C. Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 1998, 2 (2)
ÇİMENTO FABRİKASINDA ÇALIŞAN İŞÇİLERİN SAĞLIK
SORUNLARININ BELİRLENMESİ
Nuran GÜLER*, Gülümser KUBİLAY **
ÖZET
Bu çalışma, Çimento Fabrikasında çalışan işçilerin sağlık sorunlarının belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini Sivas Çimento Fabrikası’nda kadrolu olarak çalışan 217 işçinin tümü oluşturmuştur. Veriler dört ayrı form aracılığı ile toplanmıştır. Bu formlar; işçi tanıtım formu, işyeri sağlık ünitesine başvuran işçileri değerlendirme formu, işçi muayene formu ve Durumluk-Sürekli Kaygı ölçeğidir. Araştırmacı veri toplamak için altı ay, haftanın beş günü fabrikada çalışmıştır.
Çalışmada işçilerin yarısından fazlasının sigara kullandığı, her beş işçiden birinin kronik bir hastalığı olduğu, işçilerde en fazla şişmanlık, çürük ve eksik diş, ciltte ve elde lezyon vb. sorunların bulunduğu, işçilerin işyeri sağlık ünitesine en sık başvuru nedenlerinin solunum ve gastrointestinal sistemi rahatsızlıklarının olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Sözcukler : İş Sağlığı, Hemşirelik.
SUMMARY
Determining the health problems of
workers at the cement factory
This research has been carried out as a desciriptive study to determine the health problems of workers. The samples of the research included all of 217 workers working in Sivas Cement Factory. Data was obtained trough four different forms such as recognization form, evaluation form, examination form and level of anxiety form. During the data collection period, the researcher had been in the factory five days in a week for six months.
In this study it was determinend that more than half of the workers were smokers, one-fifth of the worker had a chronic disease, such problems as obesity, decayed and missing teeth and lession on the skin and hands where the most common among the workers, and that the most frequent reasons of their applying to health care unit in their work place was that they had respiration and gastrointestinal disorder.
Key Words : Occupational Health, Nursing.,
GİRİŞ
Günümüzde halk sağlığı alanında işçi sağlığının korunmasına ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar önemli bir yer tutmaktadır. Çünkü dünyada çalışanların sayısının giderek artması ve gelişen endüstriye paralel olarak, kullanılan makinaların çeşit ve sayıları çoğal-makta, çalışanlar yaşamlarının önemli bir bölü-münü (günlerinin üçte birini, yaşamlarının üçte ikisini) çalışma ortamında geçirmektedir. Çalış-ma ortamındaki bir çok etken işçinin bedensel ve ruhsal sağlığını tehdit etmekte, bu durum her yıl onbinlerce işçinin sağlığının bozulmasına, ölmesine, sakat kalmasına, bunun sonucunda milyonlarca ekonomik kayıplara neden
olmaktadır (ICN 1987, Karonen , Mıkheev 1986, Stone ve ark. 1995). Çimento endüstrisinde çalışan işçiler ise çimento için gerekli olan toprak, kireç taşı, alçı taşı çıkarılan taş ocak-larında iklim koşullarına, kayaların parçalanması sırasında tozlara, çimento üretim süreci içinde gürültüye, sıcaklığa ve diğer etkenlere maruz kalmaktadır. Çalışma ortamında bulunan toz, gürültü, düşük veya yüksek sıcaklığa bağlı olarak işçilerde solunum sistemi (kronik bronşit, amfizem), sindirim sistemi (ülser), deri ve duyu organı ile ilgili rahatsızlıkların ön sıralarda yer aldığı araştırmalarla ortaya konulmuştur (Berk 1991, ILO 1983).
* Öğr. Gör. Dr., C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu, Sivas ** Prof.Dr. , H.Ü. Hemşirelik Yüksekokul, Ankara
İş sağlığı hizmetlerinin ekip halinde yürü-tülmesi gerekmektedir. İş sağlığı ekibi hemşire, hekim, endüstri hijyenisti, diyetisyen, işçi ve sendika temsilcisi, işveren ve diğer sağlık perso-nelinden oluşmaktadır (ICN 1987, Stanhope, Lancester 1996). Bu hizmet ekibinde iş sağlığı hemşiresi önemli bir yere sahiptir. Tüm hemşirelik çalışma alanlarında olduğu gibi, iş sağlığı hemşireliği alanında hemşirenin ekip içindeki rolleri; çalışanların sağlığının korun-ması, hastalıkların tedavisi ve rehabilitasyonuna temellenen danışmanlık, eğiticilik, yöneticilik, araştırıcılık ve bakım vericiliktir. Bu roller doğ-rultusunda; iş sağlığı hemşiresi sağlığın değer-lendirilmesi (işçinin işe giriş muayenesi, periyo-dik muayene, sağlık sorunu ile işyeri sağlık ünitesine başvuran işçilerin muayenesi), iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi, danışmanlık, sağlık eğitimi, iş alanının gözlen-mesi ve kayıt tutma gibi görevleri yerine getirmektedir. (Emiroğlu 1990, ILO 1983, Stone ve ark 1995, Stanhope, Lancester 1996). Ancak iş yasalarında iş sağlığı hemşiresinin rol ve işlevleri açık olarak belirtilmemiştir (T.C.Sosyal Güvenlik Bakanlığı 1986). Çoğu hemşirelik ça-lışma alanlarında olduğu gibi iş sağlığı hemşi-releri kendilerini iş sağlığı ünitesinde yalnızca kan basıncını ölçen, enjeksiyon yapan, hastaya fiziksel bakım veren kişiler olarak görmektedir. Toplumun bir uzantısı olan işçiler de hemşireyi bu gibi sınırlı rollerde görmekte ve beklentileri de bu yönde olmaktadır (Emiroğlu 1990). İşyerlerinde işçilere daha nitelikli hemşirelik hizmeti sunmak için işçilerin gerçek sorunlarının belirlenmesi, çalışanlara götürülecek sağlık hizmetlerinin etkinliği bakımından önemli bir adım olacaktır.
AMAÇ
Sağlığı koruma ve iyileştirme sorum-luluklarıını yerine getirebilmesi için hemşirenin ekip içinde aktif rol alması nedeniyle bu araştır-ma işçilerin sağlık sorunlarının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
YÖNTEM
Araştırma, 15 Haziran-15 Aralık 1996 tarihleri arasında Sivas Çimento Fabrikasında yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Sivas İl’i YİBİTAŞ&LAFARGE Çimento Fabrikasında kadrolu ve taşeron olarak çalışan 325 işçi oluşturmuştur. Örnekleme kadrolu olarak çalışan 217 işçinin tümü alınmış olup, taşeron işçilerin belirli dönemlerde çalışmaları ve sağlık güvencelerinin olmaması nedeniyle bu grup örnekleme alınmamıştır.
Verilerin toplanmasında kullanılan işçi tanıtım formu, işyeri sağlık ünitesine başvuran işçileri değerlendirme formu ve işçi muayene formu araştırmacının gözlemleri ve konu ile ilgili literatürlerden yararlanılarak geliştirilmiştir (Stone and ark 1995, T.C. Sosyal Güvenlik Bakanlığı 1986, Ossler 1986). İşçilerin anksiyete düzeyini belirlemek için Amerika Birleşik Devletlerinde Spielberger ve arkadaşları (1970) tarafından geliştirilmiş olup, Öner ve Lecompte (1985) tarafından geçerlilik ve güvenirlilik çalışması yapılan Durumluk-Sürekli Kaygı Ölçeği kullanılmıştır (Öner ve Le Compte 1985).
İşçi Tanıtım Formu : İşçilerin
sosyo-demografiközellikleri ile, çalışma, sigara ve alkol kullanma durumlarını, kronik hastalık olup olmaması gibi özelliklerini belirlemek amacıyla ilk ay, işçilerin çalıştıkları ünitelerde yüz yüze görüşülerek uygulanmıştır.
İşyeri Sağlık Ünitesine Başvuran İşçileri Değerlendirme Formu: Bu form, işçilerin işyeri
sağlık ünitesine başvuru nedenleri ve verilen hemşirelik hizmetlerinin belirlenmesi amacıyla işyeri sağlık ünitesine başvuran her işçiye uygulanmıştır.
İşçi Muayene Formu : Bu form, işçinin
fiziksel sağlık muayenesini ve kan, gaita, idrar ile ilgili laboratuvar tetkiklerini içeren iki boyuttan oluşmaktadır. İşçilerin muayenesi araştırmacının kendisi, dört tıp fakültesi son sınıf öğrencisi ve C.Ü. Tıp Fakültesi Gögüs Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı tarafından işyeri sağlık ünitesinde yapılmıştır. Muayene sonucunda araştırmacı tarafından sorunu olan
işçiler Sosyal Sigortalar Kurumu, Verem Savaş Dispanseri, Üniversite Hastanesine sevk edilerek gerekli tedavilerinin yapılması sağlanmıştır. Laboratuvar tetkikleri ise işçilerin katılımı sağlanarak her işçiden alınan küçük bir ücret karşılığında yaptırılmıştır. Laboratuvar uzmanı, işyeri sağlık ünitesinde her bir işçiden kan, gaita, idrar örneği almış ve sonuçları araştırmacıya göndermiştir.
Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği : Bu
form, işçilerin işyerinde duruma bağlı ve sürekli kaygı düzeyini belirlemek amacıyla kullanıl-mıştır. İşçilerin formu çalıştıkları süreler içinde kendi kendilerine doldurmaları istenmiştir.
Veriler yüzdelik hesapları ile değerlen-dirilmiştir. İşçilerin vücut ağırlığı Beden-Kitle İndexine göre zayıf, şişman ve normal olarak değerlendirilmiştir. Ağırlık (Kg) BKİ (Beden-Kitle İndeksi) = Boy ( m)2 BKİ< 20 olanlar zayıf BKİ = 20-25 olanlar normal
BKİ>26+olanlar şişman olarak kabul edilmiştir. İşçilerin kan basıncı Dünya Sağlık Örgü-tünün normları esas alınarak değerlendirilmiştir. Buna göre tansiyon arteryelin üst sınırı 140/90 mmHg, alt sınırı ise 120/70 mmHg, nabızda ise alt sınır 60/dk ve üst sınır 100/dk olarak alın-mıştır. Bu normlara göre tansiyon arteryeli ve nabızı düşük veya yüksek çıkan işçilerde üç gün aynı saatlerde ölçüm yapılmıştır. Kan, idrar ve gaita tetkikleri ise laboratuvar normalarına göre değerlendirilmiştir.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Araştırma kapsamına alınan işçilerin tama-mına yakınının (%95.9) erkek, 30 yaş üzerinde (%88.9), evli (%92.2) ve en az ilk ve üzeri okullarıdan mezun oldukları belirlenmiştir. İşçi-lerin çalışma yaşamlarına yönelik veriler ince-lendiğinde büyük çoğunluğunun çalışma süresi 11 yıl ve üzerinde olup (%84.8), daha önce aynı işte çalışanların oranı %45.6'dır. İşçilerin çalıştığı ünitelere bakıldığında yaklaşık üçte birinin (%34.6) idari işlerde, diğerlerinin işletme
ünitelerinde (konkasör, paketleme, gezervinç, makina, elektrik bakım, farin, döner fırın, kömür ve çimento değirmeni, laboratuvar) çalıştıkları saptanmıştır (Tablo 1).
Tablo 1 : İşçilerin Sigara ve Alkol Kullanma Durumlarına Göre Dağılımı
Sayı % Sigara (n-217)* Kullanıyor 141 65.0 Kullanmıyor 76 35.0 Günlük Sigara Tüketimi (n=141)* 1 paketten az 39 27.6 1 paket 73 51.8 1.5-2 paket 29 20.6
Sigara İçme Süresi ( n=141)*
1-5 yıl 40 28.4 6-10 yıl 43 30.5 11 yıl ve üzeri 58 41.1 Alkol (n-217)* Kullanıyor 34 15.7 Kullanmıyor 183 84.3
İşçilerin sağlık durumlarını etkileyebilecek olan risk faktörlerinden olan alkol ve sigara kullanım durumları değerlendirildiğinde; işçilerin yarısından fazlası (%65) sigara kullandığını, bunların da %51.8'i günde bir paket sigara içtiğini, bunun yanısıra işçilerin %15.7'si alkol kullandıklarını ifade etmişlerdir. Yapılan bir çok çalışmada sigaranın birey ve toplum sağlığını tehdit ettiği gösterilmiştir (Dedeoğlu 1994, Erkan 1996, La Douj 1990). Sigara günümüzde işyeri zararlıları içinde görülmekte olup, işyeri ortamında toz ve kimyasal maddelerle inhalasyonu sonucu daha fazla sağlık sorununa yol açtığı belirtilmekte ve sigara içen işçiler riskli grup olarak gösterilmektedir. Aynı zamanda işyerinde sigara kullanımı bireysel sağlık sorunlarının yanısıra iş kazası, yangın, iş gücü kaybı, işveriminin düşmesi gibi riskleri de beraberinde getirmektedir. Kanada'da işçiler üzerinde yapılan bir çalışmada sigara içenlerin
içmeyenlere göre işe devamsızlık durumlarının %35-40 daha fazla olduğu belirlenmiştir (Aksoy 1996).
Tablo 2 : İşçilerde Kronik Hastalık Görülme Durumu ve Görülen Kronik Hastalıkların Sistemlere Göre Dağılımı
S
ayı
% Kronik Hastalık Durumu (n=217)
Var 43 19.8
Yok 174 80.2
Sistemlere Göre Kronik Hastalıklar (n-43)*
Gastro İntestinal Sistem Hastalıkları 15 34.9 Solunum Sistemi Hastalıkları 11 25.6 Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları 7 16.3 Kardiyovasküler Sistem Hastalıkları 4 9.3 Duyu Organları Hastalıkları 3 6.9
Kan Hastalıkları 2 4.7
Endokrin Sistem Hastalıkları 1 2.3
TOPLAM 43 100.0
Araştırma kapsamına alınan işçilerin kronik hastalık durumu incelendiğinde her beş işçiden birinin ( % l9.8) kronik bir hastalığa sahip olduğu, bunlardan gastrointestinal sistem (% 34.9), solunum sistemi (%25.6) ve kas-iskelet sistemi hastalıklarının (%16.3) daha fazla oranda görülmektedir. Literatür incelendiğinde çimento endüstrisinde çalışan işçilerde çalışma ortamında bulunan gürültüye, toza, yüksek veya düşük sıcaklığa bağlı bu sistemle ilgili rahatsızlıkların daha sık görüldüğü belirlenmiştir. (Bozkurt 1994, ....1992, ILO 1983, Sabuncu 1990). Aynı zamanda saydığımız bu işyeri zararlıları kronik hastalıkların alevlenmesine neden olmaktadır (Tablo 3).
Tablo 3 : Kronik Hastalığı Olan İşçilerin Hastalık Bilgisi, İlaçlarına, Diyetlerine Uyum ve Kontrollere Gitme Durumlarına Göre Dağılımı
Sayı %
Hastalık Hakkında Bilgisi (n=43)*
Biliyor 17 39.5 Kısmen biliyor 5 11.7 Bilmiyor 21 48.8 İlaç Kullanımı (n=28)* Düzenli 13 46.4 Düzensiz 15 53.6 Özel Diyetine (n=20)* Uyuyor 5 25.0 Uymuyor 15 75.0 Kontrollere Gitme (n=43)* Gidiyor 8 18.6 Gitmiyor 35 8l.4
Kronik hastalığı olan işçilerin diyetlerine ve ilaçlarına uyumları ile sağlık kontrollerine gitme durumları incelendiğinde işçilerin %48.8'inin hastalıklarına yönelik bilgilerinin olmadığı belir-lenmiş, %53.6' sının ilaçlarını düzensiz kullan-dığı, %75'inin diyetlerine uymadıkları belirlen-miştir. Hastalığı nedeni ile sağlık kontrollerine gitmesi gereken işçilerin %81.4'ü ise sağlık kontrollerine gitmediklerini ifade etmişlerdir.
Tablo 4 incelendiğinde işçilerin 6 aylık süre sonunda işyeri sağlık ünitesine en sık başvuru nedenleri, solunum sistem (% 20), gastrointes-tinal sistemi (%20), kardiyovasküler sistemi (% 16.2) rahatsızlıklarıdır. Altı aylık izlem boyunca bu işyerinde en fazla solunum ve gastrointestinal sistem rahatsızlıkları görülmesi, öncelikle
çi-mento üretim süreci sonucu işyeri ortamının tozlu, gürültülü olması gibi fiziksel etkenler yanında fazla iş yükü, özel bir işyeri olması nedeni ile işten çıkarılma korkusu, vardiyalı çalışma ve sigara içminin yüksek olmasından kaynaklanabilir. Yapılan araştırmalarda da vardiyalı çalışmanın, sigara içiminin solunum ve gastrointestinal sistem rahatsızlıklarına neden olduğu belirlenmiştir (... 1992, Kurra 1990).
Araştırma sırasında işçilere sağlık ekibi tarafından yapılan fizik muayene sonuçları değerlendirildiğinde işçilerin yarısından fazla-sında (% 65.2) çürük diş ve eksik diş, şişmanlık % 51.7’sinde hipotansiyon %25.3’ ünde olduğu belirlenmiştir. Ülkemizde yetişkin erkeklerin % 7-13’ünün şişman olduğu bildirilmektedir (Baysal 1995). Bizim çalışmamızda işçilerde
%51.7 oranında şişmanlık bulunması coğrafik ve kültürel yapıya, işyerinde diyetisyenin bulun-maması ve yemeklerde karbonhidrat ağırlıklı besinlerin verilmesine bağlı olabilir. Aynı zamanda işçilerin çoğunun yaptıkları işlerin fazla fiziksel güç gerektirmediği gözlemlenmiş-tir. Araştırma yaptığımız çimento fabrikasında işçilerin % 20.2'sinin ayaklarında mantar tespit edilmiştir. Bu durum araştırmacının gözlemleri-ne göre hava almayan, terlemeye gözlemleri-neden olan çelik burunlu ve dar ayakkabılar giymelerine bağlı olabilir. İşçilerde ciltte ve elde lezyon (% 15.5), KOAH (% 12.2), hipertansiyon (% 8), işitme kaybı (%5.5), konjiktivit (%3.7) gibi sorunlar daha az oranda bulunmuştur. Bu bulgu literatürle benzerlik göstermektedir (ILO 1983, Sirer 1996).
Tablo 4 : İşçilerin İşyeri Sağlık Ünitesine Başvurularının Aylara ve Başvuru Nedenlerine Göre
Dağılımı (1 Temmuz-15 Aralık 1996)
Sistemlere Göre Başvuru Nederni 1-31 Temmuz 1-31 Ağustos 1-30 Eylül 1-31 Ekim 1-30 Kasım 1-15 Aralık TOPLAM
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı
% Sayı % Sayı % Sayı % Solunum Sist. 5 9.8 5 12.2 20 35.7 18 27.7 14 17.1 7 14.6 69 20.0 Gastrointestinal 12 23.5 5 12.2 11 19.6 12 18.5 21 25.6 8 16.7 69 20.0 Kardiovasküler 18 35.2 14 34.1 5 8.9 7 10.8 15 18.3 2 4.2 56 16.2 Endokrin Sistem 3 5.9 1 2.4 2 3.6 3 4.6 - - 1 2.1 10 2.9 Duyu Organları 8 15.7 5 12.2 4 7.1 7 10.8 11 13.4 12 25.0 47 13.6 Ürogenital 1 2.0 4 9.6 5 8.9 4 6.1 8 9.8 3 6.3 25 7.2 Psikiyatrik 3 5.9 1 2.4 1 1.8 4 6.1 3 3.6 5 10.4 17 4.9 Kas-İskelet Sist. 1 2.0 4 9.6 - - 2 3.1 5 6.1 2 4.2 14 4.1 Baş ağrısı - - 2 4.9 8 14.3 8 12.3 5 6.1 8 16.7 31 9.0 TOPLAM 51 100.0 41 100.0 56 100.0 65 100.0 82 100.0 48 100.0 345 100.0
Tablo 5. İşçilerin Yapılan Fizik Muayene Sonuçlarına Göre Dağılımı (n-213)
Sayı % Boy/Kilo Zayıf 5 2.3 Normal 98 46.0 Şişman 110 51.7 Göz Normal 174 81.7 Görme Bozukluğu 31 14.6 Konjiktivit 8 3.7 Burun Normal 201 94.4 Deviasyon 7 9.3 Tıkanıklık 3 1.4 Diğer 2 0.9 Ağız Normal 59 27.7 Ağızda yara 4 1.9 Çürük ve eksik diş 139 65.2 Protez 11 5.2 Kulak Normal 171 78.7 İşitme kaybı 12 5.5 Kulakta buşon 17 7.8 Kulakta mantar 10 4.6 Diğer 3 1.4 Deri Normal 133 62.4 Ciltte lezyon 24 11.3 Elde lezyon 9 4.2 Ayakta mantar 43 20.2 El parmaklarında hipertrofi 4 1.9 Solunum Normal 178 83.6 KOAH 26 12.2 Akciğer enfeksiyonu 9 4.2 Kan Basıncı Normal 142 66.7 Hipertansiyon 17 8.0 Hipotansiyon 54 25.3 Nabız Normal 199 93.4 Filiform nabız 12 5.6 Aritmik nabız 2 2.0
* Dört işçi fizik muayeneyi kabul etmemiştir.
Tablo 6. İşçilerin Kan, Gaita ve İdrar Laboratuvar Tetkikleri Sonuçlarının Dağılımı
Sayı %
Açlık Kan Şekeri (n-137)*
Normal 126 92.0 Normalin üstünde 11 8.0 Kollesterol (n-137)* Normal 124 90.5 Normalin üstünde 13 9.5 Lipit (n-137) * Normal 124 90.5 Normalin üstünde 13 9.5 HBsAg (n-137) * Yok 133 97.1 Var 4 2.9 Hemoglobin (n-137) * Normal 132 96.8 Normalin altında 5 3.2 Gaitada Parazit (n=108) ** Yok 96 81.3 Giardia kisti 15 12.7 Askaris 4 3.4 Oksiyur 3 2.6 İdrar (n=137) * Normal 120 87.6 Kalsiyum oksalat 7 5.1
İdrar yolu enfeksiyonu 10 7.3
* 80
işçi laboratuvar tetkiklerini yaptırmak
istememişitir.
** 109 işçi gaita vermemiştir.
İşçilerin kan, idrar ve gaita sonuçları incelendiğinde ise % 8’inin kan şekerinin, % 9.5’inin kolesterol ve lipit düzeylerinin yüksek, % 3.2’sının hemoglobini düşük, % 2.9’unun HBsAg pozitif ve % 18.7'sinin paraziti olduğu saptanmıştır. Ayrıca fizik muayene sonucunda kronik hastalıklardan Hepatit B dört işçide, hipertansiyon on yedi işçide saptanmıştır. İşçilerde farkında oldukları kronik hastalıklar dışında daha fazla oranda kronik hastalığın
saptanması, toplumun kültürel yapısına bağlı olarak hastalık belirtilerinin sorun olarak görülmemesine bağlanabilir. Yapılan fizik muayeneden ve tetkiklerden elde edilen bulgular hemşirenin hizmet vermesinde önemli veri kaynaklarından biri olabilir.
Tablo 7. İşçilerin Durumluk ve Sürekli Kaygı Düzeyleri Puan Ortalamaları
Kaygı Düzeyleri n x ±SD
Durumluk Kaygı Düzeyi 169* 41.4 11.5
Sürekli Kaygı Düzeyi 168 43.5 8.6
• 48 işçi Durumluk ve Sürekli Kaygı
Ölçeğini doldurmamıştır.
İşçilerin duruma bağlı, sürekli kaygı düzeylerine bakıldığında işçilerin duruma bağlı kaygı düzeyi puan ortalaması 41.4 , sürekli kaygı düzeyi puan ortalamaları 43.5 bulunmuştur. Durumluk ve Sürekli Kaygı Envanterinde kaygı puan ortalaması 60 ve üzeri olduğunda normal sınırların dışında yüksek olarak değerlendirl-mektedir. Buna göre işçilerde belirlenen kaygı düzeylerinin normal sınırlar içinde olduğu görülmektedir. Oysa çalışmanın yapıldığı işyeri, özel sektöre ait olup araştırıcının gözlemlerine göre işçiler sürekli denetlenmekte, bu denetimin iş merkezli yapıldığı ve işçilerin her an işten çıkarılma kaygısı yaşamadıkları gözlenmektedir. Aynı zamanda çalışılan ortamda çevresel uyaranlar (toz,gürültü,sıcaklık) oldukça fazla olup, bu durum işçilerdeki kaygı oluşumunu destekleyici nitelik taşımaktadır. Tüm bunlar dikkate alındığında işçilerin durumuna bağlı sürekli kaygı düzeyi puan ortalamalarının yüksek olması beklenirken çalışma sonucunda işçilerdeki kaygı düzeyi düşük olarak saptanmıştır. İşçilerin kaygı düzeyinin düşük çıkması işçilerin işten çıkarılma korkusu yaşamaları nedeniyle sorulara gerçekci yanıt vermemiş olabileceklerini gösterebilir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
İşçilerin sağlık sorunlarının belirlenmesi amacıyla yapılan bu araştırmada, şu sonuçlar elde edilmiştir. İşçilerin yarısından fazlasının sigara kullandığı, her beş işçiden birinin kronik bir hastalığa sahip olduğu, bunlardan da gastrointestinal sistem ve solunum sistemi hastalıklarının ön sırada yer aldığı, işyeri sağlık ünitesine en sık solunum sistemi ve gastrointes-tinal sistemi rahatsızlıkları nedeni ile başvurduk-ları saptanmıştır. Muayene sonucunda ise işçi-lerde en fazla şişmanlık, çürük ve eksik diş, cilt-te elde lezyon, ayakta mantar olduğu saptanmış-tır. Laboratuvar tetkikleri sonuçlarına göre ise işçilerin bir bölümünün kan şekerinin, kolesterol ve lipit düzeyinin yüksek, hemoglobin düzeyinin düşük, HBsAg'nin pozitif, kaygı düzeylerinin ise normal sınırlarda olduğu belirlenmiştir.
Bu sonuçlar doğrultusunda aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir:
Meslek hastalıklarının erken belirlenerek ve iş ile işçinin uyumunun sağlanması için, işveren tarafından işçilerin periyodik muayenelerinin yaptırılması,
Kapalı ortamlarda sigara içilmemesi ile ilgili yasaya işlerlik kazandırılarak işverenin ve sigara içmeyen işçilerin yaptırım gücünü kullanması,
Kronik hastalığa sahip işçilere verilen tedavi düzenine (ilaç,diyet, sağlık kontrolü) uyumları için sürekli eğitim verilmesi,
İşçilerin durumluk sürekli kaygı düzeyini belirlemek için daha ayrıntılı araştırmaların yapılması, İşçi ve işyeri ile ilgili kayıtların her ay toplanan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kurulu’nda tartışılması ve bu kurulda iş sağlığı hemşiresinin yer alması,
KAYNAKLAR
Aksoy S (1996) Sigarasız İşyeri Daha Sağlıklı ve Emniyetli, Türk Tabibler Birliği İşçi Sağlığı ve İşyeri Hekimliği Bülteni, 3, ss.15-17.
Baysal A (1995) Beslenme Sorunları ve Çözüm Önerileri, Çalışma Ortamı. s.18, Ocak-Şubat, ss.25-9.
Berk M Çimento Sanayiinde İş Hijyeni Sorunları ve Çözüm Önerileri . Yayınlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi, İş Sağlığı Programı, Ankara 1991.
Bozkurt İ, Özgür S (1994) Bir Sanayi Kuruluşunda Çalışma Ortamının Gürültü Düzeyleri ve İşitme Kayıpları, IV. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi. 12-16 Eylül, ss.536- .... (1992) Vardiyalı İşçiler İçin Zor Bir Günün Gecesi , Çalışma Ortamı,Fişek Sağlık Hizmetleri ve Araştırma Enstitüsü Yayını, S.3, Temmuz, ss.44-47.
Erkan F (1996) Meslek Hastalıkları ve Sigara, TTB İşçi Sağlığı ve İşyeri Hekimliği Bülteni. s.3, ss.12-14.
Dedeoğlu N (1994) İşyerinizde Hala Sigara İçiliyor mu, Çalışma Ortamı, Fişek Sağlık Hizmetleri ve Araştırma Enstitüsü Yayını, S.14, Mayıs-Haziran, ss.22-23.
Emiroğlu O N ( 1990) İşçilerin İş Sağlığı Hizmetlerinden Beklentileri ve İşyeri Hemşiresinin İş Sağlığı ve Güvenliği Çalışmalarındaki Yeri . Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Erkan N (1996) İş Yaşamında Ergonomik Sorunlar, İşyeri Hekimliği Ders Notları. Türk Tabipler Birliği Yayını, 1. Basım, Ankara, ss.201-211.
ICN (1987) Health in the Work Place . Forum Auckland, New Zealand, 14 Aug.
ILO (1983) Encylopaedia of Occupational Health and Safety. 2, Geneva.
ILO (1983) Encylopaedia of Occupational Health and Safety. 1, Geneva, pp.437-438.
Karonen M., Mikheev MI. (1986) Epidemiology of Occupational Health, WHO Rej. Publications European, Seri No. 20, Sweden.
Kurra S ( 9-13 Nisan 1990) İstanbul'da Gürültü Kirliliği Sorunu, İstanbul’un Çevre Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu. İstanbul Teknik Üniversitesi, ss.335-47. 15.La Douj (1990) Occupational Medicine. Appleton and Lange.
Osler C C (1986) Men's Work Environments, Nursing Clinics of North Amireca. (21): 1, pp:25-34.
Öner N, Le Compte A. (1995) Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı. 2. Basım, İstanbul, Boğaziçi Yayınları, No. 333.
Özcan N (1995) Hipertansiyon . Ankara ss.113-114. Sabuncu H (1990) Çağımızın Önemli Bir Çevre Sorunu Gürültü, İstanbul'un Çevre Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu. ss.349-53.
Sirer H ( 1996) Mesleksel Hastalıkları , İşyeri Hekimliği Ders Notları. Türk Tabipler Birliği Yayını, 1. Basım, Ankara, ss.51-57.
Stanhope M, Lancester J. (1988) Community Health Nursing. Segond Edition, Mosby, St louis, pp.792-803. Stone S, Eigsti D, McGuire S L (1995) Comprehensive Community Health Nursing. Fourth Edition, Mosby, Toronto, pp.666-95.
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (1986) Kanun-Tüzük ve Yönetmelikler. İSGÜM Basımevi, Ankara.
