• Sonuç bulunamadı

Seçmeli Bilim Uygulamaları Dersinin Öğrencilerin Fen Okuryazarlığı - Fene Yönelik Tutumlarına Etkisi ve Öğretmenlerin Ders Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Seçmeli Bilim Uygulamaları Dersinin Öğrencilerin Fen Okuryazarlığı - Fene Yönelik Tutumlarına Etkisi ve Öğretmenlerin Ders Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi"

Copied!
139
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

BİLİM UYGULAMALARI DERSİNİN ÖĞRENCİLERİN FEN OKURYAZARLIĞI - FENE YÖNELİK TUTUMLARINA ETKİSİ VE

ÖĞRETMENLERİN DERS HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

ÜMRAN COŞKUN

YÜKSEK LİSANS TEZİ İLKÖĞRETİM ANA BİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(2)

i

TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren bir(1) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN Adı: Ümran Soyadı: COŞKUN

Bölümü: Fen Bilgisi Öğretmenliği İmza:

Teslim Tarihi:

TEZİN

Türkçe Adı:Seçmeli Bilim Uygulamaları Dersinin Öğrencilerin Fen Okuryazarlığı - Fene Yönelik Tutumlarına Etkisi ve Öğretmenlerin Ders Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi

İngilizce Adı: Investigating the Effect of Elective Science Application Course to the Scientific Literacy and Scientific Attitude of the Students, and Perseptions of Teachers Opinions About the Lesson

(3)

ii

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı ve Soyadı : Ümran COŞKUN

(4)

iii

JÜRİ ONAY SAYFASI

Ümran COŞKUN tarafından hazırlanan “Seçmeli Bilim Uygulamaları Dersinin Öğrencilerin Fen Okuryazarlığı - Fene Yönelik Tutumlarına Etkisi ve Öğretmenlerin Ders Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi İlköğretim Anabilim Dalı'nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Semra BENZER ... (İlköğretim Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi)

Başkan: Prof. Dr. İlbilge DÖKME ... (İlköğretim Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi)

Üye: Doç. Dr. İlke ÇALIŞKAN ... (İlköğretim Anabilim Dalı, Hacettepe Üniversitesi)

Tez Savunma Tarihi: 09 / 12 / 2015

Bu tezin İlköğretim Anabilim Dalı'nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Prof. Dr. Tahir ATICI

(5)

iv

(6)

v

TEŞEKKÜR

Tez çalışmam boyunca yardımlarını ve desteklerini esirgemeyen, beni sabırla dinleyip hatalarımı düzelten, yol gösteren değerli danışmanım Yrd. Doç. Dr. Semra BENZER’ e, Geliştirmiş oldukları anketleri kullanmama izin veren Sayın Doç. Dr. Orhan AKINOĞLU’na ve Sayın Ümit DURUK’ a,

Tez sürecinin her aşamasında yanımda olan ve çeviriler konusunda yardımlarını esirgemeyen çok değerli arkadaşım Fatma ÖZBEK ER’ e,

Her daim yanımda olan ve sevgileriyle beni destekleyen anneme, babama, ablam Dilek COŞKUN’ a ve kardeşim Mehmet COŞKUN’ a

Çok teşekkür ederim.

(7)

vi

SEÇMELİ BİLİM UYGULAMALARI DERSİNİN ÖĞRENCİLERİN

FEN OKURYAZARLIĞI - FENE YÖNELİK TUTUMLARINA ETKİSİ

VE ÖĞRETMENLERİN DERS HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİNİN

İNCELENMESİ

(Yüksek Lisans Tezi)

Ümran COŞKUN

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Ocak, 2016

ÖZ

Bu çalışmanın amacı, Bilim Uygulamaları dersinin öğrencilerin fen okuryazarlığına ve fene yönelik tutumlarına etkisi ile öğrencilerin cinsiyet değişkeni açısından önemli bir istatistiksel farkın olup olmadığını araştırmak ve ders öğretmenlerinin Bilim Uygulamaları dersi hakkındaki görüşlerini değerlendirmektir. Araştırmanın modeli, tarama modelidir. Araştırmanın nicel verilerinin elde edildiği öğrencilerin örneklemi, 2014-2015 eğitim öğretim yılında Ankara’da 6. ve 7. sınıfta öğrenim gören 292 öğrenciden oluşmaktadır. Nitel verilerin elde edildiği çalışma grubu ise Bilim Uygulamaları dersine giren 14 öğretmenden oluşmaktadır. Öğrencilerin fen okuryazarlık düzeyi ve fene yönelik tutumlarının belirlenebilmesi için Duruk (2012) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Fen Okuryazarlık Ölçeği” ve Akınoğlu (2001) tarafından geliştirilen “Fene Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılarak veriler toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız örneklemler için t-testi kullanılmıştır. Öğretmenlerin Bilim Uygulamaları dersi hakkındaki görüşlerinin alınması için, öğretmenlerle yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, öğrencilerin Bilim

(8)

vii

Uygulamaları dersini alıp almama durumları ile fen okuryazarlık ve fene yönelik tutum puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Cinsiyet değişkeni açısından, yalnızca erkek öğrencilerin fene yönelik tutum puanları arasında Bilim Uygulamaları dersini alan öğrenciler lehine anlamlı fark bulunmuştur. Öğretmenler ile yapılan görüşme sonucunda; öğretmenlerin Bilim Uygulamaları dersini öğrenciler için yararlı buldukları ancak uygulama noktasında okulların yeterli fiziksel donanıma sahip olmadığı, öğrenci ve veliler tarafından öneminin kavranamadığı, dersin kaynak kitabının olmaması gibi sebeplerle etkin bir şekilde işlenmediği sonucuna ulaşılmıştır.

Bilim Kodu : 6017

Anahtar Kelimeler : Bilim Uygulamaları, Fen Okuryazarlığı, Fene Yönelik Tutum.

Sayfa Adedi : 119

(9)

viii

INVESTIGATING THE EFFECT OF ELECTIVE SCIENCE

APPLICATION COURSE TO THE SCIENTIFIC LITERACY AND

SCIENTIFIC ATTITUDE OF THE STUDENTS, AND PERSEPTIONS

OF TEACHERS OPINIONS ABOUT THE LESSON

(Master's Thesis)

Ümran COŞKUN

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

January, 2016

ABSTRACT

The aim of this study is to search the effect of the elective science application course to the scientific literacy and scientific attitude of the students and find out if there is a meaningful statistical difference between the students in terms of gender variable and to assess the views of the teachers. The model of the research is the descriptive survey model. The sample of the research releted to quantitative data comprised of 292 studens at the 6 th and 7th grade level in Ankara in 2014-2015 education year. The study group of qualitative data gathered from 14 teachers attending the elective science application course. The data was collected to determine the scientific literacy level and scientific attitude of the students with the “Scientific Literacy Scale” that is adapted into Turkish by Duruk (2012) and the “Scientific Attitude Scale” developed by Akınoğlu (2001). Semi-structured interviews were conducted with the teachers for taking their opinions about the science application course. The data collected was analyzed with the content analysis method. At the end of the research, statisticaly meaningful difference was not found between the students

(10)

ix

attending the science application course and who are not attending the science application course according to the scientific literacy points and scientific attitude points. In terms of the gender variable, there is a meaningful difference only between the points of male students on behalf of the male students attending the science application course. At the end of the interviews done with the teachers, It has been found that the teachers think that the science application course is beneficial but it from the point of application process, there are some problems like that the schools do not have enough physical equipments, student and parents do not conceive the importance of the course, there is no books as source, so that the course is not being applied effectively.

Science Code : 6017

Key Words : Science practices, Science literacy, The behaviour towards the science. Page Number : 119

(11)

x

İÇİNDEKİLER

ÖZ ... vi

ABSTRACT ... viii

TABLOLAR LİSTESİ ... xiv

ŞEKİLLER LİSTESİ ... xvii

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ ... xix

GİRİŞ ... 1

Problem Durumu ... 1

Problem Cümlesi ... 3

Araştırmanın Amacı ... 3

Araştırmanın Önemi ... 4

Araştırmanın Varsayımları ... 5

Araştırmanın Sınırlılıkları ... 5

Tanımlar ... 5

ARAŞTIRMANIN KURAMSAL ÇERÇEVESİ VE İLGİLİ

ARAŞTIRMALAR ... 7

Araştırmanın Kuramsal Çerçevesi ... 7

Fen ... 7

Fen Eğitimin Amaçları ... 7

(12)

xi

Fen Okuryazarı Bireyin Özellikleri ... 12

Fen Okuryazarlığının Seviyeleri ... 14

Bilimsel Süreç Becerileri ... 15

Tutum ve Değerler ... 16

Uluslararası Yapılan Sınavlar ... 17

Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Projesi (PISA) .. 17

PISA Projesinde Okuryazarlık ... 18

PISA Sonuçlarına Göre Türkiye Fen

Okuryazarlığı.. ... 20

Bilim Uygulamaları Dersi ... 23

Bilim Uygulamaları Dersinin Amaçları ... 25

Bilim Uygulamaları Dersini Alacak Olan Öğrenciler

İçin Tutum ve Değer Kazanımları ... 26

Öğretmene Düşen Görevler ... 27

İlgili Araştırmalar ... 28

Bilim Uygulamaları Dersi ile İlgili Araştırmalar ... 28

Fen Okuryazarlığı ile İlgili Araştırmalar ... 30

Fene Yönelik Tutum ile İlgili Araştırmalar ... 33

YÖNTEM ... 37

Araştırma Modeli ... 37

Evren, Örneklem ve Çalışma Grubu ... 38

Örneklemin Özellikleri ... 39

Çalışma Grubunun Özellikleri ... 42

(13)

xii

Fen Okuryazarlığı Ölçeği ... 43

Fen Okuryazarlığı Ölçeğinin Ölçüm Yorumlarının ve

Kullanımlarının Geçerliği ... 44

Bilimsel İçerik Bilgisine İlişkin Okuryazarlık

Testinin Geçerlik Analizi ... 44

Bilimin Doğasına İlişkin Okuryazarlık Testinin

Geçerlik Analizi ... 47

Fen-Teknoloji-Toplum Alt Boyutuna İlişkin

Okuryazarlık Testinin Geçerlik Analizi ... 49

Fen Okuryazarlığı Ölçeğinin Ölçüm Güvenirliği ... 51

Fene Yönelik Tutum Ölçeği ... 52

Fene Yönelik Tutum Ölçeğinin Ölçüm Yorumlarının ve

Kullanımlarının Geçerliği ... 52

Fene Yönelik Tutum Ölçeğinin Ölçüm Güvenirliği .... 55

Yarı Yapılandırılmış Görüşme ... 55

Verilerin Toplanması ... 56

Verilerin Analizi ... 57

Araştırmanın Nicel Boyutu ... 57

Araştırmanın Nitel Boyutu ... 58

BULGULAR ve YORUM ... 59

Birinci Alt Probleme Ait Bulgular ... 59

İkinci Alt Probleme Ait Bulgular ... 62

Üçüncü Alt Probleme Ait Bulgular ... 63

Dördüncü Alt Probleme Ait Bulgular ... 65

Beşinci Alt Probleme Ait Bulgular ... 66

(14)

xiii

Yedinci Alt Probleme Ait Bulgular ... 68

“Bilim Uygulamaları dersinin en güçlü ve en zayıf yönleri

nelerdir?” Maddesine Ait Bulgular... 69

“Bilim Uygulamaları dersinin Fen Bilimleri dersine ne gibi

katkıları vardır?” Maddesine Ait Bulgular ... 72

“Bilim Uygulamaları dersinde yapılan etkinlikler için verilen

süre yeterli midir?” Maddesine Ait Bulgular ... 74

“Bilim Uygulamaları dersinde karşılaştığınız en önemli

problemler nelerdir?” Maddesine Ait Bulgular ... 75

“Bilim Uygulamaları öğretim programını uygulamak için

okulunuzun fiziki yapısı yeterli midir?” Maddesine Ait

Bulgular... 78

“Bilim Uygulamaları dersi öğretim programının eksik

yönleri nelerdir?” Maddesine Ait Bulgular ... 79

“Bilim Uygulamaları dersinin öğrencilerin fen

okuryazarlığını nasıl etkilediğini düşünüyorsunuz?”

Maddesine Ait Bulgular ... 81

“Bilim Uygulamaları dersi, öğrencilerin Fen Bilimleri dersine

yönelik tutumlarını nasıl etkilemektedir?” Maddesine Ait

Bulgular... 82

SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİLER ... 87

Sonuç ve Tartışma ... 87

Öneriler ... 93

KAYNAKLAR ... 95

(15)

xiv

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıfta Kazandırılacak Bilimsel Süreç Becerileri ... 16

Tablo 2. Türkiye ve OECD ülkelerindeki Öğrencilerin Fen Bilimlerindeki Başarısı ... 21

Tablo 3. PISA Fen Okuryazarlığı Sonuçlarının Yıllara Göre Dağılımı ... 22

Tablo 4. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Okullara Göre Yüzde ve Frekans Dağılımları ... 40

Tablo 5. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Cinsiyete Göre Yüzde ve Frekans Değerleri….. ... 40

Tablo 6. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları ... 41

Tablo 7. Öğrencilerin Seçmeli Bilim Uygulamaları Dersini Alıp Almamalarına Göre Frekans ve Yüzde Dağılımları ... 42

Tablo 8. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Cinsiyete Göre Frekans ve Yüzde Değerleri… ... 42

Tablo 9. Araştırmaya Katılan Öğretmenlerin Kıdem Yıllarına Ait Frekans ve Yüzde Değerleri.. ... 43

Tablo 10. Bilimsel İçerik Bilgisine Ait Faktör Analizine İlişkin Varyans Sonuçları ... 45

Tablo 11. Bilimsel İçerik Bilgisine İlişkin Maddelerin Faktör Yükleri ... 46

Tablo 12. Bilimsel İçerik Bilgisine Ait Maddelerin Toplam Korelasyonları ... 46

Tablo 13. Bilimin Doğasına Ait Faktör Analizinin Varyans Sonuçları ... 47

Tablo 14. Bilimin Doğasına İlişkin Maddelerin Faktör Yükleri... 48

Tablo 15. Bilimin Doğasına Ait Maddelerin Toplam Korelasyonları ... 48

Tablo 16. Fen-Teknoloji-Toplum Maddelerine Ait Faktör Analizinin Varyans Sonuçları…….. ... 49

(16)

xv

Tablo 17. Fen-Teknoloji-Toplum Alt Boyutuna İlişkin Maddelerin Faktör Yükleri ... 50

Tablo 18. Fen-Teknoloji-Toplum Alt Boyutuna İlişkin Madde Toplam Korelasyonları .... 50

Tablo 19. Temel Fen Okuryazarlık Testinin Güvenirlik Değeri... 51

Tablo 20. Fene Yönelik Tutum Ölçeğinin Geçerlik Analizi ... 53

Tablo 21. Fen Tutumlarına İlişkin Maddelerinin Faktör Yükleri ... 54

Tablo 22. Fene Yönelik Tutum Ölçek Maddelerinin Madde Toplam Korelasyonları ... 54

Tablo 23. Fene Yönelik Tutum Ölçeğinin Güvenirlik Değeri ... 55

Tablo 24. Temel Fen Okuryazarlık Ölçeğinin Puanlanması ... 57

Tablo 25. Tutum Ölçeğinin Puanlanması ... 57

Tablo 26. Öğrencilerin Fen Okuryazarlık Puanlarının Bağımsız Örneklem t-Testi ile Karşılaştırılması ... 60

Tablo 27. Öğrencilerin Fen Okuryazarlık Testi Alt Boyutları Puanlarının Bağımsız Örneklem t-Testi ile Karşılaştırılması ... 61

Tablo 28. Öğrencilerin Fene Yönelik Tutum Puanlarının Bağımsız Örneklem t-Testi ile Karşılaştırılması ... 62

Tablo 29. Erkek Öğrencilere Ait Fen Okuryazarlık Puanlarının Bağımsız Örneklemler t-Testi ile Karşılaştırılması ... 64

Tablo 30. Kız Öğrencilere Ait Fen Okuryazarlık Puanlarının Bağımsız Örneklemler t-Testi ile Karşılaştırılması ... 65

Tablo 31. Erkek Öğrencilere Ait Fen Tutum Puanlarının Bağımsız Örneklem t-Testi ile Karşılaştırılması ... 66

Tablo 32. Kız Öğrencilere Ait Fen Tutum Puanlarının Bağımsız Örneklem t-Testi ile Karşılaştırılması ... 67

Tablo 33. “Bilim Uygulamaları dersinin en güçlü yönleri nelerdir?” Maddesine Verilen Cevaplara Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 69

Tablo 34. “Bilim Uygulamaları dersinin en zayıf yönleri nelerdir?” Maddesine Verilen Cevaplara Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 71

Tablo 35. “Bilim Uygulamaları dersinin Fen Bilimleri dersine ne gibi katkıları vardır?” Maddesine Verilen Cevaplara Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 73

Tablo 36. “Bilim Uygulamaları dersinde yapılan etkinlikler için verilen süre yeterli midir?” Maddesine Verilen Cevaplara Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 75

(17)

xvi

Tablo 37. “Bilim Uygulamaları dersinde karşılaştığınız en önemli problemler nelerdir?” Maddesine Verilen Cevaplara Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 76 Tablo 38. “Bilim Uygulamaları öğretim programını uygulamak için okulunuzun fiziki yapısı yeterli midir?” Maddesine Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 78 Tablo 39. “Bilim Uygulamaları dersi öğretim programının eksik yönleri nelerdir?”

Maddesine Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 80 Tablo 40. “Bilim Uygulamaları dersinin öğrencilerin fen okuryazarlığını nasıl

etkilemektedir?” Maddesine Ait Tema, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 81 Tablo 41. “Bilim Uygulamaları dersi, öğrencilerin Fen Bilimleri dersine yönelik

tutumlarını nasıl etkilemektedir?” Maddesine Ait Kategori, Frekans ve Yüzde

Değerleri…… ... 83 Tablo 42. Bilim Uygulamaları Dersinin Öğrencilerin Fene Yönelik Tutumlarını Arttırdığını Düşünen Öğretmenlerin Görüşlerine Ait Temalar, Frekans ve Yüzde Değerleri ... 84 Tablo 43. Bilim Uygulamaları Dersini Alan ve Almayan Öğrencilerin Fene Yönelik Tutum Ölçeğine Verdikleri Cevaplara Ait Yüzde ve Frekans Değerleri ... 112 Tablo 44. Bilim Uygulamaları Dersini Alan ve Almayan Öğrencilerin Fene Yönelik Tutum Ölçeğine Verdikleri Cevaplara Ait Yüzde ve Frekans Değerleri ... 117

(18)

xvii

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Rennie (2005)’ye göre bilimsel okuryazar bireyin tanımı ... 11 Şekil 2. PISA 2006 fen değerlendirme şeması ... 19 Şekil 3. Araştırmaya katılan öğrencilerin öğrenim gördükleri okullara göre yüzde

dağılımları ... 39 Şekil 4. Araştırmaya katılan öğrencilerin cinsiyete göre yüzde değerleri ... 40 Şekil 5. Araştırmaya katılan öğrencilerin sınıf düzeyine göre yüzde dağılımları ... 41 Şekil 6. Öğrencilerin Bilim Uygulamaları dersini alıp almamalarına göre yüzde

dağılımları ... 41 Şekil 7. “Bilim Uygulamaları dersinin en güçlü yönleri nelerdir?” maddesine verilen cevaplara ait tema ve frekans dağılımları ... 69 Şekil 8. “Bilim Uygulamaları dersinin en zayıf yönleri nelerdir?” maddesine verilen cevaplara ait tema ve frekans dağılımları ... 71 Şekil 9. “Bilim Uygulamaları dersinin Fen Bilimleri dersine ne gibi katkıları vardır?” maddesine verilen cevaplara ait tema ve frekans dağılımları ... 73 Şekil 10. “Bilim Uygulamaları dersinde yapılan etkinlikler için verilen süre yeterli midir?” maddesine verilen cevaplara ait tema ve frekans dağılımları ... 75 Şekil 11. “Bilim Uygulamaları dersinde karşılaştığınız en önemli problemler nelerdir?” maddesine verilen cevaplara ait tema ve frekans dağılımları ... 76 Şekil 12. “Bilim Uygulamaları öğretim programını uygulamak için okulunuzun fiziki yapısı yeterli midir?” maddesine ait tema ve frekans dağılımları... 78 Şekil 13. “Bilim Uygulamaları dersi öğretim programının eksik yönleri nelerdir?”

maddesine ait tema ve frekans dağılımları... 79 Şekil 14. “Bilim Uygulamaları dersi, öğrencilerin fen okuryazarlığını nasıl

(19)

xviii

Şekil 15. “Bilim Uygulamaları dersi, öğrencilerin Fen Bilimleri dersine yönelik

tutumlarını nasıl etkilemektedir?” maddesine ait kategori ve frekans dağılımları ... 83 Şekil 16. Bilim Uygulamaları dersinin öğrencilerin fene yönelik tutumlarını arttırdığını düşünen katılımcıların görüşlerine ait temalar ve frekans dağılımları... 84

(20)

xix

SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ

Ed. Editör

KMO Kaiser-Meyer-Olkin Katsayısı MEB Milli Eğitim Bakanlığı

NRC National Research Council (Ulusal Araştırma Konseyi)

OECD Organisation for Economic Co-Operation and Development (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilâtı)

ÖBBS Öğrenci Başarılarını Belirleme Sınavı

PIRLS Progress in International Reading Literacy Study (Uluslararası Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi)

PISA Programme for International Student’s Achievement (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı)

SPSS Veri Analizi Paket Programı

TIMSS Trends in International Mathematics and Science Society (Uluslararası Matematik ve Bilim Toplumundaki Eğilimler)

TTKB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı

YÖK Yüksek Öğretim Kurumu

N / n Katılımcı Sayısı

f Frekans

(21)

1

BÖLÜM 1

GİRİŞ

Günümüzde teknoloji, buna bağlı olarak da bilim hızla gelişmektedir. Bilim ve teknoloji alanında ilerlemiş olan ülkeler gelişmeyi takip edebilirken, bu alana önem vermeyen ülkeler bilim ve teknolojiye uyum sağlamada sorunlar yaşamaktadır. Bu durumun farkında olan ülkeler, hızla insanlarını bilim konusunda ileri seviyede eğitmek için önemli atılımlar gerçekleştirmektedir. Her ülkenin olduğu gibi Türkiye’nin de diğer ülkelerle rekabet edebilmesi, bilimi ileri seviyelere taşıyabilmesi, var olan teknolojiye uyum sağlayabilmesi için bilim ve teknolojiye hâkim olan bireyler yetiştirmesi gerekmektedir.

Çağdaş çoğu ülkenin bilim ve teknolojiye egemen olmak için eğitim sistemlerini gözden geçirdiği ve çağa uygun eğitim modelleri benimsedikleri görülmektedir. Bu amaçla ülkemiz de eğitim çalışmalarına hız vermiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2004 ve 2012 yılında yapılan yenilikler ile eğitim kalitesinin arttırılmasına çalışılmıştır.

Yeni eğitim modellerinde temel amaç, öğrencinin bilgiye kendi başına ulaşabileceği yöntemleri öğrenmesidir. Öğrencilerin yaparak ve yaşayarak bilgiye ulaşmasında, fen eğitimi önemli bir yer tutmaktadır. Öğrencilerin ihtiyacı olan bilgiye ulaşması, problem çözme yeteneğini geliştirmesi için en uygun dersin Fen Bilimleri olduğu görülmektedir.

Problem Durumu

Günümüzde her meslek dalında bireylerin problem çözme ve karar verme yetisine sahip olması gerekmektedir. Bu durum öğrencilerin fen okuryazarı olarak yetişmesini gerekli kılmaktadır. Özellikle son zamanlarda yapılan çalışmalar, bizlere bu konunun ne kadar önemli olduğunu göstermektedir(Turgut, 2007; Anagün, 2008; Süren, 2008; Çelen, Çelik ve Seferoğlu, 2011; Duruk, 2012).

(22)

2

2004 yılında yenilenen Fen ve Teknoloji Programı ile öğrencilerin fen okuryazarı olarak yetişmesi ön plana alınmıştır. Bilimsel düşünme becerilerine sahip olan fen okuryazarı birey, karşılaştığı sorunlara bilim insanı gözüyle bakabilecek, günlük hayatta karşılaştığı durumları ön bilgileriyle analiz edebilecek ve yeni bilgilere ulaşabilecektir.

Fen okuryazarlığı konusunun gün geçtikçe önem kazandığını, yapılan çalışmalar ortaya koymaktadır. Verilen önemin artmasına rağmen ülkemizde fen okuryazarlığı bakımından istenilen seviyeye çıkılamadığı çalışmaların sonuçlarına yansımaktadır. Dünyanın en önemli eğitim araştırmalarından biri olan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (Programme for International Student’s Achievement [PISA]) sonuçları incelendiğinde, fen okuryazarlığı seviyemizin yeterli düzeyde olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır (MEB, 2005; MEB, 2007; MEB, 2010; MEB, 2013b).

4+4+4 eğitim modeli ile öğretim programına seçmeli dersler eklenerek, öğrencilerin istekleri doğrultusunda kendilerini geliştirmek istedikleri dersleri belirlemeleri sağlanmıştır. Öğretim programına eklenen seçmeli derslerden birisi de Bilim Uygulamaları dersidir.

Bilim Uygulamaları dersi, öğrencilere bilimsel bakış açısı kazandırmayı hedeflemektedir. Bu derste öğrenciler merak duygusunu arttırır; sorgulama, gözlem ve araştırma yapma, yapıcı ve eleştirel düşünme gibi becerilerini geliştirir ve günlük hayat ile bilim arasında ilişki kurarlar. Bu ders, öğrencilerin bilgileri hazır almak yerine, kendi kendilerine araştırma ve sorgulama ile bilgiye ulaşmaları için yönlendirir. Bilimsel süreç becerilerini kazanan öğrenciler, günlük hayatta karşılaştıkları problemlerin çözümünde bu becerileri kullanırlar. Bilim Uygulamaları dersi öğrencilerin bilgileri hazır alması yerine, bilgiye kendi başına ulaşmasını sağladığından, öğrencilerin diğer derslerinde de başarısını arttırır (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2013, s. 2).

Öğrencilerin fen okuryazarı olmaları konusunda yalnızca örgün fen bilgisi öğretimi dersi yeterli olmamaktadır. Öğrencilerin okulda edindikleri bilgileri günlük yaşamda kullanabilecekleri, bilimsel süreç becerilerini edinebilecekleri farklı ortamlar oluşturmak gerekmektedir. Bilim Uygulamaları dersi, öğrencilerin bilimi günlük hayata yansıtmalarını sağlayarak fen okuryazarlığının gelişimine katkı sağlamaktadır. Öğrencilerin aktif olarak öğrenme ortamında yer alması, fene karşı tutumlarını da olumlu yönde etkilemektedir. Bu çalışma, öğrencilerin fen okuryazarlığının ve fene yönelik tutumlarının Bilim Uygulamaları dersi ile nasıl değiştiğini inceleyerek, dersin etkisini araştırmaktadır.

(23)

3 Problem Cümlesi

Araştırmaya dayanak olan iki temel problem aşağıda belirtilmiştir:

1. Seçmeli Bilim Uygulamaları dersi, öğrencilerin fen okuryazarlık düzeylerinde ve fene yönelik tutumlarında etkili midir?

2. Ders öğretmenlerinin Bilim Uygulamaları dersi hakkındaki görüşleri nelerdir? Problem cümlesi çerçevesinde çalışmanın alt problemleri şu şekilde sıralanabilir:

1. Ortaokul 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin Bilim Uygulamaları dersini alıp almama durumuna göre, fen okuryazarlık puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mıdır?

2. Ortaokul 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin Bilim Uygulamaları dersini alıp almama durumuna göre, fene yönelik tutum puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mıdır?

3. Ortaokul 6. ve 7. sınıf erkek öğrencilerinin Bilim Uygulamaları dersini alıp almama durumuna göre, fen okuryazarlık puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mıdır?

4. Ortaokul 6. ve 7. sınıf kız öğrencilerinin Bilim Uygulamaları dersini alıp almama durumuna göre, fen okuryazarlık puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mıdır?

5. Ortaokul 6. ve 7. sınıf erkek öğrencilerinin Bilim Uygulamaları dersini alıp almama durumuna göre, fene yönelik tutum puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mıdır?

6. Ortaokul 6. ve 7. sınıf kız öğrencilerinin Bilim Uygulamaları dersini alıp almama durumuna göre, fene yönelik tutum puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mıdır?

7. Bilim Uygulamaları dersine giren öğretmenlerin ders hakkındaki görüşleri nelerdir?

Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın temel amacı; “Bilim Uygulamaları” dersinin öğrencilerin fen okuryazarlığına ve fene yönelik tutumlarına etkisi ile öğrencilerin cinsiyet değişkeni açısından önemli bir istatistiksel farkın olup olmadığını araştırmak ve ders öğretmenlerinin Bilim Uygulamaları dersi hakkındaki görüşlerini değerlendirmektir.

(24)

4 Araştırmanın Önemi

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programının vizyonu; “Tüm öğrencileri fen okuryazarı bireyler olarak yetiştirmek” şeklinde tanımlanmıştır. Fen okuryazarı olan bireyler, fen bilimlerine ait temel bilgilere (Biyoloji, Fizik, Kimya, Yer, Gök ve Çevre Bilimleri, Sağlık ve Doğal Afetler) ve doğal hayatın keşfedilmesine yönelik bilimsel becerilere sahiptir. Bilimsel düşünme becerileri sayesinde bireysel veya işbirliğine dayalı çözüm önerileri üretebilirler. Fen okuryazarı olan bireyler, toplumun yaşadığı sorunların çözümünde kendilerini sorumlu hissederler. Ayrıca, fen bilimleri alanında kariyer bilincine sahip olan bu bireyler, bu alanda görev almak istemeseler bile fen bilimleri ile ilişkili mesleklerin, toplumsal sorunların çözümünde önemli bir rolü olduğunun farkındadırlar (MEB, 2013a, s. 1).

Son yıllarda bilim ve teknolojide baş döndürücü ilerlemelerin yaşanması, ülkelerde eğitim sistemini, özellikle fen eğitimi yönünden değiştirilmesini zorunlu hale getirmiştir. Ülkemizde de eğitim sistemini geliştirme çalışmalarına özellikle son yıllarda hız verilmiştir. Bu çalışmaların sonucunda, öğrencilerin bilim adamı olma yolunda ilk adımları atmalarını sağlayacak Bilim Uygulamaları dersi seçmeli ders olarak öğretim programına eklenmiştir.

Fen öğretiminde amaç, öğrenciye fazla bilgi vermek değil; bilgiye ulaşmasını sağlayacak bilimsel düşünmeyi öğrenciye kazandırmaktır. Öğrenci fen eğitimiyle yaşadığı çevreyi daha iyi tanır, daha çok sever, çevreye olan ilgisi artar, değişikliklere kolay uyum sağlar. (Eke, 2013, s. 182). Fen bilimleri, öğrencilere kendi aklını kullanma becerisi kazandırır Fen bilimleri bilimsel süreçlerle öğretilirse, öğrenciler süreç becerilerini kazanırlar ve bu becerilerini günlük yaşamda kullanırlar. Öğrenciler fen bilimlerine ilişkin daha olumlu tutumlar geliştirirler. (Kaptan, 1998, s. 21). Fen bilimlerine ait tutumlarının gelişmesi, öğrencilerin geleceklerine dair verecekleri kararlarda etkili olmakta; bilimsel kavram ve yöntemleri etkin olarak kullanmalarına katkı sağlamaktadır.

McCann (2001)’e göre öğrencilerin fen eğitimi sonucunda edindikleri bilgilerin günlük yaşamlarına yararlı olması gerekliliği, fen öğretiminde içsel bir motivasyon aracı biçimine gelmiştir. İlgili literatür incelendiğinde ise bilimsel düşünce ile günlük yaşam arasındaki farkın kapatılması işinin okullarda yapılması gerektiği karşımıza çıkmaktadır (McCann’den aktaran Kıyıcı, 2008, s. 28).

(25)

5

Öğrenciler Bilim Uygulamaları dersinde sorgulamalar, tartışmalar, deneyler yaparak fen dersini günlük hayat ile ilişkilendirerek önemini kavrayacak; bu dersin diğer derslerden farkını anlayacaktır. Bilim Uygulamaları dersine aktif bir şekilde katılan ve birinci elden deneyim kazanan öğrencinin, Fen Bilimleri dersindeki başarısı da artacaktır.

Alanyazın incelendiğinde fen okuryazarlığı ve fene yönelik tutum ile ilgili pek çok araştırma yer almaktadır. Ancak, Bilim Uygulamaları dersi öğretim programının yeni olması sebebiyle yeterli sayıda çalışmanın yapılmadığı görülmektedir. Bilim Uygulamaları dersinin öğrencilerin fen okuryazarlığına ve fene yönelik tutumlarına etkisini görmek amacıyla yapılan bu araştırma önemlidir. Ayrıca Bilim Uygulamaları dersinin uygulayıcıları konumunda olan öğretmenlerin ders hakkındaki görüşleri alındığından, dersin uygulanabilirliği ve etkinliği hakkında bilgi sahibi olunması sağlanacaktır.

Araştırmanın Varsayımları

Uygulamaya katılan öğrencilerin veri toplama araçlarına ve öğretmenlerin kendilerine yöneltilen sorulara bilinçli ve samimi bir şekilde cevap verdikleri, katılımcılara soruları cevaplamaları için yeterli zaman tanındığı, verilerin toplanması sırasında araştırmacının tarafsız davrandığı ve seçilen öğrenci örnekleminin evreni temsil ettiği varsayılmıştır.

Araştırmanın Sınırlılıkları

4+4+4 eğitim sistemine kademeli olarak geçiş yapılmasından dolayı 8. sınıflar yeni sisteme dâhil edilmemiştir. Verilerin toplandığı zaman diliminde 8. sınıf öğrencileri seçmeli dersleri almadıklarından, 5. sınıfların ise Bilim Uygulamaları dersini yeni almaya başlamaları nedeniyle çalışmaya dâhil edilmemiştir. Çalışma Ankara İl Milli Eğitimi Müdürlüğü’ne bağlı dört ortaokulda 2014-2015 eğitim-öğretim yılında öğrenimlerine devam eden 6. ve 7. sınıflar ile sınırlandırılmıştır.

Tanımlar

Fen: Fiziksel ve biyolojik dünyayı tanımlamaya ve açıklamaya çalışan bir bilimdir. Bilimsel çalışmalar sonucunda organize, test edilebilir, objektif ve tutarlı bir bilgi bütünü oluşturulmuş ve oluşturulmaya devam edilmektedir. Bu bilgiler bütünü, radikal

(26)

6

yapılandırmacılık (radical constructivism) yaklaşımının, bilginin sübjektiflik boyutu üzerindeki ısrarlı vurgusuna, nispeten az uyan, oldukça özel bir alandır (MEB, 2005a, s. 7). Fen Okuryazarlığı: Bireylerin araştırma-sorgulama, eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme becerileri geliştirmeleri, yaşam boyu öğrenen bireyler olmaları, çevreleri ve dünya hakkındaki merak duygusunu sürdürmeleri için gerekli olan fenle ilgili beceri, tutum, değer, anlayış ve bilgilerin bir bileşimidir (MEB,2005, s. 5).

Tutum: Bireylerin belirli bir kişiyi, kurumu, grubu veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluşluk hali veya eğilimidir (MEB, 2006, s. 40).

(27)

7

BÖLÜM 2

ARAŞTIRMANIN KURAMSAL ÇERÇEVESİ VE İLGİLİ

ARAŞTIRMALAR

Bu bölümde araştırma konusuna dair kuramsal bilgilere ve ilgili araştırmalara yer verilmiştir.

Araştırmanın Kuramsal Çerçevesi

Bu bölümde “Kuramsal Çerçeve” başlığı altında, çalışmada yer alan kavram ve konular alt başlıklara ayrılarak sunulmuştur.

Fen

Fen; bilim içeriğini, bilim süreçlerini ve bilimin doğasını öğrenme, öğretme ve değerlendirme ile ilgilenen bilimsel ve pratik bir disiplindir (McComas, 2013, s. 86). Fen bilimi, bilginin doğasını düşünme, var olan bilgi birikimini kavrama ve yeni bilgiler üretme sürecidir (Çepni, Ayas, Johnson ve Turgut, 2007). Fen bilimleri, fiziksel ve biyolojik dünyayı tanımamızı, anlamamızı, sistemli bir şekilde incelememizi, henüz gözlenmemiş olayları önceden tahmin etmemizi sağlayan akıl ve gözleme dayalı keşfetme girişimidir (Russell, 1997, s. 8; Aydoğdu ve Kesercioğlu, 2005, s. 2; MEB, 2006, s. 7).

Fen Eğitimin Amaçları

MEB (2006, s. 9) tarafından Fen ve Teknoloji Öğretim Programı’nın genel amaçları şu şekilde ifade edilmiştir:

(28)

8

1- Doğal dünyayı öğrenmeleri ve anlamaları, bunun düşünsel zenginliği ile heyecanını yaşamalarını sağlamak,

2- Her sınıf düzeyinde bilimsel ve teknolojik gelişme ile olaylara merak duygusu geliştirmelerini teşvik etmek,

3- Fen ve teknolojinin doğasını; fen, teknoloji, toplum ve çevre arasındaki karşılıklı etkileşimleri anlamalarını sağlamak,

4- Araştırma, okuma ve tartışma aracılığıyla yeni bilgileri yapılandırma becerileri kazanmalarını sağlamak,

5- Eğitim ile meslek seçimi gibi konularda, fen ve teknolojiye dayalı meslekler hakkında bilgi, deneyim, ilgi geliştirmelerini sağlayabilecek alt yapıyı oluşturmak,

6- Öğrenmeyi öğrenmelerini ve bu sayede mesleklerin değişen mahiyetine ayak uydurabilecek kapasiteyi geliştirmelerini sağlamak,

7- Karşılaşabileceği alışılmadık durumlarda, yeni bilgi elde etme ile problem çözmede fen ve teknolojiyi kullanmalarını sağlamak,

8- Kişisel kararlar verirken uygun bilimsel süreç ve ilkeleri kullanmalarını sağlamak,

9- Fen ve teknolojiyle ilgili sosyal, ekonomik ve etik değerleri, kişisel sağlık ve çevre sorunlarını fark etmelerini, bunlarla ilgili sorumluluk taşımalarını ve bilinçli kararlar vermelerini sağlamak,

10- Bilmeye ve anlamaya istekli olma, sorgulama, mantığa değer verme, eylemlerin sonuçlarını düşünme gibi bilimsel değerlere sahip olmalarını, toplum ve çevre ilişkilerinde bu değerlere uygun şekilde hareket etmelerini sağlamak,

11- Meslek yaşamlarında bilgi, anlayış ve becerilerini kullanarak ekonomik verimliliklerini artırmalarını sağlamaktır.

İlköğretim düzeyinde fen eğitimini tamamlayan öğrenciler, temel fen kavramları hakkında ilke ve genellemeleri bilip uygulayabilecek seviyededirler. Fen dersinde başarılı olan öğrenciler bilgilere kolay ulaşmakta, bilgiyi hazır bir şekilde almaktadırlar. Öğrencilerin fen dersini sevmemeleri ya da fen dersinde başarısız olmalarının altında elde ettikleri bilgileri deneyimleyemeden, doğrudan hazır bir şekilde almaları yatmaktadır (Ünal ve Ergin, 2006, s. 36). Fen eğitiminin amacı, öğrencilerin fen ile ilgili bilimsel bilgileri hazır bir şekilde alıp ezberlemeleri değil; bilimsel bilgiye ulaşabilecekleri metotları öğrenmeleri, karşılaşacakları problemleri çözebilecek bilimsel becerileri kazanmalarıdır (Ünal ve Ergin, 2006, s. 39). Fen eğitiminde amaç, öğrencilere bilgileri vermek değil, bilgiye ulaşma yolu göstermektir.

Fen eğitiminde öğrencilerin deneyim sahibi olmaları temel alınmalı, yaparak-yaşayarak bilgilere ulaşmaları sağlanmaları, elde ettiği bilgiler ile günlük hayat arasındaki ilişki kurulmalıdır. Gelecekte karşılaşabilecekleri problemleri çözebilmeleri için bilimsel süreç becerilerine sahip, problem çözme basamaklarına hâkim olacak şekilde yetiştirilmelidirler.

(29)

9 Fen Okuryazarlığı

İkinci Dünya Savaşı sonrası ülkeler; bilim, teknoloji ve sanayi alanlarında hızla kalkınma yarışına girmişlerdir. Bu durum, hızlı ilerlemeye uyum sağlayacak bireylerin yetiştirilmesini zorunlu kılmıştır. Toplumun tüm bireylerinin teknolojik ve bilimsel değişikliklere uyum sağlayacak seviyeye gelmesini amaçlamak da okuryazarlık kavramını ortaya çıkarmıştır.

Fen okuryazarlığı terimi, 1950’li yılların sonlarına doğru ortaya çıkmıştır ve Hurd (1958) “fen okuryazarlığı” terimini ilk olarak “Amerikalı Okullar İçin Bilimsel Okuryazarlığın Anlamı (Science Literacy: Its Meaning for American Schools)” isimli yayınında kullanmıştır. Hurd (1958) çalışmasında, teknolojideki uygulamalarıyla bilimin modern toplumun en karakteristik özelliklerinden biri haline geldiğini ifade ederek, bilimsel okuryazarlığın önemine dikkat çekmiştir (Hurd’den aktaran Turgut, 2007, s. 239). Okuryazarlık kavramının ön plana çıkmasının altında, muhtemelen Sovyetlerin “Sputnik” hamlesine karşı Amerikan halkının fen konularında desteklenmesi fikri yatmaktadır (Laugksch, 2000, s. 72).

Durant (1993)’e göre, halkın bilim anlayışı anlamına gelen fen okuryazarlığı, Amerika’da ve Britanya’da “bilim okuryazarlığı” olarak kullanılırken, Fransa’da “bilimsel kültür” olarak kullanılmaktadır (Laugksch, 2000, s. 71). Türkiye’de ise, “fen okuryazarlığı”, “bilimsel okuryazarlık” ya da “fen ve teknoloji okuryazarlığı” olarak kullanıldığı görülmektedir.

Türkiye’de fen okuryazarlığı kavramından 1990’lı yılların sonlarına doğru söz edilmeye başlanmıştır. Bu geç kalınmışlığın eğitim sisteminde ortaya çıkan sonuçları, özellikle PISA’da görülmektedir. 2006 ve 2009 yıllarında yapılan PISA sonuçlarında Türkiye, fen okuryazarlığı başarı sıralamasında sonlarda yer almıştır (Duruk, 2012, s. 3).

Fen okuryazarlığı, literatürde çok yaygın yer almasına ve birçok araştırmacının çalışmalarında odak nokta olarak kabul edilmesine rağmen, bu terimin tam olarak uzlaşılmış bir tanıma sahip olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla literatürde, fen okuryazarlığı ile ilgili birçok tanım yer almaktadır. Bu tanımlamalarda da çoğunlukla bireyin sahip olduğu ya da olması gereken özellikler belirtilerek terim ifade edilmeye çalışılmıştır.

(30)

10

Amerikan Ulusal Fen Standartları’na göre bilimsel okuryazarlık, bir kişinin gündelik deneyimleri hakkında merak ettiği deneyimleri sormak, bulmak ya da tespit edebilmek olarak tanımlanmıştır. Bilimsel okuryazar bir kişi, doğa olaylarını tahmin etme, açıklama ve tanımlama yeteneğine sahiptir. Bilimin doğasını, kişisel ve toplumsal hayatta bilimin önemini anlar. Popüler basında bilim hakkında yayınlanan makaleleri anlayarak okur ve sonuçların geçerliliği hakkında tartışmalara katılabilir. Ulusal ve yerel bilimsel sorunları tespit edebilir (National Research Council [NRC], 1996, s. 22).

Hazen (2002), bilimsel okuryazarlığı basitçe, çağımızın bilimsel sorunlarını anlamamızı sağlayan tarih, felsefe ve algıların bütünü olarak tanımlamıştır. Bilimsel okuryazar olan bir kişinin, belirli bir uzman grubuna hitap eden bilimsel dilde uzman olması gerekmediğini ifade etmiştir. Kişinin bilimsel okuryazar olarak nitelendirilmesi için günlük hayatta karşılaştığı, günlük haberlerde yer alan bilimsel olayları anlayacak temel kelime ve olgulara sahip olmasını yeterli bulmuştur.

Fen okuryazarlığı; çeşitli bilimsel disiplinlerdeki fikir ve kavramları, bilimsel uygulamalarla birlikte içeren geniş bir kavramdır (Shwartz, Ben-Zvi ve Hofstein, 2006, s. 203).

Bilimsel araştırma ürünleri ile dolu bir dünyada, bilimsel okuryazarlık herkes için zorunlu hale gelmiştir. Bireylerin, günlük hayatlarında karşılaştıkları olaylarda seçim yapabilmesi ya da sosyal hayatta bilim ve teknoloji alanlarında söz sahibi olabilmesi için bilimsel bilgiyi kullanmaları gerekir. İş dünyasının da bilimsel okuryazar bireylere ihtiyacı vardır. Yaratıcı düşünen, problemleri anlayan ve çözen, kararlar alabilen bireyler iş yaşamlarında da başarıyı elde edebilecektir. Bu gibi sebeplerden dolayı, Amerikan Ulusal Eğitim Standartları’nda bilimsel okuryazarlığı yüksek düzeyde sağlamak açık bir hedef olarak belirlenmiştir (NRC, 1996, s. 1-2).

MEB (2006, s. 5), bireysel farklılıklarına bakılmaksızın bütün öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetiştirilmesini, Fen ve Teknoloji Öğretim Programı vizyonu olarak benimsemiş ve fen okuryazarlığını aşağıdaki gibi tanımlamıştır:

“Fen ve teknoloji okuryazarlığı, bireylerin araştırma-sorgulama, eleştirel düşünme, problem çözme ve karar verme becerileri geliştirmeleri, yaşam boyu öğrenen bireyler olmaları, çevreleri ve dünya hakkındaki merak duygusunu sürdürmeleri için gerekli olan fenle ilgili beceri, tutum, değer, anlayış ve bilgilerin bir bileşimidir.”

(31)

11

Rennie (2005, s. 11) bilimsel okuryazar bireyin özelliklerini Şekil 1’de yer aldığı şekilde ifade etmiştir.

Şekil 1. Rennie (2005)’ye göre bilimsel okuryazar bireyin tanımı

MEB (2005, s. 5) fen ve teknoloji öğretim programında, öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetiştirilmesinde 7 boyutun dikkate alınması gerektiğini belirtmiştir. Bu boyutlar şunlardır:

1- Fen bilimleri ve teknolojinin doğası 2- Anahtar fen kavramları

3- Bilimsel Süreç Becerileri (BSB)

4- Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTC) ilişkileri 5- Bilimsel ve teknik psikomotor beceriler 6- Bilimin özünü oluşturan değerler 7- Fen’e ilişkin tutum ve değerler (TD)

Fen okuryazarlığının bireysel ve toplumsal kalkınmayı sağlaması, son zamanlarda ülkelerin eğitim sistemlerinde fen okuryazarlığına verdikleri önemi arttırmıştır. Karşılaştığı sorunları çözebilen, sürekli yenilenen teknolojiye uyum sağlayabilen, öğrendiklerini hayatı

(32)

12

ile bütünleştirebilen fen okuryazarı bireyler, yaşadıkları toplumu da kalkındıracak, ekonomik refah seviyesine ulaşmalarını sağlayacaktır.

Fen Okuryazarı Bireyin Özellikleri

Günümüzde hızla gelişen bilim ve teknolojiye ayak uydurabilecek bireylerin yetişmesi, eğitimin en önemli meselesi haline gelmiştir. Bilgiyi hazır almak yerine bilgiye ulaşan, yaşadıkları olaylara bilimsel olarak yaklaşabilen, bilimsel süreç becerilerine hâkim, doğayı kavrayabilen bireyler yetiştirmek, fen eğitim sisteminin temel amaçlarından birisidir. Koch ve Eckstein (1995)’e göre fen okuryazarlığı bilimsel bir belgeden aktif ve eleştirel bir katılımla anlam çıkartabilmektir. Fen okuryazarı olan bir birey, dokümanlara eleştirel bakabilmeli ve teorik bir bakış açısıyla yorumlayabilmelidir (Koch ve Eckstein’den aktaran Mertoğlu ve Öztuna, 2004, s. 83).

MEB (2005, s. 5), fen okuryazar bir bireyin sahip olduğu özellikleri şu şekilde ifade etmiştir:

1- Fene ilişkin temel fen kavramlarını bilir. 2- Bilimsel bilginin ve bilimin doğasını kavrar.

3- Fene ait temel yasa ve kuramları bilir ve uygun bir şekilde kullanır.

4- Karşılaştığı problemleri çözmede, bilgiye ulaşmada bilimsel süreç becerilerini kullanır.

5- Fen-teknoloji-toplum-çevre arasındaki etkileşimi fark eder. 6- Bilimsel ve teknik psikomotor becerilere sahiptir.

7- Bilime karşı olumlu tutum geliştirir.

PISA (2006, s. 14) fen okuryazarlığını tanımlarken bireyde bulunması gereken özellikleri dikkate almıştır. Bu özellikler şunlardır:

1- Sahip olduğu fen bilgisini, soruları tanımlamada, yeni bilgi edinmede, bilimsel olguları açıklamada kullanır ve fen ile ilgili konularda kanıtlara dayalı sonuçlar çıkarır.

2- Fenin karakteristik özelliklerini anlar.

3- Fen ve teknolojinin maddi, düşünsel ve kültürel çevremizi nasıl şekillendirdiğinin farkına vardığını gösterir.

4- Duyarlı bir vatandaş olarak bilimle ilgili konulara ve bilimsel fikirlere ilgi gösterir.

Shen (1975), fen okuryazarı olmak için bireyin sahip olması gereken 6 unsur olduğunu belirtmiştir. Bunlar:

(33)

13 1- Temel fen kavramlarını anlama,

2- Bilimin doğasını anlama,

3- Bilim adamlarının çalışma etiğini anlama, 4- Bilim ve toplum arasındaki ilişkileri anlama, 5- Fen ve beşeri bilimler arasındaki ilişkileri anlama,

6- Bilim ve teknoloji arasındaki ilişkileri ve farklılıkları anlama (Shen’den aktaran Liu, 2009, s. 302).

Bilimsel okuryazar olan öğrenciler, fenin temel kavram ve ilkelerini anlarlar. Bu öğrenciler teknolojinin fen ile elde edileceğinin farkındadırlar. Bilimsel okuryazar öğrencilerin hayatları, doğal yaşama dair oluşturdukları düşünceler ve anlayışlarla zenginleştirilmiştir. Bu öğrenciler doğal çevreyi önemser ve korurlar. Bilimsel okuryazarlık olmadan öğrencilerin bilim, eğitim ve sosyal konularda gelecekleri ile ilgili bilinçli kararlar almaları mümkün değildir (Glynn ve Duit, 1995, s. ix-x).

Showalter (1974), fen okuryazarlığı ile ilgili 15 yılı kapsayan bir tarama yapmış ve sonucunda fen okuryazar bireyin 7 özelliğe sahip olduğunu belirlemiştir. Bu özellikler şunlardır:

1- Bilimsel bilginin doğasını anlar.

2- Evren ile etkileşiminde; fen kavramlarını, ilkelerini yasalarını ve kuramlarını yerinde kullanır.

3- Problem çözme, karar verme ve evreni daha iyi anlama çalışmalarında bilimsel süreç becerilerini kullanır.

4- Bilimsel okuryazar insan, kendi dünyasının değişik yönleri ile bilimin altında yatan değerlere paralel olarak etkileşimde bulunur.

5- Temeli bilim ve teknoloji olan girişimleri, bunların birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini anlar ve değer verir.

6- Aldığı fen eğitimi ile daha zengin, heyecanlı ve tatmin edici bir anlayış geliştirir ve fen eğitimini hayatı boyunca sürdürür.

7- Bilim ve teknolojiye ait birçok yetenek geliştirir. (Showalter’dan aktaran Laugksch, 2000, s. 76-77).

Fen okuryazarı olan bireyin, tanımlarda ifade edilen bütün özelliklere sahip olmaları pek mümkün değildir. Önemli olan bireylerin genel fen kavramları hakkında bilgi sahibi olup öğrendiklerini yaşamları ile bütünleştirebilmeleri, fen ile ilgili yapılan tartışmalarda fikir

(34)

14

üretebilmeleri, çevreye karşı duyarlı birer vatandaş olabilmeleridir. Öğrenmeyi öğrenerek bilgiye kendi başına ulaşabilen, bilimsel bilgiye değer veren, toplumsal tartışmalara katılarak mantıklı savlar üretebilen, bilimsel süreç becerilerine sahip bireyler; yaşadıkları toplumun kalkınmasını sağlayarak, ülkelerini bilim ve teknoloji alanında üst sıralara taşıyacaktır.

Fen Okuryazarlığının Seviyeleri

Bir bireyi “fen okuryazarıdır” ya da “fen okuryazarı değildir” şeklinde nitelendirmemiz doğru değildir. Bilimsel okuryazarlık, bir “evet” ya da “hayır” durumu değildir. Bunun için çeşitli düzeylerde fen okuryazarlığı vardır. Shen (1975), Pella (1976), Scribner (1986) ve Shamos (1995) benzer fen okuryazarlık seviyelerinden bahsetmişlerdir. Fen okuryazarlığın en düşük seviyesi; pratik veya işlevsel okuryazarlık olarak adlandırılır. Kişi bu seviyede, bilimsel ve teknolojik ürünleri günlük hayatında tüketici olarak kullanır. Fen okuryazarlığın en yüksek seviyesi ise, kültürel ya da ideal okuryazarlık olarak adlandırılır ve bu düzeyde kişi bilimsel ve teknolojik konularda toplumsal tartışmalara katılır. Bilimsel çabayı takdir eder (Shwartz vd., 2006, s. 204).

Bybee (1997) ve BSCS (1993), bilimsel okuryazarlık seviyelerini şu şekilde ifade etmişlerdir:

1- Bilimsel okuryazar olmama (Bilimsel cehalet): Öğrenciler fen ile ilgili sorulara cevap veremezler, ilişki kuramazlar. Bilimsel bir soruyu tanımlamak için kelime, kavram, bağlam veya bilişsel kapasiteye sahip değildirler.

2- Yüzeysel bilimsel okuryazarlık: Öğrenciler fen kavramlarını bilir. Ancak, kavram yanılgılarına sahiptir.

3- İşlevsel bilimsel okuryazarlık: Öğrenciler kavramları doğru bir şekilde açıklar, ancak bilgileri sınırlıdır.

4- Kavramsal bilimsel okuryazarlık: Öğrenciler bir disiplinin düşünsel şemaları hakkında bazı algılar oluştururlar ve bu algılarını fen bilgisi algıları ile birleştirirler. Bu bilinç düzeyi; model geliştirme, bilimsel araştırma ve teknolojik tasarım yeteneğini içerir.

5- Çok boyutlu bilimsel okuryazarlık: Bilimsel okuryazarlığın bu seviyesinde birey, bilimsel araştırma yöntemlerinin ve bilimsel disiplinlere ait kavramların ötesinde

(35)

15

bir bilim anlayışına sahiptir. Toplumun baş etmeye çalıştığı sorunlar ile ilgili fen, teknoloji ve bilimsel disiplinler arasında bağlantı kurar. Bu seviye fen ve teknolojinin felsefi, tarihsel ve toplumsal boyutlarını içermektedir (Bybee ve BSCS’den aktaran Shwartz vd., 2006, s. 205).

Bilimsel Süreç Becerileri

Bilimin toplumsal gelişim sağlayabilmesi için, her şeyden önce bilimsel düşünme becerisinin toplumun her kesimi tarafından benimsenmesi sağlanmalıdır. Bu süreçte fen öğretimi önemli rol oynamaktadır. Fen öğretiminin amacı, günümüzdeki mevcut bilgiyi öğrencilere aktarmak değil; araştıran, sorgulayan, günlük hayatı ile bilim arasında bağlantı kurabilen, karşılaştığı problemlere bilimsel olarak yaklaşabilen, bir bilim insanının gözüyle hayat bakabilen bireyler yetiştirmektir (MEB, 2006, s. 64). Bu bağlamda fen öğrenmenin amacı, araştırma yol ve yöntemlerini öğrenmektir.

Vitti ve Tores (2006, s. 3), bilimsel süreç becerilerinin akılda kendiliğinden, doğal olarak oluştuğunu; bu becerilerin, düşünceleri adımlara ayırmada, dünyanın nasıl işlediğini anlamada, sadece bilim için değil, aynı zamanda kritik düşünmenin gerektiği durumlarda da kullanılabileceğini belirmişlerdir. Ayrıca bilimsel süreç becerilerini gözlemleme, ölçme, sıralama, tasnif, çıkarım, tahmin, deneme ve iletişim kurma becerileri olarak ifade etmişlerdir.

MEB (2006, s. 64) bilimsel süreç becerilerini; bilgiyi oluşturmada, problemler üzerinde düşünmede, sonuçları açıklamada bilim insanlarının kullandığı düşünme becerileri olarak tanımlamıştır.

Hazır ve Türkmen (2008, s. 83) tarafından bilimsel süreç becerisi; analitik düşünmeye temel oluşturan, yaparak-yaşayarak öğrenme ilkesi ile bilgi oluşturma ve problem çözmede kullanılan hayat boyu öğrenme süreci olarak tanımlanmıştır.

Bilimsel süreç becerileri, bireylerin yaşadıkları dünya hakkında bilgi sahibi olmasını, bilgi üretmesini sağlayan en önemli araçtır (Karar ve Yenice, 2012, s. 86). Bu beceriler, günlük hayatın hemen her alanında ihtiyaç duyulan ve kullanılan becerilerdir. Farkında olarak ya da olmayarak bu becerileri kullanmak, günlük yaşamda karşılaşılan durumları anlamayı, yorumlamayı, öğrenilen temel bilgilerle ilişkilendirmeyi sağlar. Dolayısıyla bireylerin fen okuryazarlığına ulaşmasını kolaylaştırır (Tan ve Temiz, 2003, s. 97).

(36)

16

MEB (2006, s. 64) tarafından İlköğretim 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerine kazandırılması hedeflenen bilimsel süreç becerileri planlama ve başlama, uygulama ve analiz ve sonuç çıkarma adı altında tasnif edilmiştir ve Tablo 1’de gösterilmiştir.

Tablo 1. İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıfta Kazandırılacak Bilimsel Süreç Becerileri

PLANLAMA VE BAŞLAMA  Gözlem  Karşılaştırma-sınıflama  Çıkarım yapma  Tahmin  Kestirme  Değişkenleri belirleme UYGULAMA VE ANALİZ  Hipotez kurma  Deney tasarlama

 Deney malzemeleri ve araç-gereçlerini tanıma ve kullanma

 Deney düzeneği kurma

 Değişkenleri kontrol etme ve değiştirme  İşlevsel tanımlama

 Ölçme

 Bilgi ve veri toplama  Verileri kaydetme SONUÇ ÇIKARMA

 Veri işleme ve model oluşturma  Yorumlama ve sonuç çıkarma  Sunma

Tutum ve Değerler

Bireylerin fen okuryazarı olarak yetişmeleri hususunda sadece bilgi, anlayış ve beceri türünden kazanımlar yeterli olmamaktadır. Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı’nın hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için, öğrencilerde belirli tutum ve değerlerde geliştirilmelidir (MEB, 2006, s. 65). Tutumlar, öğrenme aşamalarında oluşan duygularla baş etme ve kontrol altına alma ile ilgili olup insanların davranışlarına yön vermede oldukça etkilidir (Bozdoğan ve Yalçın, 2005, s. 242).

(37)

17

MEB (2006, s. 40) tutum kavramını “bireylerin belli bir kişiyi, grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluşluk hali veya eğilimi” şeklinde tanımlamıştır. Fen derslerinde amaç, öğrencilere mevcut bilimsel bilgileri ezberletmek değil, günlük hayatta karşılaşabilecekleri problemleri çözebilecek tutum ve bilimsel süreç becerilerini kazandırmaktır.

MEB (2006, s. 65), öğrencilere kazandırılması hedeflenen tutum ve değerleri beş kategoride sınıflandırmıştır. Bu sınıflandırmalar kolaydan zora doğru aşağıda verilmiştir:

 Öğrencilerin çevrelerinde olup bitenleri kendi isteği ile algılaması,  Duruma uygun olumlu tepkide bulunması,

 Olumlu değerler geliştirmesi,

 Bu değerleri kendi öz benliğinde örgütlemesi,

 Olumlu tutum ve değerler içeren bir yaşam tarzı geliştirmesi.

Öğrencilerin fene yönelik olumlu tutum geliştirmelerinde, öğretmenlere büyük sorumluluklar düşmektedir. Fene karşı önyargısız olarak okula gelen öğrencilere, fenin etkili ve bilinçli bir şekilde öğretilmesi öğrencilerin fene yönelik olumlu tutumlar kazanmasını sağlayacaktır.

Uluslararası Yapılan Sınavlar

Milli Eğitim Bakanlığı, Türk eğitim sisteminin kalitesini belirlemek, mevcut sorunları açığa çıkarmak için belirli zaman aralıklarında ulusal ve uluslararası sınavlara katılmaktadır. Bu sınavlardan ulusal olan ve 3 yıl ara ile yapılan sınav, “Öğrenci Başarılarını Belirleme Sınavı (ÖBBS)”dır. Uluslararası alanda ise Uluslararası Matematik ve Bilim Toplumundaki Eğilimler (TIMSS), Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) ve Uluslararası Okuma Becerilerinde Gelişim Projesi (PIRLS) projelerine katılım gerçekleştirilmektedir.

Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Projesi (PISA)

Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilâtı (OECD - Organisation for Economic Co-Operation and Development) tarafından 2000 yılından itibaren üç yılda bir gerçekleştirilmektedir. PISA; öğrencilerin fen, matematik ve

(38)

18

okuma becerileri düzeylerini belirlemek amacıyla günümüzde uluslararası düzeyde yapılan en büyük çalışmalardan birisidir (MEB, 2013c, s. 9).

PISA, 15 yaş grubunda yer alan temel eğitimi tamamlamış öğrencilere uygulanmaktadır. Öğrencilerin fen, matematik ve okuma becerilerinin yanı sıra öğrenme yöntemlerini, problem çözme becerilerini ve değerlendirilen alana dair ilgi ve tutumlarını araştırmaktadır. PISA sadece öğrencilerin hatırlayabildiği bilgileri değil, bu bilgilerin günlük hayatta kullanılma yeterliliğini de ölçmektedir (MEB, 2007, s. 6).

Sürekli değişen toplumlarda yaşayan bireylerin, bu değişimlere ne oranda uyum sağladığının ve okulların bu duruma ne derece etkisi olduğunun belirlenmesi bakımından PISA projesi günümüzün en önemli çalışmaları arasında gösterilmektedir.

PISA projesi, uluslararası alanda yapılan en büyük öğrenci performanslarını değerlendirme araştırmasıdır. Değerlendirmede, öğrenci performanslarına aile, okul, cinsiyet gibi değişkenlerin etkisi dikkate alınarak veriler toplanmaktadır. Veri toplama araçları, katılan ülkelerdeki uzmanların işbirliği ile hazırlanmaktadır.

Her yapılan PISA sınavında öğrencilerin fen bilimleri, matematik ve okuma becerileri düzeyleri değerlendirilse de temelde sadece bir alana ağırlık verilmekte, bir ana konu belirlenmektedir. 2000 PISA’da okuma becerileri, 2003 PISA’da matematik, 2006 PISA’da fen okuryazarlığı, 2009 PISA’da okuma becerileri, 2012 PISA’da matematik ana konu olarak belirlenmiştir.

Türkiye’de, ulusal ve uluslararası alanda öğrencilerin başarı düzeylerini ölçmek, eğitim sisteminin yeterliliğini belirlemek ve diğer ülkelerle elde edilen verileri karşılaştırmak amacıyla gerçekleştirilen PISA uygulaması Milli Eğitim Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilâtı (OECD)’nın kurucu üyesi olan Türkiye, 2003 yılından itibaren PISA’ya katılmaktadır.

PISA’ya 2003 yılında 41 ülke, 2006 yılında 57 ülke, 2009 yılında 74 ülke ve 2012 yılında ise 65 ülke katılmıştır.

PISA Projesinde Okuryazarlık

PISA (2009, s. 115), fen okuryazarlığını şu şekilde tanımlamıştır:

Fen okuryazarlığı, bir bireyin sahip olduğu fen bilgisi ve bu bilginin soruları tanımlamak, yeni bilgi edinmek, bilimsel olguları açıklamak, fen ile ilgili konularda kanıtlara dayalı sonuçlar çıkarmak için kullanımı; bilgi edinme ve araştırma amacıyla fenin karakteristik özelliklerini anlayışı, fen ve teknolojinin maddî, düşünsel ve kültürel çevremizi nasıl şekillendirdiğinin

(39)

19

farkına varması ve duyarlı bir vatandaş olarak bilimle ilgili konulara ve bilimsel fikirlere ilgi göstermesidir.

PISA, öğrencilerin bilimsel bilgiyi ne kadar öğrendiğini, ne derece hatırladığını değil, öğrendiği bilgilerin ne kadarını günlük hayatta kullandığına odaklandığı için “fen” yerine “fen okuryazarlığı” kavramını kullanmaktadır.

PISA fen okuryazarlığını değerlendirirken 4 boyutu temel almıştır: öğrencilerin bilgisi, fene yönelik tutumları, bilimsel süreç bilgisi ve bu bilgileri günlük hayatında kullanma becerisi. Bu temel boyutların birbirleri ile ilişkisi Şekil 2’de gösterilmiştir.

Şekil 2. PISA 2006 fen değerlendirme şeması (MEB, 2007, s. 14)

PISA, 2006 yılından itibaren öğrencilerin fen okuryazarlığını, 6 düzey ve bir de 1. düzeyin altı olmak üzere 7 seviyede incelemiş ve her seviyede bireyin sahip olduğu özellikleri belirtmiştir.

1. düzeyin altı: Temel fen okuryazarlığı becerilerini gösteremezler. Günlük hayatta dezavantajlı durumdadırlar.

1. düzey: Öğrenciler, günlük hayatta karşılaştıkları, aşinalık kazandıkları az sayıda bilimsel bilgiye sahiptirler. Kanıtlar net olarak verildiğinde, bilimsel açıklamayı ifade edebilirler. 2. düzey: Alışagelmiş durumlardan ya da basit araştırmalardan sonuç çıkarabilecek bilimsel bilgiye sahiptirler. Mantıksal çıkarım ve basit yorumlar yaparlar.

BAĞLAM

Bilim ve teknoloji içeren günlük yaşam ile ilgili durumlar DÜŞÜNME SÜREÇLERİ  Bilimsel durumları ayırt etme  Olguları bilimsel olarak açıklama  Bilimsel kanıtları kullanma TUTUM

Öğrencilerin fen ile ilgili konulara nasıl tepki verdikleri

 İlgi

 Bilimsel sorgulamalara destek verme

 Sorumluluklar

BİLGİ

 Doğal yaşam ve teknoloji ile ilgili (fen alan bilgisi)

 Bilimin kendisi ile ilgili (bilimsel yöntem bilgisi) konularda öğrencilerin sahip oldukları bilgi

(40)

20

3. düzey: Konu içerisinde açıkça ifade edilen bilimsel sorunları belirlerler. Bu seviyede yorum yapar, farklı disiplinlerdeki bilgilerden yararlanırlar. Bilimsel bilgiye dayalı sonuçlar elde ederler, gerçekleri kısa ifadeler kullanarak açıklarlar.

4. düzey: Bu seviyede öğrenciler yaptıklarıyla ve söyledikleriyle bilimsel bilgiyi kullandıklarını belirtirler. Fen ve teknolojiyi, diğer disiplinler ile birleştiren açıklamalar oluşturur ve bu açıklamaları günlük hayatlarına yansıtır.

5. düzey: Günlük yaşamda karşılaştıkları karmaşık durumları bilimsel bileşenlerine ayırır, bilimsel süreç becerilerini bu durumlarda kullanır. Bu seviyede öğrenci sorgulama yapar, olaylara eleştirel yaklaşır, savlar üretir, kanıtlarla açıklama yapar.

6. düzey: Öğrenciler edindikleri bilimsel bilgileri kullanır, kişisel ya da toplumsal olaylarla ilgili kararları desteklemek üzere savlar oluşturabilir. Bilimsel bilgiyi tanımlar, kullanır, günlük hayatta karşılaştığı karmaşık olaylarda bu bilgilerden yararlanır. Üst seviyede bilimsel düşünür (MEB, 2013c, s. 32).

Ulusal Fen Alanı Uzman Grubu tarafından ikinci düzey, fen okuryazarlığı temel yeterlik düzeyi olarak kabul edilmiştir (MEB, 2010, s. 116).

PISA Sonuçlarına Göre Türkiye Fen Okuryazarlığı

Türkiye’nin katıldığı PISA sınavlarında elde edilen sonuçlar, sınavların yapıldığı yıllar temel alınarak iki bölüm halinde incelenmiştir. PISA sınavının Türkiye sonuçları “2003 PISA Sonuçları” ve “2006-2009-2012 PISA Sonuçları” başlıkları ile verilmiştir.

2003 PISA Sonuçları

2003 yılında gerçekleştirilen PISA sınavına Türkiye’den 7 coğrafi bölgeden tesadüfi olarak seçilen 4855 öğrenci katılmıştır. Matematik, okuma, fen bilimleri ve problem çözme alanlarında 40 OECD ülkesi arasında Türkiye başarı yönünden 28. sırada, OECD ortalamasının istatistiksel olarak anlamlı derecede altında yer almıştır (MEB, 2005b, s. 126).

PISA 2003’te bilimsel okuryazarlığı ölçmek için üç seviye belirlenmiş ve bu seviyelerde öğrencilerin yapabilmeleri gereken özellikleri aşağıdaki şekilde ifade etmişlerdir:

(41)

21

1. Bilimsel okuryazarlık ölçeğinin üst ucunda bulunan öğrenciler (690 puan dolayında): Bir kavramsal model ortaya koyabilirler ve bu modeli düşünceleri açıklamada, analiz etmede, düşünceler arası karşılaştırmalar ve çıkarımlar yapmada, bilimsel görüşleri ayrıntılı ve doğru bir şekilde açıklama kullanırlar.

2. Bilimsel okuryazarlık ölçeğinin ortasında bulunan öğrenciler (550 puan dolayında): Bir bilimsel araştırmanın nelerle ilgilendiğini belirler, sonuç çıkarır, farklı düşüncelerdeki veriler arasında fikir yürütür, bilimsel bilgileri yordama yapar. Bilimsel olarak cevap verilecek soruları tanır.

3. Bilimsel okuryazarlık ölçeğinin alt ucunda bulunan öğrenciler (400 puan dolayında): Kavram, terim, basit kurallara dayalı bilimsel bilgiyi hatırlar. Sonuç çıkarma ya da değerlendirmede herkesçe bilinen bilimsel ilgileri kullanır.

Türkiye’de PISA 2003’e katılan öğrencilerin % 5,7’si bilimsel okuryazarlık anketinin üst ucunda yer alırken, % 38,6’sı alt ucunda yer almıştır. 2003 PISA Fen Bilimleri alanında Türkiye ve OECD ülkelerindeki öğrencilerin başarı durumlarına göre dağılışı Tablo 2’de gösterilmiştir (MEB, 2005b, s. 125).

Tablo 2. Türkiye ve OECD ülkelerindeki Öğrencilerin Fen Bilimlerindeki Başarısı

PISA 2003 Ortalama 400 Puanın Altındaki Öğrenci Yüzdesi 600 Puanın Üstündeki Öğrenci Yüzdesi Türkiye 434 38,6 5,7 OECD Tüm 496 19,9 17,7 OECD Ort 500 17,9 17,6

Türkiye’nin 2003 PISA sonuçları eğitim sistemindeki eksiklerini ortaya koymuştur. Bu sorunları düzeltebilmek için müfredat değişikliğine gidilmiş ve Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından ilköğretim 1-5. sınıflar arası öğretim programı yenilenmiştir. Bu değişiklikler 2005-2006 eğitim-öğretim yılında uygulanmıştır. Yapılandırmacı eğitim temel alınarak hazırlanan müfredatta, öğrencilerin bilgileri ezberlemesi yerine; öğrendikleri bilgileri günlük hayatta kullanması, yaparak yaşayarak öğrenmesi sağlanmaya çalışılmıştır (Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı [TTKB], 2005, s. 22).

Şekil

Tablo 1. İlköğretim 6., 7. ve 8. Sınıfta Kazandırılacak Bilimsel Süreç Becerileri
Tablo 2. Türkiye ve OECD ülkelerindeki Öğrencilerin Fen Bilimlerindeki Başarısı
Şekil 3. Araştırmaya katılan öğrencilerin öğrenim gördükleri okullara göre yüzde  dağılımları
Tablo 5.  Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Cinsiyete Göre Yüzde ve Frekans Değerleri  CİNSİYET  Frekans (f)  Yüzde (%)
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

Aynı dalga koşulunda, değişik periyotların, farklı tip ve dizilişlerde kullanılan resiflerin kıyı profilini ne şekilde etkilediğini belirlemek amacıyla H 0 /L 0 =

Hanımefendi'nin cenaze törenine katılan, çelenk gönderen, bizzat veya telefonla taziyede bulunan Kültür Bakanlığı Devlet Klasik Türk Müziği Korosu. mensuplarına,

(2016) “problemi tanımlamak”, “veriyi toplamak”, “temsil etmek ve analiz etmek”, “çözümleri üretmek, seçmek ve planlamak, çözümleri uygulamak,”

Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu (IFOAM) tarafından organik tarım ile ilgili tartışmaların yapılandırılması ve yayımlaması ile birlikte

[r]

Gruplar arasında intraoperatif 5.dk‟da ortalama kan basınçları bakımından genel epidural anestezi grubunda genel anestezi grubuna göre anlamlı oranda daha

Ancak ürünün satış noktasında tamamlanmak üzere modüler hale getirilmesi yönteminin etkin bir şekilde uygulanabilmesi, ürünün çok az sayıda

Mareşal Fevzi Çakmak, bütün tarihçilerin üzerinde birleştiği gibi, büyük bir askerdi.. Tıpkı Mustafa Kemal gibi, bütün hayatı savaşlarda,