Madde Kullan›m› ve Sald›rganl›k ‹liflkisi
Ayhan ALGÜL *, Ümit Baflar SEM‹Z *, M. Alpay ATEfi *, Cengiz BAfiO⁄LU **,Ali DORUK ***, Servet EBR‹NÇ ****, Erdal PAN *****, Mesut ÇET‹N ****** ÖZET
Amaç:Sald›rganl›k, baflta antisosyal kiflilik bozuklu¤u (AKB) olmak üzere, s›kl›kla kiflilik bozukluklar›nda görülen önemli bir sorundur. AKB ile madde kullan›m bozuklu¤u (MKB) aras›nda yak›n bir iliflki oldu¤u bilinmektedir. Sald›rganl›k düzeyi yük-sek olan bireylerin önemli bir k›sm›nda madde kötüye kullan›m› oldu¤u ileri sürülmektedir. Bu çal›flmada, AKB olan birey-lerden fliddet içeren suç iflleyenler ile bu tarz suçlar› ifllememifl olanlar›n sald›rganl›k düzeyleri ve madde kullan›m özellikle-rinin karfl›laflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.
Yöntem:GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi Psikiyatri Servisinde adli gözlem amac›yla yat›r›lan olgulardan AKB tan›s› ko-nulan 124 erkek çal›flmaya al›nd›. Her hastaya sosyodemografik özelliklerini ve madde kullan›m öyküsünü sorgulayan yar› yap›land›r›lm›fl görüflme formu ve Sald›rganl›k Ölçe¤i uyguland›. Olgular, fliddet içeren suç iflleme öykülerine göre iki gruba ayr›larak karfl›laflt›rmalar› yap›ld›.
Bulgular: AKB tan›s› konulan genç eriflkin erkeklerin % 90.3’ünde yaflam boyu psikoaktif madde kullanma öyküsü oldu¤u ve deneklerin % 75.8’inde AKB’na ek olarak MKB oldu¤u saptand›. fiiddet içeren suçlar› iflleyen AKB olgular›nda MKB oran›, bu tür suçlar› ifllemeyen AKB olgular›ndan anlaml› flekilde daha fazlayd›. Ayr›ca, MKB olan AKB olgular›n›n sald›rganl›k düzeyinin istatistiksel olarak daha yüksek oldu¤u belirlendi.
Sonuç: Bu bulgular, madde kullan›m bozuklu¤unun sald›rganl›k ile antisosyal kiflilik bozuklu¤u aras›ndaki iliflkiye arac›l›k etti¤ini düflündürmektedir. Bu nedenle, AKB ve MKB olan bireylerde, MKB’nun tedavisi için al›nacak önlemlerin sald›rgan-l›k ve fliddetin önlenmesine katk› sa¤layabilece¤i ileri sürülebilir.
Anahtar kelimeler: Antisosyal kiflilik bozuklu¤u, madde kullan›m bozuklu¤u, sald›rganl›k Düflünen Adam; 2007, 20(3):141-150
ABSRACT
Relationship of Substance Use Disorder to Aggression in Male Subjects with Antisocial Personality Disorder Objective:Aggression is a particular problem commonly observed in personality disorders, especially in antisocial persona-lity disorder (APD). It is well known that APD is closely related to substance use disorder (SUD). Individuals with higher ag-gression levels have also been suggested to have higher rates of SUD. The aim of this study is to investigate agag-gression le-vels and substance use characteristics of APD subjects with and without violent criminal behavior.
Method: A total of 124 male subjects with APD consecutively admitted to the Forensic Psychiatry Department of GATA Hay-darpasa Training Hospital were involved in the study. All subjects were evaluated with an assessment battery using a semi-structured interview for socio-demographic, APD, and substance use characteristics, APD section of SCID-II, SCID-I, and Aggression Questionnaire. The sample was divided into 2 groups in terms of having a history of violent criminal behavior and compared correspondingly.
Results:Of the APD subjects, 90.3 % reported a lifetime history of substance abuse and 75.8 % had a current co-diagnosis of SUD. APD subjects with violent criminal behavior were more likely to be diagnosed with SUD as compared to those with out violent crimes. Moreover, APD subjects with SUD had higher aggression levels than those without SUD.
Conclusion:Our results indicate that substance use may mediate the association between APD and aggression. Therefore, the treatment of substance abuse in APD subjects is an important target particularly for prevention of violent criminal behaviors. Key words:Antisocial personality disorder, substance use disorder, aggression
GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Psikiyatri Servisi, Yrd. Doç. Dr.*, GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Psikiyatri Servisi, Doç. Dr.**, GATA T›p Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Doç. Dr.***, GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Psikiyatri Servisi, Doç. Dr.****, GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Psikiyatri Servisi, Ass. Dr.*****, GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Psikiyatri Servisi, Prof. Dr.******
G‹R‹fi
Sözel, fiziksel ya da dolayl› olarak kendisine ya da bir baflkas›na zarar vermeyi amaçlayan her-hangi bir hareket olarak tan›mlanan sald›rganl›k (1), gerek farmakolojik, gerekse davran›flç› yön-temler ile yeterince tedavi edilememekte (2) ve toplumsal, sosyal ve sa¤l›k hizmetleri bak›m›n-dan önemli bir sorun alan› olmaya devam et-mektedir(3). Sald›rganl›k, birçok psikiyatrik bo-zuklukta görülen bir belirti olmakla birlikte (4), baflta antisosyal kiflilik bozuklu¤u (AKB) olmak üzere, kiflilik bozukluklar›nda daha s›kt›r (5-8). Bu nedenle, AKB olan bireylerin s›kl›kla suç ifl-lemeleri ve cezaevlerinde AKB prevalans›n›n yüksek olmas› beklenen bir durumdur (9). Arafl-t›rmalarda erkek hükümlülerin % 50-80’inde AKB oldu¤u bildirilmifltir (10,11).
AKB ile madde kullan›m bozuklu¤u (MKB) aras›nda yak›n bir iliflki oldu¤u bilinmektedir. Epidemiyolojik çal›flmalarda, AKB olan birey-lerin % 83,6’s›nda madde kötüye kullan›m› efl tan›s› bulundu¤u bildirilmifltir (12). Uzun ve ark. (13)500 AKB olgusunda yaflam boyu mad-de kullan›m oran›n›n % 86 ve en çok kötüye kullan›lan maddelerin alkol (% 75,6), esrar (% 67,4) ve uçucu maddeler (% 35,6) oldu¤unu tespit etmifltir. Çöpür ve ark. (14)madde kötüye kullan›m› tan›s› konulan 197 olgu ile AKB tan›-s› konulan k›rk olguyu geriye dönük olarak in-celemifl ve AKB tan›s› konulan olgular›n % 18'in-de son suçun, % 14.8’in18'in-de ise daha önceki suçun uyuflturucu madde kullan›m› oldu¤unu, ayr›ca madde ba¤›ml›l›¤› ve kötüye kullan›m› tan›s› konan yüzdoksan yedi olgudan onüç tanesinde AKB tan›s›, altm›fl sekizinde ise antisosyal kifli-lik özelkifli-likleri saptand›¤›n› bildirmifllerdir.
Sald›rganl›k düzeyi yüksek olan bireylerin yar›-dan fazlas›nda madde kötüye kullan›m› oldu¤u ve bunlar›n ço¤unun alkol-madde kullan›m bo-zuklu¤u tan› ölçütlerini karfl›lad›¤› bildirilmifltir (15-17). Sald›rganl›k ile flizofreni, sanr›sal bozuk-luk veya zekâ yetersizli¤i gibi di¤er psikiyatrik bozukluklar aras›nda da iliflki bulundu¤u bilin-mektedir (18-20). Son y›llarda yap›lan çal›flma-larda, alkol ve di¤er madde kullan›m bozukluk-lar›n›n sald›rganl›k ve fliddet davran›fl› ile ruhsal hastal›klar aras›ndaki iliflkiyi kuvvetlendirdi¤i ileri sürülmektedir (21).
Sald›rganl›k ve kiflilik bozukluklar› aras›ndaki iliflkiyi inceleyen araflt›rmalar›n say›s› nispeten azd›r. Yap›lan çal›flmalarda, cinayet iflleyenlerin yaklafl›k % 50’sine DSM-III-R tan› ölçütlerine göre kiflilik bozuklu¤u tan›s› konuldu¤u bildiril-mifltir (5,22). Bu çal›flmalarda, AKB olan erkek-lerin, homisidal davran›fla genel toplumdaki er-keklerden 10-20 kez daha yatk›n olduklar› ve homisid davran›fl›nda kiflilik bozuklu¤u ve alkol ba¤›ml›l›¤›n›n birbirini tetikleyen iki unsur ol-du¤u belirtilmifltir (5,22). Özdemir’in ülkemizde yapt›¤› bir araflt›rmada da (23), homisidal davra-n›fllarda bulunan yüzotuz alt› olgu incelenmifl ve olgular›n % 21,3’ünün kiflilik bozuklu¤u tan›s› ald›¤›, ço¤unlu¤u antisosyal kiflilik yap›s›nda olan bu olgular›n % 37,9’unda ayn› zamanda bir madde ba¤›ml›l›¤›n›n da oldu¤u tespit edilmifl-tir.
Bu çal›flmada, AKB tan›s› alan erkek bireyler-den fliddet içeren suç iflleyenler ve bu tarz suçla-r› ifllememifl olanlasuçla-r›n sald›rganl›k düzeyleri ile madde kullan›m özelliklerinin karfl›laflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.
YÖNTEM Denekler
Aral›k 2005-May›s 2006 dönemleri aras›nda, di-siplinsizlik, firar, izin tecavüzü gibi askeri or-tamda iflledikleri suçlar nedeniyle askeri mahke-meler taraf›ndan sevk edilen ve adli müflahede amac›yla GATA Haydarpafla E¤itim Hastanesi Psikiyatri Klini¤ine ve yat›r›lan rütbesiz asker-lerden, “antisosyal belirti tarama formu” ve kli-nik görüflme sonucu AKB tan›s› alan yüzk›rk iki erkek çal›flmaya al›nd›. Alt› olgu dil sorunlar› ve düflük e¤itim düzeyi nedeniyle çal›flma formlar›-n› dolduramad›¤› için ve ikisi kat›lmay› reddet-ti¤i için çal›flma d›fl›nda b›rak›ld›. Deneklerde AKB tan›s› SCID II’nin (24)Türkçe uyarlamas› (25) ile de¤erlendirilerek DSM III-R ölçütlerine göre konuldu. Ayr›ca, deneklere SCID-I’in (26) Türkçe uyarlamas› (27)uygulanarak sald›rganl›k ile iliflkisi bulunan eksen I bozuklu¤u (Mental retardasyon, flizofreni, flizoaffekif bozukluk, bi-polar bozukluk, majör depresyon, travma sonra-s› stres bozuklu¤u, aral›kl› patlay›c› bozukluk ve organik ruhsal bozukluk) veya psikiyatrik belir-tilere yol açan genel t›bbi hastal›klar› olanlar ça-l›flma d›fl› b›rak›ld›. Böylece çaça-l›flmaya al›nma ölçütlerini karfl›layan yüzyirmi dört olgu çal›fl-ma grubunu oluflturdu. Olgular›n adli belgeleri-nin incelenmesi yoluyla, geçmiflte cinayet, yara-lama ve gasp gibi fliddet içeren suç iflleme öykü-sü olanlar: Grup 1 (N=60); bu tür fliddet içeren suçlar› ifllemedi¤i belgelerinden anlafl›lanlar ise; Grup 2 (N=64) olarak belirlendi. Daha sonra bu iki grup aras›nda karfl›laflt›rmalar yap›ld›. Tüm anket ve testler kat›l›mc› ismi belirtilmeden uy-guland›. Çal›flman›n kapsam ve amac› aç›klan-d›ktan sonra bütün deneklerin yaz›l› izinleri al›nd›.
Araçlar
Her dene¤e sosyodemografik özelliklerini ve yaflam boyu madde kullan›m öyküsünü sorgula-yan yar› yap›land›r›lm›fl görüflme formu uygu-land›. Denekler, çal›flmaya al›nmadan önceki bir y›lda madde kulan›m bozuklu¤u bak›m›ndan sorguland›. MKB; “kullanm›yor”, “kötüye kul-lan›m” ve “ba¤›ml›l›k” olarak derecelendirildi. Kötüye kullan›m ve ba¤›ml›l›k tan›s› DSM-IV tan› ölçütlerine göre konuldu. Ayr›ca, tüm de-neklerin sald›rganl›k düzeyi Sald›rganl›k Ölçe¤i (SÖ) kullan›larak tarand›. SÖ, Buss-Durkee Düflmanl›k Ölçe¤inin (28) güncellenmifl formu-dur. Buss ve Warren (29)taraf›ndan öfke ve sal-d›rganl›¤› de¤erlendirmek için gelifltirilmifl, befl-li Likert tipi yan›tlar içeren ve befl (-) alt ölçek-ten oluflan otuz dört maddelik bir testtir. Alt öl-çekler fiziksel sald›rganl›k, sözel sald›rganl›k, öfke, düflmanl›k ve dolayl› sald›rganl›¤› de¤er-lendirir. Ölçe¤in kesme noktas› bulunmamakta-d›r. Bununla birlikte elde edilen toplam puana göre sald›rganl›¤›n derecesi belirlenir (≤29: çok düflük, 30-39: düflük, 40-44: düflük-orta, 45-55: orta, 56-59: yüksek-orta, 60-69: yüksek ve ≥70: çok yüksek). Toplam puan yüksek ise alt ölçek puanlar›n›n incelenmesi gerekir. Ölçe¤in Türk-çe geTürk-çerlilik ve güvenirlik çal›flmas› Can(30) ta-raf›ndan yap›lm›flt›r. ‹ç tutarl›l›¤› yüksek dere-cede güvenilir olup, Cronbach alfa katsay›s› 0,95 olarak bulunmufltur. Test - tekrar test kore-lasyonu (r) 0,482-0,760 olup, alt ölçekler aç›s›n-dan fiziksel sald›rganl›kta r=0,847, sözel sald›r-ganl›kta r=0,696, öfkede r=0,746, düflmanl›kta r=0.810, dolayl› sald›rganl›kta r=0,857, toplam sald›rganl›kta r=0,857 olarak tespit edilmifltir.
Verilerin Analizi
Veriler yüzde de¤er veya ortalama±standart sapma fleklinde ifade edilmifltir. Gruplara ait de-¤iflkenler aras›ndaki farklar, sürekli dede-¤iflkenler için Student t testi, kesikli de¤iflkenler için ki-kare testi kullan›larak hesaplanm›flt›r. Korelas-yon analizleri için Spearman korelasKorelas-yon testi kullan›lm›flt›r. Bütün analizler SPSS 10.0 istatis-tik paket program› kullan›larak yap›lm›fl ve an-laml›l›k düzeyi p<0.05 olarak al›nm›flt›r. BULGULAR
Tablo 1’de fliddet içeren suç iflleme öyküsü olan (Grup 1) ve olmayan (Grup 2) AKB olgular›n›n sosyodemografik özellikleri gösterilmektedir. Her iki grup yafl (t=-0.2, p=0.9), e¤itim (t=-1.1, p=0.3), medeni durum (x2=0.5, p=0.6) ve gelir
düzeyi (x2=0.1, p=0.9) aç›s›ndan benzer olup,
Grup 1’deki deneklerde iflsizlik oran› anlaml› derecede yüksekti (x2=16.5, p<0.001).
Gruplar›n psikoaktif madde kullan›m örüntüleri ve sald›rganl›k düzeyleri ile ilgili veriler Tablo 2’de gösterilmifltir. Her iki grupta ço¤ul madde kullan›m oranlar› (x2=0.8, p=0.8) ve madde
kul-lanmaya bafllama yafllar› (t=0.6, p=0.5) benzer olarak tespit edildi. Gruplar aras›nda yaflam
bo-yu herhangi madde kullan›m öyküsü aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k bulunmazken (x2=1.2, p=0.27),
Grup 1’de olgular›n % 76,7’si, Grup 2’de ise % 32,8’i DSM-IV’e göre madde ba¤›ml›l›¤› öl-çütlerini karfl›lam›flt›r. Gruplar aras›ndaki farkl›-l›k istatistiksel olarak anlaml›d›r (x2=25.591,
df=2, p<0.001).
SÖ toplam puan› Grup 1’de 90.6±22.3, Grup 2’de 79.8±26.7 olup, gruplar aras›nda anlaml› fark vard› (t=2.4, p=0.02). Grup 1’in SÖ’ye ait 5 alt ölçe¤in üçünde Grup 2’den daha yüksek puanlar ald›¤› saptand›: Fiziksel sald›rganl›k
Tablo 1. Deneklerin sosyodemografik özellikleri. Özellik Yafl (y›l) E¤itim (y›l) Medeni durum (evli/bekâr) Gelir düzeyi (düflük/orta/yüksek) ‹fl durumu (çal›fl›yor/çal›flm›yor) Grup 1 (n=60) 23.9.0±4.1 5.3±2.6 21/39 40/17/3 14/46 Grup 2 (n=64) 23.7±3.5 5.8±2.7 24/40 37/23/4 25/39
x2: ki-kare testi, t: Student t-testi
x2veya t -0.2 -1.1 0.5 0.1 16.5 p 0.9 0.3 0.6 0.9 <0.001
Tablo 2. AKB olgular›n›n madde kullan›m örüntüleri ve sal-d›rganl›k düzeyleri. Özellik Madde kullan›m› Kullanm›yor Kötüye kullan›m Ba¤›ml›l›k Yaflam boyu
herhangi bir madde kullan›m öyküsü Bafllama yafl› Ço¤ul madde kullan›m› Sald›rganl›k ölçe¤i Toplam puan Fiziksel sald›rganl›k Sözel sald›rganl›k Öfke Düflmanl›k Dolayl› sald›rganl›k Grup 1 (n=60) 10 (%16.7) 4 (%6.7) 46 (%76.7) 56 (%93.3) 14.7±2.7 39 (%65) 90.6±22.3 24.2±7.6 12.4±5.1 19.2±7.3 9.4±5.4 9.6±5.4 Grup 2 (n=64) 20 (%31.3) 23 (%35.9) 21 (%32.8) 56 (%87.5) 14.4±2.9 40 (%62.5) 79.8±26.7 19.9±9.8 10.7±3.9 15.4±8.1 9.9±5.4 9.8±5.4 x2: ki-kare testi, t: Student t-testi
x2veya t 25.6 1.2 0.6 0.8 2.4 2.7 2.0 2.8 1.2 -0.6 p 0.001 0.27 0.5 0.8 0.02 0.009 0.048 0.006 0.2 0.6 Tablo 3. Son bir y›lda madde kullanan ve kullanmayan olgu-lar›n sald›rganl›k düzeyleri.
Sald›rganl›k ölçe¤i Fiziksel sald›rganl›k Sözel sald›rganl›k Öfke Düflmanl›k Dolayl› sald›rganl›k Toplam puan Madde kullanan AKB (N=94) 22.4±9.4 12.2±4.6 17.7±8.3 17.5±7.0 9.8±5.4 87.8±24.8 Madde kullanmayan AKB (N=30) 21.1±7.9 9.6±4.0 16.0±6.5 20.1±5.8 9.2±5.5 77.0±24.8 t: Student t-testi t 0.7 2.8 1.0 -1.8 0.5 2.1 p 0.5 0.007 0.3 0.07 0.6 0.04
(Grup 1: 24.2±7.6, Grup 2: 19.9±9.8; t=2.7, p=0.009), sözel sald›rganl›k (Grup 1: 12.4±5.1, Grup 2: 10.7±3.9; t=2.0, p=0.048), öfke (Grup 1: 19.2±7.3, Grup 2: 15.4±8.1; t=2.8, p=0.006). Düflmanl›k (Grup 1: 9.4±5.4, Grup 2: 9.9±5.4; t=1.2, p=0.2) ve dolayl› sald›rganl›k (Grup 1: 9.6±5.4, Grup 2: 9.8±5.4; t=-0.6, p=0.6) alt öl-çek puanlar›nda ise iki grup aras›nda anlaml› farkl›l›k bulunmad›.
Tüm denekler, son bir y›lda madde kullananlar (N=94) ve kullanmayanlar (N=30) olarak iki gruba ayr›ld›ktan sonra SÖ puanlar› karfl›laflt›r›l-d›¤›nda ise, toplam puan (madde kullananlar: 87.8±24.8, madde kullanmayanlar: 77.0±24.8; t=2.1, p=0.04) ve sözel sald›rganl›k alt ölçek pu-an›n›n madde kullananlarda daha yüksek oldu¤u (madde kullananlar: 12.2±4.6, madde kullanma-yanlar: 9.6±4.0; t=2.8, p=0.007) tespit edildi (Tablo 3).
Tablo 4, AKB olgular›nda madde kullan›m bo-zuklu¤u ile SÖ iliflkisini gösteren Spearman ko-relasyon katsay›lar›n› göstermektedir. Madde kullan›m› ile sald›rganl›k düzeyi aras›nda ileri derecede pozitif bir korelasyon (r=0.285, p<0.001) oldu¤u ortaya ç›kmaktad›r. Alt ölçek puanlar›na bak›ld›¤›nda da, düflmanl›k d›fl›nda (r=-0.073, p<0.210) tüm alt ölçeklerde madde kullan›m› ile anlaml› pozitif korelasyon oldu¤u bulunmufltur.
TARTIfiMA
Bu çal›flmada, AKB tan›s› konulan genç eriflkin erkeklerin (N=124) % 90.3’ünde (Grup 1’in % 93.3’ü, Grup 2’nin % 87.5’i) yaflam boyu psi-koaktif madde kullanma öyküsü oldu¤u ve ça-l›flman›n yap›ld›¤› s›rada, deneklerin % 75.8’ine AKB’na ek olarak madde kötüye kullan›m› ve-ya ba¤›ml›l›¤› tan›s› konuldu¤u saptanm›flt›r. Deneklerin yaflam boyu madde kullan›m oranla-r› ve madde kullanmaya bafllama yafl› bak›m›n-dan ise gruplar aras›nda fark bulunmam›flt›r. Regier ve ark. (12)AKB olanlar›n % 83.6’s›nda madde kullan›m bozuklu¤u oldu¤unu bildirmifl-tir. Bununla birlikte, çal›flmalarda AKB olanlar-da bildirilen madde kullan›m oranlar› % 42 ile % 95 aras›nda de¤iflmektedir (32,33). Ülkemizde AKB olan bireylerde madde kullan›m›n›n yay-g›nl›¤›n› araflt›ran literatürde rastlayabildi¤imiz tek çal›flma Uzun ve ark. (13) taraf›ndan yap›l-m›flt›r. Bu çal›flmada, AKB olan bireylerin ya-flam boyu madde kullanma oran› % 86, hâlen madde kullanma oran› ise % 78.8 olarak bildiril-mifltir. Çal›flmam›zda, deneklerin madde kulla-n›m› ile ilgili tespit edilen bu oranlar önceki ça-l›flmalarda bildirilen oranlarla uyumludur (12,13,32,33). Türkiye genel popülasyonunda, madde kullan›m yayg›nl›¤› Bat› toplumlar›na göre düflük bulunurken (34), bu çal›flmada AKB olan bireylerde MKB görülme oranlar›n›n Bat› toplumlar›na benzer olmas› dikkat çekicidir.
Tablo 4. Madde kullan›m düzeyi ile Sald›rganl›k Ölçe¤i (SÖ) puanlar› aras›ndaki iliflkiyi gösteren Spearman korelasyon katsay›lar›.
Madde kullan›m düzeyi
Fiziksel sald›rganl›k r=0.263 p=0.002 Sözel sald›rganl›k r=0.405 p=0.000 Öfke r=0.225 p=0.006 Düflmanl›k r=-0.073 p=0.210 Dolayl› sald›rganl›k r=0.161 p=0.037 SÖ toplam puan› r=0.285 p=0.001
Çal›flmam›z›n en önemli bulgular›ndan biri, madde kötüye kullan›m› ve ba¤›ml›l›¤›n, fliddet içeren suçlar› iflleyen AKB olgular›nda, bu tür suçlar› ifllemeyen AKB olgular›ndan daha yük-sek olmas›d›r. Ayr›ca, fliddet içeren suçlar› iflle-yen AKB olgular›nda sald›rganl›k düzeyinin da-ha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r. Bu bireyler, Sal-d›rganl›k Ölçe¤inde toplam puanda ve fiziksel sald›rganl›k, sözel sald›rganl›k ve öfke alt öl-çeklerinde daha yüksek puanlar alm›flt›r. Sald›r-ganl›k düzeyinin, fliddet içeren suçlar› iflleyen AKB olgular›nda daha yüksek bulunmas› bekle-nen bir durumdur. Ancak, olgular son bir y›lda madde kullananlar ve kullanmayanlar fleklinde iki gruba ayr›larak sald›rganl›k düzeyleri de¤er-lendirildi¤inde; sald›rganl›k düzeyinin madde kullananlarda daha yüksek oldu¤unun ve özel-likle sözel sald›rganl›k alt ölçe¤inde gruplar ara-s›nda belirgin fark oldu¤unun belirlenmesi önemli bir veri olarak de¤erlendirilmifltir. Kore-lasyon analizinde de, madde kullan›m› ile sal-d›rganl›k düzeyi aras›nda belirgin bir iliflki ol-mas› dikkat çekici bir bulgudur. Bu bulgular›n hepsi birlikte ele al›nd›¤›nda, madde kullan›m›-n›n AKB olan bireylerin daha sald›rgan olmala-r›na katk›da bulundu¤unu düflündürmüfltür. Çal›flmalarda sald›rganl›k düzeyi yüksek olan bireylerin yar›dan fazlas›nda madde kötüye kul-lan›m› oldu¤unu ve bunlar›n ço¤unun alkol-madde kullan›m bozuklu¤u tan› ölçütlerini kar-fl›lad›¤› bildirilmifltir (16,17,35). Madde kötüye kullan›m› veya ba¤›ml›l›¤› olanlarda yap›lan ça-l›flmalarda, benzer flekilde madde kullan›m› ve fliddet içeren suç iflleme aras›nda iliflki oldu¤u gösterilmifltir. Örne¤in; opiyat ba¤›ml›l›¤› olan hastalar›n büyük ço¤unlu¤unun, madde ba¤›m-l›l›¤› tedavisinden sonra daha az suç iflledi¤i, herhangi bir suç nedeniyle tutuklanma oran›n›n
azald›¤› veya hapiste kalma süresinin daha k›sa oldu¤u tespit edilmifltir (17,35).
Psikiyatrik hastal›¤› olanlarda da madde kullan›-m›n›n sald›rganl›k düzeyinin artmas›na neden oldu¤u bildirilmifltir. Steadman ve ark. (35)hem yaln›zca madde kullan›m bozuklu¤u olanlar›n hem de psikiyatrik bir hastal›¤a ek olarak mad-de kullan›m bozuklu¤u olanlar›n, yaln›zca psiki-yatrik bir hastal›¤› olanlardan ve sa¤l›kl› kon-trollerden daha fazla fliddet içeren suç iflledikle-rini ileri sürmüfltür. Tiihonen ve ark. (21), alkol ba¤›ml›l›¤› ile birlikte psikotik bozukluk tan›s› konulan bireylerin daha fazla suç iflledi¤ini bil-dirmifltir. Bu veriler, madde kullan›m bozuklu-¤unun sald›rganl›¤›n ortaya ç›kmas›n› kolaylafl-t›rd›¤›n› düflündürmektedir.
Baflkalar›na yönelik sald›rgan davran›fl AKB olan bireylerde s›k görülen bir davran›fl örüntü-sü olmakla birlikte, bu kiflilerde madde kullan›-m› ile sald›rganl›k aras›ndaki iliflki üzerinde ye-terince durulmam›flt›r. Yap›lan çal›flmalarda AKB’na efllik eden MKB’nun, bu kiflilerde flid-det içeren davran›fllar›n s›kl›¤›n› art›rd›¤› ileri sürülmektedir (5,21,22,36). Tiihonen ve ark. (22), kiflilik bozuklu¤u olmadan yaln›zca alkol ba-¤›ml›l›¤› olanlarda, adam öldürmeye yatk›nl›k genel toplumdan iki kat yüksek olmas›na ra¤-men, iki tan› birlikte oldu¤unda adam öldürme-ye yatk›nl›¤›n 10-13 kat daha fazla oldu¤unu bildirmifltir. Baflka bir çal›flmada ise, alkol ba-¤›ml›l›¤› ve sald›rganl›k aras›ndaki bu iliflkinin cinsiyetten ba¤›ms›z oldu¤u ve hem AKB olan hem de alkol ba¤›ml›l›¤› olan kad›nlar›n, benzer flekilde genel toplumdaki kad›nlardan 50 kat da-ha fazla adam öldürme riski oldu¤u tespit edil-mifltir (5). Çal›flmam›zda, fliddet içeren suç iflle-yen AKB olgular›nda halen madde kullan›m› ve
madde ba¤›ml›l›¤› oran›n›n daha yüksek olmas› ve MKB olan AKB olgular›n›n sald›rganl›k dü-zeylerinin daha yüksek bulunmas› önceki çal›fl-malar›n bulgular›n› destekler niteliktedir. Bu bulgular, baflkalar›n›n can›na ve mal›na yö-nelik fliddetin genel bir davran›fl örüntüsü olarak ön plana ç›kt›¤› AKB olgular›nda, MKB’nun te-davisi için al›nacak önlemlerin sald›rganl›k ve fliddetin önlenmesine katk› sa¤layabilece¤ini düflündürmektedir. Son y›llarda yap›lan çal›fl-malar, AKB ve MKB olan bireylerde mahkeme karar› ile zorlay›c› önlemler al›narak uygulanan farmakoterapi ve biliflsel davran›flç› tedavinin, bu kiflilerde MKB’nun tedavisi için etkin oldu-¤unu göstermifltir (37-40). Ayr›ca, bu tedavi ba-flar›l› oldu¤u taktirde AKB ve MKB olan birey-lerin fliddet içeren davran›fllar›n›n belirgin ola-rak azald›¤› ileri sürülmüfltür (41-44).
MKB’nun, PFK ve talamusta kan ak›m›n›n azal-mas›na yol açt›¤› (45), serotonin, dopamin ve glutamat gibi nörotransmitterler üzerinde etkile-ri oldu¤u (46) ve uyku bozukluklar›na neden ol-du¤u (47)belirtilmifltir. AKB olan bireylerde sal-d›rganl›¤› inceleyen çal›flmalarda da, prefrontal korteksde (PFK) yap›sal ve fonksiyonel anor-mallikler (48), EEG anormalli¤i (49), serotonin konsantrasyonunda azalma (50) ve uyku bozuk-lu¤unun (51,52) sald›rgan davran›fllara katk›da bulundu¤una iflaret edilmektedir. Çal›flmam›zda AKB olgular›nda sald›rganl›k düzeyi ile MKB aras›nda saptanan iliflki, bu kiflilerin beyin ifllev-lerindeki ortak bir bozuklu¤a ba¤l› olabilir ve di¤er sosyal ve psikolojik etkenlerle birlikte MKB, bu kiflilerin günlük yaflamlar›ndaki sal-d›rgan davran›fllara katk›da bulunabilir.
Bu çal›flmada, sald›rganl›¤›n sübjektif olarak
de¤erlendirilmifl olmas› çal›flman›n en önemli k›s›tl›l›¤›d›r. Bununla birlikte çal›flmaya al›nan deneklerin sald›rganl›k öyküleri, adli belgeleri incelenerek belirlenmifltir. Çal›flmam›z›n önem-li bir eksikönem-li¤i de kesitsel bir çal›flma olmas›d›r. AKB olan bireylerde MKB ve sald›rganl›k ara-s›ndaki iliflkinin belirlenmesinde daha kesin so-nuçlar elde edebilmek için, yap›lacak bir takip çal›flmas›n›n sonuçlar› daha de¤erli olabilir. Bu çal›flma, antisosyal bireylerde MKB ve sal-d›rganl›k aras›ndaki iliflkiyi kan›tlamaya çal›flan çal›flmalara bir ölçüde katk› sa¤lamaktad›r. Bu konuda daha kapsaml› ve objektif ölçümlerin de yap›ld›¤› ileri çal›flmalara gereksinim vard›r. Sald›rgan davran›fl› olan kiflilerin önemli bir bö-lümünü oluflturan AKB olgular›nda sald›rganl›-¤›n nedenlerinin anlafl›lmas›, bu konuda daha et-kili tedavi yaklafl›mlar›n›n gelifltirilmesini sa¤la-yabilir.
Sonuç olarak, bu veriler madde kullan›m bozuk-lu¤unun sald›rganl›k ile kiflilik bozuklu¤u ara-s›ndaki iliflkiye arac›l›k etti¤ini ileri süren çal›fl-malara katk› sa¤layabilir. AKB olan bireylerde sald›rganl›¤›n azalt›labilmesi için, MKB’nun te-davisine yönelik genifl çapl› politikalar üretilme-si gerekti¤i söylenebilir. Bununla birlikte AKB olgular›nda fliddetin nedenlerini anlamaya yöne-lik daha ileri çal›flmalar gereklidir.
KAYNAKLAR
1. Eron LD: Parent-child interaction, television vio-lence, and aggression of children. Am Psychol 37:197-211, 1982.
2. Scott S, Knapp M, Henderson J, Maughan B: Fi-nancial cost of social exclusion: follow-up study of antisocial children into adulthood. British Me-dical Journal 323:191-196, 2001.
Campbell M: A double-blind placebo-controlled study of lithium in hospitalized aggressive chil-dren and adolescents with conduct disorder. Arc-hives of General Psychiatry 57:649-654, 2000. 4. Moeller FG, Barratt ES, Dougherty DM, Schmitz
JM, Swann AC: Psychiatric aspects of impulsi-vity. American Journal of Psychiatry 158:1783-1793, 2001.
5. Eronen M, Hakola P, Tiihonen J: Mental disor-ders and homicidal behavior in Finland. Archives of General Psychiatry 53:497-501, 1996. 6. Virkkunen M, Eggert M, Rawlings R, Linnoila
M: A prospective follow-up study of alcoholic violent offenders and fire setters. Archives of Ge-neral Psychiatry 53:523-529, 1996.
7. Goodman M, New A: Impulsive aggression in borderline personality disorder. Current Psychi-atry Reports 2:56-61, 2000.
8. Skodol AE, Siever LJ, Livesley WJ, Gunderson JG, Pfohl B, Widiger TA: The borderline diagno-sis II: biology, genetics, and clinical course. Bi-ological Psychiatry 51:951-963, 2002.
9. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed., revised. American Psychiatric Press, Was-hington DC, 2000.
10. Hare RD: Manual for the hare psychopathy checklist, 2nd edn, revised. Toronto, ON: Multi-Health Systems, 2003.
11. Fazel S, Danesh J: Serious mental disorders is 23 000 prisoners: a systematic review of 62 surveys. The Lancet 359: 545-550, 2002.
12. Regier DA, Farmer ME, Rae DS, Locke BZ, Ke-ith SJ, Judd LL, Goodwin FK: Comorbidity of mental disorders with alcohol and other drug abu-se. Results from the Epidemiologic Catchment Area Study. The Journal of the American Medi-cal Association 264: 2511-2518, 1990.
13. Uzun O, Doruk A, Perdeci Z, Turkbay T: Subs-tance use disorders in men with antisocial perso-nality disorder: a study in Turkish sample. Subst Use Misuse 41: 1171-1178, 2006.
14. Çöpür M, Elmas ‹, Can Y: Madde Ba¤›ml›l›¤› ve Antisosyal Kiflilik. Kriz Dergisi 3: 219-221, 1995.
15. Teplin LA, Abram KM, McClelland GM: Does psychiatric disorder predict violent crime among released jail detainees? Am Psychol 49:335-342, 1994.
16. Platt JJ, Husband ST, Taube D: Major psychothe-rapeutic modalities for heroin addiction: a brief overview. Int J Addict 25:1453-1477, 1990. 17. Bell J, Mattick R, Hay A, Hall JCH: Methadone
maintenance and drug-related crime. J Subst Abuse 9:15-25, 1997.
18. Lindqvist P, Allebeck P: Schizophrenia and cri-me: a longitudinal follow-up of 644 schizophre-nics in Stockholm. Br J Psychiatry 157:345-350, 1990.
19. Hodgins S: Mental disorder, intellectual defici-ency and crime: evidence from a birth cohort. Arch Gen Psychiatry 49:476-483, 1992.
20. Asnis GM, Kaplan ML, Hundorfean G, Saeed W: Violence and homicidal behaviors in psychiatric disorders. Psychiatr Clin North Am 20:405-425, 1997.
21. Tiihonen J, Isohanni M, Rasanen P, Koiranen M, Moring J: Specific major mental disorders and criminality: a 26-year prospective study of the 1966 Northern Finland Birth Cohort. Am J Psychiatry 154:840-845, 1997.
22. Tiihonen J, Eronen M: Criminality associated with mental disorders and intellectual deficiency. Arch Gen Psychiatry 50:917-918, 1993.
23. Özdemir F: Adli psikiyatri aç›s›ndan homisidal davran›fllar. Yay›nlanmam›fl Uzmanl›k Tezi, Ba-k›rköy Ruh ve Sinir Hastal›klar› Hastanesi, ‹stan-bul, 1992.
24. Spitzer RL, Williams JBW, Gibbon M: Structu-red Clinical Interview for DSM-III-R Personality Disorders (SCID-II). New York: Biometrics Re-search, 1987.
25. Coskunol H, Bagdiken I, Sorias S, Sayg›l› R: The reliability and validity of the SCID-II Turkish Version. Turkish Journal of Psychology 9:26-29, 1994.
26. First MB, Spitzer RL, Williams JBW: Structured Clinical Interview for DSM-IV (SCID). Was-hington, DC: American Psychiatric Association, 1997.
27. Çorapc›o¤lu A, Aydemir O, Y›ld›z M, Esen A, Köro¤lu E: Structured Clinical Interview for DSM-IV (SCID), Turkish Version. Hekimler Ya-yin Birli¤i, Ankara, 1999.
28. Buss AH, Durkee A: An inventory for assessing different kinds of hostility. J Consult Psychol 21:343-349, 1957.
29. Buss AH, Warren WL: Aggression Questionnai-re-Manuel. Western Psychological Services 1-53, 2000.
30. Can S: “Aggression Questionnare” adl› ölçe¤in Türk populasyonunda geçerlilik ve güvenilirlik çal›flmas›. Yay›nlanmam›fl Uzmanl›k Tezi, GA-TA Haydarpafla E¤itim Hastanesi, Psikiyatri Ser-visi, ‹stanbul 2002.
31. Helzer JE, Burnam A, McEvoy LT: Alcohol Abuse and Dependence. In: Robins LN, Regier DA, eds. Psychiatric Disorders in America: The Epidemiologic Catchment Area. New York: Free Press 81-115, 1991.
32. Hatzitaskos P, Soldatos CR, Kokkevi A, Stefanis CN: Substance abuse patterns and their associati-on with psychopathology and type of hostility in male patients with borderline and antisocial per-sonality disorder. Comprehensive Psychiatry 40:278-282, 1999.
33. Nace EP, Davis CW Gaspari JP: Axis II comor-bidity in substance abusers. The American Jour-nal of Psychiatry 148:118-120, 1991.
34. Ögel K, Tamar D, Evren C, Cakmak D: Tobacco, alcohol and drug use among high school students. Turkish Journal of Psychiatry 12:47-52, 2001. 35. Steadman HJ, Mulvey EP, Monahan J, Clark
Robbins P, Appelbaum PS, Grisso T, et al: Vio-lence by people discharged from acute psychiat-ric inpatient facilities and by others in the same neighborhoods. Arch Gen Psychiatry 55:393-401, 1998.
36. Mueser KT, Crocker AG, Frisman LB, Drake RE, Covell NH, Essock SM: Conduct disorder and antisocial personality disorder in persons with severe psychiatric and substance use disor-ders. Schizophr Bull 32:626-636, 2006.
37. Miller NS, Sheppard LM: Addiction treatment and continuing care in forensic populations.
Psychiatr Ann 30:589-596, 2000.
38. Steadman HJ, Deane MW, Morrissey JP, West-cott ML, Salasin S, Shapiro S: A SAMHSA rese-arch initiative assessing the effectiveness of jail diversion programs for mentally ill persons. Psychiatr Res 50:1620-1623, 1999.
39. Longabaugh R, Rubin A, Malloy P, Beattie M, Cilfford PR, Noel N: Drinking outcomes of alco-hol abusers diagnosed as antisocial personality disorder. Alcohol, Clin Exp Res 18:778-785, 1994.
40. Powell BJ, Campbell JL, Landon JF, Liskow BI, Thomas HM, Nickel EJ, Dale TM, Penick EC, Samuelson SD, Lacoursiere RB: A doubleblind, placebo-controlled study of nortriptyline and bro-mocriptine in male alcoholics subtyped by co-morbid psychiatric disorders. Alcohol, Clin Exp Res 19:452-468, 1995.
41. Verheul R, VanDenBrink W, Koeter MWJ, Hart-gers C: Antisocial alcoholic patients show as much improvement at 14-month follow-up as non-antisocial alcoholic patients. Am J Addict 8:24-33, 1999.
42. Hernandex-Avilia C, Burleson JA, Poling J, Ten-nen H, Rounsaville BJ, Kranzler HR: Personality and substance use disorders as predictors of cri-minality. Compr Psychiatry 41:276-283, 2000. 43. Fridell M, Hesse M, Billsten J: Criminal
behavi-or in antisocial substance abusers between five and fifteen years follow-up. Am J Addict 16:10-14, 2007.
44. Stuart GL, Temple JR, Follansbee KW, Bucossi MM, Hellmuth JC, Moore TM: The role of drug use in a conceptual model of intimate partner vio-lence in men and women arrested for domestic violence. Psychol Addict Behav 22:12-24, 2008. 45. Volkow ND, Fowler JS, Wang GJ: The addicted human brain viewed in the light of imaging studi-es: brain circuits and treatment strategies. Neu-ropharmacology 47(Suppl 1):3-13, 2004. 46. Nakagawa T, Kaneko S: Neuropsychotoxicity of
abused drugs: molecular and neural mechanisms of neuropsychotoxicity induced by methampheta-mine, 3,4-methylenedioxymethamphetamine (ecs-tasy), and 5-methoxy-N,N-diisopropyltryptamine
(foxy). J Pharmacol Sci 106:2-8, 2008.
47. Morgan PT, Malison RT: Cocaine and sleep: early abstinence. ScientificWorld Journal 7:223-230, 2007.
48. Halasz J, Toth M, Kallo I, Liposits Z, Haller J: The activation of prefrontal cortical neurons in aggression-A double labeling study. Behav Brain Res 175:166-175, 2006.
49. Lindberg N, Tani P, Virkkunen M, Porkka-Heis-kanen T, Appelberg B, Naukkarinen H, Salmi T: Quantitative electroencephalographic measures in homicidal men with antisocial personality di-sorder. Psychiatry Research 136:7-15, 2005.
50. Brown GL, Ebert MH, Goyer PF, Jimerson DC, Klein WJ, Bunney WE, Goodwin FK: Aggressi-on, suicide and serotonin: relationships to CSF amine metabolites. American Journal of Psychi-atry 139:741-746, 1982.
51. Haynes PL, Bootzin RR: Sleep and aggression in substance abusing adolescents results from an in-tegrative, behavioral sleep treatment pilot prog-ram. Sleep 29:512-520, 2006.
52. Semiz ÜB, Algül A, Baflo¤lu C, Atefl MA, Ebrinç S, Çetin M, Günefl C, Günay H: Antisosyal kifli-lik bozuklu¤u olan erkek bireylerde sübjektif uy-ku kalitesinin sald›rganl›k ile iliflkisi. Türk Psiki-yatri Dergisi. Bask›da.
