hâdim ile ilgili elimizdeki ilk kayıtlar 1501 yılında II. Bâyezîd zamanına aittir ki, bu tarihlerde Hâdim, Konya Sancağı’na bağlı Aladağ Kazası’nın bir köyü idi. Aladağ Kazası ise 34 köyden meydana gelen5 ve merkezi Pirlevganda köyü (Taşkent İlçesi) olan6 bir kaza idi. Bu tarihte Hâdim’in nüfusu 75 nefer 51 hâne re’âyâ, 33 nefer 28 hâne müsellemân ve piyâdegân (tahminî nüfus 425); 1518’de 91 nefer 70 hâne re’âyâ, 47 nefer 32 hâne müsellemân ve piyâdegân (tahminî nüfus 546); 1540’da ise 111 nefer 88 hâne re’âyâdan (tahminî nüfus 463) meydana geliyor ve bu re’âyânın tamamı Müslüman olup, gayr-i Müslim bulunmuyordu. Hâdim köyünün vergi hâsılı ise 1501’de 9.728, 1518’de 12.518 ve 1540’da da 13.608 akçe idi. Bu tarihlerde Hâdim’de arpa, buğday, darı, meyve, bostan ve üzüm gibi ürünler yetiştirilmekte, arıcılık ve
1 2000 nüfus sayımına göre ilçenin merkez nüfusu 16.100’dür.
2 Bölge hakkında yapılan araştırmalardan bazıları şunlardır: Hasan Bahar, İsauria Bölgesi Tarihi, (S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), Konya 1990 ; Mustafa Yılmaz, Bozkır ve Çevresinin Tarihi Coğrafyası, (S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 1990 ; Mustafa Yılmaz, Heykeltıraşlık Açısından İsauria Bölgesi Figürlü Mezar Anıtları, (S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Konya 1995.
3 S. Fikri Erten, Antalya Vilayeti Tarihi, İstanbul 1940, s.8-10.
4 Komisyon, Osmanlı Ansiklopedisi Tarih / Medeniyet / Kültür, (Ağaç Yayıncılık), C. I, İstanbul 1993, s.3 ; Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul 1984, s.54-55.
5 Alaaddin Aköz, “XVI. Asrın İlk Yarısında Aladağ Kazâsı (1501-1540)”, Osmanlı Araştırmaları, XVI, İstanbul 1996, s.67-84.
hayvancılık yapılmaktaydı7. 1530’da ise Hâdim’in nüfusu 143 nefer 104 hâne (tahminî nüfus 559) ve vergi hâsılı da 12.748 akçe idi8
Hâdim, XVI. ve XVII. yüzyıllarda Aladağ Kazası’nın bir köyü iken, XVIII. yüzyıldan itibaren gelişmeye başlamıştır. Bu gelişme sürecinin Ebû Sa’îd Muhammed el-Hâdimî ile başladığı ve ününün Osmanlı ülkesine yayıldığı anlaşılmaktadır. Hâdimî ile birlikte büyümeye ve gelişmeye başlayan Hâdim, 1850’lerden sonra Konya Sancağı’na bağlı bir kaza merkezi haline gelmiştir. 1868 tarihinde 19 köyü ve köylerle birlikte 6.098 nüfusu bulunuyordu9. Kaymakam Muhammed İzzet Ağa, Nâib İsmet Efendi ve Müftü Emin Efendi idi10. Aladağ ise 37 köyü ve 3.787 nüfusu ile Hâdim’e bağlı bir nâhiye durumundaydı. 1882 senesinde ise Aladağ Nâhiyesi’nin Hâdim’den ayrılarak Karaman’a bağlandığı görülmektedir11. Bu tarihte Hâdim merkezinin 179 hanesi ve 459 nüfusu vardır. Kaymakam Derviş Yahya Efendi, Nâib Mehmed Rıfat Efendi, Müftü ise Numan Efendi’dir12. Kaza genelinde l kütüphâne, 75 çeşme, 4 dükkân, 19 cami, 18 mescid, l medrese, medresede 125 talebe13, l rüştiye, rüştiyede 38 talebe14 ve 27 sıbyan mektebi bulunmaktadır15.
1900 yılına kadar bir kaza merkezi olan Hâdim bu tarihten sonra bazı sebeplerle nâhiye olarak Karaman’a bağlanmıştır. 1906 yılında Aladağ ve Hâdim ayrı yarı nâhiyeler olarak Karaman’a bağlı bulunuyordu. Hâdim Nâhiyesi müdürü Remzi Efendi, Aladağ Nâhiyesi müdürü ise Mehmed İzzet Efendi idi16.
Cumhuriyetin ilanına kadar nâhiye hâlinde Karaman’a bağlı kalan Hâdim, 30 Mayıs 1926 tarihinde, aralarında birer ikişer km. mesafe bulunan Taşpınar, Armağanlar, Aşağı Hâdim ve Hocalar köylerinin birleştirilmesiyle dört mahalleli bir ilçe haline getirilmiştir. Ayrıca Aladağ Nâhiyesi ile Pirlevganda köyü de bucak hâline dönüştürülerek, Hâdim, 2
7 Aköz, s.73.
8 Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 387 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm DefterVilâyet-i (937 / 1530), I, Ankara 1996, Tıpkıbasım Kısmı, s.101. 9 Konya Sâlnâmesi 1285, s.42. Bu tarihlerde Hâdim’in köyleri şunlar idi: Nefs-i
Hâdim, Aşağı Hâdim, Kaplanlı, Kongul, Pirlevganda, Sarnıç, Eğiste, Kalınağıl, Kecimen, Bolay, Çetmi, Alata, Oduncu, Avşar, Büyük Ilıcapınar, Küçük Ilıcapınar, Sazak, Yukarı Mernek, Aşağı Mernek. Konya Sâlnâmesi 1290, s.143-144.
10 Konya Sâlnâmesi 1285, s.42.
11 Konya Sâlnâmesi 1300, s.95. Aladağ Nâhiyesi’nin mülkiyesi hangi kazaya ait ise umur-ı şer’iyesinin dahi o kazaya ait olacağı bildirilerek, Nâhiyenin Karaman’a bağlı olduğu belirtilmiş ve bu işlerin Karaman nâibi tarafından yürütüleceği ifade edilmiştir. Konya Şer’iye Sicili (Kısaltması: KŞS) 103 / 185-2 (4 Şaban 1301 / 30.V.1884). 12 Konya Sâlnâmesi 1300, s.75. 13 Konya Sâlnâmesi 1300, s.11. 14 Konya Sâlnâmesi 1301, s.71. 15 Konya Sâlnâmesi 1301, s.172 16 Konya Sâlnâmeni 1322, s.118.
bucağı ve 41 köyü olan bir kaza merkezi olmuştur17. Bu durumu ufak değişikliklerle 1987 yılına kadar sürdürmüş, bu tarihten sonra da Taşkent bucağının ilçe hâline getirilmesiyle bugünkü idari yapısına kavuşmuştur.
Hâdim, Cumhuriyetin ilanından sonra başlayan gelişmesini ilkokul, ortaokul, lise ve Endüstri Meslek Lisesi’nin açılmasıyla sürdürmüş ve Selçuk Üniversitesi’ne bağlı Hâdim Meslek Yüksek Okulu’nun açılmasıyla da eskiden olduğu gibi bir ilim ve kültür merkezi hüviyetini kazanmaya başlamıştır.
II- Ebû Sa’îd Muhammed Bin Mustafa El-Hâdimî
Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî, XVIII. asırda yaşamış mütefekkir, mutasavvıf, din âlimi, şâir, edip ve aynı zamanda büyük bir hukukçudur18. Hâdimî’nin ataları Buhara’dan Anadolu’ya göçüp, 1112’de Taşkent’in Avşar Kasabası hudutları içindeki Karacasadık mevki’ine gelip, yerleşmişler, uzun bir süre burada yaşamışlar ve 1692 yılında buradan Hâdim’e göçmüşlerdir19. Kaynaklarda Hâdimî’nin ataları şöyle sıralanmaktadır: Hüsameddin, Mustafa, Bedreddin, Hüseyin, Hüsameddin, Abdurrahman, Osman ve Fahrü’r-Rum Kara Hacı Mustafa Efendi20. Bazı eserlerde onun soyunun Hz. Peygamber’e kadar ulaştığı ifade edilmektedir21.
Hâdimî’nin babası Kara Hacı Mustafa Efendi’dir. Mustafa Efendi, İstanbul’da tahsil etmiş, memleketine dönünce burada bir medrese açarak, talebe yetiştirmeye başlamıştır. Çevreden gelen talebeleri yetiştirerek, onlara icazet vermiş, yetiştirmiş olduğu talebeler İstanbul saraylarında haklı bir şöhret kazanmıştır. Kısa zamanda ünü Hâdim dışına taşan Mustafa Efendi’ye “Fahrü’r-Rum” (Anadolu’nun medar-ı iftiharı) unvanı verilmiştir22. Mustafa Efendi’nin babası Osman Efendi de âlim bir zat olup, Karacasadık’da vefat etmiştir.
17 Konya İl Yıllığı 1967, s.102-103.
18 Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri, C.1, İstanbul 1933, s.296 ; Aynı Yazar, “Mevlânâ Müftü Ebû Sa’îd el-Hâdimî”, Sebilürreşat, (1330) C.2-9, Numara:29-211, s.49 ; İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.IV-2, Ankara 1983, s.524,614 , Aynı yazar, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1984, s.238 ; Meydan Larousse, “Hâdimî”, C.5, s.508 ; Türk Ansiklopedisi, “Hâdimî”, C.18, s.294.
19 Veli Ertan, “Vefatının 211. Yılı Münasebetiyle Büyük Hâdimî Hz. Hayatı, Eserleri ve Tesirleri”, İslam Medeniyeti, Sayı: 33, (Temmuz 1973), s.39 ; Konya İl Yıllığı 1967, s.186, Konya İl Yıllığı 1973, s.50.
20 Ertan, s.39 ; Ahmet Sa’îd Hadimioğlu, Ebû Sa’îd Mehmet Hâdimî’nin Kısa Hal Tercümesi, (Basım yeri ve tarihi olmayan 4 sayfalık bir broşür), s.1 ; Konya İl Yıllığı 1967, s.186; Konya İl Yıllığı 1973, s.50.
21 Mustafa Yayla, “Hâdimî, Ebû Sa’îd”, DİA, C.15, İstanbul 1997, s.24.
22 Numan Hadimioğlu, Hadim ve Hadimliler Bibliyografyası, C.1, Ankara 1983, s.86.
Fahrü’r-Rum Kara Hacı Mustafa Efendi Taşkentli Emir Müftüsü’nün kızı Hediye Hanım23 ile evlenmiş ve bir rivâyete göre Hâdimî’nin ailesi görülen bir rüya üzerine Karacasadık’dan göçerek, Hâdim’e yerleşmiştir24.
Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî ise 1113 / 1701-02 yılında Hâdim’de doğmuştur. Küçük yaşta babası Mustafa Efendi’den ders almaya başlamış, on yaşında hafız olmuştur25. Babasının Hâdim’de kurduğu medresede Arapça, Farsça, Gramer, Akaid-i Diniyye ve Usûl-i Felsefe gibi dersleri gördükten sonra ilk icâzetini babasından almıştır. 1720 yılında Konya’ya gelerek Karatay Medresesi’nde devrin büyük âlimlerinden İbrahim Efendi’den beş yıl ders almış, hocası İbrahim Efendi’nin tavsiyesi üzerine 1725 yılında İstanbul’a giderek, Kazâbâdî Ahmed Efendi’nin medresesinde öğrenimine devam etmiştir. Burada da sekiz yıl öğrenim gördükten sonra tahsilini tamamlayarak, 32 yaşında Hâdim’e döndüğü26 ve babasından boşalan Hâdim Medresesi’nde ders vermeye başladığı27 söylenmekte ise de bundan daha önce, 29 Zî’l-hicce 1137 / 8.IX.1725 tarihinde, daha 24-25 yaşlarında iken, Mahmûd Efendi’nin vefatı üzerine Hâdim Medresesi’nde ders vermek şartıyla Bolay ve Karacahisar mezra’alarının mezra’adârlığı ile görevlendirildiği görülmektedir28.
Babası Mustafa Efendi’nin kurup, Hâdimî’nin geliştirdiği medresenin ünü kısa zamanda yayılmış ve Hâdim bir ilim ve irfân merkezi olmuştur. Kendisinden ilim tahsil etmek isteyen talebelerin çokluğu sebebiyle Hâdimî, talebelerini medresesine sığdıramayınca, bunun da çaresini bulmuş ve yaz ayları boyunca Hâdim’e 12 km. mesafede bulunan Kavaklar mevki’inde açık havada ders vermeye başlamıştır. Bugün hâlâ bu açık hava medresesinin kalıntıları mevcuttur.
Ünü kısa zamanda Anadolu’nun diğer bölgelerine de yayılan Hâdimî, Padişah I. Mahmut tarafından, Dârü’s-sa’âde ağası Beşir Ağa’nın tavsiyesi üzerine, İstanbul’a davet edilmiş, İstanbul’un gözde âlimlerinin de hazır bulunduğu bir mecliste padişah huzurunda ders takrîr etmiştir29.
23 Hâdimî’nin hayatından bahseden eserlerin pek çoğunda annesinin ismi Hediye olarak verilmektedir. Kabri Hâdimî’nin türbesinde, oğlunun yanındadır. Ancak kabir kitâbesinde ismi Hadice olarak yazılıdır. Bu isim ya yanlış olarak Hediye şeklinde okunmuş yada Hâdimî’nin annesinin iki ismi bulunmaktadır. Yani Hediye Hadice. Bunu tespit etmek zor olmakla beraber Hadice isminin yanlış olarak Hediye şeklinde okunduğu kanaatindeyiz.
24 Numan Hadimioğlu, s.92 ; Ertan, s.40. 25 Yayla, s.24
26 Ertan, s.40 ; Numan Hadimioğlu, s.92. 27 Yayla, s.24.
28 Hâdimî’nin müderrislik görevine getirildiğini gösteren berât için bkz. KŞS 74 / 223-1. Hatta Yusuf Küçükdağ Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî’nin 8.IX.1725’den daha önce Şubat 1725’de müderris olarak tayin edildiğini ifade etmektedir. Yusuf Küçükdağ, “Hâdimî Medresesi’ne Dair Bir Vakfiye”, Vakıflar Dergisi, XXVII, s.79. 29 Ebû’l-ula Mardin, Huzur Dersleri (Haz: İsmet Sungur), C.II-III, İstanbul 1966,
Hâdimî’nin vermiş olduğu dersi çok beğenen padişah, kendisinden Ayasofya Câmi’inde bir va’az vermesini istemiş, va’azı sırasında yaptığı Fâtiha-yı Şerîfe tefsiriyle İstanbul ulemâsının takdirini kazanmıştır30. Padişah onun İstanbul’da kalmasını istediyse de o, Hâdim’e dönmeyi tercih etmiştir.
Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî, Hâdim’e döndükten sonra medresesinde talebe yetiştirmeye devam etmiş ve ömrünün sonuna kadar da pek çok talebe yetiştirmiştir. Bu talebeler arasında kendi oğulları Sa’îd, Abdullah, Emin, Numan, Ali, Halîm ve Mustafa Efendiler bulunduğu gibi devrinin büyük âlimlerinden sayılan ve bilgisinden dolayı “ayaklı kütüphâne” lakabı verilen Müftü-zâde Muhammed Antakî, Ürgüplü Ahmed Efendi, Konyalı İsmail Hakkı Efendi, Kayserili Hacı İsmail Efendi, İsmail Gelenbevî, Mehmed Kırkağacî ve Hâfız Hasan Üskübî gibi büyük şahsiyetler de bulunmaktadır31.
Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî medresesinde Tefsir ve Hadis, İslam Hukuku, İslam Felsefesi, Kelâm ve Arap Edebiyatı gibi dersler okutmaktaydı. Bunun yanında bu büyük âlim çeşitli konularda eserler de kaleme almıştır. İslam Hukuku Nazariyatı hakkında eserler veren nâdir hukukçulardan biri olarak kabul edilmekte, hatta Ahmed Cevdet Paşa’nın başkanlığında hazırlanan Mecelle’nin baş tarafında bulunan yüz kâidenin otuz üçünün Hâdimî’nin eserlerinden alınmış olduğu32 kaydedilmektedir.
Hâdimî aynı zamanda bir müfessirdir. Tefsire, Kur’ân-ı Kerîm’in bazı surelerini tefsir ederek başlamıştır. Bu arada Beyzâvî tefsirine hâşiyeler de yazmıştır. Eserleri arasında en meşhuru ise İmam Birgivî’nin “Tarîkât-ı Muhammediye” sine şerh olarak yazdığı “Berîga” adlı eseridir. Bu eser Arapça olarak 4 cilt halinde yayınlanmıştır. Bursalı Mehmed Tâhir Efendi, Hâdimî’nin eserlerinden yalnızca 23 tanesinin adını vermekte33, ancak, basılmış ve basılmamış eserlerinin sayısının 80 kadar olduğu34 söylenmektedir.
Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî 1176 / 1762-63 tarihinde vefat etmiş35 ve Hâdim’in batısındaki mezarlıkta bugünkü türbesinin bulunduğu yere defnedilmiştir. Kabir kitabesinde “Câmi’ü’l-mecâmi’ fî usûli’d-dîniyye şârihu tarîkât-ı Muhammediyye kutbü’l-ârifîn gavsü’l-vâsılîn Ebû Sa’îd Muhammed el-Hâdimî rûhuna fâtiha 1113-1176” ibâreleri yazılıdır. Hâdimî’nin ölüm günü kesin olarak tespit edilememekle birlikte, vefatından
30 Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri, s.296 ; Aynı yazar, Sebilürreşat, s.49 ; Uzunçarşılı, İlmiye Teşkilatı, s.238.
31 Numan Hadimioğlu, s.109 ; Yayla, s.25 ; Türk Ansiklopedisi, C.18, s.294. 32 Ertan, s.42-43 ; Numan Hadimioğlu, s.94-95.
33 Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, s.296 ; Hâdimî’nin eserleri hakkında bakınız: Yayla, s.25.
34 Numan Hadimioğlu, s.93.
35 Hâdimî’nin vefat tarihini Mehmet Süreyya, Sicil-i Osmanî, C.4, s.240’da 1169 / 1755-56 olarak vermektedir ki, bu tarih doğru değildir. Kabir kitâbesinde vefat tarihi 1176’dır.
hemen sonra, 3 Cemâziye’l-evvel 1176 / 20.XI.1762 tarihli bir beratla36, medresesindeki görevine oğullarının tayin edildiğine bakılırsa, bu tarihten kısa bir süre önce vefat ettiği anlaşılmaktadır. Kabrinin civarında babası, annesi, çocukları ve kardeşleri bulunmakta olup, 1986-87 yıllarında mezarının üzerine Hâdim Belediyesi tarafından üstü açık bir türbe yaptırılmıştır.
Ebû Sa’îd Muhammed el-Hâdimî beş defa evlenmiş ve bu evliliklerden 8 oğlu l kızı olmuştur37. Oğulları Hacı Sa’îd Efendi, Abdullah, Numan, Emin, Ali, Halîm, Mustafa ve Mehmed Efendiler38 onun vefatından sonra babalarının medresesinde ders vermek şartıyla Bolay ve Karacasadık mezra’alarının mezra’adârlık görevi ile görevlendirilmişlerdir39. Bu görev, yani Hâdim medresesinde talebe okutmak görevi, zaman içinde Hâdimî’nin soyundan gelen kişiler tarafından yürütülmüştür. Ayrıca Hâdim’de bulunan diğer bazı görevler de onun oğulları tarafından ifâ edilmiştir. Hâdimî’nin oğulları medresede ders verirken aynı zamanda buranın müftülük ve muhtarlık görevlerini de üstlenmişlerdir. 1810 senesinde hem muhtar hem de müftü Hâdimî’nin oğlu Numan Efendi idi40. Numan Efendi’nin 1824 tarihinde ölümü üzerine41 yerine müftü olarak es-Seyyid Abdulehad adında biri tayin edilmiş, ancak bu kişi liyâkatsizliği sebebiyle, 1824 tarihinde müftülük görevinden alınarak, yerine Hâdimî-zâde el-Hâc Ahmed Efendi getirilmiştir42. Ahmed Efendi 1830-31 tarihlerinde hâlâ müftülük görevini sürdürmektedir43.
III- Hâdim Kütüphânesi
Hâdim Kütüphânesi bugün, Hâdimî Caddesi Kütüphâne Sokak’ta bulunan ve Hâdimî’nin doğup büyüdüğü evin önünde tuğla, horasan kireç harç, yığma, kübik örme kemer ve tek kubbeli44 küçük bir binadır.
Kütüphânenin inşâ kitâbesi mevcut olmadığı gibi, yapım tarihi ve bânisi hakkında da binanın herhangi bir yerinde bilgi bulunmamakta, yalnız giriş kapısı üzerindeki mermer bir levhada 21.8.1951 tarihinde dönemin Konya valisi Kemal Hadımlı tarafından tamir ettirildiği kayıtlıdır. Ancak III. Ahmed ve I. Mahmûd dönemlerinde Dârü’s-sa’âde ağası olarak
36 KŞS 74 / 223-2.
37 Numan Hadimioğlu, s.91.
38 Hâdimî’nin oğulları babalarının medresesinde yetişmişler ve eser yazanlar da olmuştur. Oğulları Sa’îd, Abdullah ve Emin Hâdimî’nin yazmış oldukları eserler için bkz. Bursalı Mehmed Tahir, C.I, s.296. Ayrıca Abdullah Hâdimî için bkz. Ferhat Koca, “Hâdimî, Abdullah”, DİA, C.15, İstanbul 1997, s.24.
39 KŞS 74 / 223-2. 40 KŞS 69 / 22-3. 41 KŞS 74 / 224-1 42 KŞS 71 / 10-3. 43 KŞS 74 / 50-1. 44 Numan Hadimioğlu, s.110-111.
görev yapan Hacı Beşir Ağa tarafından yaptırıldığı değişik kaynaklarda belirtilmektedir45.
Hacı Beşir Ağa, harem ağalarının en meşhurlarından biri olup, XVII. yüzyılın ortalarında doğmuş, küçük yaşta zenci köle olarak İstanbul’a getirilmiş ve kızlar ağası Yapraksız Ali Ağa’nın yanında yetişmiştir. 1705’de saray hazinedarı olmuş, 1713’de önce Kıbrıs’ta, sonra da Mısır’da ikâmete mecbur edilmiştir. Daha sonra affedilerek Hicaz’a gönderilmiş ve şeyhü’l-haremlik makamına getirilmiştir. 1717’de İstanbul’a çağırılarak Dârü’s-sa’âde ağası olarak tayin edilmiş, On üç yıl III. Ahmed, on yedi yıl da I. Mahmûd dönemlerinde olmak üzere toplam otuz yıl bu görevde kalan Beşir Ağa, 3 Haziran 1746’da vefat eylemiş ve Eyüp’teki türbesine defnedilmiştir46.
Hacı Beşir Ağa ilim ve ma’ârif ehlini himâye etmiş, ayrıca pek çok hayır eseri yaptırmıştır. Bunlar arasında Bâb-ı Âli’de câmi, sıbyân mektebi, medrese, kütüphâne, tekke, sebilden oluşan bir külliye; Topkapı Sarayı içinde bir mescid; Eyüp’te bir dârü’l-hadis, kütüphâne ve çeşme; Medine’de bir medrese ve kütüphâne; Kahire’de bir mekteb ve sebil ve daha pek çok yerde hayır eseri inşa ettirmiştir47.
Beşir Ağa ile Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî’nin tanışmalarının, onun Medine’de şeyhü’l-harem olarak görev yaptığı sırada olduğu ve daha sonra dostluklarının ilerleyerek Beşir Ağa’nın Hâdim’de bir kütüphâne yaptırdığı yolunda rivayetler bulunmaktadır.48 Daha sonra da Hâdimî’nin, Beşir Ağa’nın delâletiyle, Dîvân-ı hümâyûn hâcegânından Şehdî Osman Efendi49
45 Ebû’l-ulâ Mardin, s.772, 774 ; Yayla, s.25 ; Numan Hadimioğlu, s.111.
46 Abdülkadir Özcan, “Beşir Ağa, Hacı”, DİA, C.5, İstanbul 1992, s.555 ; Ebû’l-ulâ Mardin, s.771-772 ; Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.IV-1, s.332 ; Mehmed Süreyya, Sicil-i Osmanî, C.II, İstanbul 1311, s.20 ; “Beşir Ağa”, Türk Ansiklopedisi, C.VI, s.247.
47 Bakınız: Semavi Eyice, “Beşir Ağa Camii”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, s.1 ; Aynı Yazar, “Beşir Ağa Külliyesi”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, s.1 ; Aynı Yazar, “Beşir Ağa Kütüphânesi”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, s.3 ; Aynı Yazar, “Beşir Ağa Kütüphânesi”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, s.4 ; Aynı Yazar, “Beşir Ağa Sebilküttabı”, DİA, C.VI, İstanbul 1992, s.4.
48 Ebû’l-ula Mardin, s.772. Rivayete göre Beşir Ağa şeyhü’l-harem iken Hâdimî ile tanışmış ve Hâdimî kendisine, İmâm Birgivî’nin Tarîkât-ı Muhammediye” adlı eserine şerh yazdığını söylemiştir. Bu rivayetin doğruluğu hususunda şüpheler vardır. Çünkü Beşir Ağa 1717 senesine kadar bu görevde kalmış ve bu tarihten sonra İstanbul’a çağrılarak Dârü’s-sa’âde ağası olmuştur. Hâdimî ise, 1113 / 1701-02 senesinde doğduğuna göre, 1717 yılında henüz 16 yaşlarında bir medrese talebesidir ve Birgivî’nin “Tarikat-ı Muhammediye” sine şerh yazacak kadar derin bir ilmi olduğu şüphelidir. Bu sebeple onların tanışmaları daha sonraki bir tarihte, belki Hâdimî’nin İstanbul’a gittiği bir sırada gerçekleşmiş ve daha sonra dostlukları ilerlemiş, ilim adamlarını himaye eden ve büyük bir hayır sever olan Beşir Ağa, Hâdim’de de bir kütüphâne yaptırmış olmalıdır.
49 Numan Hadimioğlu, s.111 ; Yayla, s.25 gibi eserlerde ismi Osman Şuhûdî Efendi olarak verilmekte ise de vakfettiği kitaplarının listesinin kenarlarına ve sonuna
ile tanıştığı ve onun da Hâdimî Külliyesi’ne 1120 / 1708-09 tarihinde bir Kütüphâne kurdurduğu ve kitaplarını vakfederek Hâdim Kütüphânesi’ni zenginleştirdiği50 belirtilmektedir. Ancak Şehdî Osman Efendi’nin bir kütüphâne kurduğuna dâir belge bulunmamakla birlikte, onun, Hâdim Kütüphânesi’ne kitaplarını vakfettiğini görmekteyiz. Fakat kitaplarını vakfettiği tarih yukarıda ifade edildiği gibi 1120 / 1708-09 değil, 2 Rebî’ü’s-sâni 1175 / 31.X.176151, yani Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî’nin vefatından bir yıl öncedir. Şehdî Osman Efendi’nin vakfettiği bu kitablar hakkında aşağıda ayrıca bilgi verilecektir.
Hâdim Kütüphânesi’nin görevlileri de Hâdimî’nin çocukları ve torunları arasından tayin edilmektedir. 27 Zilhicce 1256 / 19.II.1841 tarihli bir berât ile bi’l-iştirâk yevmî on beş akçe vazife ile hâfız-ı kütüb-i evvel ve yevmî on akçe vazife ile nâzır-ı kütüphâne olarak tayin edilen es-Seyyid Mehmed ve es-Seyyid Ahmed Sa’îd ibn-i el-Hac Numan Efendilerin bir biri arkasından vefat etmeleri üzerine, 13 Şevvâl 1283 / 18.II.1867 tarihinde Mehmed Efendi’nin yerine oğulları 43 yaşındaki es-Seyyid Numan, 41 yaşındaki es-Seyyid Abdullah, 31 yaşındaki es-Seyyid Abdurrahman ve 27 yaşındaki es-Seyyid Sa’îd Efendi adındaki çocukları ve es-Seyyid Ahmed Sa’îd Efendi’nin yerine oğulları 35 yaşındaki Mehmed Efendi ve 21 yaşındaki Numan Efendi (bu Numan Efendi uzun süre Hadim Rüştiyesinde muallim-i sâni görevi yapan52 ve eski Hâdim müftüsü Ahmed Sa’îd Hadimioğlu’nun babasıdır) hâfız-ı kütüb-i evvel ve nâzır-ı kütüphâne olarak bi’l-iştirâk tayin olunmuşlardır53.
Erken tarihli Konya sâlnamelerinin çoğunda, Hadim’de bir kütüphâne ve kütüphânede 544 adet kitap mevcut olduğu kaydedilmekte iken54, daha geç tarihli bir salnamede ise, bir kütüphâne ve 740 yazma, 120
vurulan mühründe “Osman Şehdî an Hâcegân-ı Dîvân-ı Hümâyûn” şeklinde geçmektedir.
50 Yayla, s.25. Bu bilginin de doğruluğu şüphelidir. Şehdî Osman Efendi’nin kütüphâne kurdurduğu söylenen 1120 / 1708-09 tarihinde -Hâdimî 1113 / 1701-02 tarihinde doğduğuna göre- daha yedi yaşlarında bir çocuktur ve hem Beşir Ağa ile hem de Şehdî Osman Efendi ile tanışması ve dostluk kurması mümkün gözükmemektedir. Ancak daha sonraki bir tarihte yaptırmış olabilir. Hâdim Kütüphânesi’nin daha sonraki tarihlerde “Şehdî Osman Efendi Kütüphânesi” olarak isimlendirilmesi (KŞS 91 / 215-2) onun da bir kütüphâne yatırmış olabileceğini düşündürmektedir. Lakin, bugün Hâdimî Külliyesi’nden hiçbir iz kalmadığı için Osman Efendi’nin böyle bir kütüphâne kurup kurmadığını tespit etmek de mümkün değildir. Bununla birlikte Beşir Ağa’nın yaptırmış olduğu kütüphâneye Osman Efendi’nin kitaplarını vakfettiği ve daha sonraki tarihlerde onun adı ile anılmaya başlamış olabileceği de ihtimal dahilindedir.
51 Vakfettiği kitapların Listesi, Varak 17b ; KŞS 100 / 28. 52 Konya Salnamesi, 1300, s.59 ; Konya Salnamesi 1317, s.156. 53 KŞS 91 / 215-2.
54 Konya Sâlnâmesi 1301, s.58 ; Konya Sâlnâmesi 1302, s.183 ; Konya Sâlnâmesi 1304, s.247 ; Konya Sâlnâmesi 1305, s.246 ; Konya Sâlnâmesi 1307, s.221 ; Konya
basma eser olduğu ifade edilmektedir55. Kütüphânede bulunan yazma ve basma eserlerin tamamı 28 Şubat 1935’de Konya valisi Cemal Bardakçı’nın görevde bulunduğu dönemde Konya Yusuf Ağa Kütüphânesi’ne götürülmüştür.56 Bu kütüphânenin kataloglarında tarafımızdan yapılan araştırmalarda, 5 numaralı katalogun 73-167. sayfalarında 6880 ile 7594 numaraları arasında 1125 kitabın Hadim Kütüphânesi’nden geldiği tespit edilmiştir. Ayrıca Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphânesi ve Konya İl Halk Kütüphânesi Feridun Nafiz Uzluk bölümünde de Hadim Kütüphânesi’nden gelme kitapların varlığı bilinmektedir.
IV-Şehdî Osman Efendi’nin Vakfettiği Kitaplar
Dîvân-ı Hümâyûn hâcegânından Şehdî Osman Efendi’nin nerede doğduğu hakkında herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. O, çavuşlar katibi olup, daha sonra 1171 / 1757-58 seferinde Rusya sefîri oldu. Bu görevden döndükten sonra 1179 / 1765-66’da Baruthâne emîni ve sipâh kâtibi ve Muharrem 1183 / Mayıs 1769’da baş muhasebeci, Rebî’ü’l-evvel 1183 / Temmuz 1769’da Bender ordusu defterdârı olup, Cemâziye’l-evvel 1183 / Eylül 1769’da ordunun geri dönüşü sırasında vefât etmiştir. Osman Efendi iş bilir ve güvenilir bir zat idi57.
Osman Efendi’nin Hâdim Kütüphânesi’ne vakfettiği kitapların listesi, Eski Hâdim müftüsü Ahmet Sait Hadimioğlu’nun yıkılan evinden kurtarılmış kitaplar arasında bulunmuştur. Ahmet Sait Hadimioğlu 1301 R. / 1885 senesinde Hâdim’de doğmuş ve Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî’nin dördüncü göbekten torunu olup58, hayatı boyunca Hâdim’de birçok görev yanında, buranın müftülüğünü de yapmıştır. Ebû’l-Ulâ Mardin ile tanışmış, Hâdimî ve Hâdimli diğer âlimler hakkında ona çok değerli bilgiler vermiştir. Bugün Hâdimî hakkındaki bilgi ve rivâyetlerin pek çoğunun ondan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. 1964 senesinde vefat etmiş ve büyük dedesi Hâdimî’nin mezarı yakınında defnedilmiştir59.
Ahmet Sait Hadimioğlu’nun evi60 Taşpınar Mahallesi’nde Hâdim Kütüphânesi’nin kuzeydoğusunda bulunmakta idi. Kendisinin bilâ-veled olmasından ve diğer vârislerinin ilgisizliği sebebiyle, evi bakımsızlıktan 1992-93 yıllarında yıkılmış, evinde bulunan kitapları da komşusu ve
Sâlnâmesi 1310, s.392. 55 Konya Sâlnâmesi 1317, s.159. 56 Numan Hadimioğlu, s.111
57 Mehmed Süreyya, Sicil-i Osmanî, C.3, İstanbul 1311, s.178.
58 Ahmet Sait Hadimioğlu’nun atalarının ismi şöyle sıralanmaktadır: Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî, Hacı Numan Efendi, Münzevî Sa’îd Efendi ve babası Hadim Rüştiyesi Muallimi Numan Efendi. Numan Hadimioğlu, s.130.
59 Numan Hadimioğlu, s.131.
60 Ahmet Sait Hadimioğlu Evi’nin mimarî ve sanat özellikleri hakkında bkz. Osman Kunduracı, “Hadim ve Çevresinde Sivil Mimari Örnekleri”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, Konya 1999, s.140.
akrabalarından (bizim de ilkokul öğretmenimiz olan) Avni Doğrul tarafından muhafaza altına alınmıştı. Bu olayı duyunca, (Hocam Prof. Dr. Mikâil Bayram ile birlikte Hadim’e giderek) kendisinden izin alıp, kitapları inceleme fırsatı bulduk. Kitaplar Avni Doğrul’un evinin çatı katına gelişigüzel atılmış ve pek çoğu da ıslanmaktan ve yıkıntı altında kalmaktan dolayı harap bir vaziyette idi. Kitapları incelemelerimiz sırasında bazı sayfalarında mühürler bulunan el yazması bir kitap listesi elimize geçmiş ve kendisinden izin alarak bu listeyi yanıma almıştım. Burada bulunan bazı kitaplarda da aynı mühür bulunmakta idi61. Daha sonra Konya’ya dönüşte durum, Konya Yazma Eserler Kütüphânesi yetkililerine haber verilmiş ve 1993 yılında kitaplar, Hadim Belediyesi’nin de aracılığı ile bu kütüphâne tarafından satın alınmıştır.
Eldeki mevcut kitap listesi 43 x 19,5 cm. ebadında, numaralanmamış varaklarla birlikte toplam 19 varaklık bir metindir. İlk iki varak boş bırakılmış ve kitaplar üçüncü varağın arka yüzünden itibaren kaydedilmeye başlanmıştır. Varak numarası kitapların kaydedildiği sayfadan itibaren verilmiş, bütün varaklar numaralanmadığı gibi son varak da boş bırakılmıştır.
Listenin sonunda, bu kitapların dönemin Konya Şer’iye siciline de kaydedildiği yolundaki bir kayıttan hareketle, Konya sicilleri üzerinde yapılan araştırmalardan sonra, liste 100 numaralı Konya Şer’iye Sicili’nde62 bulunmuş ve her iki metin karşılaştırılmıştır. Metinler arasında herhangi bir farklılık bulunmayıp, ancak asıl metinde bazı ara sayfalara ve sicildeki listenin sonuna, daha sonradan bazı ilavelerin yapıldığı görülmektedir.
Hem asıl metinden hem de sicildeki suretinden görüldüğü üzere, Dîvân-ı Hümâyûn hâcegânından Şehdî Osman Efendi, Hâdim Kütüphânesi’ne 2 Rebî’ü’s-sâni 1175 / 3l.X.1761 tarihinde külliyetli miktarda kitap vakfetmiştir. Bu kitaplar çeşitli ilim dalları başlığı altında tasnif edilerek, listelenmiş ve kitapların isimleri yazıldıktan sonra, özellikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Listenin sonunda vakfedilen kitap sayısı 346 olarak gösterilmiş ise de bu rakamın sonradan yazıldığı tahmin edilmektedir. Çünkü 100 numaralı Konya Şer’iye Sicilindeki metin ile karşılaştırılmış ve asıl metnin bazı yerlerine sonradan ilave edilen kitapların da bu sayıya dahil edildiği anlaşılmaktadır. Sicildeki kayıtta 340 kitabın bulunduğu ve asıl metindeki ilavelerin çıkarılması ile bu rakamın doğru olduğu görülmektedir. Ana metinde bir kitabın sehven mükerrer
61 Şimdi düşündüğümüzde listede kayıtlı olan kitapların -en azından bazılarının- Konya Yazma Eserler Kütüphânesi tarafından satın alınmış kitaplar içinde olduğunu zannediyoruz. Çünkü bazılarının içinde aynı mühür basılıydı. Daha sonra mührün içi okunduğunda Şehdî Osman Efendi’nin mührü olduğu ortaya çıkmıştır.
yazıldığı yanına not düşülerek gösterilmiştir63. Aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere kitaplar Tefsir, Hadîs, Usûl-i Fıkıh, Fıkıh, Tarih ve hatta Tıp gibi çok değişik ilim dallarına aittir.
Tablo: 1 Vakfedilen Kitaplar
Kitaplar Sayısı Kitaplar Sayısı
Kur’ân-ı Kerîm 1 Kütüb-i Sarf 9
Kütüb-i Tefâsir, Tecvid ve
İlm-i Kırâ’et 39 Kütüb-i Nahiv 22
Kütüb-i İlm-i Kelâm 10 İlmü’l-Arûz 2
Mucmû’ Mâ Fî
Haze’l-Mücelled 20 Fî’l-Me’ânî Ve’l-Beyân 20
Kütüb-i Ehâdis 55 Kütübü’l-Edeb 5
Kütüb-i Usûlü’l-Fıhk 19 Kütübü’t-Tevârîh 6
Kütüb-i Fıkh 62 İlmü’t-Tıb Min İlmü’l-Ebdân 2
Kütüb-i Ferâiz 6 İlmü’l-Hesâb 1
Kütüb-i Tasavvuf 13 Kütüb-i Adâbü’l-Bahs 5
Tasavvuf-ı Türkî 1 İlmü’l-Hey’e 4
Tasavvuf-ı Fârisî 7 İlmü’l-Mantık 5
Kasâîdü’n-Nebeviyye 2 Kütübü’l-Hikme 12
İlmü’l-Lügat 12 Toplam 340
Listede kitaplardan sonra dönemin büyük hattatlarının yazmış olduğu hüsn-i hat örnekleri bulunmaktadır ki bunların sayısı 9’dur. Bunların yanında çeşitli yazı örnekleri de bulunmaktadır. Osman Efendi, kitap ve hüsn-i hat örneklerinden başka bir murakka’ât ve kıta’ât mahfûzası, marangoz işi ceviz ağacından bir rahle, yeşil çukadan bir Mushaf-ı Şerîf pûşîdesi ve bir adet mühür (tuğrâ-yı garâ-yı sultanü’z-zamân) de vakfetmiştir.
Tablo : 2 Vakfedilen Yazı Örnekleri ve Malzeme
Malzeme Adet Hutût-ı Hasene-i Mütenevvi’a 9
Murakka’ât-ı Hutût-ı Hasene 5
Kıta’ât-ı Hutût-ı Hasene Kıt’a 5 Murakka’ât ve Kıta’ât Mahfûzası 1 Marangoz İşi Ceviz Ağacından Rahle 1
Mushaf-ı Şerîf Pûşîdesi 1
Tuğrâ-yı Garrâ-yı Zamân 1
Toplam 23
Listenin sonuna Hz Peygambere, ashâbına, âile efradına salat ve selamdan sonra du’â içeren bir vakfiye de eklenmiş, Osman Efendi vakfiyesinde bu kitapları ve değerli yazı örneklerini Hâdim Kütüphânesi’ne ve eş-Şeyh es-Seyyid Muhammed el-Hâdimî’nin talebelerinin faydalanmaları için vakfettiğini ifade etmektedir64.
Son olarak bu listenin, 20 Cemâziye’l-evvel 1175 / 12.XII.1761 tarihinde Konya şer’iye mahkemesi siciline kaydedildiğini gösteren bir kayıt düşülmüş ve daha önce Kudüs’de şimdi de Konya’da görev yapan Konya kadısı es-Seyyid Mustafa tarafından mühürlenmiştir65.
100 numaralı Konya Şer’iye Sicilindeki metne yapılan ilavelerden Osman Efendi’nin daha sonraki tarihlerde de Hadim Kütüphânesi’ne kitaplar vakfettiği görülmektedir. Buna göre Osman Efendi, 1177 / 1763-64 tarihinde 6 kitap ve 3 Muharrem 1183 / 9.V.1769 tarihinde de 2 kitap olmak üzere toplam 8 kitap daha göndererek, vakfetmiştir66. Sonradan gönderilerek vakfedilen bu kitaplarla birlikte Osman Efendi’nin vakfettiği toplam kitap sayısı 348’e yükselmektedir. Ayrıca 15 Safer 1186 / 18.V.1772 tarihinde Alanyalı Hâfız Mehmed Efendi ibn el-Hâc Hüseyin adında birisi de iki kitap göndererek, adı geçen kütüphâneye vakfetmiştir67.
Asıl metnin sayfa kenarlarına yapılan ilavelerde ise Beğşehrî Mehmed Emîn Efendi 3 kitap68, Karamanî Ömer-zâde Mustafa Beg 2 kitap69 ve 1224 senesinde Kırkağacî Halil bin Mustafa 6 kitap70 vakfetmiştir. Ayrıca asıl metnin 2b sayfasına 3 kitap ve 13b sayfasına tarih kitapları altına vâkıfı belli olmayan 1 kitap daha ilave edilmiştir.
Sonuç
XVIII. yüzyılda Ebû Sa’îd Muhammed Hâdimî döneminde önemli bir eğitim-öğretim ve kültür merkezi haline gelen Hâdim, dönemin önemli devlet adamlarından Hacı Beşir Ağa’nın bir kütüphâne yaptırması ve Divan-ı Hümâyûn hâcegânından Şehdî Osman Efendi’nin çok sayıda kitap vakfederek eğitim-öğretim hayatına katkıda bulunmasıyla büyük bir gelişme göstermiş, onun gibi birçok hayırsever sayesinde Hadim Kütüphânesi genişlemiştir. Bu kütüphânede bulunan kitaplar arasında Selçuklu döneminden itibaren yazılmış, çok değerli el yazması kitap da bulunmakta idi. Cumhuriyet dönemine kadar hizmet vermiş olan kütüphânedeki kitaplar 28 Şubat 1935’de Konya Yusuf Ağa Kütüphânesi’ne
64 Varak 16b ; KŞS 100 / 28.
65 Varak 17b. Konya kadısı es-Seyyid Mustafa’nın 15 Muharrem 1175 / 16.VIII.1761 tarihinde göreve başladığı tespit edilmektedir. KŞS 100 / 4.
66 KŞS 100 / 28. 67 KŞS 100 / 28.
68 Varak 1b ve Varak 4b. 69 Varak 8b.
nakledilmiştir. Kütüphâne halen Kültür Bakanlığı’na bağlı Halk kütüphânesi olarak hizmet vermektedir.
ŞEHDÎ OSMAN EFENDİ’NİN HÂDİM KÜTÜPHANESİ’NE VAKFETTİĞİ KİTAPLARIN LİSTESİNİN METNİ
-1b-
KÜTÜB-İ TEFÂSÎR-İ ŞERÎFE VE TECVÎD VE KÜTÜB-İ İLM-İ KIRÂ’AT-I KUR’AN-I AZÎMÜ’Ş-ŞÂN VE TA’ALLUKÂTUH
Mushaf-ı Şerîf, 1 Cild
Cildinin zâhiri yekpâre altun hall ile resm-i latîf Acemkârî ve cildin derûnu dahî nukûş-ı acîbe-i mefkar ve kapağına lâ yemessuhu ille’l-mutahharûn âyeti altun ile muharrer ve müzeyyen altun cedvelli Semerkandî kâğıt üzerine resm-i Osmânî ve reyhânî ceyyid hüsn-i hat ve etrâfı hurûfât-ı kırâ’at ayât ve işârât-ı esmâ-i meşâyih-i kurrâ ve asâr-ı ilm-i vücûhât on üç satır ve hâşiyelerinde her sûrenin fezâil ve havâssı tafsîlen tahrîr olunmuş âyete ber-kenar bir mushaf-ı ma’dûmü’l-misâl ve bî-nazîrdır. Tefsîr-i Sultânü’l-Müfessirîn İbn-i Abbâs Radyallahü Anhümâ, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cildlü surh cedvelli nesih hat ile yirmi üç satırdır. Tefsîr-i Müftiyyü’s-Sakaleyn Ebu’s-Su’ûd Rahmetullahi Te’âlâ, 2 Cild Cild-i evveli siyah cildlü çifte surh cedvelli hatt-ı ta’lîk ile otuz bir satırdır ve cild-i sâni dahî kırmızı sahtiyan cedvelsiz Âbâdî kâğıt hutût-ı muhtelife ve ekserî ta’lîk hattıyla ba’zen yirmi yedi satır ve ba’zen otuz iki satırdır.
Tefsîrü’l-Keşşâf Li-Cârillah El-Allâme Mahmûd Ez-Zemahşerî Rahmetullahi Te’âlâ, 4 Cild
Cild-i evveli yeşil sahtiyan cildli Âbâdî kâğıd üzerine Kırımî nesih hat ile cedvelsiz yirmi dokuz ve ba’zen otuz bir ve ekserî yirmi beş satırdır cild-i sâni yeşil sahtiyan Âbâdî kâğıd üzerine Kırımî nesih hat ile cedvelsiz yirmi üç satırdır ve cild-i sâlis dahî yeşil sahtiyan Âbâdî kâğıd üzerine Kırımî hat ile cedvelsiz yirmi üç satırdır ve cild-i râbi’ yeşil sahtiyan Âbâdî kâğıd üzerine Kırımî nesih hat ile cedvelsiz yirmi yedi satırdır.
Tefsîr-i Kâdı El-Beyzâvî Rahmetullahi Te’âlâ, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü ser-levhası ve cedvelleri varak hallü cedîd nesih yazı ile ba’zen yirmi dokuz ve ba’zen otuz bir satırdır.
Sânîyen Tefsîr-i Kâdı Beyzâvî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild surh hisse cedvelli hatt-ı Arab otuz üç satırdır. -2a-
Sâlisen Tefsîr-i Kâdı Beyzâvî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan altun şemselü ve köşeleri dahî altun resimlü içi dahî yeşil sahtiyan ve altun şemse cildlü hatt-ı fuzalâ sûre başları altun hat otuz dokuz satırdır fuzalây-ı derhden Kâdı Takiyyü’d-Dîn hazînesinden nüsha-i sahîha-i bî-nazîrdir kalem-i vâhiddir.
Tefsîr-i Me’âlimü’t-Tenzîl Lî’l-İmâm El-Allâme El-Bagavî Rahmatullah, 2 Cild
Cild-i evveli kırmızı sahtiyan cedvelsiz nesih hat ile ba’zen hâşiyeli otuz bir satırdır ve cild-i sâni yeşil mukavva cildsiz Kırımî nesih hat ile yirmi yedi satırdır.
İtkân Fî Tefsîri’l-Kur’ân Li’l-İmâm El-Allâme Es-Siyûtî Rahmetullah, 1 Cild
Kımızı sahtiyan cildlü cedvelsiz hatt-ı Arab otuz üç satırdır. Tertîb-i Zîbâ Li-Vârdârî Efendi Fî Tertîbi’l-Kur’ân, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh-ı şâtrancî cedvelli nesih hat yirmi bir satırdır.
Havâss-ı Kur’ân El-Müsemmâ Bi-Dürretü’n-Nazm, 1 Cild
Ebrû cildli evveli kırâ’at ilminden bir kaç varak ve havâss-ı Kur’ân cedvelsiz nesih hat ile on iki satırdır.
Lübâbü’n-Nukûl Fî Esbâbü’n-Nuzûl Li’l-İmâm Es-Suyûtî Ve Evvelinde Leyle-i Berât Fezâ’ilini Mübeyyen Risâle Ve Âhirinde Âyât-ı Kur’âniyye Müfesser Bir Risâle Ve Hadîs-i Şerîfden Bir Risâle, 1 Cild
Yeşil mukavva cildlü cedvelsiz hutût yirmi beş ve dahî ziyâde ve noksan satûr-ı muhtelifedir.
Es’iletü’l-Kur’ani’l-Azîm Li’l-Şeyh El-İmâm Muhammed Bin Ebî Bekr Er-Râzî, 1 Cild
Ebrû cildli cedvelsiz nesih hat ile yirmi bir satırdır.
Hâşiye-i Li’l-Allâme Et-Tayyibî Alâ Tefsîri’l-Keşşâf Rahmetullah, 2 Cild
Cild-i evveli kırmızı sahtiyan cedvelsiz hatt-ı Kudüs ve ba’zen nesih hüsn-i hat ba’zen otuz dokuz ve ba’zen otuz beş satırdır cild-i sâni kırmızı cedîd sahtiyan cedvelsiz hatt-ı kadîm otuz üç satırdır.
Hâşiyetü’l-Allâme es-Sânî Sa’de’d-Dîn Et-Taftâzânî Alâ Tefsîri’l-Keşşâf, 1 Cild
Siyah sahtiyan cildlü cedvelsiz hatt-ı kadîm yirmi dokuz satırdır. Hâşiyetü’l-Allâme Eş-Şeyh Ömer Fâsî Alâ Tefsîri’l-Keşşâf El-Müsemmâ Bi-Keşf, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh çifte cedvellü Kudüs hat ile otuz üç satır kalem-i vâhiddir.
Râbi’an Tefsîr-i Kâdı Beyzâvî, 2 Cild
Cild-i evveli kımızı sahtiyan Abadî kâğıd ta’lîk hatt-ı fuzalâ cedvelsiz min evvelihi ilâ âhirihi muhaşşî ve mutarrî sahîh ve mu’temed yirmi beş sa-tırdır Cild-i sâni kırmızı sahtiyan surh cedvelli nesih hat ve muhaşşî ve mutarrî on dokuz satırdır.
-2b-
Ebrû cildli cedvelsiz hatt-ı ta’lîk kalem-i vâhid muhaşşî yirmi beş satırdır.
Hâşiyetü’l-Allâme Şehâbü’d-Dîn El-Hafâcî Alâ Tefsîri’l-Kâdı Beyzâvî, 4 Cild
Cild-i evveli kırmızı sahtiyan cedvelsiz hutût-ı Mısrî yirmi satırdır Cild-i sâni ebrû çifte cedvelli kalem-i vâhid otuz dokuz satırdır cild-i sâlis ebrûdur cedvelsiz kalem-i vâhid hatt-ı Mısrî otuz üç satırdır Cild-i râbi’ kır-mızı sahtiyan çifte cedvelli nesih hat otuz beş satırdır.
Teysîr-i Fî İlmi’l-Kırâ’e, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Bağdâdî hat ile yirmi bir satırdır. Dürrü’n-Nadîd Fî Kırâ’at-i Ebî Amr Ve’t-Tecvîd, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz nesih hat ile on bir satırdır. Hâşiyetü’s-Seyyîd Ale’l-Keşşâf, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz hatt-ı fuzalâ ba’zen on dokuz ve ba’zen yirmi üç satırdır.
Şatîbiye Ma’â Tetimme-i Cezerî Ve Râ’iye Ve Vakf-ı İbtidâ’ El-Cezerî Ve Şerh-i Cezerî El-Müsemmâ Bi-Dekâyık-ı Mahkeme Ve Mufassal Tecvîd Ve Hızbü’l-Bahr Ve Gayruhu, 1 Cild
Siyah ta’mîrlü cild surh cedvellü hutût-ı muhtelife cümlesi ta’lîk on yedi satırdır.
Şerh-i Şâtîbiye Li-Ebî Şâme, 1 Cild
Kırmızı cildlü altun şemselü cedvelsiz Abadî kâğıd üzerine Bağdâdî hat ile yirmi dokuz satır kalem-i vâhiddir.
Def’a Şerh-i Şâtibiye El-Müsemmâ Bi-Ca’berî Fî’l-Kırâ’e, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cildlü surh çifte cedvellü Âbâdî kâğıd üzerine hatt-ı Bağdâdî yirmi beş satırdır.
Tayfûr Secâvendî Fî’l-Kırâ’e, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz nesih hat ile on yedi satırdır.
El-Maksid Telhîsi’l-Mürşid Fî’l-Vakf-ı Ve’l-İbtidâ’ Fî’l-Kırâ’e Li-Kâdı Zekeriyyâ, 1 Cild
Ebrû cildli cedvelsiz nesih hat ile yirmi bir satırdır. Dürrü’l-Efkâr Fî’l-Kırâ’e El-Aşere, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh cedvellü nesih hat ile on beş satırdır. -3a-
Cevâhirü’l-Kur’ân Li’l-Gazzâlî Ma’â Usûli’l-Erba’în Li’l-Gazzâlî, 1 Cild Siyah sahtiyan atîk cildlü nesih hat cedvelsiz on üç satırdır.
Mecmû’un Mâfî Haze’l-Mücelled Li’ş-Şelh Cezerî, Tayyibetü’n-Neşr, Dürretü’l-Mudiyye, Mukaddemetü’t-Tecvîd , Takrîbü’n-Neşr, Mecmû’u Yekûn, 1 Cild
Ebrû Cild cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine bi-hatt-ı mü’ellif nesih hüsn-i hat yirmi üç satırdır.
KÜTÜB-İ İLMÜ’L-KELÂM
Şerh-i Ekmelü’d-Dîn Alâ Fıkhi’l-Ekber Li’l-İmâmi’l-A’zâm Ebî Hanîfe Rahmetullahi Te’âlâ, 1 Cild
Siyah cildlü surh cedvellü nesih hat ile on dokuz satırdır. Bahrü’l-Kelâm Li’l-İmâm En-Nesefî, 1 Cild
Kırmızı cildlü surh cedvellü nesih hat ile yirmi bir satırdır. Şerhü’l-Mekâsıd Fî İlmi’l-Kelâm, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz nesih hat otuz bir satırdır. Şerh-i Mevâkıf, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat ile yirmi dokuz satırdır. Şerh-i Li’l-Fâzıl El-Acemî Alâ Şerhi’l-Mevâkıf, 1 Cild
Ebrû cildli cetvelsiz ta’lîk hat ile ba’zen yirmi beş ve ba’zen yirmi üç satır kalem-i vâhiddir.
Hâşiye Li-Mevlânâ Sinân Pâşâ Alâ Şerhi’l-Mevâkıf, 1 Cild Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat ile on yedi satır muhaşşîdir.
Şerh-i Cevherü’t-Tevhîd Li’l-İmâm El-Lekânî El-Mâlikî Rahmetullah, 1 Cild
Ebrû cildli surh cedvelli ta’lîk hat yirmi beş satırdır.
Şerhü’l-Akâyid Li’l-İmâm Es-Senûsî El-Mağribî El-Mâlikî Ma’â Metnih, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh çifte cedvellü nesih hat on beş satır şerh on bir satır metnîdir.
-3b- Şerhü’l-Birgivî Li’l-Konevî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild altun şemseli surh cedvellü nesih hat on iki satırdır.
Şerh-i Cedîd Ale’t-Tecrîd, 1 Cild
Siyah sahtiyan cildlü cedvelsiz ta’lîk hat yirmi iki satırdır Âbâdî kağıddır.
Mecmû’un Mâfî Haze’l-Mücelled, Şerhü’l-Akâyid Li-Ümmi’l-Berâhîn, Şerh-i Yekûlü’l-Abd Li-Aliyyi’l-Kârî, Şerhü’l-Akâyid Li-Ramazân Efendi, Akâyid-i Ebî Hanîfe Rahmetullah, Hâşiye-i Kul Ahmed Alâ Hâşiye-i Hayâlî Çelebi Fi’l-Akâyid Mecmû’u Yekûn, 1 Cild
Yeşil cildlü cedvelsiz ta’lîk hat ile ba’zen otuz beş satır ve ba’zen dahî nokan kalem-i vâhiddir ve cümlesi tamdır kitâb-ı bî-nazîrdir.
Şerhü’l-Müsâyere Li-İbn-i Hümâm Fî İlmi’l-Kelâm, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cedvelsiz ta’lîk hat on dokuz satırdır.
Şerh-i Bedâ’ü’l-Emâlî Li-Aliyyi’l-Kârî, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz nesih hat ile yirmi bir satırdır. Şerh-i Kara Kemâl Ale’l-Hayâlî Ve Şerhü’l-Akâyid, 1 Cild Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat ile yirmi bir satırdır. Hâşiye-i Hayâlî Alâ Şerhi’l-Akâyid, 1 Cild
Ebrû cildli cedvelsiz ta’lîk hat on beş satır mukaşşîdir.
Mecmû’un Mâfî Haze’l-Mücelled, Kul Ahmed Alâ Hayâlî, Esmâi’l-Büldân, Rîsâle-i Fî’l-Usturlâb Ve Risâle-i Fî Eşkâli’t-Te’sîs Ve Risâle-i Fî Arûz Ve Kavâ’idü’l-Beyân Mecmû’u Yekûn, 1 Cild
Ebrû cildli cedvelsiz ta’lîk hat ile on yedi satırdır kalem-i vâhiddir. Haşiye-i Hatîb-Zâde Ale’t-Tecrîd, 1 Cild
Ebrû cild cedvelsiz yirmi beş satırdır. -4a- Şerhü’l-Akâyid Li’l-Taftâzânî, 1 Cild
Ebrû cildli cedvelsiz ta’lîk hat muhaşşî on yedi satırdır.
Metn-i İsbât-ı Vâcib Ve Hâşiye-i Li’l-Fâzıl Ahmed Kazâbâdî, 1 Cild Ebrû cildli cedvelsiz ta’lîk hat on dokuz satırdır.
Hâşiye-i Kadîme Alâ Şerhi’l-Cedîd Ale’t-Tecrîd Li-Celâle’d-Dîn Ed-Devvânî, 1 Cild
Ebrû cildli surh cedvelli Abadî kâğıd üzerine ta’lîk hat ile kalem-i vâhid muhaşşî on dokuz satırdır.
Hâşiye-i Li-Mevlânâ Kestelli Ali Şerhi’l-Akâyid Et-Taftâzânî, 1 Cild Ebrû cildli cedvelsiz ta’lîk hat muhaşşî on dokuz satırdır.
Hâşiyetü’s-Seyyîd Ale’t-Tecrîd, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildli surh cedvelli Abadî kâğıd üzerine ta’lîk hat muhaşşî yirmi bir satırdır.
Hâşiye-i Salâha’d-Dîn Alâ Şerhi’l-Akâyid Li-Sa’de’d-Dîn Ed-Dürre Ve Hâşiyetü’l-Berdâ’î Alâ Şerhi’l-Akâyid El-Mezkûr, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz Âbâdî kâğıd üzerine ta’lîk hat kalem-i vâhid yirmi bir satırdır.
Hâşiye-i Mîrzâcân Ale’l-Hâşiyeti’l-Kadîme Li’d-Devvânî El-Mevzû’a Alâ Şerhi’t-Tecrîd, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildli cedvelsiz Âbâdî kâğıd kalem-i vâhid ta’lîk hat muhaşşî on beş satırdır.
Şerh-i Alâ Bedâ’i’l-Âmâlî Bi’l-Hedâye Fî İlmi’l-Kelâm, 1 Cild Siyah cildli cedvelsiz nesih hat yirmi bir satırdır.
Hâşiye-i Karaca Ahmed Alâ Şerhi’l-Akâyîd Li-Sa’de’d-Dîn Et-Taftâzânî, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat yirmi bir satırdır.
Kırmızı sahtiyan cild ta’lîk hat Âbâdî kâğıd on sekiz satırdır. Def’a İsbât-ı Vâcib Ve Mîrzâcân Ve Hanefiye, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz nesih hat muhaşşî on yedi satırdır. İsbât-ı Vâcib Li-Celâli’d-Devvânî, 1 Cild
Yeşil cildlü surh cedvellü ta’lîk hat muhaşşî on yedi satırdır.
Mecmû’un Mâfî Haze’l-Mücelled, Şerh-i Bahri’l-Kelâm Li-Hasan Bin Ebî Bekr El-Kudsî Fî İlmi’l-Kelâm, Risâle-i Fî Fıraki’l-İslâmiyye Ma’â Şerhiha, Risâle-i Fî Beyânî Ehli’t-Tasavvuf Mecmû’ha Yekûn, 1 Cild
Yeşil ebrû cild cedvelsiz tâlib hattı on üç satırdır. -4b-
KÜTÜB-İ EHÂDİS-İ SEYYİD-İ KÂ’İNÂT ALEYHİ EFDALÜ’S-SALAVÂT VE EKMELÜ’T-TAHİYYÂT VE TA’ALLUKÂTUH
Metnü’l-Câmi’i’s-Sahîh Li’l-İmâm Ebî Abdullah Muhammed Bin İsma’îl El-Buhârî Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah cedîd sahtiyan cildlü şemseli iki surh biri laciverd cedvelli nesih tâlib hattı otuz yedi satırdır.
Metnü’l-Câmi’i’s-Sahîh Li’l-İmâm El-Müslim Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah cildlü şemselü iki surh ve biri laciverd cedvellü nesih kırk yedi satırdır.
Sünen-i İbn-i Mâce Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah cedîd sahtiyan şemseli cildlü iki surh biri laciverd cedvellü nesih tâlib hattı kırk yedi satırdır.
Sünenü’t-Tirmizî Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah cedîd sahtiyan şemselü iki surh biri laciverd cedvelli nesih tâlib hattı kırk yedi satırdır.
Sünen-i Ebî Dâvûd Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah cedîd sahtiyan cildlü iki surh biri laciverd cedvellü nesih tâlib hattı ile kırk yedi satırdır.
Sünenü’n-Nesâ’î Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah cedîd sahtiyan şemseli cildlü iki surh biri laciverd cedvellü nesih tâlib hattı kırk yedi satırdır.
El-Mesâbîh Li’l-İmâm El-Bagavî Fi’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah atîk cildlü Âbâdî kâğıd üzerine nesih Kırımî hat muhaşşî cedvelsi on dokuz satırdır.
Meşkûtü’l-Musâbîh Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz nesih Kırımî hat Semerkandî kâğıd yirmi yedi satırdır.
Şifâ-i Şerîf Li-Kâdı I’yâz Rahmetullah Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Siyah sahtiyan atîk cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine nesih hat Kırımî yirmi beş satırdır.
Sâniyen Şîfâ-i Şerîf Li-Kâdı I’yâz Aleyhirrahme Fî’l-Hadîs, 1 Cild Siyah cedîd sahtiyan cildlü surh cedvellü nesih hat on dokuz satırdır. Metnü’l-Câmi’i’s-Sagîr Li’l-İmâm Es-Siyûtî Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Kırmızı cedîd sahtiyan cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine nesih hat yirmi dokuz satırdır.
Meşârikü’l-Envâr Li’s-Sagânî Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Yeşil sâde ebrû cedvelsiz ta’lîk hat muhaşşî on beş satırdır. Şemâ’ilü’l-Mustafa Sallallahü Aleyhi Ve Sellem Fî’l-Hadîs, 1 Cild Ebrû cildli cedvelsiz ta’lîk hat ve muhaşşî Senerkandî kâğıd on beş satırdır.
Mevâhibü’l-Ledünniyye Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan şemselü cildlü surh çifte cedvellü Kudüs hattı otuz beş satırdır.
-5a-
Reşhatü’n-Nasîh Mine’l-Hadîsi’s-Sahîh, 1 Cild
Ebrû cildli surh cedvelli ta’lîk hat ile otuz beş satırdır. Hadîs-i Erba’în Li’n-Nevevî, 1 Cild
Ebrû cildlü yedi cedvelli Âbâdî kâğıd üzerine hatt-ı Kırım dokuz satırdır.
El-Mevridü’r-Reviy Fî’l-Mevlidi’n-Mebevî Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz nesih hüsn-i hat on yedi satırdır. Fihrisü’l-Müsemmâ Bi’d-Derârî Fî Tertîb-i Ebvâb-i Sahîhi’l-Buhârî, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz nesih hat yirmi iki satırdır.
El-Kevâkibü’d-Derârî Fî Şerhi’l-Buhârî Li’l-Kirmânî, 2 Cild
Cild-i evveli ebrû cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine ahâli hattı yirmi dokuz satırdır ikinci cildi ebrû cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine Kırımî fuzalâ hattıdır yirmi yedi satırdır.
Şerh-i Sahîhi’l-Müslim Li’l-İmâm En-Nevevî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz ahâli ceyyid hat kırk üç satırdır. Hâşiyetü’l-Allâme Et-Tayyibî Alâ Meşkûti’l-Mesâbîh, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan şemseli cild Âbâdî kâğıd nesih hüsn-i hat yirmi yedi satırdır.
Şerh-i Meşkûtü’l-Mesâbîh Li’l-Allâme Aliyyü’l-Kârî, 4 Cild
Sekiz cildi dört mücelleddir kırmızı cedîd sahtiyan surh çifte cedvellü nesih hüsn-i hat mecmû’u kalem-i vâhid yirmi beşer satırdır.
İhkâmü’l-Ahkâm Fî Şerh-i Ehâdîs-i Seyyidi’l-Enâm Sallallahü Te’âlâ Aleyhi Ve Sellem, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildli cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine ahâli hattı yirmi satırdır.
Şerhü’l-Mesâbîh Li-Zeyni’l-Arab, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildli cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine hatt-ı Kırım yirmi dokuz satırdır.
Şerhü’ş-Şifâ’i’ş-Şerîf Li’l-Allâme Şehâbe’d-Dîn El-Hafâcî, 3 Cild
Cild-i evveli kırmızı sahtiyan cedvelsiz nesih hat yirmi satırdır cild-i sâni kırmızı sahtiyan ahâli hattı cedvelsiz yirmi yedi satırdır cild-i sâlis kırmızı sahtiyan cedvelsiz ahâli hattı otuz iki satırdır tamam şerhdir.
El-Cildü’l-Evvel Mine’l-Kevkebi’l-Münîr Fî Şerh-i Câmi’i’s-Sagîr Li’l-Alkamî Tamam Nısf Şerhdir, 1 Cild
Siyah sahtiyan cedvelsiz Abadî kâğıd üzerine hatt-ı Arab otuz bir satırdır.
Şerh-i Meşârikü’l-Envâr Ve Me’âlimü’l-Esrâr Li-İbn-i Melek, 1 Cild Ebrû cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine hatt-ı Arab otuz bir satırdır.
Meşâri’ü’l-Eşvâk İlâ Mesâri’ü’l-Uşşâk Te’lîf-i İbnü’n-Nuhâs El-Meşhûr Bi-Fezâili’l-Cihâd, 1 Cild
Ebrû cild cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine hatt-ı fuzalâ yirmi dokuz satırdır.
-5b-
Def’atün Şerh-i Meşârikü’l-Envâr El-Müsemmâ Bi-Hadâyıki’l-Ezhâr Li-Vecihi’d-Dîn Efendi, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine ahâli hattı yirmi yedi satırdır.
Şerhü’ş-Şemâ’il Li-İbrahim El-Lekânî El-Mâlikî, 1 Cild Ebrû cildlü cedvelsiz nesih hat yirmi üç satırdır.
Şerhü’l-Erba’în En-Neveviyye Li-Şihâbi’d-Dîn El-Heysemî, 1 Cild Ebrû cildlü cedvelsiz nesih hat yirmi beş satırdır.
Mevzû’âtü’l- Ehâdîs Li-Aliyyi’l-Kârî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan surh cedvellü nesih hüsn-i hat yirmi üç satırdır. Makâsıdü’l-Hasene Fî’l-Ehâdîsi’l-Meşhûre Es-Sehâvî, 1 Cild Kırmızı cedîd sahtiyan cedvelsiz nesih hat yirmi dokuz satırdır. El-Müntefî Li-İbn Teymiyye Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz altun noktalu Semerkandî kâğıd üzerine nesih hat ile yirmi üç satırdır.
Şerh-i Nuhbetü’l-Fiker Fî Mustalihi’l-Hadîs Li-Abdu’r-Ra’ûf El-Münâvî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildli cedvelsiz nesih hat ile on yedi satırdır. Def’atün Şerh-i Nuhbeti’l-Fiker Li-Aliyyi’l-Kârî, 1 Cild
Siyah sahtiyan cildlü cedvelsiz nesih hat ile yirmi bir satırdır. Elfiyetü’l-Irâkî Fî Mustalihi’l-Hadîs, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Semerkandi kâğıd üzerine nesih hat on üç satırdır.
Şerh-i Elfiyyetü’l-Irâkî Fî Mustalihi’l-Hadîs Li-Kâdı Zekeriyyâ El-Ensârî, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Âbâdî kâğıd üzerine nesih hat ile yirmi bir satırdır.
İnsânü’l-Uyûn Fî Sîreti’l-Emîn el-Me’mûn Li’ş-Şeyhi’l-Halebî, 3 Cild Cild-i evveli ebrû cedvelsiz ahâli hattı yirmi yedi satırdır ve muhaşşîdir cild-i sâni sâde ebrû cedvelsiz nesih hat yirmi üç satırdır cild-i sâlis kırmızı sahtiyan cedvelsiz nesih hat yirmi beş satırdır.
Ez-Zevâcir Fî Beyâni’l-Kebâyir Li-İbn-i Hacer Rahmetullah, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cedvelsiz nesih hat ile yirmi beş satırdır.
Zühretü’r-Riyâz Ve Nüzhetü’l-Kulûbi’l-Maraz Fî’l-Va’z, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh cedvellü nesih hat ile yirmi beş satırdır. Delâyilü’l-Hayrât Li-Süleyman İbn-i Muhammed El-Cezûlî, 1 Cild Sarı sahtiyan üzerine altun şemselü altun cedvellü ka’be-i mükerreme ve ravza-i münevvere resimleri müressem Hattât Yesârî-zade’nin nesih hattıyla on üç satırdır.
-6a- Mecâlisü’l-Va’z Li’r-Rûmî Efendi, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cetvelsiz nesih hat ba’zen muhaşşî yirmi yedi satırdır.
Tebyinü’l-Mehârim Fî’l-Va’z, 1 Cild
Siyah sahtiyan cildlü nesih hat ile yirmi dokuz satırdır. Ravzü’r-Riyâhîn Fî Hikâyâti’s-Sâlihîn, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz hatt-ı Arab Semerkandî kâğıd yirmi bir satırdır. Şerhü’s-Sudûr Fî Ahvâli’l-Mevtâ Ve’l-Kubûr Li’l-İmâm Es-Siyûtî Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild çifte cedvellü ta’lîk hat yirmi üç satırdır. Şerhü’l-Kâdı El-Beyzâvî Ale’l-Mesâbîh Fî’l-Hadîs, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz Âbâdî kâğıd hatt-ı fuzalâ yirmi üç satırdır.
KÜTÜB-İ USÛLÜ’L-FIKHİ’Ş-ŞERÎF
Menâr Fî Usûli’l-Fıkh Li’l-İmâmi’l-Ömer En-Nesefî, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Âbâdî kâğıd ahâli hattı gayet muhaşşî dokuz satırdır.
Metn-i Ale’l-Pezdevî Fî Usûli’l-Fıkh, 1 Cild
Siyah sahtiyan cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd Mâverâü’n-nehr hattı hâşiyelü ve esnâ-yı sutûr dahî memlû haşiye on beş satır bir kitâbdır.
Keşfü’l-Esrâr Şerh-i Ale’l-Menâr Li’l-Musannif, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh cedvellü Semerkandî kâğıd üzerine hâşiyelü hatt-ı ahâli yirmi beş satırdır.
Şerh-i Menâr Li-İbn-i Melek, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat yirmi beş satırdır. Et-Tavzîh Ale’t-Tenkîh Li-Sadri’ş- Şerî’a, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz ahâli hattı on dokuz satır muhaşşîdir.
Şerh-i Mirâti’l-Usûl Alâ Mirkâti’l-Vusûl Li-Molla Hüsrev Rahmetullah, 1 Cild
Siyah cildlü cedvelsiz ta’lîk hat muhaşşî on dokuz satır kalem-i vahiddir.
Et-Telvîh Şerhü’t-Tavzîh Li-Sa’di’d-Dîn Et-Taftâzânî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan şemse zehebî cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine ahâli hat yirmi beş satırdır.
Şerhü’l-Mansûr el-Kâ’ânî Alâ Muğni’l-Habbâzî Fî’l-Usûl, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine hatt-ı fuzalâ memlû hâşiye musahhah ve mu’temed yirmi dokuz satır kitab-ı bî-nazîrdir.
Şerhü’l-Emîr-i Padîşâh Alâ Tahrîr-i İbni’l-Hümâm, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz fuzalâ hattı kalem-i vâhid otuz bir satırdır.
Hâşiye-i İbn-i Kemâl Pâşâ Ale’t-Telvîh Fî’l-Usûl, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz hatt-ı muhaşşî yirmi bir satırdır. Hâşiyetü’s-Seyyidi’ş-Şerîf Alâ Şerhi’l-Mufassali’l-Uzadi’d-Dîn Alâ Muhtasari’l-Müntehî Fî’l-Usûl, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü ba’zen cedvellü ve ba’zen cedvelsiz ta’lîk hat muhaşşî on iki satırdır.
-6b-
Hâşiye-i Hasan Çelebi Ale’t-Telvîh Fî’l-Usûl, 1 Cild
Siyah cildlü cedvelsiz Abadî kâğıd fuzalâ hattı musahhah ve muhaşşî on dokuz satırdır.
Ref’ü’l-Hâcib Li’l-İmâmi’l-Allâme Ale’s-Subkî Alâ Muhtasari’l-Müntehî Li-İbn-i Hâcib Fî’l-Usûl, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzerine fuzalâ hattı kalem-i vâhid ba’zen yirni bir ve ba’zen on dokuz satırdır ve nâdirü’l-vücûddur.
Hâşiye-i Sa’de’d-Dîn Et-Taftâzânî Alâ Şerhi’l-Uzad Alâ Metn-i Usûl-i İbn-i Hâcib, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd ta’lîk hat muhaşşî ve musahhah yirmi yedi satırdır.
Hâşiye-i Muhtasar-ı Müntehî Li-İbn-i Hâcib Ve Hâşiye-i Es-Seyyid Alâ Serh-i Alâ Muhtasari’l-Mezkûr, 1 Cild
Yeşil cild cedvelsiz ta’lîk hat on dokuz satır ve muhaşşîdir. Hâşiye-i Mufassala Li’l-Uzad Alâ Muhtasari’l-Müntehî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild surh cedvellü Semerkandî kâğıd üzerine nesih hat yirmi yedi satırdır.
Şerh-i Kâdı el-Uzadi’d-Dîn Alâ Muhtasari’l-Müntehî Fî Usûli’l-Fıkh, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild çifte cedvellü Semerkandî kâğıd üzerine nesih hat yirmi beş satırdır.
Hâşiye-i Li-Mevlânâ Samsunî Ale’s-Seyyidi’ş-Şerîf Ale’l-Uzad Fî Usûli’l-Muhtasari’l-Müntehî, 1 Cild
Siyah cild cedvelsiz Semerkandî kâğıd nesih hat yirmi bir satırdır. El-Gaysü’l-Hâmi’ Fî Şerh-i Cem’i’l-Cevâmî’ Li-Abdu’r-Rahîm El-Irâkî Fî Usûli’l-Fıkh, 1 Cild
Kırmızı cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd üzevine hatt-ı fuzalâ asıl nüsha ile mukâbele olunmuş otuz üç satırdır.
KÜTÜB-İ FIKH-I ŞERÎF
El-Asâr Li’l-İmâm Muhammed Bin Hasan Eş-Şeybanî Tilmîzi’l-İmâmi’l-A’zâm Rahmetullah, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild cedvelsiz ta’lîk hat on yedi satırdır. Metn-i Ebî Hâmid El-Kudûrî Fî’l-Fıkh, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz ta’lîk hat muhaşşî on yedi satırdır. Kenzü’d-Dekâyık Li-Ömer En-Nesefî Fî’l-Fıkh, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd hatt-ı fuzalâ muhaşşî ve musahhah on bir satırdır.
-7a-
Mecma’ü’l-Bahreyn Fî’l-Fıkh Li-İbni’s-Sâ’âtî, 1 Cild
Ebrû cild Semerkandî kâğıd hatt-ı fuzalâ gayet muhaşşî on üç satırdır.
Hidâye Fî’l-Fıkh, 2 Cild
Cild-i evveli Semerkândî kâğıd nesih hat muhaşşî yirmi üç satırdır cedvelsizdir cild-i sânî siyah sahtiyan Semerkandî kâğıd ta’lîk hat muhaşşî on yedi satırdır.
El-Câmi’ü’s-Sagîr Li-Muhammed Bin Hasan Eş-Şeybânî Tilmîz-i İmâm-ı A’zâm Rahmetullah, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd şarkî hat muhaşşî yirmi bir satırdır.
Telhîsü’l-Câmi’i’l-Kebîr Li’l-Hallâtî, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd şarkı hat muhaşşî on üç satırdır.
Müştemilü’l-Ahkâm Alâ Mezheb-i Ebî Hanîfe Nu’mân Fî’l-Fıkh, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cildlü Semerkandî kâğıd şarkî hat cedvelsiz yirmi üç satırdır.
Metnü’l-Cevâhir Fî’l-Fıkh, 1 Cild
Siyah cildlü cedvelsiz nesih hat on beş satırdır.
El-Eşbâh Ve’n-Nezâyir El-Fakîh Alâ Mezhebi’l-Hanefiyye, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cildlü surh çifte cedvellü ta’lîk hat yirmi üç satırdır. Tarîkat-ı Mühammediyye Li’ş-Şeyh Muhammed El-Birgivî Rahmetullahi Te’âlâ, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz ta’lîk on dokuz satırdır.
Rahmetü’l-Ümme Fî’l-ihtilâfi’l-E’imme Li-İbn-i Hübeyre Fî’l-Fıkh, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz şarkî hat yirmi beş satırdır.
Metn-i Zuhri’l-Müte’ehhilîn Ma’â Şerhihâ El-Müsemmâ Bi-Zehâyiri’l-Âhire Ma’â Şurûti’s-Salat, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat kalem-i vâhid yirmi bir satırdır. Kitâbü’l-Mu’âmelât Li’l-İmâm El-Gazzalî Fî’l-Fıkh, 1 Cild Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat on dokuz satırdır.
Şerh-i Ta’lîmi’l-Müte’allim, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat on yedi satırdır. Metnü’l-Muhtâr Fi’l-Fıkh, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Semerkandî kağıd şarkî hat on üç satır ve muhaşşidir.
Mu’addelü’s-Salat, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat muhaşşî yirmi bir satırdır. Muhtasarü’l-Fetâvâ El-Hindiyye, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh çifte cedvellü nesih hat otuz bir satırdır. Manzûmetü’l-Hilâfiyât Fî Erba’ati’l-Mezâhib, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz Semerkandî kâğıd hatt-ı şarkî gayet muhaşşî on bir satırdır.
-7b-
Eş-Şerhü’s-Sagîr Li’l-Halebî Alâ Munyeti’l-Musallî, 1 Cild Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat on iki satır ba’zen muhaşşidir. Şerhü’l-Kuhîstânî Alâ Fıkhi’l-Geydânî, 1 Cild
Metnü’l-Vikâye Fi’l-Fıkh, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz tâlib hattı surh cedvellü muhaşşî dokuz satırdır. Fetâvâ-yı Âli Efendi, 1 Cild
Müzehheb cild surh cedvellü ta’lîk hat yirmi üç satırdır.
Behcetü’l-Fetâvâ Li-Abdullah Yenişehrî Şeyhü’l-İslâm Fî Devlet-i Osmâniyye, 1 Cild
Kımızı sahtiyan altun şemselü ta’lîk ma’â nukûlü’l-Arabiyye otuz bir satırdır.
Müntehab-ı Fetâvâ-yı Tatar Hâniye Li-Mevlânâ İbrahim El-Halebî Sâhibü’l-Mülteka, 1 Cild
Yeşil sahtiyan cedvelsiz nesih hat otuz dokuz satırdır. Eş-Şerhü’l-Kebîr Li’l-Halebî Alâ Munyeti’l-Musallî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz nesih hat ile yirmi dokuz satırdır. Şerh-i Şir’ati’l-İslâm Li-Seyyid Ali-zâde, 1 Cild
Siyah sahtiyan cildlü cedvelsiz nesih hat yirmi beş satırdır. Şerhü’l-Vikâye Li’s-Sadri’ş-Şerî’â Fî’l-Fıkh, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü surh cedvellü ta’lîk hüsn-i hat on yedi satırdır. Dürer-i Gurer Li-Mevlânâ Molla Hüsrev Efendi Fî’l-Fıkh, 1 Cild Kırmızı sahtiyan cild cedvelsiz ta’lîk hat yirmi yedi satırdır. Muhtasarü’d-Dürer Ve’l-Gurer Li-Ba’zü’l-Fuzalâ, 1 Cild Siyah sahtiyan cild cedvelsiz ta’lîk hat yirmi bir satırdır. El-Musaffa Şerh-i Manzûme-i En-Nesefî, 1 Cild
Yeşil cild cedvelsiz Semerkandî kâğıd hatt-ı Arab yirmi beş satırdır. El-Mevâhibü’l-Fethiye Alâ Tarîkât-ı Muhammediyye Li-İbn-i Allân, 1 Cild
Ebrû cildlü cedvelsiz ta’lîk hat otuz beş satırdır. Fusûli’l-İmâdî Fî’l-Fıkh, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild cedvelsiz nesih hat yirmi yedi satırdır. -8a-
Şerh-i Tevfîki’l-İnâye Alâ Vikâyeti’r-Rivâye, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cildlü cedvelsiz Arabî hat otuz bir satırdır. Hülâsa-i Şerhi’l-Kudûrî, 1 Cild
Kırmızı sahtiyan cild cedvelsiz hatt-ı fuzalâ Semerkandî kâğıd yirmi sekiz satırdır.
Şerh-i Mecma’i’l-Bahreyn Li-İbn-i Melek, 1 Cild
Siyah sahtiyan cild cedvelsiz Âbâdî kâğıd ahâli hattı otuz üç satırdır. Şerh-i Câmi’i’r-Rumûz Ale’n-Nikâbe Li’l-Kuhistânî, 1 Cild
Siyah sahtiyan cild cedvelsiz nesih hat yirmi yedi satırdır. Ed-Dürerü’l-Muhtâr Alâ Tenvîri’l-Ebsâr, 1 Cild
Şerhü’l-Vikâye Li-İbn-i Melek, 1 Cild
Siyah cild cedvelsiz Semerkandî kâğıd hatt-ı Arab yirmi yedi satırdır. Şerhü’l-İhtiyârât Li’l-Fâzıl Ali Çelebi El-Müftî Es-Sıddıkî Fî’l-Fıkh, 1 Cild
Kırmızı cild cedvelsiz Semerkandî kâğıd hatt-ı fuzalâ otuz bir satır musahhah kitâb-ı bî-nazîrdir.
Hülâsatü’l-Fetâvâ Li’l-İmâm-ı Tâhir El-Buhârî, 1 Cild Siyah cild surh cedvellü ta’lîk hat yirmi dokuz satırdır.
Şerhü’l-Kubûrî El-Müsemmâ Bi’t-Tekmîle Ma’â Ta’rifî’l-Allâmâti’l-Kütüb, 1 Cild
Ebrû cild cedvelsiz Semerkandî kâğıd ahâli hattı on beş satırdır. Şerhü’l-İhtiyâr Ale’l-Muhtâr, 1 Cild
Ebrû cild Âbâdî kâğıd cedvelsiz hatt-ı Arab yirmi beş satırdır. Şerhü’l-İnâye Ale’l-Hidâye, 4 Cild
Cild-i evveli kırmızı sahtiyan cedvelsiz nesih hat yirmi üç satırdır cild-i sâni kırmızı sahtiyan çifte cedvellü ta’lîk hüsn-i hat yirmi bir satırdır cild-i sâlis ebrû cild cedvelsiz ta’lîk hat yirmi bir satırdır cild-i râbi’ kırmızı sahtiyan cedvelsiz ta’lîk hat yirmi bir satırdır.
-8b- Fetâvâ-yı Kâdıhân, 2 Cild
Cild-i evveli siyah sahtiyan surh cedvelli ta’lîk hat yirmi dokuz satırdır cild-i sâni siyah sahtiyan surh cedvel ta’lîk hat yirmi dokuz satırdır kalem-i vâhiddir.
Şerhü’l-İknâ’ Fî Mezhebi’ş-Şâfi’iyye Li’l-Hatîb Eş-Şerbinî, 2 Cild Cild-i evveli ebrû cild cedvelsiz nesih hat on dokuz ba’zen yirmi bir satırdır cild-i sâni ebrû cild cedvelsiz nesih hat yirmi bir satırdır kalem-i vâhiddir.
Şerhü’l-Mülteka Li’ş-Şeyh-Zâde El-Meşhûr Bi-Damad, 1 Cild Siyah sahtiyan cedvelsiz hatt-ı ta’lîk yirmi dokuz satırdır.
Şerh-i Kenzü’d-Dekâyık El-Müsemmâ Bi-Remzi’l-Hakâyık Li’l-Fâzıl El-Gaynî, 1 Cild
Ebrû cild cedvelsiz nesih hat stuz beş satırdır.
Rahmetü’l-Ümme Ve İhtilâfü’l-E’imme Li’l-İmâm Muhammed Es-Subkî, 1 Cild
Siyah cild cedvelsiz hatt-ı şarkî Semerkandî kâğıd yirmi bir satırdır. Hâşiye-i Ya’kûb Pâşâ Alâ Sadri’ş-Şeri’a, 1 Cild
Kırmızı cild cedvelli Semerkandî kâğıd ta’lîk hat yirmi bir satırdır. Hâşiye-i Abdu’r-Rahman Ale’l-İnâye Şerhi’l-Hidâye, 1 Cild
