T
T-
« 0 |a o
Boğaz’ın Avrupa kıyısının kuzeydeki uç noktası olanbugünkü Rumeli Feneri, 19. yüzyılda yapılmıştır. Evliya Çelebi’nin “Kaleden taşra yük
sek bir kule üzre bir fanus-u azim”den söz etmesi, burada daha önce de bir fenerin bu lunduğunu kanıtlar.
16
. yüzyıl eseri olan Ali Macar Reis Atla sı, aynı noktada bir fenerin varlığına işaret eder. 17. yüzyıl kaynaklarına göre, fenerin te pesine 110 taş basamakla ula şılır, günbatımından gündoğu- muna 8 okka (10264 gram) yu nus yağı yakılırdı. 18. yüzyılda yaygın olan bir inanışa göre, Sarı Saltık Baba adlı ermişin kandili sönerse, fener karanlı ğa gömülürdü.İstanbul Boğazı’m n Karade niz’le birleştiği burunda bulu nan Rumeli Feneri köyünün li manı kayalardan oyulmuştur. Rumeli Feneri bu balıkçı köyü nün üzerinde yükselmektedir. Rumeli Feneri’nin bulunduğu noktanın antik çağdaki adı Pa- nium ’du. Rumeli F eneri’nin açıklarındaki Kyanae ya da Symplegadae adlı dev kayalar m itolojik önem taşır; Altın Post’u arayan Argonotlar, gök- gürültüsünü andıran seslerle birbirlerine yaklaşan, çarpan, sonra yeniden uzaklaşan bu büyülü kayaların arasından şa rap renkli (“oinas”) bir güver cin uçurm uş, tanrıça Athe- na’nın yönlendirdiği kuşun
yo-Tarilıî kaynaklar, 19. yüzyılda yapılan Rumeli Feneri’nin bugün bulunduğu yerde, önceki dönemlerde de bir fenerin varlığından söz ediyor. Aynı bölge, mitolojik öykülere de konu olmuş. Bunlar dan en bilineni, Altın Post’un peşindeki Argonotların serüvenlerle dolu yolculuğu. Efsaneye göre, Boğaz’dan Karadeniz’e çıkan Argo notların gemisi Argo, Rumeli Feneri açıklarındaki büyülü kayaların arasın dan şarap renkli bir güvercinin yard ım ıyla geçer. / Historical sources mention an earlier lighthouse on the site of today’s 19th century structure. The same area was the setting for several myths and legends, the best known being the expedi tion of the Argonauts to find the golden fleece. The Argonauts sailed out of the Bosphorus into the Black Sea and managed to avoid being crushed by the rocks known as the Symplegadaes by means of sending a wine coloured dove ahead of their boat.
Today’s Rumeli Feneri (the Rumeli Lighthouse), situated at the poin t farthest north along the European side o f the Bosphorus, was bu ilt in the 19th century, but there ha d been lighthouses in the same p la c e d u rin g p re v io u s c e n
turies. The Ali Macar Reis Atlas (16th century) gives the coordi nates o f a lighthouse on exactly the sam e spot. A ccording to records from the 17th century, the top o f Rumeli Feneri was reached by 110 stone steps, and eight “okka" (10264 grammes) o f d o lp h in f a t were b u rn e d there from dusk to dawn. In the 18th century, it was believed that if the oil lamp o f the mystic San Saltik went out, the light house light would also be extin guished.
Rumeli Feneri, a village on the
p ro m o n to ry w here the
Bosphorus u n w in d s into the B la c k Sea, is a fis h e r m e n ’s ham let with a harbour hewn out o f solid rock, dominated by the lighthouse.
This spot w as k n o w n as Panium in ancient times. The g re a t rocks offshore fro m Rumeli Feneri, know n as the Kyanae or the Symplegadae, are celebrated in mythology. When the Argonauts were seek ing the Golden Fleece they let a wine-coloured (oinas) dove fly between these magic rocks that used to approach a n d strike
7 0
lunu izleyerek ve Trakyalı ozan Orpheus’un çaldığı lir den güç alarak Karadeniz’e ulaşabilmişlerdir. Argonotlar yol boyunca şarkılarıyla on ları sarhoş etm eye çalışan denizkızlarına karşı güçlü bir koro oluşturmuşlar, sirenle rin seslerini böylece bastır mışlardı. (Söylenceye göre, Zeus’u çocukluğunda Girit mağaralarındaki şarap renkli güvercinler beslemiş, Tanrı ların ve Tanrıçaların Kralı’na “ambrosia” adı verilen ölüm süzlük şerbetini sunmuşlar dır.) Kimi mitologlar, İstan bul Boğazı’nın derinliklerin
den beliren Deniz Tanrısı Triton’un kayaları ayırdığını ve Argo’nun aralarından süzüldüğünü, Symplegadae’le- rin bir daha kımıldamadığını söyler.
Adını efsanevi tekne ustası Argus’dan alan ve Grekçe anlamı “hızlı” olan Argo’nun kürekçileri, aralarında Her- cules’in de bulunduğu mitolojik figürlerden oluşuyor, teknenin pruvasını Zeus’un Kehanet Ağacı’ndan dev bir dal süslüyordu.
Antik çağ kaynakları ve mitologlar (Apollonius, Apollo- dorus, Valerius Flaccus, Hygnius) Argonot’ların adları
one another with thunderous sound and then draw apart again. They followed the bird on its route, led by the goddess A th e n a . D raw ing strength fr o m the sound o f the Thracian Orpheus’ lyre and chorusing songs that drowned out those o f the sirens trying to lead them to their doom, they were able to reach the Black Sea. (According to myth, wine-coloured doves fe d the infant Zeus in a Cretan Cave a n d offered him am brosia, the elixir o f immortality.) Certain mythogra- phers claim that Triton, a sea-god rising from the depths o f the Bosphorus, held the g ig a n tic rocks apart as the Argo sailed through and that the Symplegadae never moved again.
The boat Argo (Swift), bearing the name o f its legendary builder, Argus, boasted mythological heroes as oarsmen, am ong them Hercules the Invincible. The Argo’s figurehead was a bough from Zeus’ Prophetic Oak. Antique sources an d mythographers such as Apollonius, Apollodorus, Valerius Placcus and Hygnius offer often con tradicting information as fa r as the names and number o f the Argonauts are concerned. With those who leave the Argo “en route” and yet others who join the expedition at various points, the list reaches impressive proportions. Among the most celebrated are Argus the Boat-builder, Asclepius the
Rumeli Fenerinin bulunduğu bölge ile ilgili bir başka efsaneye göre, İstanbul Boğazı’nın derinliklerinden çıkıp gelen Deniz Tanrısı Triton, Argo’nun Karade niz’e çıkışını engelleyen kayaları birbirinden ayırarak gemiye yol açar. Böylece Colchis’e ulaşan Argonotların kaptanı jason, Hecate Tapınağı’nın başrahibesi Medea’nın da yardımıyla Altın Post’u ele geçirir. / Another legend concerning this region describes how the sea god Triton rose up from the depths of the Bosphorus and held the rocks apart while the Argonauts passed. They sailed on to Colchis, where their leader jason found the golden fleece with the help of Medea, chief priestess at the Temple of Hecate.
71
İstanbul Boğazı’nın Karadeniz’le birleştiği burunda bulunan ve adını fenerden alan Rumeli Feneri köyünün limanı, kayalardan oyulmuş. Fener de bu balık çı köyünün üzerinde yükselmekte. / The rock hewn harbour of Rumeli Feneri lies behind the headland at the mouth of the Bosphorus. The lighthouse rises above the fishing village.
ve sayısı konusunda çelişir; bu olguya uzun yol boyun ca tekneden inenler ve tayfalara yeni katılanlar eklendi ğinde, uzun bir liste ortaya çıkar. En ünlüleri arasında Tekne Ustası Argus, Hekim Asclepius, Avcı Atalanta, Balıkçı Glaucus, Kahin Phineus, Ozan Orpheus ve Ser dümen Tiphys sayılabilir.
Rodoslu Apollonius’un MÖ 3. yüzyılda yazdığı “Argona- utica”ya ve Apollodorus’un MÖ 2. yüzyılda kaleme aldı ğı “Bibliotheca”ya göre, Argonotların kaptanı Jason, Cretheus’un torunu ve lolcus Kralı Aeson’un oğludur. Tesalya ormanlarında yaşayan Bilge Kentauros Chiron tarafından eğitilmiştir, lolcus Prensi’nin adı, aynı zaman da hünerli bir hekim olan Chiron tarafından konmuştur: Jason (“iyileştirici”). Karadeniz kıyılarındaki Colchis Krallığı’nda bulunan Kutsal Ares Ormam’nda saklı Altın Post, Zeus’a kurban edilen Uçan Koç’dan gelmektedir. Tanrıça Hera’nın buyruğuyla Tanrıların Habercisi Her- mes tarafından gönderilen koçun babası Denizler Tanrı sı Poseidon, anası TrakyalI Theophane’dir. Som altın post, Boeotia Kralı Athamas’ın ve Bulutlar Tanrıçası Nephele’nin oğlu Phrixus tarafından korunmaktadır. Kahin Phineus’un ve Hecate Tapınağı Başrahibesi Me- dea’nın desteğiyle Colchis’e ulaşan Argonotlar, Altın Post’u ele geçirirler.
Antik çağın Hellespont’u (günümüzün Çanakkale Boğa zı) adını Boeotia Prensesi Helle’den alır; uçan koça bi nen Helle, Avrupa’yla Asya’yı ayıran bu derin sulara düşmüş, Çanakkale Boğazı o çağlarda onun adıyla anı lır olmuştu.
Rumeli Feneri’ne yakın olan kayanın doruğunda Apollo Tapınağı’nın yükseldiği, Apollo’nun yunusa dönüşerek Argonotların dümencisi Tiphys’e yol gösterdiği de söy lenceler arasındadır. Bizans devrinde aynı kayanın üze rine deniz kazalarını önlemek amacıyla yüksek bir sü tun dikilmiş, adına Pompeius Sütunu denmiştir. Osman
lI bu kayalara Mavi Kayalar, Ağlayan Kayalar ya da
Kanlı Kayalar adını vermiş, sonraları Kocataş ve Köıtaş
olarak bilinmişlerdir. •
Healer, Atalanta the Huntress, Glaucus the Fisherman, Phineus the Soothsayer, Orpheus the Minstrel and Tiphys the Helmsman.
The “A rgonautica” o f Apollonius o f Rhodes (Apollonius R hodius, 3 r d c e n tu ry BC) a n d the “B ib lio th e c a ” o f Apollodorus (2nd century BC) relate the myth o f the Golden Fleece in detail. Jason, the Captain o f the Argonauts, was the grandson o f Cretheus, the son o f Aeson (King o f lolcus) and student o f the Learned Centaur Chiron. Living in the Thessalian woodlands, Chiron was skilled in the art o f medicine, and it is written that he gave the Prince o f Lolcus his name, Jason ( “Healer”). The Golden Fleece, hidden in the Sacred Wood o f Ares in the Kingdom o f Colchis, some where along the shore o f the Black Sea, had come from a flying ram sacrificed to Zeus. Bom o f Poseidon the Sea God and Theophane the Thracian, the ram had been sent by the goddess Hera and brought over by Hermes, Messenger o f the Gods. Its pure gold fleece was guarded by Phrixus, son o f Athamas (King o f Boetia) and o f Nepbele (Goddess o f the Clouds). With the assistance o f Phineus the Soothsayer and M edea, H igh Priestess o f the Temple o f H ecate, the Argonauts reach Colchis and bring home the Golden Fleece. Classical mythology relates that Helle, Princess o f Boeotia, fell into the deep waters o f the g u lf separating the bulks o f
Europe and Asia while riding the flying Golden Ram, thus giving the strait its name, the Hellespont (Helle’s Sea). Today
it is known as the Dardanelles.
The Temple o f Apollo that stood on top o f the rock near Rumeli Feneri is mentioned in the legends. It is also said that Apollo would transform him self into a dolphin and guide Tiphys the Helmsman. In Byzantine times, a high col
um n named the Pompeius Column was erected on this rock to prevent shipwrecks. The Ottomans gave the name Mavi Kayalar (the Blue Rocks), Ağlayan Kayalar (the Weeping Rocks) or Kanlı Kayalar (the Bloody Rocks) to these great stones protruding fro m the sea. Later, they cam e to be known as Kocataş (the Great Stone) and Körtaş (the Blind
Stone). »
* Prof. Dr. Jak Deleon, Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi. * Prof. Dr. Jak Deleon is a lecturer at Boğaziçi University.
7 2
S K Y L I F E O C A K J A N U A R Y 2 0 0 0
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
