GASTROİNTESTİNAL GASTROİNTESTİNAL
SİSTEM SİSTEM
( ( SİNDİRİM SİSTEMİ SİNDİRİM SİSTEMİ ) )
Yrd. Doç. Dr. Hanife ÖZKAYALAR
SİNDİRİM KANALININ GENEL SİNDİRİM KANALININ GENEL
YAPISI YAPISI
Gastrointestinal kanal ortak yapısal Gastrointestinal kanal ortak yapısal özellikler gösterir.
özellikler gösterir.
Lümen dört tabakadan oluşan bir Lümen dört tabakadan oluşan bir duvarla çevrilidir;
duvarla çevrilidir;
Tunika mukoza Tunika mukoza
Tunika submukoza Tunika submukoza
Tunika muskularis Tunika muskularis
Tunika seroza (adventisya) Tunika seroza (adventisya)
T. MUKOZA T. MUKOZA
Lamina epiteliyalis: Organlarda farklı özellikte ve Lamina epiteliyalis:
fonksiyonda olabilir .
Epitel özafagusta koruma özelliği gösteren çok katlı nonkertinize yassı epitel
Mide de salgı yapma özelliğine sahip tek sıralı prizmatik epitel
Lamina propria: epitel altında onu destekleyen, Lamina propria:
besleyen ve bezleri içinde bulunduran,
savunmada rol alan gevşek bağ doku alanıdır.
Sindirim kanalının bölümüne göre değişen yoğunlukta lenfoid doku içerir.
Bu tabaka.bağ doku hücreleri ve içerdiği lenfoid doku ile savunmada rol alır.
Lamina muskularis mukoza: ince düz kas Lamina muskularis mukoza:
kontraksiyonu sağlayan ve patolojik hücre geçişini engelleyen tabakadır.
TUNİKA SUBMUKOZA TUNİKA SUBMUKOZA
Düzensiz sıkı bağ dokusu Düzensiz sıkı bağ dokusu
Submukozal sinir pleksusu (Meissner Submukozal sinir pleksusu (Meissner pleksusu)
pleksusu)
T. MUSKULARİS T. MUSKULARİS
İki tabakadan oluşur (mide hariç). İki tabakadan oluşur (mide hariç).
İçte daireselİçte dairesel
Dışta uzamınaDışta uzamına
Mide de oblik kas demeti de vardır. Mide de oblik kas demeti de vardır.
Myenterik plesus (Auerbach sinir ağı)Myenterik plesus (Auerbach sinir ağı)
Kas kontraksiyonu sindirim kanalındaki
içeriğin karışmasını ve peristaltik hareketlerle ilerlemesini sağlar.
TUNİKA SEROZA/ADVENTİSYA TUNİKA SEROZA/ADVENTİSYA
Sindirim kanalı organları diafram üstü ve
göğüs boşluğunda ise adventisya adını alır.
Diafragmı geçip karın boşluğuna ulaşanlar ise seroza adını alır.
Seroza tek katlı yassı epitel ( mezotel) ve altında gevşek bağ dokusundan oluşur.Bu tabakada organlara ait damar ve sinirler bulunur.
FARİNKS (YUTAK) FARİNKS (YUTAK)
Hem solunum ve hem de sindirim sistemlerini ilgilendiren bir organdır.
OrofarinksOrofarinks
Nazofarinks Nazofarinks
Larıngofarınks Larıngofarınks
YEMEK BORUSU (ÖZOFAGUS) YEMEK BORUSU (ÖZOFAGUS)
Özofagus duvarı tabakaları:
Özofagus duvarı tabakaları:
Tunika mukozaTunika mukoza
Tunika submukozaTunika submukoza
Tunika muskularisTunika muskularis
Tunika adventisya/serozaTunika adventisya/seroza
TUNİKA MUKOZA TUNİKA MUKOZA
Lamina epitelyalis: Lamina epitelyalis: Çok katlı yassı Çok katlı yassı keratinleşmemiş epitel
keratinleşmemiş epitel
Lamina propria: Lamina propria: Gevşek bağ dokusu Gevşek bağ dokusu
Lamina muskularis mukoza: Lamina muskularis mukoza: İnce İnce longitudinal düz kas
longitudinal düz kas
TUNİKA SUBMUKOZA TUNİKA SUBMUKOZA
Mukus salgılayan Mukus salgılayan özofagus bezleriözofagus bezleri
Mideye yakın bölümde bezler midedeki gibi Mideye yakın bölümde bezler midedeki gibi lamina propriada yer alır ve
lamina propriada yer alır ve özofajial özofajial kardiya bezleri
kardiya bezleri denir. denir.
TUNİKA MUSKULARİS TUNİKA MUSKULARİS
İçte dairesel dışta uzamına kas dizilimi. İçte dairesel dışta uzamına kas dizilimi.
Özofagusun proksimal ucunda sadece Özofagusun proksimal ucunda sadece çizgili kas hücreleri, orta parçada çizgili çizgili kas hücreleri, orta parçada çizgili
ve düz kas hücreleri, distal ucunda ise ve düz kas hücreleri, distal ucunda ise
sadece düz kas hücreleri bulunur.
sadece düz kas hücreleri bulunur.
TUNİKA ADVENTİSYA TUNİKA ADVENTİSYA
Sadece periton boşluğundaki kısmı Sadece periton boşluğundaki kısmı seroza ile kaplıdır.
seroza ile kaplıdır.
MİDE
Anatomik olarak:
Kardia
Fundus
Korpus (body)
Pilor
Histolojik olarak
Fundus ve korpus ortak yapıya sahiptir.
Kardia, Fundus ve Pilor olarak incelenir.
TUNİKA MUKOZA
Lamina Epiteliyalis:
Yüzey epiteli tek katlı prizmatik epitel
Alkalen mukus salgılar
Epitel lamina propria içine uzanan
çukurcuklar oluşturur. Bu yapılar gastrik çukurcuk adını alır.
Lamina propriada bulunan midenin tübüler bezleri bu çukurcuklara açılır.
Lamina propria gevşek bağ dokusundan oluşur.
L. muskularis mukoza
FUNDUS HİSTOLOJİSİ
Fundus bezlerini oluşturan hücre tipleri:
Boyun mukus hücreleri
Pariyetal (Oksintik) hücreler
Zimojen (Esas-Chief) hücreler
Enteroendokrin hücreler (DNES)
Farklılaşmamış (kök) hücreler
Boyun Mukus hücreleri;
Boyun bölgesinde
Bu hücrelerin müköz salgısı asidik karakterdedir.
Pariyetal (okzintik) hücreler
Mide bezlerinin üst yarısında yoğun bulunur.
Sitoplazmaları eozinofiliktir.
Hidroklorik asit
İntrensek faktör salgılar.
Aktif durumdaki hücre apikal plazma
membranının yaptığı derin girintiler “hücre içi kanaliküller” içerir.
Dinlenme evresinde ise plazma membranı altında tübüloveziküler yapılar izlenir.
Pariyetal hücrelerin aktivitesi
çeşitli mekanizmalarla düzenlenir.
Asetilkolin ve gastrin, hidroklorik asit salınımını uyarır.
Histaminde H2 reseptörlerine
bağlanarak asetilkolin ve gastrinin etkisini artırır.
Somatostatin gastrin salınımını azaltır.
ENTEROENDOKRİN HÜCRELER:
Gastrik bezlerin tabanında bulunur.
Enteroendokrin hücrelerden Enteroendokrin hücrelerden
D hücreleri D hücreleri Somatostatin Somatostatin
G hücreleri G hücreleri Gastrin Gastrin
ECL hücreleri ECL hücreleri Histamin Histamin
ESAS (ZİMOJEN) HÜCRELER:
Tubüler bezlerin alt bölümünde daha fazladır.
Öncül bir enzim olan pepsinojen üretir.
Midenin asit ortamına salgılandıktan sonra aktif bir proteolitik enzim olan pepsine dönüşür.
İnsanda esas hücreler lipaz enzimi de
üretirler.
Farklılaşmamış (Kök) hücreler:
Boyun bölgesinde az sayıda bulunur.
Yüksek mitotik aktivite gösterirler.
PİLOR
Bezler önemli miktarda lizozim enzimi ve mukus salgılar.
Gastrin salgılayan G hücreleri pilor bezlerinin müköz hücreleri arasında bulunur.
D hücreleri, somatostatin salgılar
.KARDİYA
Hücrelerin çoğu mukus salgılar.
Hidroklorik asit salgılayan birkaç
pariyetal hücre bulunabilir.
MİDENİN DİĞER TABAKALARI
T. Submukoza; kan ve lenf damarları içeren sıkı bağ dokusundan
oluşmuştur. Bol miktarda lenfoid hücre, makrofaj ve mast hücresi bulunur.
T. Muskularis;
Dış tabaka longitudinal (uzamına)
Orta tabaka sirküler (dairesel)
İç tabaka oblik (çaprazdır)
Orta tabaka kalınlaşarak pilor sfinkterini oluşturur.
T. Seroza; Mideyi en dıştan örter.
İNCE BARSAK
Duodenum Jejunum
İleum
İnce barsağın iç yüzü yüzey artırıcı katlanmalar içerir;
Sirküler Plikalar (Çevresel-Kerckring plikaları)
İntestinal villuslar
Mikrovilluslar
İnce barsakta bulunan bezlere
intestinal bezler ya da Lieberkühn bezleri denir.
Vilusların tek katlı prizmatik
mikrovilluslu yüzey epiteli, bezlerin
epiteli ile devam eder.
İntestinal (Lieberkhün ) bezleri oluşturan hücreler:
Kök hücreler
Absortif (emici) hücreler
Goblet hücreleri.
Paneth hücreleri
Enteroendokrin hücrelerdir.
M (mikro katlantı) hücreleri;
İleumda bulunan Peyer plaklarındaki
lenf nodüllerini örten özelleşmiş epitel
hücreleridir.
Gastrointestinal Endokrin Hücreler (DNES, APUD Hücreleri);
Parakrin (lokal)
Endokrin (kan yolu ile)
Sekretin
Kolesistokinin
Gastrik İnhibitör Polipeptit
Motilin
T. SUBMUKOZA
Duodenumda Brunner bezleri
İleumun lamina propria ve
submukozası Peyer plakları adı
verilen lenf nodulü toplulukları içerir.
İnce barsak lenf damarları vilusların
ortasında kör tüpler olarak başlar. Bu
kapilerler lakteal adını alırlar.
KALIN BARSAK (KOLON)
Çekum,
Ascending (çıkan),
Transvers,
Descending (inen),
Sigmoid,
Rektum
Anüs.
KALIN BARSAK
Kalın barsakta villus yapısı bulunmaz.
Lamina propria da Lieberkhün bezleri izlenir.
Kalın barsak mukozası distal (rektal)
kısmı hariç katlanma göstermez.
Bez epitelini oluşturan hücreler:
Goblet hücresi (çok sayıda)
Absorptif (emici) hücre
Enteroendokrin hücre
Kök hücre
Tunika Muskularis tabakası longitudinal ve sirküler düz kas demetlerinden
oluşur.
Dış longutidinal tabaka tenya koli
denilen uzunlamasına 3 bantlaşma
içerir.
Anal kanalın üst kısmında mukoza, anal kanal sütunları (kolonları) veya Morgagni sütunları denilen
uzunlamasına katlanmalar gösterir.
Bu katlantılar ve aralarında yer alan sinüsler alt kısımda anal valvi
oluştururlar.
Anüse yakın mukozanın yerini çok katlı
yassı epitel alır.
APENDİKS
Çekumun oluşturduğu kör bir kesedir.
Lümeni son derece dardır.
Epitel kolonu döşeyen tek katlı prizmatik örtü tipidir.
Duvarında bol miktarda lenf nodülü
bulunur.
KARACİĞER
Karaciğer, sindirim sistemi ile kan arasında geçiş bölgesi oluşturur.
Kanlanma %70-80 portal venden % 25-
30’da hepatik arterle sağlanır.
Stroma
Karaciğer, bir bağ dokusu kapsülü (Glisson kapsülü) ile örtülüdür.
Hilustan;
Portal ven ve hepatik arter girer,
Sağ ve sol hepatik kanallar ve
lenfatikler çıkar.
Organ, fonksiyonel ve yapısal
tanımlamalar için ışık mikroskobik olarak karaciğer lobülleri adı verilen birimlere ayrılarak incelenir.
Karaciğer lobüllerinde ki hepatositler
ve sinüzoidal endotel hücreleri, destek
sağlayıcı retiküler lif ağıyla çevrelenir.
Karaciğer Lobülleri
Klasik karaciğer lobülü
Portal Lobül
Karaciğer asinusu
KARACİĞER HÜCRESİ (HEPATOSİT)
Çok sayıda mitokondri
Düz yüzlü endoplazmik retikulum (DER)
(Detoksifikasyon, glikojen metabolizması…).
Mitokondri ve DER membranöz
yapısından kaynaklanan eozinofilik boyanma
Protein senteziyle ilişkili granüllü endoplazmik retikulumu (GER)
Ribozomlara bağlı bazofilik boyanma
Çok sayıda peroksizom
Gelişmiş Golgi kompleksi
KUPFFER HÜCRELERİ
Mononükleer fagositer sisteme ait olan hücrelerdir.
Sinüsoidal tipteki kapillerlerin duvarına
yerleşmişlerdir.
Disse Aralığı (Perisinüsoidal Aralık)
Hepatositler ve sinüsoidler arasında madde ve oksijen geçişinin meydana geldiği aralıktır.
Burada hepatositleri destekleyen retiküler lifler izlenir.
Bu alanda ito (stellat-yıldızsı)
hücreleri görülür.
Ito Hücreleri
Mezenşimal orjinli
Yağ depolanması ve A vitamini metabolizmasıyla ilişkilidirler.
Patolojik durumlarda kollajen üreten
hücrelere dönüşürler.
Mall aralığı (Space of Mall):
Klasik karaciğer lobülünün periferinde yer alır.
Disse aralığındaki interstisyel doku sıvısı Mall aralığında toplanır.
Portal alana ilerleyerek lenfatik
damara direne olur.
SAFRA KANAL SİSTEMİ
Safra karaciğerin ekzokrin salgısıdır.
İntrahepatik ve ekstrahepatik safra
kanalları aracılığıyla safra kesesine
ulaşır.
Safra bileşenleri:
Su
Kolesterol
Lesitin (fosfolipit)
Safra pigmentleri (bilirubin ve biliverdin)
Safra asitleri (kolik asit)
SAFRA KESESİ
Safra kesesi duvarının tabakaları:
T. Mukoza: Tek katlı prizmatik epitel ve lamina propriadan oluşur.
Fibromusküler tabaka; düz kas ve bağ dokusu liflerinden oluşur.