tıklayınız.

3

25 Kas›m

Kad›na Yönelik fiiddete Karfl›

Uluslararas› Dayan›flma ve Mücadele Günü

25 Kas›m tarihinin Kad›na Yönelik fiiddete Karfl› Mücadele Günü olarak kabul edilmesi, Dominik Cumhuriyetinde Trujillo diktatörlü¤üne karfl› mücadele eden Minerva, Maria Teresa ve Patria Mirabel isimli üç k›zkardeflin 25 Kas›m 1960 tarihinde katledilmelerine dayan›r. Mirabel K›zkardefllerin tecavüz edilerek öldürüldükleri gün olan 25 Kas›m, Latin Amerikal› ve Karayipli kad›nlar›n fliddete ve cinsel tacize karfl› yürüttükleri mücadelenin sembolü oldu ve kad›nlar›n fliddete karfl› uluslar aras› mücadele günü haline geldi.

1981 y›l›nda Bogota'da toplanan I. Latin Amerika ve Karayipler Feminist Kongresi, 25 Kas›m› Kad›na Yönelik fiiddete Karfl› Uluslararas› Gün olarak ilan etti. ‹lan edildi¤i 1981 y›l›ndan bu yana, 25 Kas›m, dünyan›n her yerinde yüzlerce kad›n örgütü, kad›nlara ve k›z çocuk-lara yönelik fliddete son verilmesi amac›yla etkinlikler düzenlendi. Bu etkinliklerin baflar›s› üzerine 1999 y›l›nda Birleflmifl Milletler Genel Kurulunda, 25 Kas›m›n BM Takviminde resmi bir tarih olarak yer almas› kabul edildi.

“Genellikle korkarak yaflar›z. Babalar›m›zdan, a¤abeyler-imizden, kocalar›m›zdan korkar›z. Korkar›z, çünkü fliddet yaflamaktay›z. Art›k de¤ifl-tokufl edilmek, yüzünü görme-di¤imiz biriyle evlenmek, hediye edilmek, e¤itimsiz kalmak, çocuk yaflta evlendirilmek, sudan sebeplerle cezaland›r›lmak, sürekli korkarak yaflamak istemiyoruz.”

4

Kad›na Yönelik fiiddet nedir?

Kad›na yönelik fliddet; kad›n›n yaflam hakk›n›n, güvenli¤inin, onuru-nun, özgürlü¤ünün ve bedensel bütünlük hakk›n›n s›rf kad›n oldu¤u için ihlalidir.

Kad›na yönelik fliddet:

Aile içi fliddeti kapsar. Bu da partnerler taraf›ndan dövülmek, aile içinde çocuklara yönelik cinsel taciz, evlilik içi tecavüz ve kad›na zarar veren bütün geleneksel uygulamalar› içerir.

Topluluk içi fliddeti kapsar. Bu da iflyerindeki, e¤itim kurumlar›ndaki ya da di¤er benzer mekânlardaki tecavüzü, cinsel kötü muameleyi, cinsel tacizi ve sald›r›lar› kapsar. Silahl› gruplar taraf›ndan ifllenen tecavüz ve di¤er ihlaller de bu gruba dahildir.

Devlet organlar› taraf›ndan muhalif kesimlere karfl› uygulanan fliddeti kapsar. Savafl ve silahl› çat›flma hallerinde kad›na yönelik fliddetin bütün türleri derinleflir. Ayr›ca devletin korumas› alt›ndaki kesimlerde (yurtlar, ak›l hastaneleri, mülteci kamplar›, hapishaneler, vb..) kad›nlara yönelik taciz, tecavüz olaylar› yaflanmaktad›r.

• Kad›na Yönelik fiiddetin Temelinde Ne Vard›r?

Kad›na yönelik fliddetin temelinde, kad›nlar›n yaflam›n tüm alanlar›nda erkeklerle eflit oldu¤unu reddeden cinsiyet ayr›mc›l›¤› yat-maktad›r. Etnik kökeni, s›n›fsal konumu, mezhebi ya da dini ne olursa olsun bütün kad›nlar fliddete maruz kalmaktad›rlar. Bununla birlikte kad›nlar›n maruz kald›klar› fliddet s›n›fsal konumlar›ndan, etnik ya da mezhepsel kökenlerinden dolay› daha da çeflitlenip derinleflebilmek-tedir. Örne¤in emekçi kad›nlar emek sömürüsü ile birlikte ekonomik fliddeti de yaflar; kad›n olmalar›ndan kaynakl› olarak iflyerinde ayr›mc›l›¤a u¤rarlar.

• Kad›na yönelik fliddet bireysel de¤il toplumsal bir sorundur Kad›na yönelik fliddet “do¤al” ya da “kaç›n›lmaz” de¤ildir. Kad›nlar›n cinsel kimliklerinin kontrol alt›nda tutulmas›, erkeklerin kad›nlar üzerindeki egemenliklerini kurabilmek için kulland›klar› güçlü bir araçt›r. Erkeklerin kad›n cinselli¤ini ve üretkenlik yaflamlar›n› kontrol etme yetenekleri devletin eylem ya da eylemsizlikleriyle daha da güçlenir.

5

• Savafllar en çok kad›na zarar verir ve bar›fl mücadelesine en

fazla kad›nlar›n ihtiyac› vard›r.

Toplumsal fliddetin artt›¤› dönemler ve özellikle de savafllar kad›na yönelik fliddetin de had safhaya ç›kt›¤› dönemlerdir. Kad›nlar hem kad›n hem de anne olarak a¤›r ac›lar yaflarlar. Emekle ve sevgiyle büyüttükleri çocuklar›n› kaybetmek ac›lar›n en derinidir. Öte yandan kad›nlar s›rf cinsiyetlerinden dolay› da savafllarda fliddete maruz kal›rlar. Milliyetçi çat›flmalarda karfl› taraf› afla¤›laman›n ve onurunu k›rman›n en iyi yolunun, kad›nlara yönelik fliddet, taciz ve tecavüz oldu¤una inan›l›r. Balkanlarda oldu¤u gibi kad›nlar›n bedenleri savafl alan›na çevrilir ve kad›nlar herkesten fazla fliddete maruz kal›rlar. Bu nedenle savafla karfl› ç›kmak ve bar›fl mücadelesi vermek için herkesten fazla kad›nlar›n gerekçeleri vard›r. Savafl› ç›karanlar kad›nlar olmad›¤› için de en iyi bar›fl mücadelesini yine kad›nlar verebilir.

• Kad›na Yönelik fiiddet Bütün Toplumu Etkiler

Kad›na yönelik fliddetin etkileri aile ve toplum çap›nda yans›ma bulur. fiiddete maruz kalan çocuklar›n hem kurban hem de fail haline gelmeleri daha büyük ihtimaldir. Kad›na yönelik fliddet toplumu ekonomik, siyasi ve kültürel anlamda fakirlefltirir.

6

• Devletler ve Hükümetler de Kad›na Yönelik fiiddetten Sorumludur

Baz› ülkelerde, kad›na yönelik ayr›mc›l›k yasalara da ifllemifltir. Kanunlar›n ayr›mc› olmad›¤› yerlerde bile hükümet organlar›n›n, polisin ve savc›lar›n uygulamalar› kad›na yönelik fliddeti ve ayr›mc›l›¤› besler. Birçok ülkede yasalar yetersiz, polis kuvvetleri ilgisiz ve ceza yarg› sistemi uzak, pahal› ve kad›na karfl› peflin hükümlüdür. Bir kad›n maruz kald›¤› fliddetin fiziksel delillerini göstermedi¤i sürece polis ve di¤er kanun uygulay›c›lar› genelde kad›na inanmaya ve yard›m et-meye gönülsüzdürler. Birçok toplum kad›na yönelik fliddete mazeret bulduklar›, göz yumduklar› ve devletin failleri yarg› sistemine teslim etmede baflar›s›z olmas›n› sözsüz bir flekilde onaylad›klar› için suça ortakt›rlar.

• Kad›na Yönelik fiiddet bir insan haklar› ihlalidir

Kad›n haklar› savunucular›n›n baflar›lar›ndan biri, kad›na yönelik fliddetin bir insan haklar› ihlali oldu¤unu gösterebilmifl olmalar›d›r. Bu baflar›, kad›na yönelik fliddeti özel bir konu olmaktan ç›kartarak yet-kililerin harekete geçmesini gerektiren toplumsal bir sorun haline getirmifltir.

‹nsan haklar›n›n en önemli özelli¤i evrensel olmas›d›r. Kültür ya da gelenekler kad›n›n insan haklar›n›n ihlalini hakl› gösteremez. Kad›na yönelik fliddeti kültüre ba¤lamak insan haklar›n›n evrensellik ilkesiyle çeliflir. Tüm insanlar insan olduklar›ndan dolay› eflit haklara sahiptirler. Kad›na yönelik fliddet devam ettikçe, ‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi'nin insanl›¤a verdi¤i söz yerine getirilemez.

Kimsenin namusu olmayaca¤›z

Kad›nlar dünyan›n bir çok yerinde bedenlerini erke¤in ya da ailenin mal› olarak alg›layanlar taraf›ndan katledilmektedir. Bu katliam›n ad› kimi yerlerde ihtiras cinayeti, kimi yerlerde ise namus cinayetidir. Ad› ne olur-sa olsun bu katliam›n temelinde kad›nlar›n bedenlerinin ve yaflam haklar›n›n erke¤in, ailenin ya da toplumun denetiminde olmas› gerekti¤i zihniyeti yatmaktad›r. Bu zihniyet kad›n›n baflta yaflam hakk› olmak üzere insan haklar›n› hiçe saymaktad›r. Ülkemizde de sözde “namus”

7

ad›na ifllenen cinayetler her gün can almaktad›r. Yak›n

zamana kadar yasalar da bu katliama seyirci kalmakta hatta hofl görmekteydi. “Namus” gerekçesi ceza verirken hafifletici neden olarak de¤erlendirilmekteydi. Yasalardaki son de¤ifliklikle bu ay›p ortadan kald›r›ld›. Ama kad›n katliam›n› önüne geçmek sadece ceza yasalar›yla sa¤lanamaz. Her fleyden önce bir zihniyet de¤iflikli¤inin yaflanmas› gerekmektedir. Kad›nlar›n da insan olduklar› ve herkesin kendi namusundan sorumlu olmas› gerekti¤i kabul edilmelidir.

fiiddetin Türleri

Fiziksel fiiddet: ‹tmek, tokat atmak, tekmelemek, tükürmek, yum-ruklamak, kol k›v›rmak, kol - bacak k›rmak, saç›ndan sürüklemek, temel ihtiyaçlar›n› k›s›tlamak, gerekti¤i halde t›bbi tedavi almas›n› engellemek, silahla yaralamak, öldürmek gibi.

Sözlü fiiddet: Sürekli elefltirmek, afla¤›lamak, küfür etmek, tehdit etmek, kararlara kat›l›m›n› engellemek, sürekli sorguya çekmek, s›k s›k ba¤›rmak, afla¤›lay›c› isim takmak, s›k s›k alay etmek, dini veya etnik kimli¤ine yönelik hakaret etmek, görüfllerini ve çal›flmalar›n› küçümsemek gibi.

Toplumsal ‹liflkileri S›n›rlay›c› fiiddet: Ailesi, arkadafllar› / komflular› ile görüflmesini yasaklamak, evden d›flar› ç›kmas›n› yasaklamak, gitti¤i

8

her yere takip etmek, baflkalar›n›n önünde afla¤›lamak ve alay etmek, baflkalar›n›n önünde s›k s›k sözünü kesmek , özel yaflam ve mahremiyet hakk› tan›mamak, zorla evlendirmek, namus ve töre nedeni ile bask› uygulamak gibi.

Cinsel fiiddet: ‹stemedi¤i cinsel iliflkiye zorlamak, tecavüz, baflka kiflilerle cinsel iliflkiye zorlamak, cinsel olarak kifliyi korkutan ve k›ran davran›fllarda bulunmak, sürekli kad›nl›¤›n› afla¤›lamak, telefonla / mektupla veya sözlü olarak sürekli cinsel içerikli tacizlerde bulunmak, cinsel organlara zarar vermek, namus ve töre nedeni ile bask› uygu-lamak ve öldürmek gibi.

Ekonomik fiiddet: Paras›n› almak ve geri vermemek, zorla istemedi¤i bir iflte çal›flt›rmak, istedi¤i halde çal›flt›rmamak / ifle yollamamak veya zorla çal›flt›rmak, eline hiç para vermemek, yoksullu¤a mahkum etmek gibi.

Dünyada Kad›na Yönelik fiiddet

• 15-44 yafl grubundaki kad›nlarda fliddet nedeniyle ölüm oran›, sa¤l›k sorunlar›, kanser, s›tma, trafik yüzünden olan ölümlerin toplam›ndan daha çok.

• Her y›l ço¤u Asya'dan olmak üzere yaklafl›k 60 milyon kad›n, do¤an çocu¤u öldürme, kürtaj, kas›tl› kötü beslenme veya sa¤l›k hizmetlerine ulaflamamaktan dolay› ölüyor.

• Ço¤unlu¤u Afrika'da olmak üzere 130 milyon k›z çocu¤u ve kad›n sünnet ediliyor ve tahminen 2 milyon k›z çocu¤u da halen böyle bir risk alt›nda.

• Bosna'da Balkan Savafl› s›ras›nda, 20-50 bin aras›nda kad›n ve k›z çocu¤u ve Ruanda'da 1 y›lda 15 binden fazla kad›n ve k›z çocu¤u tecavüze u¤ruyor.

• Kanada'da aile içi fliddet nedeniyle harcanan bütçe, sa¤l›k mas-raflar› ve bu nedenle üretim kayb› dahil olmak üzere y›lda 1.6 mil-yar dolara ulafl›yor.

• Dokuz Latin Amerika ülkesinde kurban›yla evlenen tecavüzcü hapisten kurtuluyor.

9

• Her üç kad›ndan biri yani dünyadaki üç milyarl›k kad›n nüfusunun

bir milyar› hayat› boyunca genellikle kendi aile bireyleri taraf›ndan dövülüyor, cinsel iliflkiye zorlan›yor yada baflka taciz-lere u¤ruyor.

• Kad›nlar zengin yada yoksul her ülkede, din, etnik köken ve sosyal s›n›f tan›mayan aile içi fliddete maruz kal›yor. Cinayet kurban› kad›nlar›n yüzde 70'ten fazlas›, erkek partnerleri taraf›ndan öldürülüyor.

• ABD'de her 15 saniyede bir kad›n kocas› yada sevgilisinden dayak yiyor. Her 90 saniyede bir kad›n tecavüze u¤ruyor.

• Dünyada sadece 51 ülkede evlilik içi tecavüz suç say›l›yor. Halen 78 ülkede aile içi fliddete karfl› yasa bulunmuyor.

Ülkemizde kad›na yönelik fliddet

• Kad›nlar›n yüzde 88.2'si fliddet gördükleri ortamlarda yafl›yor; yüzde 68'i ise dayak yiyor.

• Evli kad›nlar›n yüzde 34'ü eflleri taraf›ndan fliddet görüyor. • Ülkemizdeki kad›nlar›n›n yar›s›, kad›n›n efli taraf›ndan

10

dövülmesinin baz› durumlarda hofl görülebilece¤ini düflünüyor. • Emniyet Genel Müdürlü¤ü verilerine göre, 2001-2004 y›llar›

aras›nda aile içi fliddete maruz kalanlarda ölüm oran› yüzde 65 artt›.

• Töre ve namus cinayetleri ile kad›n ve çocuklara yönelik fliddeti araflt›ran Meclis Komisyonu'na jandarma taraf›ndan sunulan rapo-ra göre, son 5 y›lda kad›n ve çocuklar› hedef alan fliddet sonucu 1230 kifli hayat›n› kaybetti.

• Jandarma bölgesinde son befl y›lda kaydedilen 4665 kasten insan öldürme ve 897 öldürmeye teflebbüs olay›n›n 408'inin nedeni 'namus'. Olaylarda 150 kad›n ve çocuktan 112'si öldü, sadece 9'u yara almadan kurtuldu.

✔ 2005 y›l›nda 8 Mart öncesinde ‹stanbul Beyaz›t meydan›nda yap›lan izinsiz gösteride polis 500 kiflilik gruba biber gaz› ve jopla müdahale etti. Konu hakk›nda soruflturma bafllat›ld›. Kad›nlara dayak atan 54 polis hakk›nda alt› ayla 33 y›l aras›nda hapis cezas› istendi. ✔ Dünya Ekonomik Forumu, Toplumsal Cinsiyet Uçurumu Raporuna göre; Türkiye incelemeye al›nan 58 ülke aras›nda toplumsal cinsiyet eflitli¤i konusunda 57. s›rada yer ald›.

✔ Kad›n›n Statüsü Genel Müdürlü¤ünün verilerine göre 2001-2004 y›llar› aras›nda 147 bin 784 kad›n fliddete maruz kald›. ‹statistikler, bu dönemde, 4957 tecavüz, 3616 tecavüz giriflimi olay› yafland›¤›n› gösterdi. Geleneksel de¤er yarg›lar› ve d›fllanma gibi nedenlerle bu tür olaylar›n birçok kifli taraf›ndan gizli tutuldu¤u da dikkate al›nd›¤›nda say›n›n daha da artaca¤› belirtiliyor. fiiddet olaylar›n›n ilk s›ras›nda “dayak” ve “k›z kaç›rma” yer al›yor. Son dört y›lda aile üyelerine kötü muamele olaylar›n›n belirlenen say›s› ise 24 bin 98.

Aile ‹çi fiiddet

fiiddet, sadece yoksul ve e¤itimsiz kesimlerin sorunu de¤ildir; e¤itimli ve ekonomik geliri yüksek ailelerde de görülür. Bununla birlikte, e¤itimli ve yüksek ekonomik düzeydeki ailelerde fliddetin varl›¤›n›

11

saklama e¤iliminin daha yüksek oldu¤u görülmüfltür.

Aile içi fliddete kad›nlar, çocuklar ve erkekler maruz kal›yorlar ama kurbanlar›n ezici ço¤unlu¤u kad›nlar ve k›z çocuklar›. Önlem al›nmazsa, fliddet döngüsel bir hal alabilir ve tekrarlanabilir. Aile fert-leri fliddet uygulayan kifliyi affetmifl görünseler veya kendifert-lerini affet-mek zorunda hissetseler de fliddetin etkileri kal›c› olabilir. fiiddet döngüsü birbirini takip eden üç aflamadan oluflur: Gerginli¤in artmas›, patlama ve özür. Gerginli¤in artmas› evresinde kifli k›zg›nl›¤›n› kontrol edememe yönünde sinyaller vermeye bafllar ve karfl›s›ndaki bir fleylerin yolunda gitmemeye bafllad›¤›n› hisseder. Patlama evresinde fliddet uygulayan kifli sözlü, fiziksel ya da cinsel olarak karfl›s›ndakine sald›r›r. Bu süre k›sa veya uzun olabilir, hatta günler sürebilir. Özür evresinde ise fliddet uygulayan kifli di¤erinden özür diler, affedilmek ister, bir daha olmayaca¤›na dair sözler verir.

Yap›lan araflt›rmalara göre fliddete baflvuran kiflilerde s›k s›k flu özellikler görülüyor

• K›skançl›k ve yo¤un kaybetme korkusu • Baflkalar›n›n davran›fllar›n› kontrol etme iste¤i

12

• ‹stekleri yerine gelmedi¤inde afl›r› tepki

• Kendi ihtiyaçlar›, duygular› ve isteklerinin daha önemli oldu¤una inanma

• Gerçekçi olmayan beklentiler • Afl›r› al›nganl›k

• Düflük benlik sayg›s› (d›flar›ya karfl› afl›r› güvenli bir görünüm vere-bilirler, hatta buna kendileri de inanabilirler ama gerçekte olum-suz benlik alg›s›na sahiptirler)

• Sorunlar› için baflkalar›n› suçlama e¤ilimi • Ani duygu de¤iflimleri

• Davran›fllar›n›n baflkalar› ( özellikle fliddet uygulad›klar› kifliler) üzerindeki olumsuz etkilerini görmezden gelme ve kabul etmeme • Aile kurumu içindeki veya toplumdaki cinsiyet ay›r›mc›l›¤›

kal›plar›ndan yararlanma

• fiiddeti artt›rabilecek di¤er etkenlerden birine sahip olma: Alkol veya madde ba¤›ml›l›¤›,

Pek çok ma¤dur ekonomik nedenler, toplumsal bask›lar, çocuklar›n› zor durumda b›rakmama, çaresizlik, nas›l yard›m alaca¤›n› bilememe gibi nedenlerle evini terk edememektedir.

Aile içi fliddete alkol kullan›m›n› gerekçe göstermek, fliddet içeren davran›flla ilgili sorumluluk almay› reddetmektir. Alkol, fliddet kul-lan›m›n› art›rabilir; ama ikisi farkl› sorunlard›r. Birinin tedavisi, di¤er sorunu ortadan kald›rmayabilir.

fiiddet kaç›n›lmaz de¤ildir. K›zg›nl›k kontrol edilmezse fliddete yol aça-bilir. Ancak normal bir duygu olan k›zg›nl›¤› kontrol etmek mümkündür.

fiiddet gören kad›n;

Korkar: Korku, fliddet ma¤duru kad›n›n en bask›n duygusudur. Korku uyku düzenini etkiler; uykusuzluk ve kabuslara yol açar. Bu safhada kad›n yard›m almay› ister ama erke¤in müdahale eden kiflilere de

13

zarar verece¤inden korktu¤u için fliddeti gizleme e¤ilimine girer.

Benlik sayg›s›n› yitirir: Sürekli fliddete u¤raman›n en belirgin sonucu kendine sayg›n›n düflmesidir. Kad›n kendisine tak›lan "çirkin, aptal, beceriksiz, kötü anne, pasakl› …" gibi s›fatlar› benimsemeye bafllar. Yaflam› üzerinde kontrolü kaybetme duygusu yaflar ve karar vermek-te zorlan›r.

Bask›y› içsellefltirir: Bir kiflinin kendisinin daha önemsiz oldu¤una ve kötü davran›lmay› hak etti¤ine inanmas›, karfl›s›ndaki kiflinin fliddet uygulamaya devam etmesini kolaylaflt›r›r. Bu durumda kad›n ken-disinde bir hata oldu¤unu kabullenir.

Kendini suçlar: fiiddet gören kad›n s›kl›kla kendini suçlar ve erke¤i fliddet uygulamas› için tahrik etti¤ine inan›r. fiiddet uygulayan erkek-lerin neredeyse tamam›n›n iddias› da budur. "Neden ille dayak? Aran›yorsun." "Dedi¤imi yapsayd›n daya¤› da yemezdin?" Kad›n elin-den geldi¤ince erke¤in istedi¤i gibi davranmaya gayret eder. Oysa fliddetin kad›n›n davran›fllar› ya da kiflili¤i ile bir ilgisi yoktur.

Karmafl›k duygular hisseder: Sald›rgan efl her zaman sald›rmaz. Uzun aral›klarla sevecen ve ilgili bir koca olabilir. Bu durum kad›nda

14

karmafl›k duygulara yol açar. fiiddet yüzünden evlili¤ini bitirmek iste-mez. Öte yanda gelecek kayg›s› da duyar.

Yaln›zl›k çeker: fiiddet gören kad›n, çocuklar›n›n ve yak›nlar›n›n güvenli¤i için sessiz kalmay› tercih edebilir. ‹çinde bulundu¤u durum-dan utan›r ve baflkalar›ndurum-dan yard›m isteyemez. Ayr›ca kocas› arka-dafllar› ve ailesi ile görüflmelerini de kontrol etti¤i için toplumsal deste¤i azal›r. ‹çine düfltü¤ü yal›t›lm›fll›k duygusu durumunu gerçekçi bir gözle de¤erlendirmesini engeller. Böylece erke¤e olan ba¤›ml›l›¤› artar.

Eflinden umudunu kesmez: fiiddet ma¤duru kad›n içinden sürekli erke¤inin bir gün de¤iflece¤i ve hayal etti¤i gibi biri olaca¤› umudunu tafl›r.

Duygulan›m bozuklu¤u yaflar: fiiddet ma¤duru kad›nda duygular›n ani de¤iflimine,- a¤larken gülme, gülerken öfke patlamas›na -s›kl›kla rastlan›r.

K›zg›nd›r: fiiddet gören kad›n k›zg›nl›¤›n› genellikle fliddet kayna¤›na de¤il baflkalar›na -örne¤in çocuklar›na yöneltir. fiiddetin gerçekleflti¤i anlardan y›llar sonra bile kad›n›n içindeki k›zg›nl›k canl›l›¤›n› koruya-bilir ve hafif bir k›flk›rtmayla öfkesini baflkalar›ndan ç›kar›r. Kad›n›n intikam alma iste¤i öylesine güçlü bir hal alabilir ki tüm yaflam›n› bir bulut gibi kaplayabilir.

Tehlikedeyseniz! Yard›m isteyin • 155 Polis ‹mdat telefonunu aray›n.

• Yak›n bir karakola giderek flikayet edin. Karakolda flikayetinizin tutana¤a geçmesini isteyerek, okuduktan sonra tutana¤› imzalay›p mümkünse bir örne¤ini, de¤ilse tarih ve numaras›n› al›n.

• Karakol sizi hekime gönderecektir. Hekim ya hükümet tabibi ya da bir Adli T›p'da görevli olacakt›r. Oradan da bir rapor al›n.

• Herhangi bir Adliye'de Aile Mahkemesi'ne veya Cumhuriyet Savc›l›¤›'na baflvurup, Ailenin Korunmas›na Dair Kanun uyar›nca korunma talebinde bulunabilirsiniz.

15

• Yaflad›¤›n›z fliddete tan›k olan veya fliddetten haberi

olan aile dostu ya da aile üyesi kifliler de ailenin korun-mas› için sizin ad›n›za Karakola, Aile Mahkemesi'ne veya Cumhuriyet Savc›l›¤›'na telefonla veya flahsen baflvura-bilir.

Aile ‹çi fiiddet Suçtur Ve Herkesin fiiddetten Ar›nm›fl Bir Ortamda Yaflama Hakk› Vard›r!

fiiddet Kader De¤ildir!

Pekin Deklarasyonu kad›na yönelik fliddeti durdurmak için üç temel stratejik hedef belirlemifltir. Bu stratejik hedeflerin gerçekleflmesi için hükümetler, yerel yönetim-ler, toplumsal örgütyönetim-ler, hükümet d›fl› kurulufllar, e¤itim kurumlar›, kamu ve özel sektör kurulufllar› ve kitle iletiflim araçlar›, iflverenler, sendikalar, toplum ve gençlik örgütleri, bölgesel örgütler, BM, di¤er uluslararas› örgütler, araflt›rma kurumlar›, kad›n ve gençlik örgütleri kendi üstlerine düflen sorumluluklar› yüklenmeye ça¤r›lmaktad›rlar. Bu üç temel hedef;

1. Kad›na yönelik fliddeti önlemek ve ortadan kald›rmak için bütünsel önlemler almak;

2. Kad›na yönelik fliddetin nedenleriyle sonuçlar›n› ve engelleyici önlemlerin etkinli¤ini incelemek;

3. Kad›n ticaretini önlemek ve fahiflelikle kad›n ticare-tine ba¤l› olarak fliddete maruz kalanlara yard›mc› olmakt›r.

Kad›na yönelik fliddetin ortadan kald›r›lmas› ve yasalar önünde cin-siyet eflitli¤inin sa¤lanmas› için yürütülen mücadeleler sonuç vermeye bafllam›flt›r. Ülkemizde son dönemlerde yap›lan kimi yasal düzen-lemelerle bu konuda baz› kazan›mlar elde edilmifltir.

ÜLKEM‹ZDE GERÇEKLEfiEN OLUMLU YASAL DÜZENLEMELER

• 17.5.2004 tarihinde, CEDAW Sözleflmesi de dahil olmak üzere temel hak ve özgürlükleri hedef alan uluslararas› belgeleri tüm kanunlar›n üzerine ç›karmak üzere Anayasan›n 90'›nc› mad-desinde yap›lan de¤ifliklik ile CEDAW Sözleflmesi normlar

hiyer-16

arflisi bak›m›ndan kendisine ayk›r› düflebilecek düzenlemeler karfl›s›nda üstün konuma gelmifltir. Art›k birbiriyle uyumlu Anayasa ve CEDAW kombinasyonu ile kad›n-erkek eflitli¤i yönünde çok daha güçlü bir hukuki zemin oluflmufltur. Her ne kadar CEDAW do¤rudan uygulanabilir nitelikte hükümler içermiy-orsa da yasalar›n CEDAW ›fl›¤›nda yorumlanmas›, Anayasan›n bir gere¤i haline gelmifltir.

• Belediye Kanunu ile fliddete u¤rayan kad›nlara hizmet vermek üzere Belediyeler de yetkili k›l›nm›flt›r. Bu Kanunla Büyükflehir Belediyeleri ile nüfusu 50.000'ni geçen belediyelere kad›nlar ve çocuklar için koruma evleri açmak yükümlülü¤ü getirilmifltir. Böylece fliddete u¤rayan kad›nlara verilen koruyucu ve önleyici hizmetlerin gelifltirilmesi mümkün olacakt›r.

• 2002 y›l›nda yürürlü¤e giren Türk Medeni Kanunu, tamamen de¤iflerek kad›na yeni haklar sa¤lam›fl, evlilik birli¤i içinde eflit hak ve sorumluluklar getirmifltir.

• Medeni Kanun'da yap›lan de¤iflikli¤in ard›ndan aile içi anlaflmazl›klara bakmak ve kad›nlar lehine yasal düzenlemelerin uygulanmas›n› sa¤lamak üzere Aile Mahkemeleri kurulmufltur. • 2003 y›l›nda yürürlü¤e giren 4857 say›l› ‹fl Kanunu'nda, ifl

iliflkisinde cinsiyet nedeniyle ayr›m yap›lamayaca¤› belirtilmifl; do¤um, emzirme vb. konularda koruyucu düzenlemelere yer ver-ilmifltir. Ayr›ca “iflyerinde cinsel taciz” konusu da yeni ifl kanunun-da yer alm›flt›r.

• 2003 y›l›nda yürürlü¤e giren Ailenin Korunmas›na Dair Kanun ile, aile içi fliddet ma¤durlar›n›n korunmas› amaçlanm›flt›r. Yasa sadece kocan›n de¤il, ayn› çat› alt›nda yaflayan herhangi bir aile bireyinin fliddetine maruz kalan kiflileri korumay› kapsamaktad›r. Ailenin Korunmas›na Dair Kanunun uygulanmas› için karakola, Cumhuriyet Savc›l›¤›na ya da do¤rudan Aile Mahkemesine baflvurulabilir. Baflvuruyu fliddete u¤rayan kifli yapabilece¤i gibi, komflular, akrabalar ve yak›nlar›n da baflvuru yapmas› mümkündür. Bu yasa ile ilgili olarak yap›lacak ifllemlerden masraf

17

al›nmamaktad›r. Yani bu kanun kapsam›ndaki mahkeme harca tabi de¤ildir. Aile Mahkemesi fliddet gören kifliyi korumak için bir dizi tedbir alabilir.

• 17.5.2004 tarihinde Anayasan›n 10. maddesine (eflitlik maddesi) yap›lan bir ekle devlet, kad›nla erke¤in her alanda eflit haklara, eflit imkanlara kavuflmas› için düzenlemeler yapmak, gerekli ted-birleri almakla yükümlü k›l›nm›flt›r.

• 26.9.2004 tarihinde kabul edilen ve Haziran 2005 tarihinde yürür-lü¤e giren Türk Ceza Yasas›, bugüne de¤in erke¤in ve toplumun tasarrufunda bulunan kad›n bedeni ve ruhsal bütünlü¤ünü, “bireyin hak ve özgürlükleri” kapsam›nda de¤erlendirmifltir. Bu düzenlemelerden en önemlisi yasada kad›n ve k›z ayr›m›n›n kald›r›lm›fl olmas›d›r. Eski yasa toplumsal de¤er yarg›lar›n› gözetip, kad›n›n ma¤duru oldu¤u bir çok suçu topluma karfl› ifllenen suçlar olarak de¤erlendirirken, yeni TCK ile bu anlay›fl terk edilmifl ve bireyin hak ve özgürlüklerinin korunmas›na evrilmifltir. Böylece cinsel nitelikli suçlar kifliye karfl› suç kapsam›na al›nm›flt›r. Yeni Ceza Yasas›;

• Birden fazla evlili¤i ve imam nikah›n› yasaklamaktad›r. • Evlilik içi tecavüzü suç saymaktad›r.

• Töre/namus cinayetleri faillerinin yasada öngörülen en a¤›r ceza olan a¤›rlaflt›r›lm›fl müebbet hapis cezas› ile cezaland›r›lmas› hükmü getirilmifltir.

• Tecavüz ve cinsel tacizi topluma karfl› de¤il kad›n›n beden bütün-lü¤ü ve cinsel özgürbütün-lü¤üne karfl› ifllenmifl bir suç olarak kabul etmektedir.

• ‹flyerinde, e¤itim kurumunda veya aile içinde taciz ve tecavüzü cezaland›rmaktad›r.

• Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmemeyi suç saymaktad›r.

18

Yasal alanda yap›lan bu olumlu de¤iflikliklere ra¤men, uygulamalarda s›k›nt›lar yaflanmaya devam ediyor. Devlet fliddeti önlemek ve bu amaçla gerekli fonlar› ay›rmakla sorumludur.

B‹Z NELER ‹ST‹YORUZ?

Kad›na yönelik fliddetin önlenmesi için yasal düzenlemelerin tamamlanmas›n› ve etkili bir flekilde izlenmesini istiyoruz.

• fiiddet ma¤duru kad›nlar›n korunmas› ve rehabilitasyonu için önlemler al›nmal›d›r. Hükümet, belediyelerin görev ve sorumlu-luklar›n› içeren 5393 say›l› yasan›n “Büyükflehir belediyeleri ile nüfusu 50 bini geçen belediyeler, kad›n ve çocuklar için koruma evleri açar” maddesi do¤rultusunda, s›¤›nma evlerini uluslar aras› standartlara göre infla edip bak›m›n›n yap›larak, uygulamaya geçirilmesi için gerekli önlemleri almal›d›r. Bugüne kadar oluflturulmufl ba¤›ms›z kad›n s›¤›naklar›, s›¤›nak açma giriflimleri ve kad›n dan›flma merkezleri, yerel yönetimler ve idari birimler taraf›ndan desteklenmelidir.

• Aile Mahkemelerinde tercihen kad›n hakimlerin görev yapmas› sa¤lanmal›d›r. Bütün illerin barolar›nda “Kad›n Haklar› Uygulama Merkezleri” oluflturulmal›d›r.

• Emniyet birimlerinde, “Kad›na Yönelik fiiddet Birimleri” kurul-mal› ve bu birimlerde özel e¤itim alm›fl (toplumsal cinsiyet, psikolojik dan›flmanl›k, kad›n›n insan haklar›, yasal düzenleme-ler…vs konular›nda) tercihen kad›n polis memurlar› görevlendirilmelidir.

• ILO'nun “Aile Sorumluluklar› Olan Kad›n ve Erkek ‹flçilere F›rsat Ve Davran›fl Eflitli¤i Sa¤lanmas›”na ‹liflkin 156 say›l› sözleflmesi ülkem-iz taraf›ndan bir an önce onaylanmal› ve hayata geçirilmelidir. • Sosyal güvencesi olmayan kad›nlar›n sa¤l›k hizmetlerinden

ücret-siz yararlanabilmelerini sa¤lamak amac›yla Tabip Odalar›yla kamu kurulufllar› ortak çal›flmalar yapmal›d›r.

• Tüm emniyet ve jandarma birimlerinde, hastanelerde cinsiyete dayal› fliddetin tüm biçimleri rapor edilmeli, istatistikleri sa¤l›kl› bir

19

flekilde tutulmal› ve kad›n örgütleri ile bu bilgilerin paylafl›lmas› sa¤lanmal›d›r.

• Ülke çap›nda kad›nlar›n fliddete u¤rad›klar›nda 155, 156 ve 179 no'lu telefonlar› arayarak ihbarda bulunabileceklerini vurgulayan bir ulusal kampanya düzenlenmelidir.

• En az 50 çal›flan›n bulundu¤u iflyerlerinde ve 50'den az çal›flan›n bulundu¤u iflyerleri için çal›flma alan›na yak›n ortak bebek bak›m üniteleri ve krefller aç›lmal›d›r. Bu hizmet SHÇEK bünyesinde ver-ilmelidir. Krefller ücretsiz ve SHÇEK yönetmeli¤ine uygun düzen-lenmelidir. Gece çal›flmas› olan ve vardiyal› iflyerlerindeki krefller 24 saat aç›k olacak biçimde düzenlenmelidir. Hükümet, krefllerin aç›lamad›¤› durumlarda geçici önlem olarak krefl ücretini karfl›lamal›d›r.

Kad›na yönelik fliddetin önlenmesi için e¤itim önemli bir role sahiptir.

Bu Nedenle;

• Okullarda fliddeti ortadan kald›rmak için çok yönlü bir kampanya bafllat›lmal›. Ve bu kampanya toplumsal bir seferberlik fleklinde desteklenmelidir.

• Tüm e¤itim kurumlar›nda, meslek içi e¤itimlerde; yarg› mensup-lar›na, güvenlik güçlerine, sa¤l›k görevlilerine, ö¤retmenlere, sosyal hizmet uzmanlar›na, psikologlara, kad›n ve çocuklara karfl› fliddet ve toplumsal cinsiyet konusunda zorunlu hizmet içi e¤itim verilmeli, seminerlerle desteklenmelidir.

Bunun için Milli E¤itim Bakanl›¤›, ilgili Devlet Bakanl›¤›, KSSGM, üniver-sitelerin kad›n araflt›rmalar› birimleri, kad›n örgütleri, Okul Aile Birlikleri, medya, sivil toplum kurulufllar›, ö¤retmen sendikalar› ve psikoloji alanda faaliyet gösteren meslek örgütleri koordinasyon içinde çal›flmalar yapmal›d›r.

20

‹fiYER‹NDE C‹NSEL TAC‹Z: ONURLU YAfiAM HAKKININ

‹HLAL‹

‹flyerinde cinsel taciz, iflyerindekiler taraf›ndan tekrar edilen ve isten-meyen sözle, beden hareketleriyle veya jestlerle gerçeklefltirilen her yaklafl›m, cinsel bak›mdan küçümseyici ifade ve cinsel ayr›m güden her söz olarak tan›mlanabilir. Bu çerçevede afla¤›daki türden davran›fllar, tekrar edilme ve istenmeme kofluluna ba¤l› olarak bu tan›ma girebilir.

• ‹stenmeyen fiziksel temas ve dokunma

• D›fl görünüfl hakk›nda imal› sözler, flakalar, yorumlar

• S›rnaflma, davet

• ‹flyerinde pornografik resim bulun-durma

• Cinsel yaklafl›m talebinde bulun-ma

• Fiziksel sark›nt›l›k

Prof. fiahika Yüksel'in yapt›¤› araflt›rmaya göre, araflt›rma kap-sam›nda yer alan kad›nlar›n yüzde k›rk› iflyerinde cinsel taciz yaflad›¤›n› belirtmifltir. Karfl›lafl›lan taciz olaylar› aras›nda vücut hareketleri ilk s›ray› al›yor (%43). Bunu s›ras›yla sözle (%24.84), jestle (%11.91), imalarla (%10.34 ) yap›lan taciz izlemektedir. Bu durumdan nas›l etkilendiniz sorusuna verilen yan›tlar s›ras›yla flunlard›r: Utanç duyuyorum, çal›flma iste¤im azald›, öfkeli bir insan haline geldim, performans›m düfltü. Yaflad›klar› taciz karfl›s›nda kad›nlar›n dörtte birisi iflten ayr›ld›¤›n›, dörtte biri sadece yak›n çevresiyle paylaflt›¤›n›, dörtte biri kimseyle paylaflmad›¤›n› belirtmifl. Tacizde bulunan kifliyi uyard›m diyen-lerin oran› %20.3. Bu durum karfl›s›nda yasal yollara baflvurdu¤unu belirten olmam›fl.

Genel olarak özel ve kamu olmak üzere her sektörde her türden erkek, her türden kad›na karfl› farkl› düzey ve biçimlerde tacizkar davranabilmektedir. Tacizin bu kadar yayg›n olmas›n›n nedeni

cin-21

siyetçi kültür nedeniyle ço¤u erkek taraf›ndan normal olarak görülmesi, kad›nlar›n ise güçlü bir suskunluk girdab› içine çekilmifl olmalar›d›r. Kad›n›n suskunlu¤unun nedeni ço¤u zaman kendini suçlu hissetme, utanma duygusu, d›fllanma ve itibar›n› kaybetme, özel yaflam›n›n dedikodu nesnesi haline gelmesi ve damgalanma korkusudur. Buna bir de iflten at›lma, yer de¤ifltirme, kariyer yük-selmelerinde zorluk yaflama, sicilin olumsuz etkilenmesi gibi korkular eklendi¤inde durum daha da vahim olmaktad›r. Ayr›ca kad›nlar›n bu konuda ne gibi haklara sahip olduklar›n› bilmemeleri, tacizi kan›tlama güçlü¤ü, mevcut cinsiyetçi yap›lar›n resmi kanallara baflvurmay› cayd›rmas› gibi nedenler de kad›nlar› suskunlu¤a iter.

Taciz gören kad›n ço¤unlukla iflten ç›kmay› ya da iflini de¤ifltirmeyi tercih ediyor. Çal›flma iste¤ini yitirip s›k s›k ifle gitmemeye bafll›yor. Bu durum ifl gücü piyasas›nda kad›n›n aleyhine olan dengeleri güçlendiriyor. Özellikle vas›fs›z, deneyimsiz, genç ya da tam tersi yafll›, iflini kaybetmekten korkan, ikinci bir ifl bulma flans› zay›f olan kad›nlar iflyerinde cinsel taciz tehdidi alt›ndalar. Ayr›ca, yaln›z yaflayan, çocuk-lu, geçimi çal›flmas›na ba¤l› olan dul kad›nlar da tacize daha s›k u¤ruyor.

Türk Tabipleri Birli¤i'nin (TTB) yapt›¤› bir araflt›rmaya göre tüm taciz olaylar›n›n yüzde 46's› iflyerlerinde gerçeklefliyor ve bun-lar›n yüzde 8'i ölümle sonuçlan›yor. Erkeklerin a¤›rl›kta oldu¤u a¤›r sanayi ifl koflullar›nda çal›flan kad›nlara yap›lan tacizler iflyeri tacizlerinin yüzde 24'ünü oluflturuyor. Hemflirelik gibi bak›m veren mesleklerde taciz genellikle davran›flsal olarak dokunma, dövme, vurma, tartaklama fleklinde oluyor. ‹fl ortam›nda kad›nlara ›rksal, cinsel ve yafla ba¤l› olarak yap›lan ayr›mlar da ruh sa¤l›¤›n› olumsuz olarak etkiliyor. ANKARA -C‹HAN

E¤itim ‹fl Kolunda Cinsel Taciz

E¤itim-Sen'in 2004 y›l›nda 24 ilde 1853 kad›n e¤itim çal›flan› ile yapt›¤› “E¤itim Sektöründe Çal›flan Kad›nlar›n Sorununu Tespit Araflt›rmas›”na göre: “ kad›nlar›n % 15'i iflyerinde cinsel taciz ile karfl›laflt›¤›n› belirtmifltir. E¤itim sektöründe cinsel tacizin as›l olarak “kad›n cinselli¤i ile ilgili imal› sözler ve flakalar” ile “kad›nlar› afla¤›lay›p,

22

dalga geçme” konusunda odakland›¤› görülmektedir. Cinsel taciz ile karfl›laflanlar›n ço¤unlu¤u (% 75.2) bu duru-mu yaln›zca ifl ve ifl d›fl›ndaki arkadafllar›yla paylaflt›klar›n›, % 16.8'i ise bu konuda sessiz kalmay› ter-cih etti¤ini, yaln›zca % 8.4'ünün yönetim ve iflyeri sendi-ka temsilcili¤ine flisendi-kayette bulundu¤u görülmektedir.”

...BASINDAN... Milli E¤itim Müdürü'nden kad›n ö¤retmene 'taciz' iddias› Mukadder YARDIMCIEL DHA 08.09.2006

Zonguldak Ere¤li ‹lçe Milli E¤itim Müdürü iken, hakk›ndaki 'Bayan ö¤retmenlere tacizde bulundu¤u' iddias›yla geçir-di¤i soruflturman›n ard›ndan geçen y›l Kars Digor'a atanan Enver Batur, Digor'a efl ve çocuklar›n› getirmedi. ‹lçedeki Milli E¤itim'e ait lojmanlara yerleflen Enver Batur, ayn› lojmanlarda kalan Bacal› Köyü ö¤retmeni G.D.'yi gözüne kestirdi. ‹ddiaya göre Enver Batur, Ö¤retmen loj-manlar›n›n 4'üncü kat›nda oturan G.D.'yi geçen pazar günü buzdolab›n›n çekilmesine yard›m etmesi için evine ça¤›rd›. Bekar olan G.D., Müdür Batur'un tacizine u¤rad› ve 盤l›klar atarak evden kaçt›. Digor Cumhuriyet Savc›l›¤›'na suç duyurusunda bulunan G.D.'nin ifadesi Emniyet Amirli¤i'nde al›nd›. Digor ‹lçe Milli E¤itim Müdürü Enver

23

Batur'un bu olaydan bir hafta önce merkez anaokulunda

bulunan bir kad›n ö¤retmene de tacizde bulundu¤u ileri sürüldü. Her iki iddiayla ilgili olarak Müdür Batur, görüfl aç›klamak istemedi.

...BASINDAN... E¤itim Sen: Okulda taciz ve fliddet iddialar› araflt›r›ls›n 19.04.2006 fiANLIURFA (D‹HA)

11 Nisan Kurtulufl ‹lkö¤retim Okulu Müdürü M.Y'nin meslek hayat› boyunca fliddet ve taciz nedeniyle birçok kez soruflturma geçirmifl olmas›na ra¤men halen okul müdürü olarak görevini yapmaya devam etti¤ine dikkat çeken E¤itim Sen fianl› Urfa flube kad›n sekreteri Suzan ‹flbilen, "Son dönemde yine M.Y'nin genel olarak ö¤ren-cilere ve okulda çal›flan personele yönelik anti demokratik uygulamalarla yaklaflt›¤›; özel olarak da kad›n e¤itim emekçilerine yönelik taciz olaylar›n›n yafland›¤›na dair iddialar sendikam›za iletilmifl, ö¤renci-ler ve veliö¤renci-ler bu iddialar› do¤rulayan ifadeö¤renci-ler kullan›lm›flt›r. Kad›n ö¤retmenleri s›n›flar›ndan ça¤›rarak kendi odas›nda oturmaya zorlad›¤›; e¤itim-ö¤retimi engelledi¤i ve bu s›rada tacizlerin yafland›¤›, karfl› ç›kan ö¤retmeni de sicil notunu düflürme, d›fllama ve itibar›n› kaybettirme vb. ile tehdit etti¤i[ne] dair flikâyet baflvuru-lar› almaktay›z."dedi.

Bu olay üzerine E¤itim Sen Genel Merkezi'nin devreye girmesi ve fianl›urfa Valili¤i ile görüflmelerde bulunmas› sonucunda, okul müdürü M.Y hakk›nda adli ve idari soruflturma bafllat›lm›flt›r. Okul müdürü yap›lan soruflturma sunucu görevden al›nd›.

...BASINDAN... Müdürden hizmetliye cinsel iliflki teklifi

ANTALYA'daki Muratpafla ‹lkö¤retim Okulu Müdürü Nihat Büyükgebiz'in, okulun hizmetli kadrosunda çal›flan E.C.'ye 'cinsel iliflki' teklifinde bulundu¤u ileri sürüldü. Evli ve 2 çocuk anesi E.C.'nin geçen haziran ay›nda Milli E¤itim Müdürlü¤ü'ne dilekçeyle flikayette bulunarak, “Okul

24

Müdürü Nihat Büyükgebiz bir y›ld›r bana ahlaks›z teklifte bulunuyor. Kendisinden flikayetçiyim. Ayr›ca baflka bir okula tayinimi istiyorum'' dedi. Vahide YANIK/ANTALYA, (DHA).

C‹NSEL TAC‹ZLE MÜCADELE

Cinsel taciz sendikalar›n ilgi alan›na girer ve sendikalar bu meselenin boyutlar› hakk›nda üyelerini uyarma, engelleyici önlemleri alma ve flikayet mekanizmalar›n› kurma görevi vard›r. Sendika, iflyerinde yönetimin bu konuda neler yapt›¤›n› izler ve de¤erlendirir.

Cinsel tacizle etkin olarak mücadele edebilmek için öncelikle iflverenin, bu durumu sorun olarak kabul etmesi ve sona erdirmek için çaba sarf etmesi gerekir.

‹flyerinde Cinsel tacize karfl› ICFTU ve ETUC'un ald›¤› kararlar: • ‹flyerinde cinsel tacizi tan›mlayan afifllerin haz›rlan›p iflyerlerine

as›lmas›

• fiikayet usullerinin iflveren ile görüflerek belirlenmesi

25

verilmesi

• Sendikal duyarl›l›k yaratmak üzere temel sendikal e¤itim konu-lar›n›n içine cinsel taciz konusunun al›nmas›

• Sendikal yay›nlarda bu konuda yaz›lar›n yay›nlanmas›. E⁄‹T‹M SEN'in Çözüm Önerileri

Kad›nlar için son derece olumsuz ruhsal, fiziksel ve maddi sorunlara yol açan bu sorun konusunda E¤itim-Sen Kad›n Kurultay›nda ICFTU ve ETUC kararlar›na ek olarak afla¤›daki kararlar al›nm›flt›r:

• ‹flyerinde taciz ‹fl Yasas›nda tan›mlanarak gerekli önlemler al›nmal›d›r. ‹flyerinde cinsel tacizin; “Kiflilik haklar›n› tehdit eden ve zedeleyen, belli bir cinsiyete mensup olma sebebiyle cinsel nite-likte veya baflka türlü davran›fl fleklinde, özellikle üst yöneticiler ve mesai arkadafllar› taraf›ndan yap›lan, arzu edilmeyen ve kabul edilemez söz, tutum ve davran›fllar, cinsel tacizdir.” biçiminde yasal tan›m› yap›lmal›d›r. Cinsel taciz konusu mesleki e¤itimlerin bir parças› olmal›; koruyucu tedbirler al›nmal› ve yasal yapt›r›mlar›n uygulanmas›nda ma¤durun flikayeti yeterli olmal›d›r. • Sendika taciz sorununu tüzük ve yönetmeliklerinde

düzenleme-lidir.

• Taciz ve fliddete u¤rayan e¤itimci kad›nlara yönelik olarak sendi-ka hukuki ve psikolojik yard›m sunmal›d›r.

• E¤itim emekçilerinin yaflad›¤› fliddet ve taciz olaylar›n›n soruflturul-mas›nda özel birimler ve kad›n müfettifllerin görevlendirilmesi sa¤lanmal›, soruflturma s›ras›nda ma¤durun hassasiyetlerini dikkate al›nmal›, (beyan, ispat yükü, gizlilik gibi konularda) sendikan›n kad›n komisyonunun ma¤dura destek olmas› gibi konularda gerekli mücadeleyi vermeli ve önlemler gelifltirmelidir. Peki ‹flyerinde Cinsel Tacize Karfl› Ne Yapmak Gerekir?

Sendika üyesi kad›nlar› ya da iflyeri temsilcisini bulmak ve onlara durumu anlatmak ilk ad›m› atmakt›r. Bütün dünyada iflyerinde cinsel tacizle mücadelenin ön saflar›nda yer alan sendikal örgütlerin kad›n

26

komisyonlar›na bu sorunu tafl›y›n. Toplu ifl sözleflmelerinde/ görüflmelerinde cinsel tacize karfl› maddeler konmas› için ve sendikalarda kad›n inisiyatiflerini güçlendirmek için çaba göstermeli-yiz!

Cinsel tacize u¤rayan birini nas›l destekleyebilirim? Tacizin sorumlusu kad›n de¤ildir

“Niye oradayd›n?” “Bafl›na ne ifller açt›n?” veya “ Ak›ll› davranmal›yd›n” gibi elefltiriler sorumlulu¤u suçu iflleyene de¤il ma¤dura yükler. Bu sorular›n gayesi olup bitenleri anlamak olsa bile, ma¤dur tacizin suçlusunun kendisi oldu¤u hissine kap›labilir. Ma¤duru suçlayan yorumlar yapmak yerine,

• Dinleyin

• Yard›m teklif edin • Hüküm vermeyin

• Tacizin kendi hatas› olmad›¤› konusunda ma¤duru rahatlat›n • Ma¤durun karar›na sayg› gösterin

Destekleyici ve cinsel tacize u¤ram›fl kiflinin yararlanaca¤› hizmetler konusunda bilgilendirilmifl olmal›s›n›z. Ma¤duru ikna etmeye çal›flmak yerine onun karar›na sayg› gösterin. Ma¤durun kendisi için en iyi seçene¤in hangisi oldu¤una karar verecek tek kifli oldu¤unu hat›rlay›n.

Cinsel Tacize U¤rad›¤›n› Düflünen Kiflilerin Atabilecekleri Ad›mlar! • Tacizde bulunan kifliye bu hareketin hofl karfl›lanmad›¤›n›n söz

veya davran›fllarla belirtilmesi ya da bu ortamdan uzaklafl›lmas› • Tacizde bulunan kifliye, rahats›z edici hareketlerinden

vazgeçme-di¤i takdirde, resmi ad›mlar at›laca¤›n›n sözel veya yaz›l› olarak aç›k bir flekilde belirtilmesi

• Durumla ilgili olarak bu konuda uzman kifli ve mercilere dan›fl›lmas›

• Üçüncü kiflilerin (ortak arkadafllar, dan›flman, birim yöneticileri, kurul üyeleri gibi) arac› olarak devreye girmeleri

27

• Tacizciden gelen notlar›n,

mesajlar›n saklanmas›

• Olaya iliflkin ayr›nt›l› belgelerin tutulmas›

• Bütün at›lan ad›mlar›n ve sonuçlar›n›n kayd›n›n tutul-mas›

• Varsa tan›klar›n deste¤inin istenmesi.

Bu tür olaylarda nas›l bir ispat mekanizmas›yla mahkemeye git-mek gerekir?

Ülkemizde ne yaz›k ki kad›nlar›n baflvurabilece¤i bir komisyon mev-cut de¤il. Cins ayr›mc›l›¤›n›n bu kadar yo¤un yafland›¤› bir

ortam-da, tacize u¤rad›¤›n›z› söylüyorsan›z baz› güçlüklerle karfl›laflabilirsiniz. Ancak unutmayal›m ki yaflamda var olan tüm olumsuzluk ve haks›zl›klar ancak güçlü mücadelelerle afl›labilir!

Cinsel taciz davalar›n›n en zor yan› suçun kan›tlanmas›d›r. Kan›tlama sorunu yaflayan kad›n ço¤u zaman yarg› yoluna gitmemektedir. Bu da sald›rgan› cesaretlendirmektedir. Bu durumlarda ceza davas› ya da maddi, manevi tazminat davas› aç›labilir. Tüm bu olumsuzluklar› göze al›p dava açanlar, davalar› kazand›lar. Baz› davalarda tan›k olma-mas›na ra¤men tacizin varl›¤› kabul edildi. Yarg›tay, bir kad›n›n cinsel tacize u¤rad›¤›n› söyledi¤i hallerde, Türkiye'deki ortam› göz önünde bulundurup, böyle bir ortamda bunu aç›klaman›n zor oldu¤unu kabul ederek, cinsel tacizin var oldu¤unu kabul etmifltir.

Yarg›tay 9. Hukuk Dairesi, ‹fl Kanunu'nun 25/2. maddesine daya-narak, ifl yerinde cinsel tacizi, tazminats›z at›lma nedeni sayd›. Karar›n gerekçesinde, “ iflyerinde cinsel tacizin, ahlaka ve iyi niyet kurallar›na ayk›r› davran›fl oldu¤u” bildirildi.

28

“Cinsel Taciz” Yasada Aç›kça Tan›mlanmal›d›r!

2003 y›l›na kadar cinsel taciz bizim yasalar›m›zda düzenlenmifl de¤ildi. 2003'te ifl kanununda yap›lan de¤ifliklikle, ifl kanunun 24. ve 25. mad-delerine dahil edildi. Türk Ceza Kanunu'nda ise Nisan 2005'ten itibaren yapt›r›ma ba¤land›. Buna göre cinsel tacizde bulunanlar 2 aydan 3 y›la kadar hapisle cezaland›r›labilecek. Taciz ifl yerinde olmuflsa ceza iki kat›na ç›kacak. Ma¤dur bu sebeple ifli terk ettiyse, verilecek ceza 1 y›ldan az olam›yor. Ancak her iki kanunun da eksik b›rakt›¤› nokta “iflyerinde cinsel taciz”e bir tan›m getirmemifl olmalar›d›r. Bu eksikli¤in de giderilmesi gerekmektedir.