Konya ili Çumra ilçesinde mısır üretimi yapan tarım işletmelerinin Avrupa Birliği tarımsal muhasebe veri ağı (FADN) sistemine göre sınıflandırılması ve işletme başarı ölçütlerinin karşılaştırılması

T.C

SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

KONYA ĐLĐ ÇUMRA ĐLÇESĐNDE MISIR ÜRETĐMĐ YAPAN TARIM ĐŞLETMELERĐNĐN AVRUPA BĐRLĐĞĐ TARIMSAL MUHASEBE VERĐ AĞI

(FADN)

SĐSTEMĐNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI VE ĐŞLETME BAŞARI ÖLÇÜTLERĐNĐN

KARŞILAŞTIRILMASI

AHMET SAMĐ EROL YÜKSEK LĐSANS TEZĐ TARIM EKONOMĐSĐ ANABĐLĐM DALI

T.C

SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

KONYA ĐLĐ ÇUMRA ĐLÇESĐNDE MISIR ÜRETĐMĐ YAPAN TARIM ĐŞLETMELERĐNĐN AVRUPA BĐRLĐĞĐ TARIMSAL MUHASEBE VERĐ AĞI

(FADN) SĐSTEMĐNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI VE ĐŞLETME BAŞARI ÖLÇÜTLERĐNĐN KARŞILAŞTIRILMASI

AHMET SAMĐ EROL YÜKSEK LĐSANS TEZĐ TARIM EKONOMĐSĐ ANABĐLĐM DALI

Bu tez ... /.../2008 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından oy birliği/ oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

... ……… ……… Yrd.Doç.Dr. MĐTHAT DĐREK Doç.Dr. SÜLEYMAN SOYLU Yrd.Doç.Dr. YUSUF ÇELĐK Danışman

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

KONYA ĐLĐ ÇUMRA ĐLÇESĐNDE MISIR ÜRETĐMĐ YAPAN TARIM ĐŞLETMELERĐNĐN AVRUPA BĐRLĐĞĐ TARIMSAL MUHASEBE VERĐ AĞI

(FADN) SĐSTEMĐNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI VE ĐŞLETME BAŞARI ÖLÇÜTLERĐNĐN KARŞILAŞTIRILMASI

Ahmet Sami EROL Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Danışman: Yrd.Doç.Dr. Mithat DĐREK

2008, 183 Sayfa

Jüri : Doç.Dr. Süleyman SOYLU Yrd.Doç.Dr. Mithat DĐREK

Yrd.Doç.Dr. Yusuf ÇELĐK

Konya - Çumra ilçesinde mısır üretimi yapan tarım işletmelerinin AB tarımsal muhasebe veri ağı (FADN) sistemine göre ekonomik büyüklüklerini tespit etmek ve başarı ölçütlerini karşılaştırmak için bu çalışma yapılmıştır. Çalışmada yörede mısır üretimi yapılan tarım işletmelerinden anket yöntemi ile veri toplanmıştır. Toplam 67 işletmeden alınan veriler 2007 yılı üretim dönemini kapsamıştır. Đşletmelerde yetiştirilen bitkisel ürünler içinde standart brüt kar yönünden danelik mısır 2. sırada yer almaktadır. Đncelenen işletmelerde AB-FADN sistemine göre 4 farklı ekonomik büyüklük grubu tespit edilmiştir. Đşletmelerin %14,92'si çok küçük (0-<4 ESU), %14,92’si küçük (4-<8 ESU), %28,36'sı orta küçük (8-<l6 ESU), %41,79’unun ise orta büyük işletme grubunda (l6-<40 ESU) yer aldığı görülmüştür.

Ekonomik büyüklük grupları itibariyle işletmelerin arazi genişlikleri; çok küçük işletmelerde 16,08 ha (%2,58), küçük işletmelerde 39,15 ha (%6,27), orta küçük işletmelerde 158,54 ha (%25,48), orta büyük işletmelerde ise 408,51 ha (%65,65) olarak tespit edilmiştir.

Đncelenen 67 adet işletmenin 29’u tahıl işletmesi, 5’i ihtisaslaşmış kök bitkileri yetiştiriciliği ve 33’ü de tahıllar ve kök bitkileri karışımı yetiştiricilik yapmaktadır. Anahtar Kelimeler: Tarım Muhasebesi Veri Ağı (FADN), Çiftlik Muhasebe Veri Ağı

ABSTRACT

Master’s Thesis

CLASSIFICATION OF FARMS GROWING MAIZE BASED ON EUROPEAN UNION FARM OF AGRICULTURAL DATA NETWORK SYSTEM AND COMPARING OF FARM PRODUCTIVITY: A CASE STUDY ÇUMRA REGION

IN KONYA PROVINCE Ahmet Sami EROL

Selçuk University

Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Agricultural Economics

Supervisor : Dr. Mithat DĐREK 2008, 183 Pages Jury : Assoc. Prof. Dr. Süleyman SOYLU

Asist. Prof. Dr. Mithat DĐREK Asist. Prof. Dr. Yusuf ÇELĐK

This study was conducted to determine the economical sizes of farms produced maize by considering EU Farm Accountancy Data Network (FADN) and compare success criteria of such farms for Konya - Çumra province. The study data were obtained from farms growth maize by survey method. The data obtained from 67 farms were related to 2007 production period. The grain maize was in second in farms in terms of the highest standard gross income. There were 4 different economical size classes in research farms according to the EU FADN system. The 14.92% of farms were very small farms (0-<4 ESU); 14.92% of small farms (4-<8 ESU); 28.36% of medium small farms (8-<l6 ESU); and 41.79% of medium large farms (l6-<40 ESU).

The average farm sizes according to the economical size groups were determined as 16.08 ha (2.58%) in very small farms; 39.15 ha (6.27%) in small farms; 158.54 ha (25.48%) in medium small farms and 408.51 ha (65.65%) in medium large farms.

In research farms, total number of farm was 67. The numbers of farm were 29, 5 and 33 for cereals, experienced in root crop, and cereals-root crops producers respectively.

Key Words: Farm Accountancy Data Network (FADN), Farm Accounting Data Base (ÇMVA), Farm Records, Economical Analysis, Cost Analysis.

TEŞEKKÜR

Tez konumun seçiminden sonuçlandırılmasına kadar her aşamasında yardımını esirgemeyen, gayretimi artırıp çalışmama ivme kazandıran danışman hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Mithat DĐREK’e sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.

Tez konusu seçimindeki katkısı, kaynak kitap temini konularında yardımlarını esirgemeyen Tarım Ekonomisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Cennet Oğuz’a, konu hakkında bilgilendirmesi, sorunlu alanlarda sürekli yardım etmesi, her an bana zaman ayırması ve tezimi titizlikle incelemesi ile beni onurlandıran hocam Yrd. Doç. Dr. Yusuf Çelik’e, kıymetli görüş ve düşünceleriyle teze yaptığı katkılarından dolayı hocam Sayın Doç. Dr. Süleyman Soylu’ya teşekkürlerimi sunuyorum.

Çalışmamda yardımlarından dolayı Tarım Ekonomisi Bölümü Araştırma Görevlileri Arzu Kan ve Zuhal Karakayacı’ya teşekkürlerimi sunuyorum.

Rahatsız olduğu halde çalışmam aşamasında ihmal ettiğim en büyük destekçim ve en değerli varlığım babam Hasan Hüseyin Erol’a, canım anneme, çalışmamın her aşamasında destek olup hizmetimde bulunan eşim Zeliha Erol’a,oğlum ve kızlarıma ayrıca maddi destekte bulunan dostum Hulusi keskinkılıç’a teşekkürlerimi sunuyorum.

Ahmet Sami EROL Konya, 2008

ĐÇĐNDEKĐLER

3.2.1. Örnekleme aşamasında uygulanan metot ...11

3.2.2. Anket hazırlama aşamasında uygulanan metot ...13

3.2.3. Verilerin dökümü ve analizinde uygulanan metot ...13

4. ARAŞTIRMA BÖLGESĐ HAKKINDA GENEL BĐLGĐLER...15

4.1. Araştırma Bölgesinin Coğrafi Konumu ...15

4.2 Araştırma Bölgesinin Đklimi ...16

4.3. Araştırma Bölgesinin Toprak Özellikleri ve Su kaynakları ...17

4.4. Araştırma Bölgesinin Nüfus Özellikleri ...19

4.5. Araştırma Bölgesinin Tarımsal Yapısı ...21

4.5.1. Araştırma bölgesinin arazi varlığı ...21

4.5.2. Araştırma bölgesinin bitkisel üretim deseni ...22

4.5.3. Araştırma bölgesinin mısır ekim alanı ve üretim miktarı...26

4.5.4. Araştırma bölgesinin hayvan varlığı ...29

4.5.5. Araştırma bölgesinin hayvansal üretimi ...33

4.5.6. Araştırma bölgesinin alet ve makine varlığı ...37

4.6. Araştırma Bölgesinin Devlet Desteklerinden Faydalanma Durumu ...39

5. ARAŞTIRMA BÖLGESĐNDE MISIR YETĐŞTĐRĐCĐLĐĞĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ... BĐLGĐLER...42

5.2.Mısır Yetiştirme Tekniği ...45

5.2.1.Toprak hazırlığı ...45

5.2.2. Ekim ...46

5.2.3.Bakım ...47

5.2.4. Sulama...47

5.2.5. Hastalık ve Zararlılarla Mücadele ...49

5.2.6. Gübreleme...49

5.2.7. Hasat Harman ...51

5.2.8. Kurutma Depolama...52

6. TARIMSAL MUHASEBE VERĐ AĞI (FADN)...54

6.1 Tanımı, Kuruluş Amacı ve Tarihsel Gelişimi ...54

6.2. Yapısı...55

6.3. Özellikleri ...57

6.4. FADN Sisteminde Đşletme Seçimi ...58

6.4.1. Đşletmelerin seçiminde tabakalama ...58

6.4.1.1 Bölgelere göre tabakalama; ...59

6.4.1.1.1 Avrupa Birliğinde NUTS sınıflandırması...59

6.4.1.1.2 Türkiye’de NUTS sınıflandırması ...60

6.4.1.2 Ekonomik büyüklüğe göre tabakalama ...62

6.4.1.3 Tipolojiye göre tabakalama ...62

6.5. Tarım Đşletmelerinin Ekonomik Büyüklüğü...63

6.6. FADN Sisteminin Sınırlılıkları: ...68

6.7. FADN Sisteminin Đşleyişi ...69

6.8. FADN Sisteminin Çıktıları...69

6.8.1 Gelir boyutu ( Gelir tablosu ) : ...70

6.8.2 Yapı boyutu: ...71

6.8.3 Üretim boyutu:...72

6.8.4 Maliyet boyutu:...73

6.8.5 Sübvansiyonlar boyutu: ...74

6.8.7 Bilânço ...75

6.8.8 Finansal yapı ...75

6.9. Standart Sonuçlar ...76

6.9.1. Toplam üretim değeri ...77

6.9.2. Toplam masraflar ...78

6.9.3. Brüt işletme geliri ...79

6.9.4. Đşletme net katma değeri...80

6.9.5. Đşletme aile geliri ...80

6.9.6. Nakit akım göstergeleri ...81

6.9.7. Bilanço analizi ...81

7. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA...83

7.1. Đncelenen Mısır Đşletmelerinin Genel Özellikleri ...83

7.1.1. Đncelenen işletmelerde yaş ve cinsiyet itibariyle nüfus durumu...83

7.1.2. Đncelenen işletmelerde eğitim durumu ...84

7.1.3. Đncelenen işletmelerde arazi varlığı ve tasarruf durumu ...85

7.1.4. Đncelenen işletmelerde ürün deseni ...88

7.2.Đncelenen Đşletmelerde Ürünler Đtibariyle Standart Brüt Kar (SBK) Katsayıları ...90

7.2.1. ECU, ESU ve brüt üretim değerleri...90

7.2.2. Đncelenen işletmelerin AB muhasebe veri ağı sistemine (FADN) göre sınıflandırılması...93

7.2.3.Đncelenen işletmelerde büyüklük gruplarına göre ECU ve ESU dağılımları ...94

7.2.4. Đncelenen işletmelerde Avrupa büyüklük gruplarına göre bitkisel üretim alanlarının ve arazi tasarruf durumlarının dağılımı ...100

7.2.4. Đncelenen işletmelerde büyüklük gruplarına göre işgücü varlığı...102

7.2.4. Đncelenen işletmelerin AB muhasebe veri ağı (FADN) sistemine göre tipolojileri ...102

7.4. Standart Sonuçlar ...107

7.5.1 Đncelenen işletmelerin gelir boyutu (Gelir tablosu) ...114

7.5.2. Đncelenen işletmelerin yapı boyutu...122

7.5.2.1. Yapı ve verimlilik boyutu...122

7.5.2.2 Tarım arazilerinin kullanım alanı ...124

7.5.3. Đncelenen işletmelerin üretim boyutu ...125

7.5.3.1 Çıktı ...125

7.5.3.2. Bitkisel üretim ...126

7.5.4. Đncelenen işletmelerin maliyet boyutu ...128

7.5.4.1. Girdi maliyetleri ...128

7.5.4.2. Ara tüketim...129

7.5.4.3. Özel maliyetler ...130

7.5.4.4. Đşletme genel giderleri ...132

7.5.4.5. Dış faktör maliyetleri...133

7.5.5.Sübvansiyonlar ...134

7.5.6. Sübvansiyon ve vergi dengesi ...136

7.6 Đncelenen işletmelerin başarı ölçütleri...137

8. SONUÇ VE ÖNERĐLER ...139

8. KAYNAKLAR...143

ÇĐZELGELER

Çizelge 3.1. Avrupa Büyüklük Birimine (ESU) Göre Ekonomik Büyüklük

Sınıfları ... 14

Çizelge 4.1. Çumra’nın Uzun Yılar ve 2007 Yılı Sıcaklık Verileri……… 16

Çizelge 4.2. Çumra Đlçesinin Uzun Yıllar ve 2007 Yılı Yağış Verileri ... 17

Çizelge 4.3. Çumra Đlçesi Tarım Topraklarının Besin Elementi Dağılımı (%)... 18

Çizelge 4.4. Seçilen Bazı Yıllara Göre Çumra’da Nüfus Değişimi ... 19

Çizelge 4.5. 2007 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Çumra’nın Bucak ve Köylerinin Nüfusu ... 20

Çizelge 4.6. Çumra’nın Yüzölçümü ve Arazi Dağılımı (ha) ... 21

Çizelge 4.7. Çumra Đlçesi Tarıma Elverişli Arazi Varlığının Dağılımı (da) ... 22

Çizelge 4.8. 2007 Yılı Çumra Đlçesinde Yetiştirilen Tarla Ürünlerinin Ekim Alanı, Üretim ve Verim Durumları ... 23

Çizelge 4.9. Çumra'da Yetiştirilen Başlıca Sebzelerin Bazı Yıllara Göre Üretim Miktarı... 24

Çizelge 4.10. 2007 Yılı Çumra Đlçesinde Toplu Meyveliklerin Alan, Üretim, Verim ve Ağaç Varlığının Dağılımları... 25

Çizelge 4.11. Dünya’da Yıllara Göre Mısır Ekim Alanı ve Üretim Miktarları ... 26

Çizelge 4.12. Türkiye’de Yıllara Göre Mısır Ekim Alanı ve Üretim Miktarları ... 27

Çizelge 4.13. Konya ilinde Yıllara Göre Mısır Ekim Alanı ve Üretim Miktarları... 28

Çizelge 4.14. Çumra ilçesinde Yıllara Göre Mısır Ekim Alanı ve Üretim Miktarları... 29

Çizelge 4.15. Seçilmiş Bazı Yıllara Göre Çumra’nın Büyük ve Küçükbaş Hayvan Varlığı (Baş)... 30

Çizelge 4.16.Seçilmiş Bazı Yıllar Đtibarıyla Çumra’nın Kanatlı

Hayvan Varlığı (adet) ... 31

Çizelge 4.17.Seçilmiş Bazı Yıllar Đtibarıyla Çumra’nın Kovan Mevcudu (adet) .. 32

Çizelge 4.18. Seçilmiş Bazı Yıllar Đtibarıyla Çumra’nın Büyükbaş Hayvansal Ürün Üretim Miktarları ... 34

Çizelge 4.19. Yıllar Đtibarıyla Çumra’nın Küçükbaş Hayvansal Ürün Üretim Miktarları... 36

Çizelge 4.20. Çumra Đlçesi Köylerinin Mevcut Kanatlı Hayvan Sayıları ve Üretilen Yumurta Sayıları ... 37

Çizelge 4.21.Araştırma Bölgesinin Alet ve Makine Varlığının Dağılımı ... 38

Çizelge 4.22. Doğrudan Gelir Desteği Ve Çiftçi Kayıt Sayısı (2001-2007yılları) ... 39

Çizelge 4.23. Mazot ve Gübre Desteklemesi (2003–2007 Yılları) ... 40

Çizelge 4.24. Toprak Analizi Desteklemesi ... 40

Çizelge 4.25. Yem Bitkileri Desteklemeleri ... 41

Çizelge 4.26. Sertifikalı Tohumluk Kullanımı Desteklemeleri... 41

Çizelge 6.1. Ekonomik Büyüklük Sınıfları (Anonim 2006a)... 62

Çizelge 6.2. Yıllara Göre ESU/EUR Paritesinin Değişimi (Anonim 2006a )... 66

Çizelge 6.3. Avrupa Büyüklük Eşikleri (ESU) (Anonim 2006a)... 67

Çizelge 7.1. Đşletmelerde Yaş ve Cinsiyete Göre Ortalama Nüfus ve Aile Đş Gücü ... 84

Çizelge 7.2. Đşletmelerde 6 Yaş Ve Üzeri Yaş Grubunun Eğitim Düzeyi Đtibariyle Dağılımı ... 85

Çizelge 7.3. Đncelenen Đşletmelerin Arazi Genişliklerine Göre Dağılımı ... 86

Çizelge 7.4. Đncelenen Đşletmelerin Arazi Varlığı ve Tasarruf Durumu ... 87

Çizelge 7.6. Đncelenen Đşletmelerde Đşletme Arazisinin Yetiştirilen Ürünler Đtibariyle Dağılımı ... 89 Çizelge 7.7. Standart Brüt Kar, ECU ve ESU Değerlerinin Hesaplanması ... 92 Çizelge 7.8. Đncelenen Đşletmelerin Yetiştirilen Ürünlere Göre YTL, ECU ve ESU Değeri Toplam ve Ortalamaları (ha) ... 92 Çizelge 7.9. Yetiştirilen Ürünlere Göre Đncelenen Đşletmelerin Üretim Miktarları ve Verimleri (ha) ... 93 Çizelge 7.10. Đncelenen Mısır Yetiştiren Đşletmelerin Avrupa Büyüklük

Birimine Göre Dağılımları ... 94 Çizelge 7.11. O<4 ESU Değerine Sahip Đşletmelerin Ürün Çeşitlerinin

ECU Dağılımları ve Ortalama ESU Değerleri ... 95 Çizelge 7.12. 4-<8 ESU Değerine Sahip Đşletmelerin Ürün Çeşitlerinin

ECU Dağılımları ve Ortalama ESU Değerleri ... 96 Çizelge 7.13. 8-<16 ESU Değerine Sahip Đşletmelerin Ürün Çeşitlerinin ECU

Dağılımları ve Ortalama ESU Değerleri ... 97 Çizelge 7.14. 16-<40 ESU Değerine Sahip Đşletmelerin Ürün Çeşitlerinin ECU

Dağılımları ve Ortalama ESU Değerleri ... 98 Çizelge 7.15. Đşletmelerin Büyüklük Grupları Đtibariyle Toplam Đşletme Brüt

Karı Đçinde Her Ürünün Payı (%), ECU ve ESU Değerleri ... 99 Çizelge 7.16. Đncelenen Đşletmelerin Avrupa Büyüklük Gruplarına

(ESU Değerlerine) Göre Ekim Alanlarının Dağılımı, Ölçek ve Đşletme Payları ... 100 Çizelge 7.17. Đncelenen Đşletmelerin Avrupa Büyüklük Grupları Đtibariyle

Đşletme Arazisinin Tasarruf Durumuna Göre Dağılım ve Oranları... 101 Çizelge 7.18. Đncelenen Đşletmelerde Avrupa Büyüklük Grupları Đtibariyle

Đşgücü Varlığı ... 102 Çizelge 7.19.Đncelenen Đşletmelerin Avrupa Birliği Muhasebe Veri Ağı (FADN)

Çizelge 7.20. Đncelenen Đşletmelerin Avrupa Büyüklük Grupları Đtibariyle

Tipolojilerinin Adet ve Oran Dağılımı ... 106 Çizelge 7.21. Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine Göre 2007 Üretim Yılı

FADN Đşletme Kayıt Sonuçları (YTL)... 108 Çizelge 7.22. 2007 Yılı Dönemine Ait, Çok Küçük Ölçekli (0-<4 ESU)

Đşletmelerin FADN Sistemine Göre Düzenlenmiş Aile Çiftlik Geliri Tablosu ve Oran Dağılımı... 117 Çizelge 7.23. 2007 Yılı Dönemine Ait, Küçük Ölçekli (4-<8 ESU) Đşletmelerin

FADN Sistemine Göre Düzenlenmiş Aile Çiftlik Geliri Tablosu ve Oran Dağılımı... 118

Çizelge 7.24. 2007 Yılı Dönemine Ait, Orta Küçük Ölçekli (8-<16 ESU)

Đşletmelerin FADN Sistemine Göre Düzenlenmiş Aile Çiftlik Geliri Tablosu ve Oran Dağılımı ... 119 Çizelge 7.25. 2007 yılı Dönemine Ait, Orta Büyük Ölçekli (16-<40 ESU)

Đşletmelerin FADN Sistemine Göre Düzenlenmiş Aile Çiftlik Geliri Tablosu ve Oran Dağılımı... 120 Çizelge 7.26. 2007 Yılı Dönemine Ait, Toplam Đşletmeler Ortalamasının FADN

Sistemine Göre Düzenlenmiş Ortalama Aile Çiftlik Geliri Tablosu ve Oran Dağılımı ... 121 Çizelge 7.27. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme

Büyüklüklerine Göre Yapı ve Verimlilik Durumu... 123 Çizelge 7.28. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Yapı ve Arazilerin Kullanım Durumu... 125 Çizelge 7.29. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Üretim Durumları... 126 Çizelge 7.30. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Bitkisel Üretim Durumları... 127 Çizelge 7.31. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Girdi Maliyetleri ... 129 Çizelge 7.32. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Ara Tüketim Maliyetleri... 130 Çizelge 7.33. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Ara Tüketim Maliyetleri... 131 Çizelge 7.34. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Đşletme Giderleri ... 133 Çizelge 7.35. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Dışsal Masrafları ... 134 Çizelge 7.36. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre sübvansiyonları... 135 Çizelge 7.37. Đncelenen Đşletmelerin Ekonomik Đşletme Büyüklüklerine

Göre Sübvansiyon ve Vergi Bakiyesi ... 136 Çizelge 7.38. Đncelenen Đşletmelerin FADN Sistemine Göre Düzenlenmiş

ŞEKĐLLER

Şekil.1.1.Araştırma Bölgesindeki Bir Mısır Tarlasından Görüntü……… .1 Şekil:4.1. Çumra Đlçe Haritası……….15 Şekil 4.2. Seçilmiş Bazı Yıllar Đtibarıyla Çumra’nın Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Mevcudundaki Değişimler... 31 Şekil 4.3. Seçilmiş Bazı Yıllar Đtibarıyla Çumra’nın Yumurta Tavuğu Ve

KISALTMALAR DĐZĐNĐ

AB Avrupa Birliği AWU Yıllık Đşgücü Birimi BM Brüt Marj

BBHB Büyükbaş Hayvan Birimi BÜD Brüt Üretim Değeri DĐE Devlet Đstatistik Enstitüsü EĐB Erkek Đş Birimi

ECU Avrupa Para Birimi

ESU Avrupa Büyüklük Birimi (Economic Size Unit)

FADN Tarım Muhasebesi Veri Ağı (Farm Accountancy Data Network) FNVA Đşletme Net Katma Değeri

FWU Aile Đş Gücü (Family Work Unit) GSÜD Gayrisafi Üretim Değeri

KDV Katma Değer Vergisi OTP Ortak Tarım Politikası ÖDM Özel Değişken Masraflar PDK Prodüktif Demirbaş Kıymeti SBK Standart Brüt Kar

SBM Standart Brüt Marj TUĐK Türkiye Đstatistik Kurumu TZOB Türkiye Ziraat Odaları Birliği

1.GĐRĐŞ

Entansif tarım şartlarında yetiştirilmeye son derece uygun olan mısır, insan beslenmesinde doğrudan ve dolaylı olarak kullanılmaktadır. Gerek besin maddesi olarak gerekse glikoz, nişasta, yağ ve yem sanayinin hammaddesi olarak önemli bir üründür. Đçinde bulundurduğu zengin besin maddesi nedeniyle insan ve hayvan beslenmesinde büyük değer taşımaktadır.

Mısır, güneş enerjisinden kısa sürede azami seviyede yararlanarak birim alandan yüksek miktarda dane ürünü ve kuru maddeyi üreten bir bitkidir.

Mısırın kullanım alanları çok fazladır. Mısır gevreği, çerezlik, konserve, ekmek ve diğer fırın ürünleri olarak insan beslenmesinde kullanılmasının yanı sıra bitkisel yağ, nişasta, şurup, şeker, bira, endüstriyel alkol ve yem sanayinde geniş olarak değerlendirilen mısır, hayvan beslenmesi yönünden konsantre yem kaynağı olması nedeniyle özellikle kanatlı ve besi hayvanlarının rasyonlarına katılmaktadır (Sade 2002).

Tarım sektörü, Đnsanların beslenmesi için gerekli olan gıda maddelerini üretmesi gibi stratejik fonksiyonun yanında, milli gelir, istihdam ve ihracattaki payıyla önemli bir sektör olma özelliğine sahiptir. Tarım sektörünün, serbest piyasa şartlarında önemini devam ettirebilmesi ancak geleceğe yönelik doğru kararların alınmasına bağlıdır. Bu da doğru bilgiler ile mevcut kaynakları daha etkin kullanması ile mümkündür. Türkiye’de tarımda doğru bilgiler ve kaynakların etkin kullanımı ile ilgili olarak, birçoğu ancak uzun vadede çözülebilecek yapısal problemler bulunmaktadır. Bütün bu problemlerin çözümü, planlı ve projeye dayalı çalışmaları gerektirmektedir. Bunun içinde öncelikle sağlıklı ve sürekli işleyen bir bilgi ağına ihtiyaç vardır. Đhtiyaç duyulan bilgiler içerisinde yer alan mali bilgiler, en kolay ve sağlıklı olarak işletmelerin yapısına uygun olarak düzenlenmiş muhasebe sisteminden sağlanabilmektedir.

Tarımsal işletmelerin sınıflandırılması ile ilgili araştırmaların, çeşitli tarımsal politika uygulamaları açısından da büyük önemi vardır. Toprak ve tarım reformu önerilerinden, doğrudan gelir ödemelerine, tarımsal kredi sorunlarından, kooperatifleşmeye kadar pek çok alanda yapılan öneri ve düzenlemeler, işletmelerin sınıflandırılmasında kullanılan kavramların tanım ve yorumuna dayanmaktadır (Arslan 1996).

Dünya literatüründe tarım işletmelerinin sınıflandırma sistemlerinin büyük bir çoğunluğu, işletme tipi ve işletmenin ekonomik büyüklüğü olmak üzere iki temel karakteristiğe dayalıdır. Đşletmeleri, gelirin elde edildiği üretim kollarına göre sınıflandırma, en iyi sınıflandırma hiçimi olarak değerlendirilmektedir (Açıl ve Demirci 1984, Erkuş ve ark. 1995, Karagölge 1996,).

Türkiye’de gelişmiş ülkelerin aksine, tarım işletmelerinin neredeyse tamamına yakınında muhasebe kayıtları tutulmamaktadır. Bu da işletmelere ait fiziki ve finansal bilgilerin elde edilmesi, incelenmesi ve değerlendirilmesi zorluklarını da beraberinde getirmektedir. Türkiye’nin gelişmiş ülkelerdeki tarım işletmelerinin seviyesine ulaşabilmesi için, tarım işletmelerindeki faaliyetler izlenebilmeli, değerlendirmeli ve başarı düzeylerini tespit ederek tarım sektörünün gelişmesine yönelik politikaların oluşturması gerekmektedir. Oluşturulacak tarım politikalarının doğruluğu ile bu politikalara temel teşkil edecek olan işletme verilerinin güvenirliliği arasında yakın bir

ilişki ya da paralellik bulunmaktadır. Bu nedenle, tarım işletmelerinde muhasebe kayıtlarının tutulması önemli bir konudur.

Türkiye, Avrupa Birliği’ne (AB) tam üye olmayı hedeflemiş olduğuna göre, bundan böyle tarımsal faaliyetleri kayıt altına alınmasının şart koşulacağı da açıktır. Türkiye, AB Ortak Tarım Politikası’na (OTP) uyum yükümlülüğü çerçevesinde, kendi tarım politikası ihtiyaçları ve dünya tarımındaki gelişmeleri dikkate alarak, tarımda yeniden yapılanma ve reform için kapsamlı çalışmaları başlatmıştır. Türkiye’nin tarımda yeniden yapılanma ve reform çalışmalarının ilke ve politikaları, VIII. Kalkınma Planı’nda ve Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği kapsamında ele alınmıştır. Bu bağlamda Çiftçi Kayıt Sistemi (ÇKS), Tapu-Kadastro Sistemi (TKS), Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve Tarım Muhasebesi Veri Ağı Sisteminin (FADN) geliştirilmesi, tarımsal veri tabanını kullanan tarım bilgi sisteminin kurulması öngörülmüştür.

Avrupa Birliği bünyesinde kurulan FADN sisteminin açılımı, “Farm Accountancy Data Network” tür. Dilimize, ”Çiftlik Muhasebesi Veri Ağı” olarak çevrilmiştir. FADN sistemi, tarım sektörü hakkında verileri toplayan ve çıktı olarak tekrar topluluğa sunan bir sistemdir. FADN sisteminin topluluğa sunduğu çıktılar analiz edilerek, tarım sektöründe gelecekte meydana gelebilecek değişimler tahmin edilebilir. AB Tarımsal Muhasebe Veri Ağı (FADN) sisteminde aynı terminoloji ile ülkeler arası heterojenlikler ortadan kaldırılmış ve ortak bir karşılaştırılabilirlik zemini oluşturulmuştur (Kıral ve Tatlıdil 1996).

Bu çalışmada öncelikle, FADN sistemi tanımlanarak bazı özellikleri ortaya konulmuştur. Bu sistemin genel yapısı, uygulamada isletme hakkında ne tür bilgilerin göz önüne alındığı, muhasebe verilerinin ne şekilde değerlendirildiği, Standart Brüt Kar (SBK), Avrupa Büyüklük Birimi (ESU) ve Đstatistikî Bölge Sınıflaması (NUTS) gibi kavramların ne anlama geldiği açıklanmıştır. Daha sonra sistemin işleyişi incelenmiş ve son olarak da incelenen işletmeler gelir, yapı, üretim, maliyet, sübvansiyonlar, finansal ve yapı boyutları itibariyle FADN sistemine uyarlanarak gerekli tablolar düzenlenmiş ve açıklamaları yapılmıştır.

2. KAYNAK ARAŞTIRMASI

Aras (1988), “Tarım Muhasebesi” adlı kitabında, tarım işletmelerinde muhasebenin önemi ve tarihi gelişiminden bahsetmiş, tarım muhasebesi ile ilgili teorik bilgiler vermiştir. Basit ve çift taraflı kayıt sistemi ile ilgili uygulamalara yer verilen kitapta, muhasebe kayıtlarının analizi yapılmış ve Gelir Vergisi Kanununa göre tarım isletmelerinde gelir vergisi hesaplamaları üzerinde durulmuştur.

Anonim (1989), FADN sisteminin kapsamlı bir şekilde tanıtıldığı çalışmada, bu sistemin gerekliliği, gücü, örnek işletmelerin seçimi ve veri toplama sistemi, tarımsal işletme tipolojileri ve gelir ölçütleri ile FADN'ın ileriye dönük tahmin sistemi hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır.

Anonim (1992)'de, AB'nde 1990/91 üretim dönemi tarımsal gelir durumunun yansıtıldığı çalışmada, toplam 319135 ihtisaslaşmış tahıl işletmesi içinde 3748 örnekten alınan verilere göre, ihtisaslaşmış tahıl işletmelerinin ortalama büyüklüğünün 18 ESU, ortalama yıllık işgücü birimi (AWU) 1,06 olarak tespit edilmiştir. Ortalama işletme arazisi genişliğinin 39,00 ha olduğu, bunun 15,80 ha'nın kiracılıkla işletildiği, toplam arazinin ortalama 29,23 hektarında tahıl yetiştirildiği, ihtisaslaşmış tahıl işletmelerinin toplam AB tarım işletmeleri sayısı içinde % 7,17 oranında pay aldığı saptanmıştır.

Çakır ve Işın (1994), tarafından yapılan çalışmada, Avrupa Birliği'nde tarım işletmelerinin sınıflandırılma esasları detaylı olarak açıklanmış ve Topluluk sınıflandırmasının işleyiş mekanizması ve kurumsal yapısı hakkında bilgiler verilmiş, konunun Türkiye açısından önemi vurgulanmıştır.

Rehber ( 1994), AB Tarımsal Muhasebe Veri Ağı isimli çalışmasında sisteminin yapısı ve işleyişi hakkında genel bilgiler verdikten sonra, FADN sistemine giren işletmelerin seçimi ile kullanılan tarımsal gelir ölçütlerini tanımlamıştır.

Arslan (1996), çalışmasında Avrupa Topluluğu'nda tarım işletmelerinin sınıflandırılması ve FADN sistemi hakkında detaylı bilgiler verdikten sonra, aynı metodolojiyi Türkiye’de tarım işletmelerinin sınıflandırılmasına uyarlamıştır. Çalışmada

iki farklı kuruluştan elde edilen makro düzeydeki veriler kullanılmıştır. Standart brüt karların hesaplanmasında, T.C. Ziraat Bankası'nın 1994 yılına ait il düzeyindeki ürün bütçeleri ve işletmelerin yapısal durumunu ortaya koymak için DĐE'nin 1991 yılında yaptığı “Genel Tarım Sayımı Tarımsal Đşletmeler (Hane halkı) Araştırması”ndan elde edilen veriler dikkate alınarak, bir yıl için tarım bölgeleri düzeyinde standart brüt karlar hesaplanmıştır. Tarım işletmelerinin ekonomik büyüklüklerine ve işletme tipine göre dağılımı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Kıral ve Tatlıdil (1996), "Avrupa Birliği'nde Tarım Đşletmelerinin Sınıflandırılması, Büyüklük ve Gelir Đle Bazı Başarı Ölçütlerinin Saptanmasında Yeni Kavram ve Yaklaşımlar" adlı çalışmalarında, AB'nde tarımsal işletme tipolojileri hakkında detaylı bilgi vermişlerdir. Avrupa büyüklük birimine göre işletmelerin sınıflandırılması ve sınıflandırmada kullanılan başlıca kavramları açıklamışlardır. Sisteme uyum kapsamında Türkiye’nin de gecikmeden bu sistemleri ve genel kabul görmüş kavram ve yöntemleri inceleyerek kendi bünyesinde uygulamaya başlaması gerektiğini belirtmişlerdir. Böylece hem AB’ye entegrasyonun kolaylaşması ve hem de Türkiye’nin tarım politikalarının daha sağlıklı işlemesi yönlerinden sistemin sağlıklı olacağını vurgulamışlardır.

Gündoğmuş (2000), “Tarım işletmelerinin Avrupa Birliği Sistemine Göre Sınıflandırılması Konya ili ihtisaslaşmış Tahıl işletmeleri Örneği” adlı eserinde FADN sisteminin genel yapısı ve Avrupa Birliği’nde FADN sistemine dâhil işletmelerde muhasebe kayıtlarının tutulma yöntemleri esas alınarak Konya ilinde bulunan tahıl işletmelerini sınıflandırmış ve incelenmiştir. Söz konusu ihtisaslaşmış tahıl işletmelerinin sınıflandırılmasında, 4 farklı büyüklük grubu tespit etmiştir. Đncelenen işletmelerin %42,99’unun çok küçük, %34,58’inin küçük, %15,89’unun orta küçük ve %6,54’ünün ise orta büyük işletme grubunda yer aldığını belirtmiştir.

Đnan ve ark. (2001), Hayvancılıkta kayıt tutmanın, Türkiye ekonomisine olası katkıları üzerinde durmuşlardır. Bu amaçla Trakya bölgesinde bulunan damızlık sığır işletmeleri birliğinin, dönem içi ve dönem sonu işlemleri, tek düzen muhasebe sistemine uygun olarak muhasebe kayıtlarına aktarılmıştır. Eserde işlemler, yevmiye defterine aktarılarak gelir tablosu ve bilânço düzenlenmiştir. Çalışmada tek düzen muhasebe

sisteminin tarım işletmelerinde uygulanabileceği belirtilmiştir.

Kaplan (2001), Hayvansal ürünlerin üretiminde kullanılan canlı hayvanların, muhasebe kayıtlarında ne şekilde izleneceği ve bunlara ait amortisman hesaplamalarının, vergi usul kanunu tebliğlerine göre nasıl yapılacağını belirtmiştir. Hayvanların, amortisman hesaplarına konu olması nedeniyle, maddi duran varlık olarak kabul edilmesi ve tek düzen hesap planında bu grupta yer alan hesaplarda izlenmesi gerektiğini belirtmiştir.

Özkan (2001), Türkiye ve ABD’deki tarım muhasebesi uygulamaları üzerinde durmuş, uluslararası tarım muhasebe standardının Türkiye’de uygulanabilirliğinden bahsetmiştir. Büyükbaş hayvancılık işletmelerinde maliyetlerin neler olduğu, bu maliyetlerin üretim faaliyetleri arasında nasıl dağıtılacağı ve tek düzen muhasebe sistemine göre nasıl muhasebeleştirileceğini belirtmiştir. Tek düzen muhasebe sisteminin tarım isletmeleri açısından bazı eksiklikler içermesine rağmen, uygulanabilir olduğunu ifade etmiştir.

Rehber ve ark. (2002a), Bursa ilinde örnek tarım işletmelerinden elde edilen 1998 ve 1999 yıllarına ait anket verileriyle FADN sisteminin uygulanabilirliğini araştırmışlardır. Örneği oluşturan 72 tarım işletmesini AB tipolojisinde belirtilen 14 temel işletme tipine göre analiz etmişlerdir. Çalışmada, Türkiye’de doğrudan FADN sisteminin uygulanmasının oldukça güç olacağını vurgulamışlardır. Basit bir veri sistemi oluşturup, zamanla olgunlaştırarak daha sağlıklı bir biçimde FADN’ın uygulanmasına geçilebileceğini belirtmişlerdir.

Rehber ve ark. (2002b), “Tarım Đşletmeleri Muhasebe Veri Ağı Tanımlar ve Uygulama Rehberi” adlı çalışmasında FADN sisteminin genel yapısı ve AB ülkelerinde sistemin işleyişi hakkında bilgi vermektedir. Çalışmada, Avrupa Birliği büyüklük değerleri, FADN sisteminde kaydedilen bilgiler ve verilerin toplanması konularında detaylı bilgiler yer almaktadır.

Sade (2002), “Mısır Tarımı” isimli çalışmasında mısır bitkisinin iklim ve toprak isteklerini bildirdikten sonra mısır yetiştirme tekniklerini; toprak hazırlığı, ekim, yabancı ot mücadelesi, sulama, gübreleme, hastalık ve zararlıları olarak ayrı başlıklar altında açıklamış ve mısırda en önemli işlemlerden biri olan kurutma hakkında bilgi vermiştir.

Tipi (2002), Bursa ilinde FADN işletme tipolojisine uygun 72 örnek işletme tespit etmiş ve bunlardan elde edilen veriler kullanılarak analizler yapmıştır. Türkiye’de Saf Hâsıla’nın, AB’nde işletme Net Katma Değeri’nin, Amerika Birleşik Devletleri’nde ise Net işletme Geliri’nin esas alındığını belirtmiştir. Çalışmada Türkiye’de standart bir yöntemin olmadığı, AB’de ve Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılan yöntemlerin ise belirli düzeylerde standart hale getirildiği vurgulanmıştır.

Keskin (2003), “AB’de Tarım Đşletmelerinin Sınıflandırılması Türkiye’de Uygulanabilirliği” isimli çalışmasında, AB’de tarım işletmelerinin yapısı, FADN’a göre işletme büyüklüklerinin saptanması konularını ele almıştır. Türkiye’nin FADN’a uyumu konusunda genel bir değerlendirmede bulunmuştur. Bu değerlendirmeye göre; Türkiye’de tarımla ilgili çeşitli istatistikler olmasına karşın, işletme düzeyinde sermaye yapısı, tarımsal üretimde maliyet giderleri gibi işletmelerin ekonomik durumunu ortaya çıkaracak mikro düzeydeki verilerde eksikliklerin bulunduğunu belirtmiştir. Ayrıca, Türkiye’de tarım işletmelerinin büyük çoğunluğunu küçük ve parçalı arazi yapısına sahip, hayvansal ve bitkisel üretimin bir arada yapıldığı işletmelerin oluşturduğunu belirtmiştir. Bu işletmelerde muhasebe kaydının tutulmadığını, ancak benzer farklılıkların birliğe üye Portekiz, Yunanistan, Đtalya ve Đspanya gibi ülkelerde de geçerli olduğunu vurgulamıştır. Çalışmada, tarımsal faaliyetlerin gelişimini ve değişimini takip edebilmek, tarım politikalarına yön verebilmek açısından Türkiye’de FADN benzeri bir veri toplama ağına ihtiyaç duyulduğuna dikkat çekmiştir.

Kılıç ve Çelebi (2003), Türkiye’de Gelir Vergisi Kanunu’na göre zirai kazançların nasıl vergilendirildiği konusunun ele alındığı çalışmada, tarım sektörünün etkin bir şekilde vergilendirilmediği, gerçek usulde vergilendirmenin tarım işletmelerinin gelişiminde önemli rol oynayacağı, ayrıca bilanço esasına göre defter tutmanın tarım işletmelerinin analizi açısından daha faydalı olacağı belirtilmiştir.

Tiryakioğlu (2003), “Avrupa Birliğinde Entegre Đdare ve Kontrol Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği” adlı çalışmasında IACS sisteminin genel yapısı, Birlik içerisinde uygulamaları ve Türkiye’de bu sistemin uygulanması aşamasında ki fırsatları ve riskleri değerlendirmektedir. Çalışmasında, verilen tarımsal desteklerin, IACS sayesinde kontrollü ve sistemli biçimde üreticiye ulaştığını belirtmektedir.

Civelek ve Özkan (2004), Temel ve tek düzen hesap planına göre maliyet muhasebe sistemi hakkında genel bilgilerin verildiği kitapta, maliyet çeşitlerinin neler olduğu, bunların hesaplarda ne şekilde yer alması gerektiği konuları üzerinde durmuşlardır.

Konak ve ark.(2004). Mısır Üretiminde Enerji Bilançosu isimli çalışmalarında Konya koşullarında mısır üretiminde enerji bilançosu ortaya konulmuştur. Buna göre mısır üretiminde, toplam girdi enerjileri içerisinde kullanım oranı en yüksek olanın gübre enerjisi olduğu bulunmuştur. Bunu sırayla tohumluk, alet-makine ve yakıt-yağ enerjileri izlemiştir. Yakıt tüketimi ve makine kullanım enerji değerleri gelişmiş ülkelere göre düşük düzeyde iken, gübre ve tohumluk enerjilerinin daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir.

Şen (2004), “Türkiye’nin Avrupa Birliği Adaylığı ve Katılım Öncesi Stratejisi Çerçevesinde Bölgesel Politika Alanında Uyum Durumunun Değerlendirilmesi” adlı çalışmasında AB’de bölge kavramı, istatistikî bölge birimleri sınıflandırılması ve yapılan desteklerin bu bölgelere yönelik uygulamaları konularında incelemelerde bulunmuştur. Şen çalışmasında, AB’de yer alan bölgeleri, işlevlerine ve yapılarına göre; planlama bölgeleri, yönetim bölgeleri, sınır ötesi bölgeler, bağımsız bölgeler, türdeş bölgeler ve kutuplaşmış bölgeler olarak sınıflandırmıştır.

Udovecz (2004), “Results of Hungarian FADN Farms” adlı çalışmasında, FADN sisteminde hesaplanan giderleri ayrı ayrı inceleyerek, Macaristan örneği çerçevesinde sistemin işleyişi konusunda çalışmalar yapmıştır. Macaristan FADN sisteminde, Tarım Ekonomisi Araştırma Enstitüsünün, sistem içerisinde muhasebe ofisleri ve Tarım ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı arasında yer alan ve düzenleyici rol üstlenen bir birim olduğunu vurgulamıştır.

Varol (2004), “Dünden Bugüne Ortak Tarım Politikası ve AB Tarımının Yönetim Yapısı” adlı çalışmasında FADN sisteminin AB’de işleyişi konusunda genel bilgiler vermektedir. Çalışmasının sonucunda; FADN sistemini, ortak tarım politikasının uygulanması için gerekli olan yapılar arasında göstermektedir.

Kılıç ve Çelebi (2005), Tarımdan alınan vergiler üzerine yaptıkları çalışmada; Gelir Vergisi Kanunu’na göre, tarım işletmelerinin büyük bir kısmının stopaj yoluyla vergilendirildiğini, Katma Değer Vergisi Kanunu’nda çiftçiler lehine bazı düzenlemelere ihtiyaç duyulduğunu ve çiftçilerin kullandıkları girdilerdeki KDV oranlarının düşürülmesi gerektiğini belirtmişlerdir.

Savaşan (2005), “Karaman Đlinde Mısır Yetiştiren Đşletmelerin Sosyo-Ekonomik Yapısı” isimli çalışmasında; mısır maliyetini 1 dekar alanda 160,22 YTL (116,95 Dolar), Đşletmeler ortalamasını 700 kg/da, 1 kg. mısır maliyetini ise 0,23 YTL (0,17 Dolar) olarak tespit etmiştir.

Tekkanat ve Soylu (2005). Cin Mısırı Çeşitlerinin Önemli Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi isimli çalışmalarında denemeye aldıkları cin mısırı çeşitlerinin tane verimleri arasındaki farklılığı %5 ihtimal sınırına göre istatistiki bakımından önemli olduğunu tespit etmişler ve en yüksek tane verimi 753.5 kg/da ile “Bahar P-621”çeşidinden elde etmişlerdir. Bunu azalan sıra ile 707.3 kg/da ile ”85Ant 2503x72.11”, 681.5 kg/da ile “ZP611K”, 679 kg/da ile “NS-620”, 664.5 kg/da ile “85 Ant 2503x Sarı T”, 653 kg/da “Ant Cin 98” ve 638.0 kg/da ile “Bahar P-618” çeşitleri izlemiştir. En düşük tane verimi ise 499.5 kg/da ile Mr.Kelly çeşidinden elde edilmiştir. Cin mısır çeşitlerinin tane verimleri ortalamasını 639.1 kg/da olarak bulunduğunu açıklamışlardır.

Altınkol (2006), Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikasına Yönelik Tarımsal Muhasebe Veri Ağı ( FADN ) Đncelenmesi isimli çalışmasında standart sonuçlar hakkında bilgiler vermiştir.

Nazlı (2006), ‘Avrupa Birliği Tarım Muhasebesi Veri Ağı (FADN) Sistemi Çerçevesinde Türkiye’de Çiftçi Kayıt Sisteminin Đncelenmesi’ isimli çalışmasında, sistemin genel yapısı ve Türkiye’de uygulanmakta olan Çiftçi Kayıt Sisteminin (ÇKS) kapsamı hakkında bilgiler vermiştir. ÇKS ile FADN’ın benzeyen ve ayrılan noktaları ele alınarak, ileriki dönemlerde FADN sisteminin uygulanmasında ÇKS’den faydalanma olanakları üzerinde durmuştur.

Külekçi (2006), Erzurum Đli Hayvancılık Đşletmelerinin AB Muhasebe Sistemine (FADN) Göre Sınıflandırılması ve Değerlendirilmesi; Karayazı, Tekman ve Çat Đlçeleri Örneği isimli çalışmasında Erzurum ili hayvancılık işletmelerini AB tarımsal işletme sınıflandırma sistemine göre ekonomik büyüklükleri itibariyle tespit etmiş ve tipolojilerini belirlemiştir.

Sade ve ark. (2007), “Alternatif Ürün Olarak Silaj ve Tane Mısır Yetiştiriciliğinin Konya Tarımındaki Yeri ve Gelişim Seyri” isimli çalışmalarında Türkiye’de ve Konya’da mısır ekim alanları ve mısır üretimleri hakkında karşılaştırmalı bilgi verdikten sonra Konya ilinde mısır tarımının yayılmasının nedenlerini ve Konya ilinde silaj ve tane mısır üretimine etki eden faktörleri açıklamışlardır. Silajlık ve tanelik mısır tarımının bölge tarımındaki bugüne kadarki kaydedilen gelişmeleri, gelecekteki durumu ile mısır tarımının sorunları ve çözüm yolları belirtilmiştir.

Sade ve Soylu (2008), “Çumra’da Mısır Tarımının Gelişim Seyri” isimli çalışmalarında Konya ve Çumra da mısır tarımı hakkında bilgi verilmiştir. Çumra ilçesinde mısır bitkisinin en fazla tarımı yapılan ilk beş bitki içerisine girdiğini ve bu bölgelerde şekerpancarı ekim alanlarında görülen daralmalar da mısır ekim alanlarının artması lehine değerlendirilmekte olduğu açıklanmıştır. Son yıllarda Tarım Bakanlığının uygulamaya koyduğu silaj ve tanelik mısır teşviklerinin mısır ekim alanı ve üretimini olumlu yönde etkilediği belirtilmiştir. Çumra ilçesinin Konya bölgesinde sulanan ekim alanlarının geniş olması ve ekim nöbeti içerisinde mısırın kendine yer bulması nedeni ile potansiyeli yüksek bölgelerin başında gelmekte olduğunu vurgulanmıştır.

3.MATERYAL VE METOT

3.1. Materyal

Đşletmelerin muhasebe kayıtları tarımsal işletmecilikle ilgili araştırma ve uygulamalarda en önemli veri kaynağını oluşturmaktadır. Ancak Türkiye’de tarım işletmelerinin hemen hemen hiçbirinde muhasebe kayıtları tutulmamaktadır. Bu nedenle tarımsal işletmecilik ile ilgili araştırma ve uygulamalar genellikle anket verilerine dayandırılmaktadır. Türkiye genelinde olduğu gibi, Konya ili Çumra ilçesinde bulunan mısır tarımı yapan işletmelerde de muhasebe kayıtları tutulmamaktadır. Bu nedenle çalışma için gerekli olan veriler işletmelerden anket yoluyla toplanmıştır. Ayrıca, Konya Tarım Đl Müdürlüğü, Çumra Tarım Đlçe Müdürlüğünün kayıtları ve konu ile ilgili önceden yapılmış çalışmalardan elde edilen bilgiler araştırmanın diğer ikincil veri kaynaklarını oluşturmaktadır.

3.2. Metot

3.2.1. Örnekleme aşamasında uygulanan metot

Konya ilinde Çumra ilçesinin tarımsal potansiyelinin yüksek olması ve işletmelerin oransal, yapısal ve sayısal olarak büyüklüğü göz önüne alınarak çalışmanın daha verimli geçmesi için çalışma alanı olarak Çumra ilçesi seçilmiştir. Çumra ilçesi aynı zamanda Konya ilini temsil kabiliyeti yüksek bir bölgedir.

Çumra tarım ilçe müdürlüğünden alınan verilere göre örneğe seçilen köylerde 10 dekar ve üzerinde mısır üretimi yapılan 427 adet işletmenin 2007 yılı mısır ekim alanları tespit edilmiştir. Bu işletmeler ana kitle olarak alınarak, buradan, anket yapılacak işletme

sayısı basit tesadüfî örnekleme yöntemine göre aşağıdaki formülle tespit edilmiştir (Güneş ve Arıkan, 1988). Bu yöntemde popülâsyonda bulunan tüm birimlerin örneğe girme şansı eşittir. Bu yönü ile yöntem kısıtsız örnekleme diye de isimlendirilmektedir. Örnek istatistiklerin hesaplanmasında her birimin ağırlığı eşit alınmaktadır. Popülâsyonun büyük olmadığı ve örnekleme birimlerine ulaşmanın kolay ve ucuz olduğu durumlarda, bu yöntem uygun bir yöntemdir. Ayrıca popülasyon birimlerinin dar bir alanda olması halinde de pratik olarak kullanılabilmektedir (Çiçek ve Erkan 1996).

AB’de FADN’ın gözlem alanına giren işletmeler ticari karakterde işletmelerdir. Türkiye’deki işletmelerin genel yapıları dikkate alınarak, işletmelerde 1 ha ve üzeri mısır üretimi yapılan işletmeler ticari işletme olarak algılanmış ve buna göre örnekleme yapılmıştır. Mısır üretimi ağırlıklı ve ticari amaçlı işletmelerle anket yapabilmek ve bu işletmelere anket esnasında rastlayamamak gibi nedenlerle, yedek işletmeler belirlenmiştir. Araştırmada anket uygulanacak işletme sayısının belirlenmesinde basit tesadüfi örnekleme yöntemi uygulanmış, %10 hata payı ve %90 güvenilirlik sınırları içerisinde çalışılmıştır.

N.σ2

n = --- (N-1) D+ σ2

Formülde,

n = Anket yapılacak işletme sayısını, N= Popülasyondaki işletme sayısını

σ2= Popülasyonu oluşturan işletmelerin varyansını, D = (d2/z2) değeri olup;

d = Örnek ortalaması ile popülasyon ortalaması arasındaki farkın hata payını, Z = Hata oranına göre Standart Normal Dağılım tablosundaki z değerini göstermektedir

Bu formüle göre yapılan hesaplamalar sonucu 67 adet işletme ile anket yapılması gerektiğine karar verilmiştir. Anketler yörede tesadüfi olarak seçilen işletmelerde, bizzat araştırıcı tarafından yüz yüze görüşme tekniği uygulanarak doldurulmuştur.

3.2.2. Anket hazırlama aşamasında uygulanan metot

Araştırma sahasında örneğe giren işletmelerden 2007 üretim yılına ait veriler, anket yapılarak toplanmıştır. Anket formlarının hazırlanmasında, FADN sistemine göre sınıflandırma yapabilmek için, Türkiye’de tarımsal işletmelerin ekonomik analizi amacıyla düzenlenen anket formlarından yararlanılarak anket formları amaca göre yeniden düzenlenmiştir. Anket formunda genel olarak; nüfusun yapısı ve eğitim seviyesi, işgücü miktarı, arazi miktarı, alınan destekler, hayvan hareket tablosu, mal varlıkları, bitkisel ve hayvansal üretim miktarı ve özel değişken masrafların hesabını içeren sorulara yer verilmiştir.

3.2.3. Verilerin dökümü ve analizinde uygulanan metot

Araştırmada, gerek zaman gerekse masraf yönünden kısıtlamalar nedeniyle SBK’lar, bir üretim dönemine ait ve tek yıllık anket verilerine dayalı olarak hesaplanmıştır. AB metodolojisinde söz konusu hesaplama 3 yıllık ortalama değer olarak dikkate alınmaktadır. Araştırmanın asıl amacı, FADN sistemine göre bir sınıflandırma yapılması halinde Türkiye’deki tarım işletmelerinin ne durumda olduğunu görmek veya ortaya çıkarmak olduğu için, tek yıllık gözlem verileriyle çalışmanın büyük bir sakınca doğurmayacağı düşünülmüştür (Gündoğmuş 2000).

Çalışmada Brüt Kar, herhangi bir üretim dalının Gayrisafi Üretim Değerinden (GSÜD) veya diğer bir deyişle Bitkisel Üretim Değerinden (BÜD), o üretim dalına ait özel değişken masrafların çıkarılmasıyla elde edilmiştir. BÜD ise, ana ürünler ile yan ürünlerin değerleri toplamından oluşmaktadır (Kızıloğlu 1999).

Đşletmelerde YTL cinsinden elde edilen SBK’lar, araştırma dönemi olan 2007 yılındaki, Euro döviz kuru ortalamasına göre, Euro/YTL kuru (1,800 eşiği temel alınmıştır) cinsinden ifade edilmiştir. Ekonomik sınıflandırmanın tespitinde, 1ESU=1.200 Euro kriteri temel alınmıştır. Bu kritere göre 1 ESU, 1200 Euro ya eşit olmaktadır. Đncelenen tarım işletmelerinin her birinden elde edilen YTL cinsinden SBM’lar, 1 200 Euro ya karşılık gelen 2 160 YTL değerine bölünmek suretiyle incelenen işletmelerin ESU değerleri tespit edilmiştir.

ESU değerlerine göre işletmelerin büyüklük sınıfları Çizelge 3.1’de gösterilmiştir. FADN’a göre işletmeler ekonomik büyüklüklerine göre ES ve ESU olmak üzere iki şekilde sınıflandırılmaktadır. Genel istatistiklerde ES6 gruplandırma şekli uygulanmaktadır. Đşletmeler arasındaki farkı daha iyi görebilmek açısından yapılan bu araştırmada işletmeler, ES büyüklük sınıfına göre gruplandırılmıştır. AB ile yapılan karşılaştırmalarda ise, ES6 büyüklük sınıfı kullanılmıştır.

Çizelge 3.1. Avrupa Büyüklük Birimine (ESU) Göre Ekonomik Büyüklük Sınıfları

Gruplar Büyüklük (ESU)

Çok küçük < 4 ESU

Küçük 4 - < 8 ESU

Ortalamanın altıda 8 - < 16 ESU Ortalamanın üstünde 16 - < 40 ESU

Büyük 40 - < 100 ESU

4. ARAŞTIRMA BÖLGESĐ HAKKINDA GENEL BĐLGĐLER

4.1. Araştırma Bölgesinin Coğrafi Konumu

Çumra ilçesi 37 -380 doğu boylamları ile 33 -340 kuzey enlemleri arasında yer almakta olup doğusunda Karapınar ilçesi Karaman ili, batısında Akören ve Bozkır, güneyinde Güneysınır ve Bozkır, kuzeyinde Konya Merkez Meram ve Karatay ilçeleri ile çevrilidir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1013 metredir. Đlçenin yüzölçümü 172.082 hektardır.

Çumra, Konya'nın en önemli tarım merkezlerinden biridir. Đlçenin ekolojik özelliği gereği 1013 rakımda çok çeşitli bitkiler yetiştirilmesi bakımından, dünyadaki nadir coğrafyalardan biridir. Genellikle düz sayılabilecek bir arazi üzerine kurulmuştur. Coğrafi özellikleri ile tarımı büyük paralellik gösterir. Çumra 172.082 hektar’lık alanı ile Türkiye’nin %0,3’lük ve Konya’nın % 5,9’luk kısmını kaplamaktadır. Đlçenin toplam yüzölçümünün yaklaşık % 70 civarındaki kısmını tarım toprakları oluşturur.

4.2 Araştırma Bölgesinin Đklimi

Konya kapalı havzasında yer alan Çumra, farklı ürünlerin bir arada yetiştirildiği geniş ürün desenine sahip önemli bir tarımsal merkezdir. Çumra ve çevresinde iklim kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise sıcak ve kuraktır. Sonbahar ve Đlkbahar ayları yağışların olduğu devrelerdir. Yaz sıcaklığı birçok tarım ürünü yetiştirilmesine elverişlidir (Akkuş, 2000).Yaz aylarında sıcaklık artarken rutubet azalmaktadır.

Çizelge 4.1. Çumra’nın Uzun Yılar Ortalaması (1992-2007) ve 2007 Yılı Sıcaklık Verileri Minimum sıcaklık (°C) Ortalama sıcaklık (°C) En yüksek sıcaklıklar (°C) Aylar U. Y. 2007 U. Y. 2007 U. Y. 2007 Eylül -13,5 -14,2 0,4 1,0 13,8 17,8 Ekim -13,0 -21,1 1,7 -1,0 15,7 15,8 Kasım -7,2 -3,8 5,7 6,4 21,8 21,3 Aralık -2,7 -4,4 11,1 8,6 27,2 23,0 Ocak 3,7 3,6 16,3 19,0 30,2 32,5 Şubat 7,3 10,8 20,4 22,1 33,7 37,3 Mart 11,0 11,8 23,9 24,6 35,9 38,5 Nisan 10,6 12,9 23,1 25,0 36,0 39,1 Mayıs 4,5 5,8 18,0 18,3 32,7 35,0 Haziran -0,1 -1,5 12,4 12,8 28,9 27,3 Temmuz -7,2 -5,8 6,6 6,7 21,1 22,4 Ağustos -11,8 -9,1 2,2 1,0 15,3 15,0 Ortalama -1,5 -1,3 11,8 12,0 26,1 27,1 Kaynak: Anonim 2008/c.

Çizelge 4.2. Çumra Đlçesinin Uzun Yıllar Yağış Verileri (Anonim 2008/c) Yağış (mm) Aylar Uzun yıllar* 04–05 05–06 06–07 Eylül 8,3 0 27,6 24,6 Ekim 28,5 1,6 24,4 36,7 Kasım 31,8 72,3 64,1 24,3 Aralık 42,9 5,5 12,1 0,2 Ocak 35,4 28,1 32 32,7 Şubat 28,9 16,3 16,8 37,2 Mart 31,6 8,5 19 25,1 Nisan 35,3 29,9 25,8 11,2 Mayıs 37,9 24,4 28,5 3,6 Haziran 18,1 28,7 15,2 37,5 Temmuz 4,3 0,9 6,2 0,0 Ağustos 3,2 3,1 13,4 0,1 Toplam 306,2 219,3 285,1 233,2

*uzun yıllar verileri 1957-2007 arasıdır.

Uzun yıllar yağış ortalamasına göre son yıllarda yağış miktarı önemli miktarda azalma göstermektedir.

4.3. Araştırma Bölgesinin Toprak Özellikleri ve Su kaynakları

Çumra tarım toprakları; ana kaya, yağış rejimi, sıcaklık, bitki örtüsü ve yağış miktarı gibi şartlardan etkilenerek çeşitli toprak tiplerinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bünyeleri bakımından killi tınlı bir yapıya sahip olan Çumra toprakları birçok tarımsal ürün yetiştirilmesi bakımından uygundur.

Çumra Ovasının büyük bir kısmını kaplayan alüvial topraklar, mineral maddeler bakımından zengin, genç, derin ve verimlidir. Ancak kireç, alkalilik, drenaj ve rüzgâr erozyonu gibi problemleri vardır. Toprakların kireçli olması bitkiler üzerinde toksik etki yapmaktadır.

Ova topografya bakımından tek düze bir özellik gösterir. Arazilerin %50’si düz, % 17’si hafif, % 14 ‘ü orta meyilli, % 13’ü dik ve % 6’sı çok diktir (Anonim 1970).

Çumra Đlçesinin özelliklerini yansıtacak şekilde 100 farklı mevkiden alınan 100 toprak örneği ayrı ayrı incelenmiş ve Çumra Đlçesi tarım topraklarının özellikleri belirlenmiştir. Yapılan analizlere göre toprak bünyesinin; %76’sı killi tın, %13’ü tın ve %11’i killi toprak sınıfına girmektedir. Toprakların %91,6’sı tuzsuz, %2,8’i hafif tuzlu, %1,4’ü orta tuzlu ve %4,8 çok tuzlu olduğu görülürken kireç bakımından %8’i kireçli, %31’i orta kireçli, %31’i fazla kireçli ve %30’u çok fazla kireçli olarak tespit edilmiştir. Organik madde içerikleri bakımından incelendiğinde %59’unun az, %20’sinin çok az ve %212inin orta seviyede organik madde içerdiği, pH değerleri bakımından ise %98,6’sı hafif alkalin karakter gösterirken %1,4’ü nötr karakter göstermektedir(Er ve Erol, 2008).

Çizelge 4.3. Çumra Đlçesi Tarım Topraklarının Besin Elementi Dağılımı (%)

Besin elementi Noksan Fazla

Fosfor %60 %14 Potasyum %7 %48 Magnezyum %12 %32 Demir %77 %6 Çinko %52 %33 Kaynak: Er ve Erol, 2008.

Çumra bölgesi tarım toprakları makro besin elementlerinden azot ve fosfor bakımından yeterli olmayıp organik madde ve gübre ilavesi ile yeterli düzeye getirilmektedir. Mikro elementler ise her ne kadar toprakta yeterli düzeyde bulunsa da toprakların kireçli olmasından dolayı bitkiler için yarayışlı olmamaktadır (Er ve Erol, 2008.).

Ova üzerine kurulmuş olan ilçenin çok az sayıdaki köyü dağlık arazidedir. Apa Köyü ile Dinek Kasabalarında ormanlık alanlar mevcuttur. Kuzey, güney ve doğusu verimli tarım alanlarıyla kaplı olan ilçenin tek akarsuyu Erenler Dağı’ndan doğan

Çarşamba Çayı olup, sulama amaçlı kullanılmaktadır. Bu akarsu Beyşehir Gölü’nden Çumra Ovası’na açılan bir su kanalına bağlanmıştır. Bu kanal Türkiye’nin ilk sulama kanalıdır. Daha sonra bu suyun üzerine Apa Barajı yapılmıştır. Çarşamba Suyu’nun fazla suyu açılan başka bir kanalla Tuz Gölü’ne akıtılmaktadır. Bunlara ilaveten DSĐ (Devlet Su Đşleri), Sulama Kooperatifleri ve çiftçi imkânları ile açılan özel kuyulardan sulama suyu temin edilmektedir. Yeni açılan kuyular sayesinde sulanan arazi miktarı genişlemekte, buna bağlı olarak, ürün zenginliği ve verimlilik artmaktadır (Anonim 1970).

4.4. Araştırma Bölgesinin Nüfus Özellikleri

Çumra 11 kasaba ve 30 köyü ile geçmişte olduğu gibi bugün de tarımın merkezi olma özelliğini sürdürmektedir. Cumhuriyet dönemi Çumra’sı 1926’dan bu yana tarımda sürekli gelişme gösterebilme, bazı ürünlerde isim, marka olabilme (Çumra kavunu, Çumra domatesi gibi) özelliğini sürdürmüştür.

2007 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre 28.153’ü ilçe merkezi ve 36.094’ü de köylerde olmak üzere toplam 64.247 nüfusa sahip bir yerleşim yeridir. Çizelge 4.4. Seçilen Bazı Yıllara Göre Çumra’da Nüfus Değişimi

Çumra 1990 yılı 1997 yılı Değişim % si 2007 yılı Değişim % si Merkez ilçe 28.781 40.319 40.1 28.153 -30.18 Köyler 45.259 50.647 11.9 36.094 -28.73 Toplam 70.040 90.966 22.9 64.247 -29.37

Çizelge 4.4.’de görüldüğü üzere nüfus değişimi bakımından merkez ilçede 1990 yılından 1997 yılına kadar % 40.1 artış olur iken, 2007 adrese dayalı sayımda -%30.18 oranında azalma görülmüştür. Köylerde nüfus artışı genelde az iken, son sayımda artış değil %28.73 azalma görülmüştür Çumra tarımda ileri ve örnek olmasına rağmen hem Merkez, hem de Köyleri ile göç veren bir ilçe durumundadır.

Çizelge 4.5. 2007 Yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göre Çumra’nın Bucak ve Köylerinin Nüfusu (Anonim 2008/a.)

Nüfus Nüfus

Đdari birim

T E K Đdari birim T E K

Çumra Belediyesi 28.153 13.754 14.399 Fethiye 316 140 176

Alibeyhüyüğü Bel. 3.019 1.450 1.569 Gökhüyük 890 436 454

Apa Belediyesi 909 448 461 Đnli 111 63 48

Arıkören Belediyesi 994 471 523 Kuzucu 273 133 140

Dinek Belediyesi 582 274 308 Küçükköy 660 315 345

Güvercinlik Belediyesi 1.494 718 776 Seçme 161 79 82

Đçeriçumra Belediyesi 7.460 3.699 3.761 Sürgüç 497 242 255

Karkın Belediyesi 3.297 1.634 1.663 Taşağıl 1455 707 748

Okçu Belediyesi 2.810 1.363 1.447 Türkmenkarahüyük 589 291 298

Türkmencamili Bel. 967 480 487 Uzunkuyu 714 339 375

Yenisu Belediyesi 1.286 601 685 Üçhüyükler 859 433 426

Merkez bucak köyleri Ürünlü 387 183 204

Abditolu 613 309 304 Yörükcamili 108 55 53

Adakale 459 229 230 Dinek (B)köyleri

Alemdar 478 236 242 Afşar 95 41 54 Avdul 553 270 283 Apasaraycık 575 278 297 Balçıkhisar 299 138 161 Çiçekköy 576 279 297 Beylerce 92 45 47 Çukurkavak 288 140 148 Büyükaşlama 750 380 370 Dineksaray 278 133 145 Dedemoğlu 301 145 156 Doğanlı 419 202 217 Dinlendik 81 42 39 Tahtalı 203 91 112

Erentepe 196 91 105 Çumra Đlçesi

Çumra ilçesi toplam nüfusunun %43,82’si Çumra merkez ilçede yaşamaktadır. Đçeriçumra, Karkın, Alibeyhüyüğü ve diğer belde belediyelerinin toplam nüfusu da 22.818’dir. Böylece yerleşim yeri şehir statüsünde olan yerlerde yaşayan nüfusun toplam nüfus içindeki oranı %35.52’dir. Bu oran Türkiye ortalamasının altında olup, yöre kırsal alan özelliği göstermektedir.

4.5. Araştırma Bölgesinin Tarımsal Yapısı

4.5.1. Araştırma bölgesinin arazi varlığı

Çumra ilçesinin toplam alanı 172 bin ha’dır. Bu alanın %52,24’ü sulanmaktadır. Sulama yerüstü ve yer altı kaynakları kullanılarak yapılmaktadır. Đlçe tarım alanlarının sulama imkanlarının yüksek olması yörede entansif bir tarım uygulamasını beraberinde getirmektedir. Çizelge 4.6.’da Çumra ilçesinin alanlarının kullanıma göre dağılımları verilmiştir. Çizelgenin incelenmesinden de görülebileceği gibi verimsiz tarım alanları hemen hemen hiç yoktur. Đlçe tarım alanların tamamında entansif tarım yapılmaktadır.

Çizelge 4.6. Çumra’nın Yüzölçümü ve Arazi Dağılımı (ha)

Kullanım şekli Miktarı % si Sulanan Alan 89.900 52.24 Sulanmayan Alan 40.300 23.42 Çayır-mera Alanı 31.200 18.13 Orman Alanı 3.750 2.18 Baraj gölü Alanı 1.770 1.03 Bataklık Alanı 0. 450 0.26 Verimsiz Alan (bayır) 1.430 0.83 Meskûn mahal Alanı 3.282 1.91 TOPLAM 172.082 100,00 (Kaynak: Anonim 2008/b.

Çumra Đlçesi Tarıma Elverişli Arazi Varlığının Dağılımı Çizelge 4.7.’de verilmiştir. Görüldüğü gibi tarıma elverişli arazinin çok büyük bir kısmını (1.008,635.dekar ve %68,82’lik oran ile) tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin yetiştirildiği tarla arazisi oluşturmaktadır. Sebze bahçeleri arazi miktarı ve payının (33.750 dekar ve %2.30 ) az olduğu görülmektedir. Meyve, içecek ve baharat bitkilerinin ekim alanı 3.230 dekar ve % 0,22’lik pay ile oldukça az miktardadır.

Çizelge 4.7. Çumra Đlçesi Tarıma Elverişli Arazi Varlığının Dağılımı (da)

Kullanım şekli Alan (da) Oran (%)

Tahıllar ve diğer bitkisel ürünler 1.008.635 68,82

Sebze bahçeleri 33.750 2,30

Meyveler, içecek ve baharat bitkileri 3.230 0,22

Nadas alanı 419.949 28,66

Toplam alan 1.465.564 100

Kaynak: Anonim 2008/a.

4.5.2. Araştırma bölgesinin bitkisel üretim deseni

Araştırma bölgesi olarak seçilen Çumra ilçesinde tarımsal arazilerde üretimi yapılan bitkisel ürünlerin ekiliş alanları, üretim miktarları, verim durumları çizelge 4.8.’de gösterilmiştir.

Çizelge 4.8.’de görüldüğü gibi ekilebilen alan olarak 649.347 dekar ile ilk sırayı tahıllar almaktadır. Üretim miktarı ise 173.415 ton’dur. Endüstri bitkilerinden şeker pancarı tek ürün çeşidi ve 170.405 dekar ile ekilen alan olarak 2. sırayı alırken üretim bakımından 871.209 ton ile ilk sırayı almaktadır. Verim bakımından da dekara 5.120 kg, şekerpancarı ile ilk sıradadır.

Yağlı tohumlardan genellikle ayçiçeği yetiştirilmektedir. Kuru baklagillerden nohut, fasulye, mercimek; yenilebilir kök ve yumrulardan patates; yem bitkileri tohumlarından ise fiğ yetiştirilmektedir.

Çizelge 4.8. 2007 Yılı Çumra Đlçesinde Yetiştirilen Tarla Ürünlerinin Ekim Alanı, Üretim ve Verim Durumları

Ürünler Ekilen

alan(da)

Üretim (ton) Verim (kg/da) Tahıllar 649.347 173.415 - Buğday (Durum) 218.172 51.565 236 Buğday (Makarnalık) 275.294 71.095 258 Mısır (Dane) 18.831 6.169 328 Arpa (Maltlık) 35.410 9.495 268 Arpa (Diğer) 99.400 34.790 350 Çavdar 950 133 140 Yulaf (Dane) 1.290 168 130 Kuru Baklagiller 76.915 12.585 - Nohut 15.660 1.879 120 Fasulye (Kuru) 61.000 10.675 175 Mercimek (Yeşil) 255 31 122 Yağlı Tohumlar 87.276 11.101 - Ayçiçeği (Yağlık) 86.933 11.063 127 Ayçiçeği (Çerezlik) 65 8 123 Susam 266 27 102 Kolza (Kanola) 12 3 250 Yenilebilir Kök ve Yumrular 6.850 13.700 - Patates (Diğer) 6.850 13.700 2.000 Endüstri Bitkileri 170.405 871.209 - Şekerpancarı 170.405 871.209 5.120

Yem Bitkileri Tohumları 80 11 -

Fiğ (Dane) 80 11 138

Saman Ve Ot 17.762 39.405 -

Fiğ (Kuru Ot) - 11.000 -

Korunga (Kuru Ot) - 5 -

Fiğ (Yeşil Ot) 11.000 1.000 -

Korunga (Yeşil Ot) 12 400 -

Mısır (Silajlık) 6.750 27.000 4.000

Toplam 1.008.635 1.121.415 -

Çumra ilçesinde yetiştirilen sebzelerin üretim miktarları Çizelge 4.9.’de verilmiştir. Havuç; 130.000 ton ile en fazla üretilen tarım ürünüdür. Bunu sırasıyla domates 11.358 ton, kavun, 10.500 ton ve karpuz 7.000 ton ile takip etmektedir.

Çizelge 4.9. Çumra’da Yetiştirilen Başlıca Sebzelerin Bazı Yıllara Göre Üretim Miktarları (ton) Tür 1995 2000 2005 2006 2007 Biber 322 335 80 90 46 Domates 122.500 90.120 8.142 4.050 11.358 Taze fasulye 605 2.000 601 1.001 500 Havuç 1.200 100 3.000 3.000 130.000 Hıyar 1.088 310 184 32 - Ispanak 750 75 80 80 40 Kabak 845 220 700 700 500 Marul 115 115 152 - - Patlıcan 260 30 30 40 25 Taze Sağan 320 75 100 50 65 Turp 220 176 - - - Karpuz 18.750 30.000 7.000 7.000 7.000 Kavun 17.400 27.000 10.500 10.500 10.500 Lahana 190 224 - - - Pırasa 60 24 60 55 11 Diğer 93 140 56 40 25 Toplam 164718 150944 30685 26638 160.070

Kaynak: Anonim 2008/a.

Çizelge 4.10.’da Çumra ilçesinde toplu olarak bulunan meyveliklerin alanı, üretim miktarı, ağaç başına ortalama verimleri ve ağaç sayıları verilmiştir. Buna göre en fazla elma yetiştiriciliği (1830 da) alanda yapılmaktadır. Bu alanda 75.710 meyve veren

ağaç olup 1.199 ton ürün elde edilmektedir. Ayrıca ilçede 1000 dekarlık da üzüm bağları bulunmaktadır.

Çizelge 4.10. 2007 Yılı Çumra Đlçesinde Toplu Meyveliklerin Alan, Üretim, Verim ve Ağaç Varlığının Dağılımları

Ürün adı Toplu meyve- liklerin alanı(da) Üretim (ton) Ağaç başına ort verim (kg) Meyve veren ağaç sayısı Meyve vermeyen ağaç sayısı Toplam ağaç sayısı Sert Kabuklu 50 18 10 1.750 5.000 6.750 Badem 50 18 10 1.750 3.000 4.750 Ceviz 0 0 2.000 2.000 Üzüm 1.000 356 356 1.000 0 1.000 Üzüm (Sofralık) 1.000 356 356 1.000 0 1.000 Taş ve Yumuşak Çekirdekli 2180 1393 187 83.890 2.500 86.390 Elma (Golden) 600 302 27 11.200 100 11.300 Elma (Starkıng) 400 294 30 9.800 100 9.900 Elma (Amasya) 150 60 20 3.000 100 3.100 Elma (Grannysmıth) 80 40 20 1.960 0 1.960 Elma (Diğer) 300 150 10 15.000 100 15.100 Armut 300 150 25 6.000 500 6.500 Ayva 0 0 600 600 Seftali 50 44 20 2.180 0 2.180 Erik 50 17 7 2.400 0 2.400 Kayısı 50 50 18 2.850 1.000 3.850 Kiraz 200 286 10 29.500 0 29.500 Toplam 3.230 1.767 553 86.640 7.500 94.140

4.5.3. Araştırma bölgesinin mısır ekim alanı ve üretim miktarı

Dünya’da ortalama 139 milyon hektar alanda mısır ekimi yapılmaktadır. Toplam dünya üretimi ortalama 670 milyon ton, ortalama verim ise 4500 kg/hektardır. Mısır üretiminde dünyada önde gelen ülkeler Çin, Rusya, Hindistan, Polonya, ABD, Meksika, Brezilya ve Almanya’dır. Dünya mısır ticaretinde en fazla ihracat yapan ülke ABD, ithalatı en fazla olan ülke ise Japonya’dır.

Dünyada; üretilen mısırın yaklaşık %27’si insanlar tarafından tüketilirken, %73’ü ise hayvanlar tarafından tüketilmektedir. Gelişmiş ülkelerde üretilen mısırın %89’u, gelişmekte olan ülkelerde üretilen mısırın %46’sı, Türkiye’de ise üretilen mısırın %60’ı hayvan beslenmesinde kullanılmaktadır.

Çizelge 4.11. Dünya’da Yıllara Göre Mısır Ekim Alanı ve Üretim Miktarları

Yıllar Ekilen alan (ha) Üretim (ton) Verim (kg/ha)

1998 139.011.942 615.451.874 4.427 1999 138.810.281 607.374.208 4.376 2000 138.242.003 592.296.712 4.285 2001 139.094.716 614.467.280 4.418 2002 138.755.400 602.589.189 4.343 2003 139.413.001 625.842.403 4.489 2004 139.013.028 638.723.880 4.595 2005 139.227.638 667.003.442 4.863 Kaynak: Anonim 2007.

Yapılan değerlendirmeler 2010 yılına kadar ülke mısır tüketiminin 5.000.000 milyon tona ulaşacağını ve mısır ekim alanlarının 1.000.000 ha’a yükselmesinin gerekli