KUR~UNLUO~LU KONA~I
MUSTAFA BEYAZIT*
Giri~~
Türk kültürünü en iyi yans~tan sivil mimarl~k örneklerinden biri olan
tarihi evlerimiz, Türk Toplumu'nun nesilden nesile aktar~lan gelenek ve
gö-reneklerinin ya~at~ld~~~~ yap~~ örnekleridir'. Pek çok bölgede, depremler,
yan-g~nlar, ihmalkarl~k ve yerlerine apartman dikme hevesi gibi çe~itli sebeplerle
günden güne azalan eski evlerin Denizli'deki örnekleri de art~k iki elin
par-mak say~s~n~~ geçmeyecek kadard~r. Denizli kültürünün ve etnografyas~mn
de~erli varl~klar~ndan biri olan Kur~unluo~lu Kona~~', Denizli'de, 18 K2
pafta, 432 ada, 11, 12 ve 18 nolu parsellerde bulunmaktayd~. Kona~~n
bulun-du~u yer, günümüzde Çayba~~~ Mahallesi, O~uzhan Caddesi, 136 nolu bina-
* Pamukkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü Ara~t~rma Görevlisi, haci-vaz@gmail.com.
1 Bu makalenin yaz~m~nda yard~mlar~n~~ esirgemeyen hocalar~m, Doç. Dr. Kas~m Ince, Yrd. Doç. Dr. Rüstem Bozer ve Ara~t~rma görevlileri Yasemin Beyaz~t, P~nar Kaya, Ali Zeytunluo~lu ve O~uzhan Karaburg~fya te~ekkür etmeyi bir borç bilirim. Ayr~ca 2000 y~l~nda konalda ilgili verdi~i bilgilerin yan~~ s~ra, konakta çal~~mama izin veren ba~ta Say~n Ramazan Kur~unluo~lu olmak üzere, tüm Kur~unluo~lu ailesine ve Denizli Müzesi çal~~anlar~na da minnettar~m.
2 Kur~unluo~lu ailesi, kona~~, 1945 senesinde Istanbul'da, aslen Denizlili ve Sümerbank genel mü-dür muavini olan Kamil Karami'den sat~n alm~~lard~r. Kamil Bey'in annesi kona~~n ilk sahibinin k~z kar-de~idir. Kona~~~ yapt~rd~~~~ söylenen ~ahs~n çocuklar~~ olmad~~~~ için, konak k~z karde~ine kalm~~t~r. 1945 y~l~ndan 1986 y~l~na kadar konakta, Ali Kur~unluo~lu ailesi ya~am~~t~r. Ramazan Kur~unluo~lu konalda ilgili olarak a~a~~daki bilgileri de aktarm~~t~r: Büyük bir bahçe içerisindeki kona~~n iki kanatl~~ geni~~ avlu kap~s~, bugünkü Ali Kur~unluo~lu apartman~n bulundu~u taraftayd~. Avlunun etraf~~ ise yakla~~k iki metre yüksekli~e sahip duvarla çevrilmi~ti. Avlu içerisinde atlar~n konuldu~u ah~r, samanl~k, konalda ah~r aras~nda misafirlerin a~~rland~~~~ bir oda, ekmeklerin ve yemeklerin yap~ld~~~~ bir mutfak bölümü bulunmaktayd~. Günümüzde parsellerin küçültülmesinden dolay~~ yukar~da belirtilen bölümler ortadan kalkm~~t~r.
Kona~~n sol taraf~na yap~lan apartman binan~n duvar~na yap~~m~~, konak sahibinin 1980'deki müda-halesiyle daha fazla ilerlemesi durdurulmu~tur. Yine de kona~~n hemen yan~na yap~lmas~ndan dolay~~ O. 70 metre kadar çat~n~n saça~~mn kesilmesine neden olmu~tur. Kona~~n taban dö~emesi konak sahipleri taraf~ndan de~i~tirilmi~, mutfak da 1970'lerde yenilenmi~tir. Ocak olmayan yerlerde gaz sobas~~ kulla-narak ~s~nma problemi çözülmü~tür. Odalar~n içerisinde bulunan sedirlerin sonradan söküldü~ünü de konak sahibi ifade etmi~tir.
n~n arkas~ndad~r (Res. 1). ~zmir II Numaral~~ Tabiat Ve Kültür Varl~klar~n~~
Koruma Kurulu taraf~ndan 13.2.1991 tarih ve 1818 numaral~' kararla
birin-ci dereceden ta~~nmaz kültür varl~~~~ olarak tesbirin-cil edilen konak, 08.03.2004
tarihinde ç~kan yang~n sonucu4 tamamen ortadan kalkm~~t~r (Res. 2). 2000
y~l~nda rölövesini al~p foto~-raflarla belgeledi~imiz bu konak, plan~, kurulu~u
ve süslemeleriyle bölgenin öne ç~kan örneklerinden biriydi. Bu makale
ko-na~~n, detayl~~ bir ~ekilde tan~t~lmas~~ amac~yla kaleme al~nm~~t~r.
Kur~unluo~lu Kona~~~
Yap~, kuzeybat~-güneydo~u ekseninde in~a edilmi~tir. Ba~lang~çta geni~~
bir bahçenin ortas~nda yer alan kona~~n, kuzeydo~usuna (ön tarafa) sonraki
müdahalelerle dar bir avlu ve küçük bir bahçe (Res. 3) b~rak~lm~~~ ve önüne
Kur~unluo~lu Apartman~, güneydo~u cephesine ise neredeyse kona~a
biti-~ik ba~ka bir apartman dikilmi~tir. Güneybat~s~ndan (arka taraf) yol
geçiri-len konak, kuzeybat~s~nda da briketlerden örülmü~~ avlu duvanyla
s~mrlan-d~r~lm~~t~r. Konak, orijinal halinden çok de~i~ikli~e u~rayan daralt~lm~~~ bir
avlunun ortas~nda kalm~~~ ve etraf~ndaki apartmanlarla adeta bo~ulmu~~
gibi-dir (Res. 4). Öyle ki kona~a ula~mak için apartman~n giri~ini kullanmaktan
ba~ka çare yoktur. Apartman~n arka bahçesi ve tarihi kona~~n ön bahçesi
biti~ik bir haldedir. Konak asl~nda mavi çivit boyal~d~r. Bina daha sonralar~~
beyaz boya ile kaplanm~~~ ve bu boyada yer yer dökülmü~tür.
1- Mimari ve Süsleme
Sade d~~~ cephelere sahip ve iki katl~~ in~a edilen kona~~n üst kat~~ d~~a
ç~kmahd~r (Plan 1-2). Her iki kat da d~~~ sofal~5 plan tipinde olup, sofalar~n
da üç taraf~~ odalarla çevrili ve ön cepheden 1.70 metre kadar d~~ar~ya do~ru
ç~k~nt~l~d~r.
Kur~unluo~lu kona~~nda in~a malzemesinde ta~, alç~, tu~la, kerpiç,
demir, ah~ap ve oluklu kiremit kullan~lm~~t~r. Temel, zeminden 0.60 metre
kadar ta~~ malzemeyle yükseltilmi~tir. Temelde yer alan ta~~ duvarlar~n
üzeri-ne, bir metreyi a~an kal~nl~~a sahip ve y~~ma tekni~inde örülen tu~ladan
ze-min kat duvarlar~~ bulunur. Bu duvarlar~n bitize-minden itibaren ortalama 0.20
Denizli Müzesi Kur~unluo~lu evi dosyas~ndaki belgeler.
4 Denizli Belediyesi itfaiye Müdürlü~ü taraf~ndan 08.03.2004 tarihinde tutulan rapor.
5 Sedad Hakk~~ Eldem, Türk Evi PlIin Tipleri, ~stanbul, 1968, s. 25; S. H. Eldem, "Türk Evi", Türk Evi
ve Biz, Istanbul, 1993, s. 19-21; Ha~im Karpuz, "Türk Evi, Osmanl~~ Evi", Osmanl~, C.10, Ankara, 1999,
metre kal~nl~~a sahip ve ba~dadi tekni~inde yap~lm~~~ ikinci kat duvarlar~~
yer almaktad~r. Dö~emeler, kap~lar, pencere söveleri, yüklük cepheleri,
do-laplar ve tavanlar ah~apt~r. Sofa tavanlar~nda karaçam, yüklük cephesinde,
dolaplarda, tavanlarda sar~çam, sofalardaki sütunlar~n kaplamalar~nda ve
tavan kiri~lerinin alt geçi~~ yerlerinde alç~~ malzeme kullan~lm~~t~r. Alt kattaki
pencereleri demir parmakl~d~r.
Birbirinin tekrar~~ niteli~inde olan iki katl~~ yap~n~n zemin kat~nda d~~a
ta~k~n bir sofa vard~r. Sofan~n etraf~n~~ ters "U" ~eklinde saran odalar ve
mut-fak bölümü bulunmaktad~r. Ayr~ca geçi~in mutmut-fak bölümünden sa~land~~~~
kiler ve sonradan tamamen yenilenmi~~ tuvalet k~s~mlar~~ binan~n güneydo~u
kö~esinde yer almaktad~r (Plan 1). Bu kattaki sofaya, kuzeydo~uda üç ve
ku-zeybat~daki iki basamakl~~ merdivenlerden ula~~l~r. Sofas~n~n ortas~nda
be~-gen ta~~ kaideli ah~ap bir sütun, ön cephesinde ise üçü sekizbe~-gen, biri
dikdört-gen ta~~ kaideli olmak üzere dört ah~ap silindirik sütun yer almaktad~r. Bu
sütunlar~n üzerleri de alç~yla kaplanm~~t~r. Bu sütunlar düz yast~k ~eklinde
ve üzerlerinde silmelerin bulundu~u ba~l~klara sahiptir. Sütunlar
birbirleri-ne ve evin duvarlar~na Bursa kemerleri ile ba~lanm~~t~r. Sofa sütunlar~n~n
alt taraflar~nda basit demir korkuluklar vard~r. Bu korkuluklar~n sonradan
eklendi~i ve buradakilerin yerinde üst kattakiler gibi ah~ap t~rabzanlar~n
bulundu~u ifade edilmi~tir6.
Zemin kat~n kap~lar~na, yüklük cephelerine, dolap ve tavan
süslemele-rine bak~ld~~~nda, üst kata nazaran daha sadedir. Bu katta kap~lar~~ meydana
getiren, dikdörtgen ve kare panolar~n ortalar~nda dilimli çiçek rozetlere yer
verilmi~, al~nl~klar dahil olmak üzere birçok alan bo~~ b~rak~lm~~t~r.
Zemin kattaki sofan~n kuzeybat~s~ndaki odaya çift kanatl~~ bir kap~dan
girilmektedir. Kap~n~n sa~~nda ve solunda içerisinde gusülhanede bulunan
yüklük cephesine yer verilmi~tir: Oda ön cephede üç ve arka kuzeybat~~
cep-hede aç~lan bir pencereyle ayd~nlat~lm~~t~r. Pencereler d~~ar~dan demir
par-makl~klara sahiptir. Kap~n~n kar~~s~nda ki duvar, ortada yuvarlak kemerli
ni~~ halinde bir çiçeklik ve iki yan~nda birer dolapla ~ekillendirilmi~tir.
Ta-van, basit ç~takari tekni~inde yap~lm~~~ e~kenar dörtgenlerden müte~ekkil
geometrik desenli bir görünüme sahiptir.
Zemin katta, sofan~n güneybat~s~nda yan yana yer alan iki kap~dan
sa~-daki odaya, solsa~-daki ise mutfa~a aç~lmaktad~r. Sa~sa~-daki oda kap~s~n~n sa~~nda,
0.90 metre geni~li~inde yüklük cephesi yer alm~~, yüklük cephesinin içinden
aç~lan bir pencereyle odan~n sofadan ayd~nlat~lmas~na yard~mc~~
olunmu~-tur. Kuzeybat~~ cephesinde pencereye yer verilmeyen odan~n, güneybat~~
cep-hesinde önlerinde 0.80 metrelik bo~luk b~rak~lan üç pencere bulunmaktad~r.
Odan~n kuzeybat~~ cephesindeki duvar~n ortas~nda, yerden 0.70 metre
yük-seltilmi~~ yuvarlak kemerli ni~~ ~eklindeki çiçeklik ve iki yan~nda da
dolap-lar vard~r. Dolapdolap-lar~n çift kanatl~~ kapakdolap-lar~, yatay odolap-larak üç bölümlü olup,
bölümler birbirlerinden yatay yerle~tirilen kay~tlarla ayr~lm~~t~r. Birinci ve
üçüncü bölümlerde kare panolara ve orta bölümde ise dü~ey olarak
yerle~ti-rilen dikdörtgen panolara yer verilmi~tir. Buradaki tüm pano yüzeyleri bo~~
b~rak~lm~~t~r. Dolaplar~n al~nl~klar~nda k~vr~k dall~~ bitkisel süslemeler ajur
tekni~inde yap~lm~~t~r. Dolaplar~n alt taraflar~nda da çekmeceler
bulunmak-tad~r. Dolaplar yekpâre panolar~n birbirlerine geçmesiyle olu~turulmu~tur.
Bu katta sofan~n güneybat~s~nda birlikte tasarlanm~~~ kap~lardan
solda-ki, kona~~n mutfa~~na? aç~lmaktad~r. Mutfa~~n güneybat~~ cephesine iki
pen-cere aç~lm~~~ ve penpen-cerelerin önlerine de lavabo ve tezgâh yerle~tirilmi~tir.
Ayn~~ cephenin do~u kö~esine, arka avluya aç~lan demir bir kap~~
konulmu~-tur'. Kap~n~n sol taraf~nda ise mutfak malzemelerinin konuldu~u tezyinats~z
tel dolap yer almaktad~r. Mutfa~~n oca~~~ yuvarlak kemerli bir ni~~ ~eklinde
olup üst taraf~na sonradan soba borusu deli~i aç~lm~~t~r. Mutfa~~n içinde
dolap, ocak, raf, terek gibi elemanlara da yer verilmi~tir. Mutfa~~n
güneydo-~u kö~esindeki kap~dan kiler bölümüne girilmekte, kilerin sa~~
taraf~nda da
sonradan de~i~ikli~e u~rat~lm~~~ tuvalet ve mutfak duvar~na biti~ik banyo
bu-lunmaktad~r. Asl~nda burada kona~~n hamam~n~n bulundu~u ve hamam~n
mutfak taraf~nda yer alan ocakla ~s~t~ld~~~~ konak sahiplerince söylenmesine
ra~men hamam~~ hat~rlatacak herhangi bir ize rastlanmam~~t~r. Bu bölüme,
birinin giri~i binan~n arka taraf~ndaki avlu k~sm~ndan olmak üzere iki
tuva-let in~a edilmi~tir. Bahçe taraf~ndan giri~in ön taraf~na da d~~ar~dan ilave bir
duvar yap~lm~~t~r (Plan 1).
Zemin kattaki sofan~n güneydo~usunda yer alan odaya da iki kanatl~~
bir kap~dan girilmektedir. Kap~n~n sol taraf~nda yüklük cephesi bulunur.
Odan~n güneydo~u cephesinde sonradan örülerek kapat~lm~~~ ve her iki
7
Emine Karpuz, "Anadolu Türk Mimarisinde Mekan Olarak Mutfak ve Osmanl~~ Dönemi örnekle-ri", Osmanl~, C.10, Ankara, 1999, s. 457-463.
8 Ramazan Kur~unluo~lu bu kap~n~n orijinalinde ah~ap oldu~u ve sonradan demir kap~yla
yan~nda dolap bulunan bir ocak yer almaktad~r. Ön cephe üç pencereyle
ayd~nlat~lm~~ken, odan~n sol taraf~nda pencereye yer verilmeyerek sa~~r
b~-rak~lm~~t~r.
Zemin kattaki sofan~n güney kö~esinden korkuluklar~~ olan ah~ap bir
merdivenle, üst kata ç~k~lmaktad~r. Üst kat, yakla~~k 0.85 metre kadar
d~~a-r~ya ta~~r~lm~~t~r. Zemin kat duvarlanyla d~~a ta~~nt~~ yapan üst kat
duvarla-r~n~n kesi~ti~i yerlerde, iç ve d~~bükey kavislere sahip, üzerleri alç~yla kapl~,
bal~k k~lç~~~~ ~eklinde ç~talar~n yerle~tirildi~i ba~dadi teknikli yumu~ak geçi~~
unsurlar~~ bulunmaktad~r.
Zemin kat~n plan~~ aynen üst katta da uygulanm~~t~r. Burada da sofan~n
etraf~n~~ ters "U" biçiminde saran dört oda ve güneydo~u kö~esinde bir kilere
yer verilmi~tir. D~~a ta~k~n üst kat sofas~, birbirine Bursa kemerleriyle ba~l~~
dört ah~ap sütunla ta~~nmaktad~r. Üst kat sofas~ndaki sütunlar dikdörtgen
ah~ap kaide üzerine oturtulmu~~ ve gövdeleri alç~~ ile kaplanm~~t~r. Sofan~n
tavan~~ ah~ap süslemesiyle dikkat çekmektedir. Tavan~~ oturtmak için duvarla
tavan~n birle~ti~i yerlerde, bal~k k~lç~~~~ ~eklinde iç ve d~~bükey kavisler
ya-pan ç~talar ba~dadi tekni~inde yerle~tirilmi~tir. Yumu~ak bir geçi~~ amac~yla
yap~lan, ba~dadi tekni~indeki bu geçi~~ unsurlar~n~n üzerleri alç~yla
kaplan-m~~t~r. Geçi~lerle elde edilen ve dikdörtgen alan üzerine kurulan tavan üç
yatay ku~a~a bölünmü~tür. Kenarlarda düz ah~aplar ç~takâri tekni~iyle
e~-kenar dörtgen biçiminde ~ekillendirilmi~tir (Res. 5). Karaçamdan yap~lan
tavan~n göbe~i, tavana geçi~teki yöntemin ayn~s~yla biraz daha yükseltilmi~~
ve kare göbekte ç~takâri tekni~inde bitkisel süslemelere yer verilmi~tir.
Süsleme bak~m~ndan yap~da en yo~un bölgelerden biri ikinci kattaki
kap~lard~r. Sofaya aç~lan her bir oda kap~s~n~n sadece sofaya bakan yüzleri,
stilize edilmi~, k~vr~k dall~, bitkisel süslemelerle bezenmi~tir (Res. 6).
Üst kattaki sofan~n kuzeybat~s~ndaki odaya da stilize edilmi~~ bitkisel
süslemelerle sahip çift kanatl~~ bir kap~dan girilmektedir. Kap~~ al~nl~~~~ yatay
dikdörtgen üç panoya ayr~lm~~~ ve üzerlerinde stilize edilmi~~ bitkisel
beze-melere yer verilmi~tir (Res. 7). Kap~~ kanatlar~n~n her biri yatay olarak dört
bölüme ayr~lm~~t~r. Bölümlerde birbirlerinden yatay kay~tlarla ayr~lan ve
dü~ey olarak yerle~tirilen dikdörtgen panolar vard~r. Üstten birinci, ikinci
ve üçüncü panolar~n yüzeyleri stilize edilmi~~ k~vr~k dall~~ bitkilerle, ikinci
ve üçüncü panolar~n ortalar~ndaki bo~~ yüzeyler ise bal~k pulu ~eklinde
de-senlendirilmi~tir. En alttaki dikdörtgen panolar~n kö~eleri, içlerine bitkisel
bezeme yerle~tirilen içbükey yaylara ayr~lm~~~ ve panolar~n ortalar~nda da
di-limli rozetler bulunmaktad~r. Kap~~ seren, alml~k ve kay~tlarla bölümlenmi~~
ve bu bölümler yekpâre ah~ap panolar~n geçme tekni~inde yerle~tirilmesiyle
olu~turulmu~tur. Kap~daki tüm süslemeler oyma tekni~iyle yap~lm~~t~r.
Odan~n sofaya biti~ik olan ve kap~n~n da yer ald~~~~ duvar~~ yüklük
hesidir (Res. 8). Kap~yla ikiye ayr~lan yüklük cephesinin kap~ya bakan
cep-helerinde, testilik, feslik, ibriklik ve benzeri fonksiyonlar için kullan~lan aç~k
bölümleri vard~r. Yüklük cephesi, kap~n~n solunda ni~~ ve gusülhane;
kap~-n~n sa~' ~nda ise çift kanad~~ kapaldar~~ olan yüklük ve çe~itli e~yalar~n
kona-bilece~i kapakl~~ bir bölümden meydana gelmektedir. Kapaldar~n üzerinde
dikdörtgen ve kare panolar bulunmakta, panolar~n üstünde oyma
tekni~in-de yap~lm~~~ rozetlere rastlamlmaktad~r. Yüklük cephesinin alt
k~s~mlar~n-da ortalar~nk~s~mlar~n-da rozetlerin oldu~u servilere yer verilmi~tir. Malzeme olarak
sar~çam, teknik olarak taklit kündekâri kullan~lm~~t~r. Zeminden ba~layan
yüklük cephesi, tavana 0.50 metre kala bitmi~~ ve alç~~ kapl~~ ba~dadi
al~n-l~klarla tavana birle~tirilmi~tir. Tavanla duvarlar aras~nda da geçi~, üzerleri
alç~~ kapl~, bal~k k~lç~~-~~ ~eklinde ba~dadi tekni~inde yap~lm~~~ iç ve d~~bükey
kavislerle sa~lanm~~t~r.
Odan~n, pencere önlerine gelecek ~ekilde sedirlere9 sahip oldu~u
ka-lan izlerden anla~~lmaktad~r. Güney cephede iki, kuzey cephede üç ve bat~~
cephesinde dört pencere aç~larak oda, ~~~k ve havaya kavu~turulmu~tur. Bat~~
cephede bulunan dört pencereden ikisi sonradan örülerek kapat~lm~~t~r.
Bu odan~n en dikkat çeken yan~~ ise kona~~n en gösteri~li tavan~na sahip
olmas~d~r. Sofadaki geçi~~ elemanlar~n~n benzerlerine sahip geçi~li tavan, kare
alan üzerine oturtulmu~tur. Elde edilen kare alan yine küçük kare panolar
içerisine yerle~tirilerek rozetlerle bezeli bir tavana dönü~türülmü~tür (Res.
9). Bu rozetlerin aras~nda bo~~ b~rak~lm~~~ dikdörtgen levhalara yer verilmi~~
ve ince ç~talarla ba~lant~~ yerleri kapat~lm~~t~r (Res. 10). Taklit kündekâri
tek-ni~inde yap~lan tavandaki rozetlerin her biri farkl~d~r. Çat~n~n tamir
edilme-mesi tavan~n ya~mur sular~ndan olumsuz etkilenedilme-mesine neden olmu~tur.
9 Denizli'de de Anadolu'nun birçok yerinde oldu~u gibi sedirlere "makat" denildi~i bilinmektedir.
Necati ~nceo~lu, Geleneksel Türk Mimarisi Denizli, ~stanbul (Tarihsiz), s. 23'te bu sedirlere, etkile~im sonu-cu, Yunanca model anlam~na gelen "maket" dendigini belirtmektedir. Oysa bu kelimenin ses benzerli-ginden ba~ka konuyla anlam olarak da hiçbir yak~nl~~~~ yoktur. Serdar Mutçal~, Arapça-Türkçe Sözlü*, ~stan-bul, 1995, s. 720'de kelimenin asl~nda Arapça, "ka'ade" kökünden türedi~i ve ço~ulunun da "makâ'id" oldu~u görülmektedir. Oturak, üzerine oturulan k~s~m, divan, sandalye vb. gibi anla~nlara gelen kelime Türkçe'ye "makat" olarak geçmi~~ ve kullan~lm~~t~r.
Üst kattaki sofamn güneybat~s~nda iki oda yer almaktad~r. Bu odalar~n
tek kanatl~~ olan kap~lar~n~n al~nl~klar~nda kullan~lan ah~ap malzemenin
gös-terdi~i bütünlükten dolay~~ birlikte tasarland~klar~~ dü~ünülmektedir. Kap~~
al~nl~klar~nda ve kap~~ üzerinde yer alan baz~~ panolarda benzerlikler
olmas~-na ra~men kap~lar~n genel tasar~mlar~~ farkl~d~r (Res. 11).
Kona~~n üst kat sofas~n~n güneybat~s~ndaki odalardan bat~dakinin kap~~
al~nl~~~nda yatay yerle~tirilmi~~ ve yüzeylerinde bitkisel bezemenin
bulundu-~u iki dikdörtgen levha bulunmaktad~r. Kap~~ kanad~~
ise yatay olarak dört
bölüme ayr~lm~~t~r. Üst bölüm, dü~ey yerle~tirilen iki kay~tla, üzerlerinde
sti-lize edilmi~~ bitkisel tezyinat~n yer ald~~~~ üç kare panoya sahiptir. Üstten
ikin-ci bölümün merkezinde kenarlar~~ kay~tlarla belirlenmi~~ üzerinde de bitkisel
bezemenin yer ald~~~~ kare pano bulunmaktad~r. Bu panonun kenarlar~n~n
eksenine yatay ve dü~ey eksende yerle~tirilen kay~tlarla di~er bölümlere ve
kap~n~n serenlerine ba~lanm~~t~r. Merkezdeki kare panonun ba~lant~lar~n~~
sa~layan kay~tlar ve kare pano aras~nda olu~an "L" biçimli yüzeyler bitki
tez-yinatl~d~r. Üçüncü bölümde ise dü~ey yerle~tirilen kay~tla, yüzeylerinde
çar-k~feleklerin yer ald~~~~ iki kare pano bulunur. Bu bölümlerden en alttaki ise
dü~ey yerle~tirilen iki kay~tla birbirlerinden ayr~lm~~~ ve yüzeylerinde stilize
edilmi~~ k~vr~k dall~~ bitkisel süslemelerin yer ald~~~~ yine dü~ey yerle~tirilmi~~
üç dikdörtgen panoya sahiptir. Kap~daki tüm süslemeler oyma tekni~inde
yap~lm~~, burada da kap~~ yekpare panolar~n geçme tekni~inde
birle~tirilme-siyle olu~turulmu~tur.
Dikdörtgen planl~~ oda, kuzeybat~~ ve güneybat~~ cephelerinde aç~lan
üçer pencereyle ayd~nlat~l~rken, daha sonra her iki taraftaki pencerelerden
birer tanesi kerpiçle örülerek kapat~lm~~t~r. Kap~n~n sa~~
taraf~, duvara kadar
yüklük cephesi olarak tasarlanm~~t~r. Yüklük cephesinin sol kö~esinde
gusül-haneye, ortas~nda yüklü~e, ni~~ ve kap~ya bakan taraf~nda ise aç~k bölmelere
yer verilmi~tir. En alt bölümde servilere yer verilmeyip, bunun yerine
kö~e-leri yumu~at~lm~~, ortas~~ rozetlerle bezenmi~~ dikdörtgen panolar yap~lm~~t~r.
K~t~k siyah ve ortada çiçekli bir göbe~e sahip oldu~u belirtilenl° odan~n
tava-n~, 1975 depreminde dü~mü~~ ve tavan düz tahtalarla onar~lm~~t~r.
Sofas~n~n güneybat~s~ndaki odalardan do~udakinin kap~~ al~nl~~~nda da
yatay yerle~tirilmi~~ ve yüzeylerinde bitkisel bezemenin bulundu~u iki
dik-dörtgen levha bulunmaktad~r. Do~udaki kap~, bat~daki kap~dan daha fark-
l~~ bir bölümlemeye sahiptir. Tek kanad
~~ kap~, ortadaki di~erlerinden daha
fazla alan~~ kaplayan, üç yatay bölüm halinde düzenlenmi
~tir (Res. 11). Üst
bölüm dü~ey olarak yerle~tirilen iki kay~tla, yüzeylerinde rozetlerin yer ald
~-~~~
üç kare panodan müte~ekkildir. Dü~ey dikdörtgen görünümlü orta bölüm
ise yatay ve dü~ey eksende yerle~tirilmi~~ kay~tlarla birbirlerinden ayr~lan
daha küçük dikdörtgen ve kare panolara ayr~lm~~t~r. Dikdörtgen panolar~n
yüzeylerinde a~~r~~ derecede stilize edilmi~~ bitkisel bezemeler bulunurken,
küçük kare panolar~n içlerinde rozetlere yer verilmi
~tir. En alttaki bölüm
dü~ey yerle~tirilen iki kay~tla, yine dü~ey üç dikdörtgen panoya ayr
~lm~~t~r.
Bu panolardan kö~elerdekilerin yüzeylerinde a~~r~~ derecede stilize edilmi
~~
bitkisel bezemelerle birlikte, konturlar~~ bal~k pulu ~eklinde kabart~lm~~~ iki
tane ibrik bulunur. Ortadaki dikdörtgen panoda ise stilize edilmi
~~
k~vr~k
dall~~ bitkisel bezemeye yer verilmi~tir. Kona~~n tüm kap~lar~nda oldu~u gibi
buradaki kap~~ da, yek pare panolar~n birbirine geçmesiyle olu
~turulmu~~ ve
oyma tekni~indeki süslemelerle tezyin edilmi~tir.
Oda kap~s~n~n do~u taraf~, duvara kadar yüklük cephesidir. Kap
~~
ta-raf~nda yer alan aç~k bölmeleri, ni~i, çift kanatl~~ yüklük bölümüyle di~er
odalardaki yüklük cepheleriyle benzerlik gösterir. Bu dolab
~n kö~edeki
bölümünde, duvar içerisine do~ru "L" ~eklinde bir bo~luk bulunmakta ve
buradan çat~~ gözükmektedir. Benzer bir uygulama odan
~n güneydo~u
kö-~esindeki dolab~n içerisinde de görülmektedir. Dolap kapaklar~~ ve yüklük
cephesindeki kapaklar üzerinde yer alan süslemeler, di
~er odalardaki
tezyi-natla benzerlik gösterir.
Oda güney duvar~nda aç~lan üç pencereyle ayd~nlat~lmaktad~r. Odan~n
güneydo~u duvar~nda örülerek kapat~lm~~~ bir de ocak bulunmaktad
~r.
Oda-n~n tavan~, ç~takâri süslemeyle e~kenar dörtgen ~eklinde tezyin edilmi
~tir.
Üst kattaki sofan~n güneydo~usundaki odaya da çift kanatl
~~ bir
kap~-dan girilmektedir (Res. 12). Kap~n~n al~nl~k k~sm~~ dü~ey yerle~tirilen iki
ka-y~tla üç panoya ayr~lm~~t~r. Al~nl~~~n her iki ucunda, yüzeylerinde rozetlere
yer verilen kare levhalar bulunur. Kare panolar
~n aras~nda yatay
yerle~tiril-mi~~ ve üzerinde stilize edilyerle~tiril-mi~~ k~vr~k dall~~ bitkisel bezemenin yer ald
~~~~
dik-dörtgen panoya yer verilmi~tir. Kap~~ kanatlar~~ yatay olarak üç bölümlüdür.
Üst bölümde dü~ey olarak yerle~tirilmi~~ dikdörtgen panolar~n yüzeylerinde
bitkisel bezeme bulunmaktad~r. Yatay yerle~tirilen kay~tlarla di~er
bölüm-lerden ayr~lan orta bölümde, yüzeylerinde stilize edilmi
~~
bitkisel
bezeme-nin bulundu~u kare panolara, alttaki panolar~n içerisinde daha çok yüklük
cephesinde gördü~ümüz servilere, ortadaki kare panolarda ise k~vr~k dall~~
bitkisel süslemelere yer verilmi~tir. estteld dikdörtgen panolarm yüzeyinde
de stilize edilmi~~ bitkisel süsleme bulunmaktad~r. Oyma tekni~inde
süsle-melere sahip kap~, levhalarm birbirlerine geçme tekni~inde
birle~tirilmesiy-le olu~turulmu~tur.
Kap~n~n kar~~s~ndaki cephede sonradan örülerek kapat~lm~~~ ve her iki
yan~nda da dolap bulunan bir ocak bulunmaktad~r. Bu dolaplarm alt
taraf-lar~nda birer çekmece, üst taraftaraf-lar~nda ise ajurlu bitkisel tezyinata sahip
bi-rer alud~k vard~r. Çift kanad~~ olan dolap kapaklar~~ yatay olarak dört
bölüm-lü olup, böbölüm-lümler birbirlerinden yatay yerle~tirilen kay~tlarla ayrdmaktad~r.
Üstten birinci ve üçüncü bölümlerde ki kare panolarm yüzeylerinde
rozet-lere yer verilmi~tir. Dü~ey dikdörtgen olarak yerle~tirilen ikinci ve
dördün-cü böltinderdeld panolarm yüzeylerinde ise k~vr~k dall~~ bitkisel bezemeler
bulunmaktad~r. Dolaplarm üst gözlerinin bezemelerinde ajur, kapaldarmda
da oyma teknikleri kullan~lm~~t~r. Oca~m üst taraf~nda alttan düz silmelerle
yükselen bir raf bölümü bulunmaktad~r. Odan~n güney duvar~nda yer alan
yüklük cephesi, arkadaki kiler bölümüyle, oday~~ birbirinden ay~rmak için
de kullan~lm~~t~r. Burada da ni~, g-usülhane ve yüklük bölümlerine yer
ve-rilmi~tir.
Odan~n
öncephesi üç pencere ile ayd~nlat~lm~~ken, odan~n do~u
cephe-sinde pencere yap~lmayarak sa~~r b~rak~lm~~t~r.
Odan~n tavan~, ç~takiri tekni~iyle, e~kenar dörtgen ~eklinde tezyin
edilmi~, ç~talarm paralel ve çift kullan~m~yla biraz daha vurgulanm~~t~r.
Bu odan~n arka k~sm~nda kiler bölümüne yer verilmi~, kona~m çe~itli
malzemelerinin konuldu~u bu bölüm güney duvarmda iki, do~u duvar~nda
bir küçük pencereyle ayd~nlat~lm~~t~r. Kiler bölümünün kuzeybat~~
kö~esin-de, ilave olarak yap~lm~~~ tuvalet bölümü bulunmaktad~r.
Binada k~rma çat~~ kullan~lm~~, üzeri oluklu kiremitle kapat~lm~~t~r (Res.
3). Kona~~n saça~~~ dört yandan 0.70 metre kadar d~~a ta~k~n yap~lm~~ken,
güneydo~usuna yap~lan apartman~n in~as~~ s~ras~nda bu bölgede yer alan
sa-çak tamamen kesilmi~tir. Saça~m alt taraflarma tahta çalc~lm~~~ ve tahtalarm
birle~im yerleri de ç~takiri tarzda kapatdm~~t~r.
2- Tarihlendirme
Yap~da bini, tarih ve ustaya yönelik lçitabe yoktur. Bilindi~i gibi fay
hatlar~n~n geçti~i Denizli'de irili ufakh depremler s~kça ya~anmaktad~r. Ya-
km n tarihe bak~ld~~~nda bilhassa 1899 y~l~ndaki depremin Denizli için çok
y~k~c~~ oldu~u kay~tlardan anla~~lmaktad~r". Birçok evin y~k~ld~~~~
gerçe~iy-le birlikte daha dayan~kl~~ in~a edigerçe~iy-len ve esneme pay~~ bulunan baz~~ ah~ap
evlerin sa~lam kalma ihtimali de göz önünde bulundurulmal
~d~r. Ancak,
Denizli'deki evleri incelerken sadece depremlerin tarihlerini ölçüt kabul
et-memiz buna göre evleri tarihlendiret-memiz, bizleri hataya dü
~ürebilir. Türk
evlerinde tarihi süreç içerisinde görülen ya da ortadan kalkan baz
~~
unsur-lara bakarak da kona~~n tarihlendirmesini yapmak mümkündür. Kona
~~n
odalar~nda seki alt~~ ve seki üstü ayr~mlar~n~n yap~lmad~~~~ görülmektedir.
Denizli'ye yak~n olan Kula'da eski evlerde bu ayr
~m~n 19. yüzy~l~n ikinci
yar~s~ndan sonra ortadan kalkt~~~~ kabul edilir°2. Ayr~ca, 19. yüzy
~l
sonlar~n-da ve 20. yüzy~l ba~lar~nsonlar~n-da Tokat2 ve Kula" evlerinde duvarlara çiçeklik
denilen ni~~ aç~lm~~~ ve oda kap~lar~~ da çift kanatl~~ yap~lm~~t~r. Kur~unluo~lu
Kona~~'nda bu uygulamalar~n her ikisini de görmekteyiz. Mimari bak
~mdan
görülen bu benzerliklerden yola ç~karak yap~n~n 19. yüzy~l~n ikinci yar~s~na
tarihlendirilmesi mümkündür.
De~erlendirme ve Sonuç
Geni~~ bir bahçenin içerisine in~a edilen Kur~unluo~lu Kona~~'m
yak-la~~k iki metre yüksekli~indeki avlu duvarlar~~ ku~at~r. Türk evlerinin
birço-~unda oldu~u gibil5, kona~~n~n yüksek avlu duvarlanyla çevrilmesi,
günde-lik ya~am mahremiyetinin°6 korunmas~n~~ sa~lam~~t~r.
Kona~~n plan~, S. Hakk~~ Eldem'in yapt~~~~ tipolojiye göre, "U tipi d
~~~
so-fal~" denilen, üç taraf~~ odal~~ d~~~ sofal~~ plan grubuna girer (Plan 1-2). Kur
~un-luo~lu Kona~~'n~n da d~~~ sofal~~ olu~u klasik Türk ev mimarisinin özellikleri-
Yasemin Avc~, "Osmanl~~ Devleti'nde Afet Yönetimi Ve 1899 Denizli Depremi", Uluslararas~~ Denizli
ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler 1, Denizli, 2007, s. 361-367.
12 Rüstem Bozer, Kula Evleri, Ankara, 1988, s. 43.
13
Bu konuda bak~n~z: Halit Çal, "Tokat Evleri", Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6
Temmuz 1986), Ankara, 1987, s. 365-417; Mahmut Akok, "Tokat ~ehrinin Eski Evleri", Ankara Üniversitesi Y~ll~k Ara~t~rmalar Dergisi II, Ankara, 1958, s. 129-152.
14
R. Bozer, a.g.e., s. 43-44.
15
Zahide Akkoyunlu, Geleneksel Urfa Evleri Genel Özellikleri, Ankara, 1989, s. 123; Yüksel Sayan, U~ak
Evleri, Ankara, 1997, s. 101; Yüksel Sayan - ~ahabettin Öztürk, Bitlis Evleri, Ankara, 2001, s. 28.
16
Y~lmaz Tosun, 17-19. Yüzy~llarda Bat~~ Anadolu'da Osmanl~-Türk ~ehir Dokulan Bu Dokulan Olu~turan
Evler ve Korunmalan, ~zmir, 1983, s. 19, 86; Seyit Y~ld~r~m, "Ermenek'te Bir Ev", Türk Etno~raha Dergisi, S.XIX, Ankara, 1991; Ha~im Karpuz, Türk ~slam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri, Ankara, 1993, s. 4; Do~an Kuban, "Türk Ev Gelene~i Üzerine Gözlemler", Türk ve ~slam Sanat~~ Üzerine Denemeler, ~stanbul, 1995, s.228; Y. Sayan, a.g.e., s.99.
ni ta~~d~~~= göstergesidir. D~~~ sofal~~ ev tipi Ankara, Tokat, Kütahya, Kula,
Çorum, Trabzon, Safranbolu, Tire, Isparta, Birgi, Antalya, U~ak ve Bursa
gibi merkezlerde de uygulanm~~t~r". Hatta bu tarzda in~a edilen evlere
K~-r~m, Balkanlar, Arnavutluk, Makedonya, Bosna, Kosova ve Bat~~ Trakya'da
da rastlan~lmaktad~r°8. Iklim ~artlar~na bak~lmaks~z~n Anadolu'nun ve
Rumeli'nin her taraf~nda görülen d~~~ sofah evlerle, günümüzde daha çok
Akdeniz ve Ege Bölgeleri'nde kar~~la~~lmaktad~rt9. Türklerin tabiata
ba~-l~l~klanyla ortaya ç~kan sofa (hayat)20, ev içerisinde odalar aras~~ ba~lant~y~~
sa~layan ortak ya~am alan~d~r21. D~~~ sofah evlerde avlu ve bahçeye sütunlarla
aç~lan sofa, yar~~ aç~k22 havadar bir mekân olup Türk evini Avrupa
evlerin-den ay~ran en belirgin unsurdur23. Kona~~m~zdaki sofalar~n bahçeye aç~lan
Bursa kemerli cephe düzeni Denizli ~stiklal Mahallesi Sotiri Evi24, Ege25 ve
Ankara evleriyle benzerlik göstermektedir26.
Günümüze çok az örne~i kalan Denizli'nin eski evleri, tek veya çift
kat-l~~ olarak in~a edilmi~, bunlarda iç sofah (Çayba~~~ Mah. Hac~~ Bekirler Evi27),
d~~~ sofah (Çayba~~~ Mah. Soho~lu Evi28, Müftüler Evi29, Feslikan Mah.
Nus-ret Sürücü Evi), s~ra odal~~ (Kayal~k Mah. Abal~o~lu Evi)30 planlar kullaml-
17 H. Çal, a.g.m., s. 367, 374; R. Bozer, a.g.e., s. 50; Y. Sayan, a.g.e., s. 104; Cengiz Bekta~, Türk Evi, ~stanbul, 1996, s. 101; Metin Sözen, Türklerde Ev Kültürü, Istanbul, 2001, s. 192.
18 Orhan Cezmi Tuncer, Ankara Evleri, Ankara, 2002, s. 37; R. K~r~kç~, ~. Büyükçolak, Bizim Evlerimiz, Istanbul, 1993, s. 35; Ahmet Ku~~ - Feyzi ~im~ek - Ibrahim D~varc~, Ru~ndi'de Osmanl~~ Miras~, Istanbul, 2007, s. 19, 53, 82, 141, 155, 178, 196.
19Y. Tosun, a.g.e., s.1, 99; S. H. Eldem, Türk Evi Osmanl~~ Dönemi, C.I, Istanbul, 1984, s. 62; M. Sözen,
a.g.e., s. 86.
20 S. H. Eldem, "Türk Evi", Ülkü, C. 2, 5.22, Ankara, 1942, s. 10; O. C. Tuncer, a.g.e., s. 53, 59. 21 S. H. Eldem, a.g.m., s. 18; O.C. Tuncer, a.g.e., s. 63.
22 I. Ahmet Arslano~lu, "Sivil Mimarimizin Günümüze Vakfetti~i, Modern Mimari Manas~nda Baz~~ De~erler Üzerine", Midye ve Restorasyon Dergisi, Ankara, 1993, s. 92.
23 S. H. Eldem, Türk Evi Osmanl~~ Dönemi, C.III, ~stanbul, 1987, s. 60; Münir Sakt~n, Tekirda~~ Eski Ah~ap
Evleri, Tekirda~, 1996, s. 56.
24 N. Inceo~lu, a.g.e. s. 32. 25 S. H. Eldem, a.g.e., C.I, s.62.
26 S. H. Eldem, Türk Evi Osmanl~~ Dönemi I, ~stanbul, 1984, s. 60.
27 Rabia Köse - Bahattin Küçük, "Denizli'deki Geleneksel Ya~am~n Geleneksel Mimariye Etkileri: F~nd~k Soka~~~ örne~i", Uluslararas~~ Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler 2, Denizli, 2007, s.241.
28 N. ~nceo~lu, a.g.e., s. 24.
29 N. Inceo~lu, a.g.e., s. 36.
m~~t~r''. Denizli'deki eski evlerin say~lar~n~n azl~~~~ nedeniyle eskiden en çok
hangi plan~n tercih edildi~ini söyleyebilmek mümkün de~ildir.
Kur~unluo~lu Kona~~'nda su basman~na kadar ta~; zemin kat
duvarla-r~nda tu~la; üst kat duvarladuvarla-r~nda ise genelde ba~dadi ve az da olsa kerpiç;
kap~larda, dolaplarda, sütunlarda, tavan ve tabanlarda ah
~ap; çat~da oluklu
kiremit; ah~ap sütunlar~n etraf~n~~ saran alç~~ ve zemin kat pencere
parmak-l~klar~nda demir malzeme kullan~lm~~t~r. Kur~unluo~lu Kona~~'nda oldu~u
gibi Anadolu'nun ve Balkanlar~n birçok yerinde32 kerpiç, ta~, tu~la, ah~ap ve
kiremit malzeme bol miktarda kullan~lm~~t~r. Malzemenin seçiminde
bölge-sel iklim farkl~l~klar~n~n yan~~ s~ra, bölgede bol miktarda bulunan
malzeme-nin türü de etkili olmu~tur. Bölgeler aras~nda ev in~a tekniklerine ve evin
bölümlerinde de~i~ik isimler verilmi~m olsa da in~a tekni~i ve evin
bölümle-rinin kullan~m amaçlar~~ hep ayn~d~r.
Iklim ve u~ra~~ bak~m~ndan Denizli'ye çok benzer olan Mu
~la, Birgi ve
Kula gibi Bat~~ Anadolu kentlerinde evlerin plânlamas
~nda, in~as~nda
kulla-n~lan malzeme ve yap~~ elemanlar~nda yak~n benzerliklerin olmas~~
kaç~n~l-mazd~r"
Türk evlerinde yeme, yatma, oturma ve benzeri i~levlerin hepsini
bir-den kar~~layan odalar~n35 her biri, bir ailenin ya~abilece~i ~ekilde
düzen-lenmi~tir36. Odalar~n olu~umunda, yüklük cephesi kapal~~ kullan~m alan~d~r.
Buradaki dolaplar~n yüklük, testilik, pe~kirlik, lambal~k, feslik, de~neklik,
cezvelik ve gusülhane37 gibi fonksiyonlar~~ vard~r. Konaktaki odalarda yer
alan tüm dolaplar~n üstünde kalan bo~luk, tavana kadar ba~dadi tekni~inde
yap~lan ah~ap duvarlarla kapat~lm~~t~r.
31 önder Küçükerman, Kendi Mekânt~nn Aray~~: ~çinde Türk Evi, ~stanbul, 1988, s. 102'de bu tür planlar genelde s~cak ve "liman iklimlerde tercih edildi~ini belirtmektedir.
32
Mahmut Akok, Ankara'n~n Eski Evleri, Ankara, 1951, s. 5; M. Akok, a.g.m., s. 131; H. Çal, a.g.m., s. 368; N. Burhan Bilget, Sivas Evleri, Ankara, 1993, s. 51-52; Reha Günay, Geleneksel Safranbolu Evleri ve
Olu~umu, Ankara, 1991, s. 176; Leman Tomsu, Bursa Evleri, ~stanbul, 1950, s.12,14; Y. Sayan, a.g.e., s. 124.
33 M. Sözen, a.g.e., s. 274.
34 Y. Tosun, a.g.e., s.136; Mine Baran, "Mimari Miras~m~zdan Bir örnek; Geleneksel Mu~la Evleri",
Atkitekt, S.483, ~stanbul, 2001, s. 60.
35 S. H.
Eldem, "Türk Odas~", Güzel Sanatlar, Ankara, 1944, 5.5, s. 1-28; S. H. Eldem, a.g.e., s.15; Küçükerman, Kendi Mekântn~n s. 63; Do~an Kuban, Hayati: Türk Evi, ~stanbul, 1995, s. 38; M. Sözen, a.g.e., s. 72.
36
Y. Sayan, a.g.e., s. 104; O. C. Tuncer, a.g.e., s. 63.
~kinci kattaki sofan~n kuzeybat~s~ndaki oda, konumu ve süslemeleri
itibariyle ba~oda38 özelli~ine sahiptir. Ancak kona~a gelen misafirler için
bahçe içerisinde ayr~~ mekân~n oldu~u ev sahiplerince anlat~lmakla birlikte,
yapt~~~m~z çal~~malar s~ras~nda bu durumu ortaya ç~kartacak herhangi bir
bulguya rastlan~lmam~~t~r.
Kur~unluo~lu Kona~~~ ve Denizli'nin günümüze kalan di~er eski
evle-rinde haremlik selaml~k uygulamas~na dair mimariye yans~yan bir özellik
yoktur39.
Denizli evleri genelde cumbal~d~r. Fakat geni~~ bir bahçenin içinde yer
alan Kur~unluo~lu Kona~~'nda cumbaya yer verilmemi~tir.
Evlerin in~as~nda avlu kap~s~ndaki kap~~ tokma~~~ ve halkalar gibi metal
aksamdan ba~layarak, ya~ad~klar~~ mekânlara güzellik katabilmek için çe~itli
malzemeler üzerinde tezyinata yer verilmi~tir. Konaktaki süslemeler üst
ka-t~n ah~ap malzemesinde yo~unla~makta, kap~lar~nda, dolap kapaklar~nda ve
tavanlarda geometrik ve stilize edilmi~~ bitkisel tezyinat bulunmaktad~r. Alt
kattaki ah~aplar ise daha yal~n b~rak~lm~~t~r.
Süslemenin en çok kar~~la~~ld~~~~ yerlerden biri olan tavanlar" en
önem-li mekân ö~elerindendir. Tavanlar41, evden eve de~i~ebildi~i gibi evin veya
kona~~n odas~ndan odas~na da de~i~ik nitelikler gösterebilmektedir.
Kur-~unluo~lu Kona~~'nda üzerlerinde rozetlerin yer ald~~~~ küçük kare
levhala-r~n birbirine geçmeli olarak eklendi~i ve aralalevhala-r~na dikdörtgen panolalevhala-r~n
yer-le~tirildi~i ba~lant~lar~n ç~talarla kapland~~~~ oymal~~ tavamn yan~~ s~ra, di~er
odalarda ve üst kat sofa tavan~nda tahtalarla yap~lan ve ç~takâri süslemelerle
tezyin edilen sade tavanlar da bulunmaktad~r.
Kur~unluo~lu Kona~~'n~n kap~lar~nda, yüklük cephelerinde, dolap
kapaklar~nda ve özellikle üst kattaki kuzeybat~~ oda tavan~nda oyma ve
ka-bartma teknikleri; di~er odalar~n ve üst kat sofas~n~n tavanlar~nda ç~takâri
39 Nur Ak~n, "Ev", TDV ~slam Ansiklopedisi, C. 11, ~stanbul, 1995, s. 510; Ö. Küçükerman, Kendi
Mekân~n~n , s. 63; Üstün Alsaç, Türk Kent Düzenlemesi ve Konut Mimarlzg~, ~stanbul, 1993, s. 86.
39 Necati ~nceo~lu - Mine ~nceo~lu,"Denizli Evleri", Dördüncü Tarihi Türk Evleri Haftas~ , 2-14 Haziran 1986, s. 2; N. ~nceo~lu, a.g.e., s.40; M. Baran, a.g. m., s.61'de Mu~la evlerinde haremlik selaml~k olmad~-~~n~~ belirtmektedir
4° Tahsin Öz, "Tavanlar~m~z", Güzel Sanatlar, Ankara, 1944, S.5, s. 30; Önder Küçükerman - ~emsi Güner, Anadolu Mirasznda Türk Evi, ~stanbul, 1995, s. 123-134.
41 Önder Küçükerman, Anadolu'daki Geleneksel Türk Evinde Mekan Organizasyonu Aç~s~ndan Odalar,
tekni~i; dolaplar~n üst k~s~mlar~nda ajur tekni~i ve yine üst kattaki kuzeybat~~
oda tavan~nda taklit kündekâri tekni~i kullan~lm~~t~r.
Kona~~n örtüsü olarak kullan~lan alaturka kiremitli k~rma (topuz)
çat~-ya ve alt taraflar~~ kaplanm~~~ geni~~ saçaklara Mu~la, Birgi, Kula gibi
merkez-ler ba~ta olmak üzere Ege Bölgesi'ndeki evmerkez-lerin örtümerkez-lerinde de s
~kça
rastla-mlmaktad~r".
Anadolu'dan Balkanlar'a kadar örneklerini izleyebildi~-imiz Türk
ev-lerinin plan ve malzeme aç~s~ndan benzerlikleri çok fazlad~r. Bat~~ Anadolu
kentlerinden biri olan Denizli evleri de Anadolu'daki hatta Balkanlar'daki
birçok evlerle ayn~~ özellikleri ta~~maktad~r.
Sanayile~meyle birlikte görülen h~zl~~ de~i~im sürecinden Denizli de
et-kilenmi~, büyük bahçelerin içlerinde yer alan Anadolu'nun kültür temsilcisi
konutlar birer birer ortadan kalkm~~t~r. Günümüzde Musa, Çayba~~~ ve
Ka-yal~k Mahalleri'nde olmak üzere çok az say~da ev kalm~~t~r. Bu çal~~mayla
neyi kaybetti~imizi gözler önüne sererek, eski Denizli evlerinin dikkat çekici
örneklerinden biri olan Kur~unluo~lu Kona~~'na olan vefa borcumuzu
öde-meye çal~~t~k.
42
ÇIZEN 1 3rn ROLOVE: M. BEYAZIT K. INCE A. ZEYTUNLUOGLU P. KAYA BEYAZIT
Mustafa Beyaz~t
Plan 1: Kur~unluo~lu Kona~~~ Zemin Kat Plan~~
ffi ~~ 1e,
`
_CP
Resim 1: Google Earth'den Kona~~n Yerinin Konumu
Resim 3: Kona~~n Ön Cephesi
Resim 6: Üst Kat Sofas~n~n Güney ve Do~u Cepheleri Resim 5: Kur~unluo~lu Kona~~~ Üst Kat Sofa Tavan~~
Resim 8: Üst Kat Kuzeybat~~ Oda Yüklük Cephesi
Resim 10: Üst Kat Kuzeybat~~ Oda Tavan~'ndan Detay
