Türkiye'de televizyonculuğun gelişimi ve bugünkü durumu

Mannero lldigitn Eergisi, Sayt2, Nisan 1993

TT}RKTYE'DE TELEVIZYONCULUCTN

GELI$IMI

VE BUGOI\IKO DURUMU

Dog.Dr. Ozden CANKAYA MARMARAUNIVERSTTESI

lleti$m Fakiiltesi

Telev@on, gtintirntizde, diler toplumlardaoldusrr gibi bizfun toplurntunuzda da etkili ve yaygrn bir ktiltur riretrne arrcldu. lg.yiizyrlm ortalanndan baqlayaralq Ba-trlr iilkelerin sanayilegmelerini tamamlarnasryla birlikte kitle k0lttidl olgusu odaye

E*mltr.

Sanayilegme orrcesinde elit bir gevrede (adstokat ve saray gevreleri) iireti-ien vqtiiketilen

hiltiir

iirtlnleri, giiniirntizde artrkyr$rnsal olarak iueti].rnekt€ ve yt$n-sal olarak tuketilmektedix.

Kiiltff

0riinlerinin iiretim ve tiiketimi tiirnilyle kdklU

bit

degiqime u$amrEtr. Ktilttir tiriinleri bugiin mekanik olarakEolaltrlar* yeniden

tbe-timerteoir. televiryon arrcryla ktrltur endiistrisi; ses ve gortirrtii boyutlarryle. bera-berinde kd,klii felsefi, ideolojik ve siyasal sorunlar getirmigtir(l) Bragihr, kurarnsal yakla$inlann higbirinin gozardt ederneyeceEi bir gergek, topumsal-ekommik yapr-iarla yrlrnsal iletim araElaruun teknolojik ekonomik ve ytinetsel yaprlan ve yr$rnsal iletim iiriiu:rlerinin bigim ve igerikleri arasrndaki

ililkidir'(2)

illkemizde, televizyon yayrncrhlrm igerik agrsmdan inceledifimizde" Eok sa-yrda televizyon vericisinden,

fiili

olarak stirdiiriilen yaFlun birbirind€n farkh

oknadr-ir

g6riilmektedir. qunk , yaymlar kaynak olaralq ayru drq kaynaklara bag6du.

ABD

k'ri,ltii'rtimtin ti'retti!,i pogramtar" bir gok kanalda hemen hemen aym oranlada tiiketil-meldedn. Yerli yaprm oldu$u belirtiten programlar ise; igerik ve bigim agrsndan ileri

televizyon teknolojilerinin

iirettili

programlarm kendi dilirnizdeki kop-yalardn- Du-rum trtiyle olunca, sayrca gok kanaldan gergekleqen televizyon yayrnlanmn ti'lkerniz-de go[ulculu[u sa$adrlrm siiyleyebilmek olasr defildir. Kitle

ikt(irn

araElanrun de-mokrasiye katkrda bulurabilmeleri iizgtir bir il,etigim ortarnr sa$layabihreleri" ancalc, degigik gkar gruplmnrn, itetiSime katilmalanyla miirnkiindtir. Bugihr, televizyon ya-yrncrh$nda gergeklegen ise, tek yiinlti itetim otup, farkh grkar grrylarulfi, seslerini drryuramadrll varhklannl hissettirernedikleri bir yayrn diiaenidir'

Pazarekonomisi liberalbrinin,pazann, bireysel segirn tizgtirlEl$tifiu trhr&EX iddiasr da kugkuludur. Srnrsrz pazar rekabetinin' aslurda belirli gruplann' <izellikl'e azrnbklann ve gegici golunluklann segim dzgii'rlulilnti atu bigimde zedelediti

ileri

siiriilmektedir. "Ornelin, radyo ve _{televizyon yayrncrlan izleyiciler igin rekabele} tu-tuEtuklannda en iyi ydntemin kitlelere cazip gelecek programlarla tam ortadaki kesi-me seslenkesi-mek _{oldulunu bilmektedirler. Bunun sonucu, programlarda geEitlililin}

sr-mrlanmasr ve program tiirlerinin birbirleriyle rirtiigmesi olmaktadg.(3) Pazar relabeti iginde _EahEan relevizyon istasyonlan, hergeyden <ince, izleyici titteiinin

b0yiikltifii-ne gcire ayarlanmrg bir itdtillendirme sistemine gcire _Eahgmaktadu. Daha gol reklam almak ve daha gok sayrda _{izleyici gekebilmek igin programlar izleyicilere} satrlma-makt4 ama izleyiciler reklamcrlara _{pazarlanmaktadr. Ama tecimsel televizyon} ya-yrncrlrtrnrn benimsendigi iilkelerde, televizyon yayrncrlan olayr farkh bir uigirna" delerlendirmektedirler. Murdoch; bu diizende yaprlan televizyon yayrncrhgrmn "ka_ muya, kamunun istedili bir hizmeti kamunun gtici.iniin _{yereceli bir} dyaua

irk"

y^"-larrna uygun olarak salrayan herkesin, kamu hizmeti verdilini" ileri stirmektedlr.(a) Fininvest'in program planlama miidtirr Robert Giovalli; "tenim arnacrm insanlan ge_

ligtiren geyler vermek delil, _{istedikreri geyleri vermek" demektedir.(5)}

serbest pazar _{igindeki televizyon istasyonran, btiyrece kara y<inelik,} toplum-sal bir iqlev i.istlenmeden, _{golunlulun belenisini kazandrlrnr nurruydrkl* kitle ktil_} ttirii tirtinlerini yaygrnlagtrrarak bir yayrncrl* gergeklegtirmekte, ama bir kamu hiz_ meti verdiklerini de ileri stirebilmektedirler. oys4 iletigim dzgiirltiltintn gergeklegti_

!i'

katrhmr sallayaralg _{demokrasinin iqleyigine karkrda uutun:acat-uir}

_{rvlayrncrtrlr}

yaprlamamaktadr.

Bireylerin iletigim <izgtirltikleri ve demokratik kahhm agrsrndan yeni model_ ler aranmaktadr.

Ilet\im

olayrru, ne devlet tekelinde tutan, ne de serbest pazar kogul-lanndaki kar amacrna y<inelik bir faaliyet _{orarak griren, olaya kamu trizmeti agrsrndan} yaklaEan elilimler _{tartrylmaktadr. "Kamu hizmeti iletiEim"den s<izedenler,}

deuletge finanse edilen ve korunan, ama devlet drgrnda kalan ve toplumdaki bireylerin biiyiik

bir b<tltm0 arasrnda diigi.ince dolaErmr _{sallayan iletigim kurumlanm diijunmette'air_} ler.

Bugiin, tilkemizdeki

fiili

televizyon yayrncrllr diizeninin, tekelci sistemin ve tecimsel sistemin sakrncalanrun _{birlikte deleilenclirilerek, toplum igin.n}

_y-*li

_u" doffu _{bir modelin geligtirilmesi igin rartrEmararrn ve gahEmai.rn}

yuprt*irig"i"t-mektedir.

Televizyonun Tiirkiye'ye Geligi:

siirekli ilk radyo vericisinin 1920'depittsburg'da KDKA adh bir istasyondan yaynrndan krsa bir siire sonra, 1927 yilrnda da iilkemizde radyo yayurlan

rrdg

tuo-frndan bElatrlmrEt'.(6) Ttirtiye'de, o yrllarda kitle iletigiminde got

g"Ed.i*

&"r"li

bir teknolojik arag olan radyoya az bir zaman farkryla

kavugulmuglt;,";

_d;.,

televizyon igin bu stireg hayli uzun siirmtiqtiir.

Ttirkiye'de kamuoyu televizyonla 1960'h yrlardan sonra ilgilenmeye baE-lamrgtrr. Elektronik tarama

teknilini

kuilanarak yapilan

ilk

televilyon y"yrnrnrn

1936'da lngiltere'de baglamasrndan, 1960'h yrllara defin oldukga uzun bir siire geg-migtir.

Ttirkiye, televizyon yayrnlan diinya iizerinde iyice yaygrnlagtrktan soma ko-nuyla ilgilenmig ve duyarlft giistermigtir.

1960'tan rinceki yrllarda lstanbul Teknik Universitesi Telerizyonu T1rki-yedeki ilk televizyon yaylnrnr gergekleEtirmigti. 1952-1953 akademik yrhnda ITU

Televizyonu Cuma giinleri 17.00-18.00 arasrnda diizenli yayrna gegmigti. Ne var ki, bu yayrnlan izlemek isteyenler lstanbul Teknik tlniversitesinin GiimiiEsuyu'ndaki bi-nasrna gelmek zorundaydrlar. Qiinki, kentte heniiz ahcr sahiplerine rastlanmlyor-du.(7)

Daha sonraki yrllarda TV aLcr cihazr satrn alanlar komgu ulkelerin televizyon yayrnlarrnr izlemeye bagladrlar. 1964-1968 yrllan arasrndq televizyon alabilenler, Bulgar, Romen, Yugoslav televizyonlarrnrn programlarrnr izleyebilmek amacryla, konutlannrn damlanna, gatrlarrna "6zel ve gok gtiglti" oldulu iddia edilen antenler yaptmaktaydrlar.(8)

Kamuoyunda artan ilgiye karErn, devletin televizyon yayrnlanna baElamasr konusundaki giriEimleri daha somaki yrllarda baElamrEtr. Birinci Beg Yrlhk Kalkm-ma Planmda Tiirkiye'de TV yaymlan <ingdriilmemiqtir. Plan, "elitim ve ulusal

biitiin-Itiliin

saplanmast konusunda etkili bir arag olan radyolardan, daha iyi yararlanrlmast ve yurdun her k<igesinde en az bir milli istasyonun dinlenmesinin sallanmasrm ana amag olarak belirlenmigtir. Yurdun her yanmda en az bir milli radyo dinlenmesi sa!-landrktan sonra da "radyo programlan Batr Radyolan seviyesine gil<rncaya kadar tele-vizyonun ekonomimiz igin pahah oldufu" giiriigii savunulmuqtur'(9)

Ikinci Beq Yrlhk Kalkrnma Plamnda ise, televizyon qebekesinin kurulmasr

\inin

"beger yrlhk iig plan d<ineminde gergekleEtirilmesi" kararlaqtrnlmrEtf.(10) Ankara Televizyonu TRTnin ilk ycinetim kurulunun karanyla, Devlet Plan-lama Tegkilahmn bu g<iriiEtine karqrn, Ocak 1968'de deneme yayrnlanna baqlamrEtrr. Tiirkiye de televizyon yayrnlannrn bagladrfr bu d<inemde, kurumun genel mtidi.irti, aym zamanda TRT'nin itk genel miidiiru olan Adnan oztak'tr. Ttirkiye'de televizyon yavrnlann, baQlatan yonetim kurulu ise, qu iiyelerden oluguyordu: Ycinetim kurulu

6uit*,

nof.Dr.lsmet Ciritli, Ord.Prof.Dr.Bedri Karafakioflu, Melih CevdelAnday,

nor.pr.rtrra

timur, UIvi Qulpan, Seniha Eke ve genel seketer Kemalettin Akgako-ca.(1 1)

Ankara Televizyonu, ilk deneme yaymml 31 Ocak 1968'de 3.band S.kanal-dan gergeklegtirmigtir. Federal Almanya'nrn teknik desteliyle baElayan televizyon yuytnlun, Ankaramn Dededoruk tepesinden 600 W verici giig,5 KW anten glkrg

gii-cuyle 1276 km2 alana ve 1.070.ffi0 kigiye ulaEryordu.

qok str.Urlry&, yaym, yaymgrlarq arnakir heyecanlanyla getgekleltiriliyordu. Tek sJiidyoda& yaprlan yalqdarm yanrnda _{persoiel say6r dayeterli degildi.} 1968 de Ankara Telerrizyonun<la kadroya dahil memur ve hizmetliler toplam l53b

ki-QiJdi. Buna

karlp

TV Dairasi Ba$kanhEmda 35 kiqi gdrqryordu. TV Program Dairr BagkantrEurda ve _{TelevizJop Sttidyolal lgletme Dairesi Bagkanhgnda ka&olu} ele-{nan yoktu

kogram Daire Bagkanhlmda kadrelu eleman oknayl0r televizyoq yaynlan-rsn _rp

_&nli

_{hazuhksz ba$ladrimrn bir kanrtrydr. Temel hizrnetirris yayuohnasr}

ge-pkli

prsonel haaulr€r _{yaprlnaolrgtr. Televizyon yayrnlarrnu bir an ii,rlce baqlanraasr} is,tenmiE, gerekli personel ve araglarur daha sonra sallanmasr d$stntilnr0$tii.

Trlm teknlk ve personel eksikliklerine kargrq Ankala Televizyqnun Deneme Yaymlarr hdk tarafrndan biiyiik ilgMe kargilanrug ve ilk relqvizyon yayurlanru ma-!aza vitrinlerinden izlenmiqti.

1968 yayrn ytlurda, dnkara Televizyonu toplarn 453, s,aat 56 ctakika yayrn y-ap$r{tu. Program yaprsr agrsurdan _{dikkatgeken noktaise, yerli yaprmlann}

egemen-ligidt.

Gunl[k yayuq. ar,natdr bir ru]rla, sayrca yeersiz programcr kadrosuyla yerli

yaprailann a$rhkta oldulu biEimde gergekleEiriknigrir.(tr?)

Gthiim ize

kdar

gegenyfumibeg yd iginde devlpt rekelindeki telerizyonun hem teknik gtic0, hem personel sayrsr, hem de programcrhk anlayrEr geliqti. Ancak, yayrn saatlerinin artm,asr, yayrncrl* agrsrndan drg kaynakh prograrnlarrndayayrn iginde artmasr sonusutru

dogurdu-1990.'lr _{yrllaragelindigMe elektonik iletiqim diinyasrndayeni arayrglar} orta-ya g*tr. TRT-I, TRT-a TRT-3, TRT4, TRT-GAR TRT-[{T ve Avrasya kanallann_ dan yayrn yapan _{TRT Televizyon ka.nalla' toplumun gereksinimlerini karqrlarnadr,} hukuksal yapr hazrlanrnadan bii got 6zel televizyon kanah fi,ili durum yaratarak ya-yrra

bagtadrlar-2:Televizyon Yaymcrhspda Yeni ArayrElar:

Giinti'miizde iletiqim teknolojisi, diinyanrn ki.iresellegmesine yol agarah in-sanhrm gegmiq gaSlarda giirti.lrnemig bir bigim& diigiincelerini ve duygulanm payla,

Erp, ortak dbgerler ve tepkil,er iireh:phaberlegnelerine yol agrugun twanlc, bilgi da-$rhmr agrsrndan &ha diengetibirileu:ginn diizeni ve _{do$ulan ti{renme haklima sdrip} olnrak isternektedirler.

T*

taraflr ilerileri aknak yeriire, rnedy.alaaa kaulimak bir ge. reksinim olarak _{duyulmayabaglanmrqtr. l990thyrllada Avrupanrn"pek gok} ii{kesin-de g<irtiLlen, iletiEimde yeniden y4ilanrna elilimleri riirkiye'de de g<irti{meye baElan-mrqtu. Tiim diinyadaki demokruik arayrqlar ve go$ulculuk dztemleri, dtigiinsel

di.i-zeydebrzim toplumumuzu da etkilemigtir. letigim alanrnda cizel radyo ve televizyon konusu giindeme gelmiEtir. Yazrh basrn dtiaeni, nasrl gegitli diigiince ve g<irtiqlere sa-hip kigilerin ve gruplann gazete ve dergi gtkarmasura olanak veriyon4 elekEonik ile-tigim alanrnda da aym tizgiirliik ararur olmuEtur. Avrupa iilkelerinde bu yolda uygula-malann artmasr da Tiirkiye'deki dtigiince deiiEikliklerinin hzrnr arttrmrgtu. Radyo ve televizyonun gok etkin ve gtiglii birer iletigim aracr olduklan igin, devletin tekelin-de bulunmasr gdriigii terkedilmeye baSlamrgtr. Toplurndaki geEitli gdriig ve

dt\iince-lerin eleknonik kitle iletigim araglarryla iletilmesi benimsenmigtir.

Bu e!ilimlerin belirginleEmesipde, diler iilkelerdeki deliSunlerin etkisi ya-mnda, ii*dmizdc iletiqimi diizenleyen yisal durumrin ve TRT'nin yaymiiltgmrn top-lumun gereksinimlerini kargrlayamamasrnda tinemli payr vardu.

A- Ukemizde Televizyoncululun Yasal Diizenlenigi:

Tiirrkiye'de 1961 Anayasasrm doluran siyasal olaylar, elektronik kitle iletiqim araglarrnrn btiyiik bir duyarhhkla diizenlenmesi sonucunu dolurmugtur. 1 Mayrs 19@'te

ytirlirliile

giren ve 1961 anayasasrnrn l2l.maddesine dayanrlarak grkanlan 359 sayrh TRT yasasr Tiirkiye Radyo ve Televizyon kurumunun 6zerk ve tarafsrz bir kamu kurumu olarak orgtitlenmesini gerg.eklegtirmigti. Ozerklik; idari, mali ve yayrn-crhk alanlannr kaparyordu. Bu iyi niyetli ve yayrncrllk agrsrndan onemli gcirii'len dii-zenleme, ancak 1972 yrlma delin si.irebildi. 1972 ylmda grkanlan 1568 sayrh yasay-la TRT kurumu iizerklilini yitirdi ve yalnrzca tarafsrz bir kamu kt[ulugu durumuna getirildi. _Qok krsa siiren rizerklik diineminden sonra da, radyo ve televizyon, daha tin-ceki dcinemlerde oldulu gibi, siyasal gugten yana bir yaylncrlk gergekleEtirmek du-rumunda oldu.

1983 Kasrm ayrnda glkanlan ve dayana$nr 1982 Anayasasrnrn 133'madde-sinden alan 2954 sayrh yasa ise, hem radyo, hem de televizyonda" getirdili orgiitsel yapryla; "hiikiimet alzr TRT" yayrncrhlrnrn stirdiiren bir yayrncrhk gergeklegtirdi. Halen yiiriirltikte olan bu yasamn getirdili <irgutlenme bigimi, gerek genel miidtir ve yiinetim kurulu

gib

organlann olugmasrnrn siyasal gtce ba[rmhhfryla gerekse h0-kiimetlerin icraatlanm tarutma amactyla konulmug olan l9.maddenin uygulamEr ile, Anayasamn belirttili yansz yayrncrhfr gergeklegtirememigtir. Siyasal gticiin etkisin-de ve hizmetinde bir yayrncjrk anlayrqr toplumun biiyiik kesiminde hognutsuzluflara neden olmugtur. TRT'nin "protokol habercilifi" anlaygr, televizyonun yaygrnltk ka-zanmasryla daha da belirgin ve rahatsrz edici bir durum olmuEtur'

Tiim bu birikimler ve Avrupadaki deregiilasyon(l3) hareketleri toplumu-muzda televizyon yayrncilrlrnda bir

fiili

duruma ve patlamaya yol agmrgtlr'

B. Tiirkiye'de Televizyon Yayrnulsurda

Fiili

Durumun Ortaya

Qlkqt:

Ttirkiye'de TRT tekelinin kfrlma elilimleri, resmi kurumlan da yeni diizen

arayr$lanna zorlarnrqhr.

Toplumdaki bu istem ve defiqimler, 2954 sayrh yasanrn 6. ve 7. maddelerine gtire, TRT yaylnlannrn ilkelerini saptayp, g<izetim, denetim ve delerlendirmesini yapmakla g<irevlendirilen Radyo ve Televizyon Ytiksek Kurulunu, bu konudaki gci-riig ve dnerilerini ag*layan bir rapor hazulamaya y<ineltmigtir. Rapor,dzelikle 2.diin-ya savagrndan sonra, devlet tekeli yerine

ikili

bir sisteme gegilmesinin nedenlerini gtiyle agftlamaktadr:

"....Bunlardan birincisi, insan haklan, ifade, iletigim hi.irriyetleri, golulculuk balomlanndan hukuk alanrnda ortaya gftan yeni bakrg agrlan ve giiriiEler, ikincisi de teknolojinin olafaniistii geligmesi dolayrsryla haberlqme alanrnda meydana gelen iinemli de!iEim ve oluEumlardu.( 14)

RTYK, ifade ve iletigim iizgiirlii[tinii tamamlamak igin <izel radyo ve televiz-yona gerek duyuldutunu belirtmi$tir.

Ukemizde ilk kez yasal diizenlemenin drqrnda televizyon yayrnlanna baEla-yarak'

fiili

duruma gegen star-l, <izel radyo ve televizyon alamndaki tartrEmalann yo-lunlaEmasrna yolagmrgtu. Nitekim, raporda, iilkemizde de, diler Avnrpa iilkelerinde ve cizellikle ltalya ve Yunanistan'dakine benzer girigimlerin ortaya grktrlura ve bu

ya-sadrEr duruma kovugturma _{yaprlmadrlrna definilmigtir. oysa" hukukun iisttinliili.inii} sallayacak girigimlerin yaprlmasr ve yasalann egemenli!inin gergekleEtirilmesinin

gereklili!i savunulmuEtur.

Bunun igin de, cince Anayasanur l33.maddesinin deliqmesinin

gereklilili

tizerinde durulmaktadr. Anayasanrn

ilgili

maddesi deligtikten sonr4 6zel radyo ve televizyon duzenine iligkin yasal dtizenlemeler yapdabilir.

RTyK

Anayasanrn l33.maddesinin l.frkrasrmn Eu bigimde detigtirilrneshi tinermektedir: "yurt iginde ve drErnda radyo ve televizyon yayrnlan ozel kanuna uygun olarak kurulacals tarafsrz ve 6zerk bir kamu t0zel kiqililince ve kigiliklerince yaprlabilir. Radyo ve televizyon yayrmr yapabilecek diler _{kamu tiiael kigiliklerini kanun gtisterir.(15)}

20 Ekim

l99l

segimlerinden sonra, igbagrna gelen Siileyman Demirel baE_

kanhlrndaki koalisyon htikiimeti de, toplumun bu gi.incel ve tincelikli konusuna hii-kiimet programrnda yer vermigtir. 25 Kasrm 1991 tarihinde TBMM'de okunan bu prograrn <izel _{radyo ve televizyon konusunda gunlan sdylemektedir: "Hallamrza"} ger-gekleri yansrtan ve do$u haber alma olanalr sallayan tarafsz bir devlet radyo ve tele-vizyonu mutlaka sallanacak ve dzel televiryon ve radyo istasyonlanmn da kurulma-srna olanak veren hukuksal ortam hazrlanacaktrr.

daEigiklikle-rini satlamaya gahqacak, tite yandan d4 Anayasa de$giklifini gerekli krlmayan yasal diizenlemeleri gergekleEtirecektir.( 16)

Ancak htikiirnetin kurulugundan bir

yh

a{km siire ge.gtili halde, gerekli yasal dilzenlemeler gergeklegtirilememi$tir ve radyo ve televizyon yayrncrlrtrnda

fiili

du-rum siirmektedir.

Yasal dtizenlemelerin nasrl yaprlacalr, duyarh konulann hangi temel ilkeler kabul edilerek gergeklegtirileceli de iletigim uzmanlan tarafindan merak edilmekte-dir. Yeni yasanrn dikey ve gapraz Sekeller konusunda uygulayacalr dlgtinih ne olaca-$r, goiulcu demokasi ile geliEen medya tekellerini srnulayan kurallann neler olacalr, yabancr sermayenin kurulacak radyo ve televizyon istasyonlanndaki paylnrn srnr-lanmasr ve yabancr kcikenli programlar konusunda yaprlacak srmrlamalarrn <ilgiisil, Tiirkiye'deki iletiEim tartr$malarmm ana giindemini olugturmaktadu. ( 1 7)

ILAD, TUSES'Ie birlikte yaynladrlr bu konudaki giirtig ve dtiEiincelerini agrkladrlr yayrnrnda, "Ti.irkiye'de yeni bir radyo televizyon diizeninin kurulmasrnrn kagrnrlmaz bir zorunluluk oldulunu belirtmigtir. Getirilmesi istenen dtzenin "<izerk bir TRT'ye, kamusal radyo ve televizyon kurumlanna,6zel ama kamu grkarlan agr-srndan denetimli radyo ve televizyon ortakhklanna ve balrmsz bir otorite bigiminde olugturulacak bir Radyo ve Televizyon kuruluna dayanacak"(18) bigimde olu5turul-masr <inerilmektedir.

3- Tiirkiye'de Televizyon

Yayncrhlmm Bugtnkii

Durumu:

Tiirkiye'de yasal dtizenleme,drgiitsel model tartrEmalan stirerken, iilkemiz Ttirkiye, ltalya ve Yunanistan'da yalanan

fiili

durum siirecini yaEamaktadu.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin 5.5.1989 tarihli toplantrsrnda imzaya agrlan ve bizim de devlet olarak kabul etmiq oldulumuz Avrupa Srnurjtesi Televizyon Sdzleqmesinin hiiktimlerine uyulmamaktadrr. S<izlegme tinsdziinde; "...Btitun de-mokatik gruplar ve siyasi partiler arasrnda eEitlik ve _Eoiulcululun korunarak, dtiEi.in-cenin serbestge olugumunda ve ktilti.iriin geligmesinde yayrncrhlrn tinemini" vurgula-maktadr.(lg) Bunlar gergekleEmedi[i gibi, programcrhkla ilgili T.maddenin 2.frlaa-srndaki "program hizmetlerinin gocuklann ve ergenlik gatrndakilerin fiziki, zihni ve ahlaki geligimini bozabilecek pargalan yayrna verig ve ahg saati nedeniyle onlann seyretmeleri kuwe0e muhtemel zamanlarda yayrna konmaz" hi.ikm0 dzel televizyon istasyonlannrn yaynlannda srk sft gifnenmektedir.

Televizyon verici istasyonlarrnrn sayrlannrn artmasr ki.iltiirel geliEmeye kaL krdabulunmakta mrdr? Di.igiincelerin <izgtirce dolaqrmr, golulcululu sallayacak ge-qitli g*ar gruplanmn iletiEime katrlmalan gergeklegmekte midir? Devlet tekelindeki televizyon kanallan ve diler lelevizyon istasyonlan iEerik agrsrndan nasrl bir yayrncr-bk politikasr izlemektedirler? Toplumun k0ltiirel geligmesini sallayacak programlar

yaymlanmakta

mldd

Tiirkiye'de halen televizyon yayrnlanm siirdiiren televizyon kanallanndan

TRT-I, Inter Star, Show TV, Teleon ve BRT'nin 15 Kasun-15

Aralk

1992 tadhleri arasrndaki yay'rnlann igelik a$s!nd6n karyla{tumaL otank inceledilimizde karymr-za ilgin9 bir tablo grkmaktadu.(20)

A- Devlel Tekelindeki TelevizyoD

Yaynlar[

Tiirkiyeue Anayasanm l33.maddesi ve 2954 sayh yasaya giire gahqan dev-let televizyonu, yurt igine ve dqrna olmak iizere ayrr hedef izleyici gruplanna yayrn yapmaktadu.

TRT, televiryon yayu anm, ywt igine ywt drEma ve bdlge televizyonu ola-rak, kapsadrir alan olarak da farkh bigimde gergekleltirmektedir. Yurt igine yaphgr televizyon yaymlanru; TRT-1,

TRT-I

IRT-3, TRT4, Bitlge televizyonu TRT-GAP ve Telegiin'le yapmalcad[. Bu kanallar aracrllryla TRT iilkenin tiim yiireledne ula-qabilmehedir. TRT-INT ve Awasya kanallan aracftgryla da, yuft

d{na

televizyon yayrr anm gergekle$tfumektedir.

TRT televizyon yayrnlanyla "ideyiciye sogme hakkr taruma" esasr dogmltu-sunda biden fazla kanallla televizyon yayrm yapaiak biitiin kidelere ula$ma amacrnt giitmektedir.(21)

Bir

ayl*

yayrn iqerigini inceledilimiz TRT-I, "bu yayrmn en geniq ideyici

kidesini kapsadrtr giiz,iiniinde tutularak, Tiirkiye genelinde getitli yat, meslek, etitim ve kiiitiir seviyesindek s€yirci toplululuna bilgi ve haber vermek, en yaygrn gekliyle milli ktiltiir biitiinlegmesine, e$time ve kalkrnmaya yardllncr

olrn&

etlendirmek ve seyircilerin milzik ihtiyagldm kar$lsmalJadr,

TRT-I yayrnlan

elitim

agrLklt olrnak iizere kiiltiir, &ama. miizik, eglence, spor programlan, hahrler ve rcklamlardan olulur".(22)

Niifusun 9o9.3'nii kapsayan TRT-1 yayrnlor Kaum 1992 gdziintine almarak

yap

an hesaplamada haftada 123 saal

bt

ayda yakta{* 492 saat yayn

yemrtbr.

TRT-l'<le yayrnlanan elitim programlan yaygm elitirn prograrnlan olup, da-ha gok kwak program bigiminde yaynlanmaktadrr. Bu nedenle kiiye yitnelik plog-ramlar d{mda yeralar ar, miizik, magazin ve e$enceyle kangrk olarak sunulrnakta-du. TRT 1993 genel yayn plamnda

TRT-l'&

elitira programlafl %19, kitltiL

prog-Iamlad ise %18 olarak hede0enmigtir.(23) Ancak, yaygrn etitim pograrnla& miizik ve magazin igeriliyle birlikte sunuldugundaq progam tiirlerini smfland{uken, k6-ye yonelik egitim programlafl dltmda kalar ar, miizik, magazin, kugak programlafl olarak birarada gruplandurlm4tr.

15 Kasrm- 15

Aralk

1992 tarihleri arasrnda TRT-l'in program tiirleri" siire ve oranlan.(24)

Ptogram

Tiirii

Silre (dakika) Toplam yayrn oranr

Haber-HaberProgramr

4501' Egitim (Kdye

yatnelik)

1025' Miizik-Mazagazin-Ku gak

Program

9825'

QocukProgramlan

4195' Konulu

Filmler

2925'

Diziler-Seriler

4521' Yanqma

Programlan

980'

Belgesel

430'

Spor

7M

Toplam

29.f06' (c") 14.l 3.24 30.67

t3.l

I

9.14

23-tl

3.06 L34 2.20 1m.m0

Yayrnlanan dizileril 3500 dakikasr "Arkasr Yann" kugaklannda Meksika ve Brezilya yaprmr soapopera lar ve ABD yapmr dizilerdir.

Bir ayhk diinem iginde TRT-l'de 12.215 dakikahk dq kaynakh program ya-ymlanrn$tr. D$ kayoalh yaymlar toplam yayrr iginde %38.18'lik

bi

yerkaplamak-tadr. Haber, haber program ve spor dqrnda kalan yerli yaprmlar, 14.501 dakika ile toplam yayrmn 7o45.4'nii olu$urmaktadu.

Devlet tekelindeki en genb niifusa seslenen televizyon kanah olan TRT- lhe,

miizik ve magazinle karqm{ bir bigimde de olsa diEer dzel kanallan oranla daha faz-la oranda efitim ve kiilfiLre yer verilmektedir,

B- Oz€l Televizyon Kanaltarmm YayDlan :

Bugiin Tii*iye'de, Inter Star, Show TV, Teleon, HBB, Kural 6, Kanal Market ve bir yerel TV olan BRT lelevizyon yaynl yapan kanalladr. Flash TV ve Sstel TV

ise deneme yaym yapmahrduld. TGRT, Kanal E, St r, Atlas TV, lsanbul TV logo sinyalleri ile TV ehanlannda yerlerini aLrnrglardr.

a- Inter Star Televizyonu ;

dnce Star-t aaryU Ttirtiye'de yasal diizenin

d{nda

fiili durum yaratarak ya-yma ba{layan ilk iizel TV kanah lnter Star hergiin 24 saat yaym yaprnaktadr. Gece 0l.00den sonnki yayrnlan, daha dnce yayrnlanan programlann tekarudan

olul-maktadr. Bu tekal yayDlaln iginde en biiyiik yeri dziler atrnaktadu.

Bir ayltk yarln sitesinde, en fada yeri, 3 I 495 dakika ve %70.5

l*

oramyla

drE kaynaHr yaprnlar oluttutmaktadlr.

Haber-haber progam ve spor programlan drguda kalan yerli yapmlar 9180 dakikadr. Bir aylft toplam yayrnrn 9a20.5'nu olulntrmaktadr.

15 Kasrn-!5 Arahk 1992 tarihleri arasnda hter Staida yaynlanan program-lann tibleri, siire ve oranlan(25)

Program

Tiirit

Siire (dakika) Toplam yayrn oranr Haber-Haber Programr M0zik-Magazin-E!lence Qocuk Programlan Konulu Filmler Diziler-Seriler 16.3 YanEma-Lotarya Spot Belgesel

Di!er

Toplam 26@', 9845', 36m' 9130' 15' 500' 2080' 3@' 150' 44.&O', (E") 5.9 22.1 8.1 20.5 36.5 1.1 4.6 0.8 0.4 1m.000

Dizi ve serilerin tiimiine yakmr Amerikan ve Lath Am€rika yapmla.rdr.

Qocuk programlan da gizgi frlmlerden ve gocuklara ytinelik dizi frlmlerden

olutmaktrd[ ve tiimii dq kaynakhdr.

Yerli yapmlua baktrgmuda mi.izik-magazin ve ellencenin en fazla yeri kapsadr& gitriilmektedl.

l,otarya ve yan$me prcgnmlan aractl*ryla izeleyici sayr$m arttmnaya ga-hqmaktadn.

b- Show

TV:

Show ?V'nun en 9ok izleyici gekeceli, en _{9ok reklam alacalr varsayrlan} programlar iizerine kurulu bir yayrn politikasr vardr.

Show TV'da ellenceye yiinelik magazinler, sinemada hasrlat yapan filmler, maglar ve yanlmalar gibi izlenme oranlan yiiksek olan progn nlar yayrnlanrnaktadu.

Haber metinleri garprcr ve krsadu. Haber biiltenleri hareke0i

miiik

resim ve spot yaz ar elliginde okunmaktadr. Haberlerde, ekonomi, spor ve meteoroloji

txi-liimleri vardrr.

Am{lmantn yap dEr diinemde "32.Giin" ve "Arcna" adh iki haber prcgra-mr yayrnlanmaktadr.

15 Kasrm-I5

Aralk

192 tarihleri arasurda Show T\fde yayrnianan program-lann tiilleri, site ve oranlan(26)

Progam

Tilru

Sore (dakika) Toplam yayrn oram Haber-Haber Programr Egitim-Kiiltiir Miizik-Magazin-E!lence Qocuk Programlan Konulu Filrnler Diziler-Seriler Yangma-l,otarya Spor Belgesel Toplam 1025' 120' 8565' 2005'

tft2a

5155' 2385 2835' (c") 3.05 0.35

15.&

s.95 34.48 15.29 7.08 8.40

33-710

1m.000

Show TYda yayrnlanan gocuk prognmlann$ tiimii dq kaynakldu. Bu prog-ramlardan 1695 dakikasr gizgi

filmler

olup, gocuklara

yiinelik

progmmlann 9o84.53'nii oluqturmaktadr.

Diler televiryon kanallanndan ayn olarak, bu kanalda belirgin bigimde

ero-tik yayrnlann

yaymlandrln

giimekteyiz. Bazr gec€ler

l0

veya 30 dakikatk hsa

progamlard4 baa geceler yakla5rk 1 saatlik yangma programr "Tutti Frutti"den

olu-Ean erotik yayrnlar vardr. Erotik yayrnlann bir

af*

a&ltuma siiresi igiode toplam yayrn siiresi 700 dakikadu ve eElenceye yiinelik programlann %8.1hi

olulturmakta-dr.

Bu televiryon kanahnda yangma programlan da dnemli bir yer tutmaktadr. Yangma programlan 2385 ile toplam yayrn siiresinin Vo7.O8'ni oluqturmaktadu. Bu siteye hediye gekiligleri ve 900'lii telefonlarla yiiriitii{en yangmalar dahil degildL.

Show TV'de yayrnlanan reklam kugaklan programr iglerinde yotunlaqmrgtr. Ideyicilerin program aralannda kanal taramalan reklam izleme oranlanm dtigilrmek-tedir.

Yayrn akrgr iginde en gok stireyi kapsayan

tiir,

konulu frlmlerdir. 11.620 daki-kal& film yayrnr toplam yayrn stiresinin 7o34.48'ni kapamaktadr.

c- Kanal 6 Televizyonu:

4 Ekim 1992 tarihinde yayrna baglayan Kanal-6 07.m-m.00 arasrnda gi.inde 19 saat yayn yapmaktadr. Do[u ve Gi.ineydofu Anadolu btilgelerinde tam net olarak izlenemiyen Kanal 5 televizyonu giinde 5-9 saat arasrnda sinema filmi yayrnlamakta-du. Bunlardan bir ya da ikisi yerli filrn olmaktadu.

15 Kasrm 15 Aratk 1992 tarihleri arasrnda Kanal 6Ua yaymlanan programla-nn flirleri, stire ve oranlan(27)

Program

Tiirii

Siire (dakika) Toplam yayrn oram Haber-Haber Program Elitim-Kultur Miizik-Magazin-E$ence Qocuk Programlan Konulu Filmler Diziler-Seriler Yangma-Lotarya Spor Belgesel Toplam 1610' (V.) 4.58

7130'

2r.67

5860'

16.89

9810'

27.96

7630',

21.m

1680'

4.86

980'

2.87

60'

0.16

34.760'

100.0m

Kanal 6'nrn yayrnlannda da drq kaynakh yaprmlar gofunlu[u olugturmakta-dr.(19.370')

C- Yerel Y0netim Televizyonu BRT :

Devlet tekelindeki TRT drgrnda, kamusal bir 0rgtit tarafindan televiryon ya-ymr yapan kurulugu BRTdir.

Yerel bir yayrn ktuuluEu olan BRT, Istanbul Belediyesine balh olan Istanbul Ktilttin Sanat Uriinleri Ticaret A.$. biinyesinde faaliyet gdstermektedir. Televizyon yayrnlanmn finansmanr bu girket tarafrndan sallanmaktadr.

BRT'nin hazuladrlr yayrn planrna g6re, televizyon yayrnlannrn Istanbul ve gevresini kapsayacafr, gerektifinde diler yayrn kuruluqlanyla igbirlipi yapaca$ biil-gesel ve Tii,rkiye'nin biittniine ulaEan ortak yayrnlann gerEekleEtirilebileceli belirtil-mektedir.

BRT televizyon yaymlanmn lstanbul halkrmn ti.imiinii kucaHryacak bigim ve igerikte olmasr hedeflenmtstir.

BRT'nin amaglan gtiyle belirlenmektedir:

"lstanbul ozelinde lstanbul'un tarihi ve

ktiltiiel

birikimlerini, ekonomik ve sosyal deferlerini, dofal ve turizm giizelliklerini sergilemek ve tamtmak

Demokratik" katrhmcr ve saydam yerel yiinetim anlayrgr dosultusunda,

kent-li

ile yerel y<inetim iligkilerini gtglendirerek Istanbullulann ycinetime ve sorunlan-mn gtiziimiine katrlmalanm satlamak.

Kent ve belediye haberlerini yayurlayarak, halkrn gtinliik ya$amrnr kolaylaS-tfmak; belediye hizmetlerinde

verimlilili

arttrmak; Istanbul'u iizgiirliik' eqitlik ve dayamgma duygulanyla kayna.gmrg, ktiltiirel

birlili

ve kentlilik bilinci geliEmig sa!-hkh kentlegen, gok sesli ve gok renkli uygar bir kent haline getirmek"'(28)

BRT'de,gihdeiigkezolmakiizere'toplam50dakikalrkhaberyayrnryaprl.

maktadr. Aynca "Gong" adh arada bir yayrnladrlr haber program vardu'

Haberlerde dncelikle btilgesel (lstanbul'la

ilgili)

haberler verilmektedil. Ar-drndan yurt haberleri, sanat ve kiilttir olaylarrna iligkin haberler yeraimaktadf.

BRT'nin yayrncrh[r, kamu hizmeti televizyoncululuna bir 6rnek olugtur-maktadrr. Bu nedenie

de.litirn-ttitttin

yayrnlan Vo42.8'le en fazla yeri tutmaktadu.

Haber ve haber programlar ise, toplam yayrnln vo22.9'nukapsamaktadrr. 15 Kasrm 15 fuahk 1992 tarihleri arasrnda BRT',de yayrnlanan programlann tUrleri, siire ve oranlan (29)

Program

Tiitii

Stire (dakika) Toplam yaym oranr (Vo\ Haber-Haber

Program 1659'

22-95

Elitim-Kiiltiir

30T29"

42.8

Miizik-Magazin-Eflence

974'.45"

13.5 Qocuk Programlan Konulu Filmler Diziler-Seriler

Ya4ma-Lotarya Spor Belgesel Reklam

Di!er

Toplam

soNUq

262'.44"

3.6

808'

11.3

'11'.u"

1.0

354',.U"

4.9

72n'.26"

lOO.(m

Ulkemizde, bugiin, televizyon yaymcrhlr alamnda devlet denetiminde ve te-kelindeki 6 kamldan yayrn yapan TRT ve say an hergiil gidelek artan iizel televiz-yon kanallan yayln yapmahadu, Sayrlan oldukga fazla olan bu televizyon kanallan ile islenen diizeyde bir televizyon yayrncrhEt yap dlglrlt sityleyebilrnek gi.igtiir.

Ozel televizyol kanallan, topluma kiiltiirel bir katkrda bulunamayan,

birbiri-ne benzer pDgrarn yaplanyl4 yabancr diinyalardan Tiirkge yayn yapan TV kanalan gibidir. TRT ise, drgiitsel yap$r ve siyasal konumu nedeniyle,

galdq

habercilik ya-pamayan, diier program konulannda da dzgiin bir yaymcd* yerine, 6zel TV kanalla-nyla yan$bilmek igin onlara benzer progtamlar iiretrnek gibi bir yaym politikasr iz-lemektedft. Qagdal insamn kiiltiirel geli$imine kalkrda bulunabilecek yayln diizeni yerine, lotaryamn egemen oldulu programlar, giiniin her saatinde eham kaplayan so-apoperalar. eglence ve magazin

agrl*h

bir televiz)onculuk yeglenmektedir.

Insanlar gok e&ili bir kitle iletilim aracr olan televizyonla gergeklere ulat-mak yerine, kendilerine sunulan yapay bir diinyayr izlemektedirler. Tel evizyon

iAe-yicileri, gerek Kitrfez savaqrndaki olaylan, gerekse kendi ya5amlanndan uzak soap-opera'lan izlerlerken, asLnda medya tekellerinin ve bunlann arkasrndaki rnetopol Ul-kelerdeki egemenlik yaprsrmn _{kurguladrtr ideolojik bir "diinya tasvirini"} izlemek-tedirler.(30) Oysa

gtdat

teknoloji, giiniimiiz insanlanna daha aizgih iletiqim igin gok zengin olanaklar sunmaktadu. Toplum iginde gegitli grup ve topluluklann iizgiirce dii$hce, duygu, tutum ve yargrlannr agklayarak iletiqimde bulunmak yerine, ulusla-rarasr tekellerin etkileri altmda yaym yapan _{televizyonlardan aigrendilimiz,} defer-lendfudigimiz dtinyarruz "evrensel bir kdy" detil, belli kriltiir kaynaklanmn bize sun-dugu yabancr bir diinya olacaktr.

Ttirkiye de yayn yapan televiryonlara bakhgrmrzda, dizilerin, e$lence, ma-gazin, miizik ve yansma prograrnlannm yaylmn gotunlulunu oluguudugu ya''rn dii-zeninin toplumumuz igin

itnit

verici olrnadrgr ortadadu. Bireyi tizgiirle$tirici, gaEda! bir iletiqim igin olanak sailayacak bir TV yayncrlrtr igin gerekli yasal diizenlemele-rin yaprlmasl galdag bir kiiltiir politikasrmn izlenmesi zorunludur.

DIPNOTLAR

1. Yusuf Kaplan, Televizyon, lstanbul 1992,s.10

Istan-bul, 1989 s.48

3,John Keane, Medya ve Demokrasi gevgaluk $ahin, Aynntr Yayrnta4 lstanbul, 1992, s.80

4.Keane, a.g.e,,, s.l14 5. Keane,

a€f-.,

s.114

6. Aysel Aziz, Radyo ve Televizyonla Egitirtr, Ankara, 1982, s.9 ve s.79

7. Mahmut T.Ongtiren, "Tiirkiye'de TV'la

llgili

Qegitli Tarihler",

AITIA

Gazve Halkla

llitkihr

Yiik.oklleti{iln

D€rgisi

1982A ,s.!73

8. Semih Tutsul,

Tirkiy€'de

Televizyon ve Radyo

Olaylarl

Istanbul, 1975 Koza Yayrnlan,s.l42

9. DPT, Birinci Beq

Yrll*

Kalhnma Plam, Radyo ve Televizyon dzel lhtisas Komis-yonu Raporq s.4445

10. DPT, kinci Beq YrlLk Kallonma Plaru, Radyo ve Televizyon Ozel lhtisas Komis-yonu Raporu, Nisan 1986. s.313-317

I I . Ozder Cankaya,

Tiirk

Televizyonunun Prcgram Yaplsl (1.968-1985) Istanbtrl, 1990, s.14

12. Cankaya, a€,e-, s,14-16

13. Deregiilasyon: Avrupa'da yayrnctbk alamnda deregi.ilasyon, kamu kurulu$ tekel-lerinin kaldrnlmasr ve daha itnce devlet tekelinde bulunan yaylnc{lga iizel le-Fbbiisiin de girmesi anlammda

kullan

ryoi.

14. RTYK Raporu, Ankara 1990, s.l

15. RTYK Raporu, Ankara 1990, s.5

16. 25 Kasrm 1991'de TBMM'de okunan hiikiimet prcglamr, s.9

17. _{Haluk $ahin,"Yeni} Radyo TV Diizenine DoFu",

ll€titim

Ara$rrma, Man 192,

sayr 8, s.2

18.

llfzr

Top&

elal., Yarmm Radyo ve Televizyon Diizrni, lstanbul, 1990, s.189-191

19. Avrupa Snftttesi Televiyon Siizlelmesi,

s.l

20. Beq TV kanalmrn, giin giin yaymdan ideyeiels televizyon istasyonlanmn yayrn-lanyla ilgili belgelerinden ve yaz r bastndan tarama yaparak kar$ attuan bu ara{t$na" Doq.Dr.Ozden Cankaya mn ydnetimhde Radyo-TV Bitliimii

yiik-sek lisans d$encileri Semur Kangdz, Aylin Er$z, Pmar Mutlq Nurhan Ka-vakh ve Esra G6ziibiiyiik tarafndan

yap

m{!r.

21.193 TRT Genel Yayrn Plaru, Ankara TRT Basrn ve Yayur MiidiirliiEii

Yayr

an, yayrn no:258, s.35

22-a4.e ..., s.36 23. a.ge .., s.l

l9

24. TRT-I'in ara$hrma diinemi igindeki progam dithirnleri, progam dergileri, gtin-lii& basm taranarak ve izleme ydntemiyle denetlenerek hesaplanm\h!. Rek-lam yayrnlan bu hesaplarnalann d$mds tutulmu$ur.

25,In!er Starin ara$ffma ddnemi igindeki pro$am ditkiimleri bu televizyon

yiineti-min&n ahnan programa iligkin belgelerden, yazrh basmdan elde editmil ve izlenerek denetlenmi$tir,

TV ilgilileriyle giiriiFrek hesaplanmrqtu.

27. Kanal 6nm bir ayLk ala{tlrma siiiesi igindeki _fograln ttir, siire ve oranlan, yaah basmdan ve kurum ilgililerinden ahnan bilgilerden $aglanm$rn.

28. Istanbul Biiyiilqehir Belediyesi Radyo ve Telwizyon Yayrn llkeled (Hizmeie Ozel Qolalrna) s.4

29. BRTnin bir aylk ara5tlrma siiresi igindeki program tiir, siire ve oranlarl ',lsfrnbul Btiylikpehir Belediyesi Radyo ve Televiryon Yayn lkeleri" adL, BRT prog-ram sommlusu lskender Salguh'dan, Mimar Sinan Universitesi Sinemi-TV batliimiinde! ve yaah basndan izlenerek taranm$ ve izleme yiintemiyle de_ netlenmis tir.

30. Unsal

Oskay:tetitimin

ABC'si. Simavi Yayrnlan, lsranbul 1992 s.l I

KAYNAKEA

l-

Avrupa Srrurtitesi Televizyon Stizlelrnesi

2- Aziz, Ays€I, Radyo ve Televizyonla Egitim, Ankara, 1982

3- Cankaya, Ozder\

Tiirk

Televizyonunun Program Yaprsr (1968-19E5) lstanbul, 1990

4-

DPf,

BiriDci B€S

Y

llk

Kalkurma Plant Radyo ve Televizyon Ozel lhtisas

Ko-misyonu Raporu, Ankara

5- DPT, lkinci Beq

Y

hk Kalkrnma Planl Radyo ve Televizyon 6zel ltrtisas Ko-misyoru Raporq Ankara

6- $ahin, Haluk "Yeni Radyo TV Dnzenine Dogru",

letitim

Ardglrma, [{art 1992, say:8

7- Kaplan, Yusuf, Televizyon, Istanbul 1992

8- Keane,John, Medya ve Demokrasi, gev.llaluk _Sahin, Aynntr yayrnlan, lstanbul,

t992

9- Ilal, Enart lleti5fun, Y€msal netim Araglan ve Toplum, Der.yayrnlaru Istanbul 1989

I0-RTYK Raporu, Ankara, 1990

I l-TRT Genel Yayrn Planr (1993) Ankara, 1993

I2-Tuirul Semih, Tiirkiye'de Televizyon ve Radyo Olaylarr, Isranbul. 1975 13-Ongiiren. Mahmur T., "Tiirkiye'de TV'la

llgili

Qe5itli Tarihler,

AITIA

Gaz,ve

Halkla lliSkil€r

Yiik.OkJteritim Dergbi

1982/4

l4-Oskay.

Unsal.llet(imin ABC'si

Simavi Yayrntan. Isranbul 1992, S.t t

l5-Topuz. Hrfzr, er.al.

Yan

n Radyo ve T€levizyon Diizetri, Istanbul. 1990 l6'lstanbul Biiyiiktehir Belediyesi Radyo ve Televizyon yayln llkeleri, (Hizmete

itzel, gogaltrna)

l7-Mudu, Erol, Televizyonu Anlamak, _{Giindolan Yaymlan, Ankara, 1991}

l8-Fiske, John, Television Culture, l.on&a, 1987